Kiedy następuje przedawnienie naruszenia dyscypliny finansów

Kiedy następuje przedawnienie naruszenia dyscypliny finansów publicznych?
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Dla wszystkich naruszeń dyscypliny finansów publicznych przedawnienie karalności wynosi trzy
lata od czasu popełnienia czynu.
Dokonanie wydatku ze środków publicznych bez upoważnienia, niezgodne z prawem
umorzenie należności przypadających jednostce sektora finansów publicznych,
wykorzystanie dotacji niegodnie z przeznaczeniem, opóźnienia w płaceniu składek na
ubezpieczenia społeczne, wadliwe udzielenie zamówienia publicznego, wykazanie w
sprawozdaniu budżetowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji
księgowej 1 skutkują wszczęciem i prowadzeniem postępowania w sprawie o naruszenie
dyscypliny finansów publicznych, mającym doprowadzić do ukarania sprawcy i
przywrócenia ładu w finansach publicznych. Ukaranie może jednak nastąpić w ściśle
określonych ramach czasowych. Jeżeli organy powołane do egzekwowania
odpowiedzialności nie ujawnią i nie osądzą deliktu finansowego w tym ustawowo
określonym czasie, następuje przedawnienie karalności naruszenia dyscypliny finansów
publicznych, uwalniające sprawcę od odpowiedzialności.
Przedawnienie polega na ustawowej rezygnacji z karania lub wykonania kary w związku z
2 . Rezygnacja ta wynika z różnych przyczyn.
upływem znacznego czasu
Upływ czasu osłabia wychowawcze działanie kary na sprawcę naruszenia dyscypliny finansów
publicznych. Z upływem czasu zaciera się potępienie naruszenia finansowej dyscypliny, słabnie
żądanie kary, narasta tendencja do przebaczenia i puszczenia w niepamięć. Coraz trudniejsze
staje się ustalenie wszystkich okoliczności faktycznych naruszenia dyscypliny, pojawiają się
przeszkody w dotarciu do źródeł i środków dowodowych, np. w wyniku zniszczenia lub
zagubienia dokumentacji albo zacierania się zdarzenia w pamięci ewentualnych świadków. W
konsekwencji zwiększa się ryzyko błędu w przypisaniu odpowiedzialności.
1/4
Kiedy następuje przedawnienie naruszenia dyscypliny finansów publicznych?
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Ustawa przewiduje następujące rodzaje przedawnień:
- przedawnienie karalności naruszenia dyscypliny finansów publicznych (art. 38
u.o.n.d.f.p.);
- przedawnienie wykonania kary z dyscypliny finansów publicznych (art. 39 u.o.n.d.f.p.);
- przedawnienie stwierdzenia nieważności prawomocnego postanowienia lub orzeczenia
(art. 160 u.o.n.d.f.p.);
- przedawnienie wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym orzeczeniem
lub postanowieniem (art. 166 u.o.n.d.f.p.).
Terminy przedawnienia karalności
Przedawnienie karalności oznacza upływ czasu, po którym sprawca naruszenia nie może być
ukarany za popełniony czyn. Dla wszystkich naruszeń dyscypliny finansów publicznych
przedawnienie karalności naruszenia dyscypliny finansów publicznych wynosi trzy lata od czasu
jego popełnienia (art. 38 ust. 1 u.o.n.d.f.p.).
Termin przedawnienia karalności liczony jest od daty popełnienia naruszenia. Naruszenie
dyscypliny finansów publicznych uważa się za popełnione w czasie, w którym sprawca działał
lub zaniechał działania, do którego był zobowiązany. Dla naruszeń dyscypliny finansowej
polegających na działaniu, początkiem biegu terminu przedawnienia jest dzień, w którym doszło
do karalnego działania (np. data podpisania umowy w sprawie udzielenia zamówienia
publicznego - art. 17 u.o.n.d.f.p., data podpisania sprawozdania budżetowego, w którym
wykazano dane niezgodne z danymi wynikającymi z ewidencji księgowej - art. 18 pkt 2
u.o.n.d.f.p.). Termin przedawnienia karalności naruszeń dyscypliny finansowej popełnionych
przez zaniechanie rozpoczyna swój bieg od dnia następnego po dniu, w którym zgodnie z
przepisami prawa należało dokonać zaniechanego działania 3 .
