podatkowe - Gazeta Prawna

BIBLIOTEKA
Jak unikać kar
za przestępstwa
podatkowe
● najczęściej popełniane przestępstwa
i wykroczenia skarbowe ● katalog kar
● procedury postępowania ● możliwości
uniknięcia kary
❙ Adam Makosz ❙ Łukasz Sobiech
Autorzy
Adam Makosz
Łukasz Sobiech
Redaktor prowadzący
Renata Krasowska-Kłos
Projekt graficzny
Kinga Pisarczyk
Redakcja i korekta
Maciej Weryński
Skład i łamanie
Joanna Archacka
© Copyright by INFOR Biznes Sp. z o.o.
Wydanie I/2012, marzec 2012 r.
ISBN 978-83-63360-16-0
Adres redakcji: 01-042 Warszawa, ul. Okopowa 58/72
www.dziennik.pl, www.gazetaprawna.pl, www.forsal.pl
Biuro Obsługi Klienta: 05-270 Marki, ul. Okólna 40
tel. 22 761 30 30, 801 626 666, e-mail: [email protected]
Druk: TED – Drukarnia
Spis treści
Wstęp ....................................................................................................................................... 5
Rozdział 1. Ogólne zasady odpowiedzialności karnoskarbowej ...................... 7
Nie tylko egzekucja ................................................................................................... 10
Kto podlega odpowiedzialności ...................................................................................12
Zasada winy ................................................................................................................ 14
Czas i miejsce popełnienia czynu zabronionego ....................................................15
Działanie sprawcy ...........................................................................................................20
Sprawca traktowany jak nieletni ......................................................................... 22
Czyn zabroniony .............................................................................................................. 23
Zasady odpowiedzialności ............................................................................................ 26
Współsprawstwo i sprawstwo polecające .......................................................... 26
Podżeganie i pomocnictwo .................................................................................... 30
Prowokacja .................................................................................................................. 33
Zachowanie sprawcy ................................................................................................ 33
Błąd wyłączający bezprawność ............................................................................. 34
Błąd uchylający karalność ...................................................................................... 35
Niepoczytalność ........................................................................................................ 36
Wymiar kary ............................................................................................................... 38
Rozdział 2. Przestępstwa skarbowe........................................................................... 43
Zastosowanie przepisów Kodeksu karnego ...................................................... 43
System środków penalnych .........................................................................................44
Grzywna jako kara za przestępstwo skarbowe ................................................ 45
Odpowiedzialność posiłkowa ................................................................................46
Postępowanie wobec odpowiedzialnego posiłkowo ......................................48
Kara ograniczenia wolności ..................................................................................49
Kara pozbawienia wolności ...................................................................................50
Nadzwyczajne obostrzenie i złagodzenie kary ................................................50
Podstawy zaostrzenia odpowiedzialności ..........................................................51
Zasady wymiaru kary nadzwyczajnie obostrzonej......................................... 53
Nadzwyczajne złagodzenie kary .......................................................................... 54
Środki karne ..................................................................................................................... 56
Przepadek przedmiotów ......................................................................................... 57
Interwencja co do przedmiotów objętych przepadkiem .............................. 59
Ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów ............. 61
Przepadek korzyści majątkowej i ściągnięcie
równowartości pieniężnej korzyści majątkowej ............................................. 62
Zakaz prowadzenia określonej działalności gospodarczej,
wykonywania określonego zawodu
lub zajmowania określonego stanowiska ......................................................... 63
Podanie wyroku do publicznej wiadomości ....................................................64
Pozbawienie praw publicznych ............................................................................ 65
Środki związane z poddaniem sprawcy próbie................................................66
Warunkowe umorzenie postępowania karnego .............................................66
Warunkowe zawieszenie wykonania kary ........................................................ 67
Warunkowe zwolnienie .......................................................................................... 70
Przedawnienie karalności przestępstwa skarbowego....................................71
Zatarcie skazania ...................................................................................................... 73
Rozdział 3. Wykroczenia skarbowe............................................................................ 75
Wymiar kary .................................................................................................................... 76
Zbieg wykroczeń........................................................................................................ 79
Przedawnienie karalności wykroczenia skarbowego ..........................................80
Zatarcie skazania ............................................................................................................. 81
Postępowanie mandatowe ........................................................................................... 82
Wypisanie mandatu .................................................................................................84
Ewidencja grzywien .................................................................................................86
Uchylenie mandatu ..................................................................................................86
Rozdział 4. Wybrane przestępstwa i wykroczenia skarbowe ..........................89
Uchylanie się od obowiązku podatkowego .............................................................89
Firmanctwo .................................................................................................................91
Oszustwo podatkowe .............................................................................................. 92
Uporczywe naruszanie terminu wpłaty podatku ................................................. 95
Niezłożenie informacji podatkowej w terminie
lub złożenie informacji nieprawdziwej .............................................................96
Nieprawidłowe zgłoszenie identyfikacyjne ............................................................ 97
Rozdział 5. Zaniechanie ukarania sprawcy ............................................................99
Czynny żal ......................................................................................................................... 99
Elementy zawiadomienia.....................................................................................100
Czas na złożenie oświadczenia o popełnionym wykroczeniu
lub przestępstwie skarbowym ............................................................................ 101
Złożenie korekty deklaracji podatkowej ................................................................. 103
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ...................................................... 104
Przesłanki zastosowania środka karnego ...................................................... 105
Negocjacje z urzędem skarbowym .................................................................... 105
Wydanie przez sąd zezwolenia na dobrowolne poddanie się
odpowiedzialności .................................................................................................108
Odstąpienie od wymierzenia kary .......................................................................... 110
Rezygnacja z orzeczenia środka karnego ........................................................112
Ustawa z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy
(t.j. Dz.U. z 2007 r. Nr 111, poz. 765 z późn zm.) ............................................................... 115
Indeks .................................................................................................................................. 205
Wstęp
Kodeks karny skarbowy określa podstawowe zasady odpowiedzialności karnej
za popełnione przestępstwa i wykroczenia skarbowe. W odróżnieniu jednak od
innych aktów prawnych związanych czy to z odpowiedzialnością karną, czy to
cywilną kodeks skarbowy zawiera w sobie nie tylko przepisy prawa materialnego, ale również te określające reguły postępowania związane z ustaleniem
sprawcy czynu zabronionego, przebiegiem postępowania przygotowawczego
i sądowego. Całość regulacji ustawowych wieńczą przepisy dotyczące wykonania orzeczonych kar i środków karnych.
W praktyce jednak