2/4
Kiedy następuje przedawnienie naruszenia dyscypliny finansów publicznych?
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
Ogólny trzyletni termin przedawnienia karalności naruszenia dyscypliny finansów publicznych
ulega wydłużeniu o kolejne dwa lata, jeżeli w tym okresie zostało wszczęte postępowanie o
naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Dodatkowy dwuletni termin jest terminem
bezwzględnym i nie może zostać przekroczony. Jeżeli postępowanie zostało wszczęte po
trzech latach od popełnienia naruszenia dyscypliny finansów publicznych „ustała karalność z
mocy prawa i postępowanie w tej części winno być umorzone" 4 .
Kolejne modyfikacje dotyczą postępowań szczególnych. Karalność naruszenia dyscypliny
finansowej ustaje z upływem dwóch lat od dnia:
- stwierdzenia nieważności prawomocnego postanowienia lub orzeczenia komisji
orzekającej (art. 38 ust. 2 u.o.n.d.f.p.),
- uchylenia prawomocnego postanowienia lub orzeczenia (art. 38 ust. 3 u.o.n.d.f.p.);
- wydania postanowienia o wznowieniu postępowania w razie wznowienia postępowania
zakończonego prawomocnym postanowieniem lub orzeczeniem (art. 38 ust. 4 u.o.n.d.f.p.).
Skutki przedawnienia
Uchylenie karalności deliktu finansowego na skutek przedawnienia jest bezwzględne i
następuje z mocy samego prawa. Upływ ustawowo określonych terminów wyklucza wszczęcie i
prowadzenie postępowania o naruszenie dyscypliny finansów publicznych. W jednym z
wydanych orzeczeń GKO podkreśliła, że okoliczności wyłączające orzekanie na podstawie tej
ustawy uwzględnia się z urzędu w każdym stadium postępowania. W razie stwierdzenia po
3/4
Kiedy następuje przedawnienie naruszenia dyscypliny finansów publicznych?
Wpisany przez Ludmiła Lipiec-Warzecha
wszczęciu postępowania okoliczności wyłączających orzekanie, Komisja orzekająca jest
zobowiązana wydać postanowienie o umorzeniu postępowania, a jeżeli rozpoczęto już
postępowanie dowodowe - orzeczenie o umorzeniu 5 .
Umorzenie postępowania w sprawie o naruszenie dyscypliny finansów publicznych z powodu
przedawnienia nastąpić może w każdej fazie postępowania 6 , począwszy od postępowania
wyjaśniającego przez rzecznika dyscypliny finansów publicznych, przez komisję orzekającą
pierwszej instancji, postępowania odwoławczego prowadzonego przez Główną Komisję
Orzekającą, postępowania sądowo-administracyjnego przed wojewódzkim sądem
administracyjnym, a także postępowania przed NSA. Przedawnienie może również nastąpić na
etapie egzekucji kary za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
1. Pełen katalog naruszeń dyscypliny finansów publicznych zawarty jest w art. 5-18 ustawy
z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
(Dz. U. z 2005 r. Nr 14, poz. 114 z późn. zm., dalej „u.o.n.d.f.p.").
2. Por. I. Andrzejew, Polskie prawo karne w zarysie, Warszawa 1989, s. 316.
3. L. Lipiec-Warzecha, Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Komentarz
, Warszawa 2008,
4. Orzeczenie GKO z dnia 5 czerwca 2003 r., DF/GKO/Odw.-140/177/2002, LEX nr
80096.
5. Orzeczenie GKO z dnia 27 września 2004 r., DF/GKO/Odw.-51/74/2004/703, LEX nr
141932.
6. „Nie można rozdzielić orzekania o karze od orzekania o winie, gdyż jedno z drugim
pozostaje w nierozerwalnym związku" (wyrok NSA z dnia 10 grudnia 1999 r., III SA
109/99,niepubl.).
4/4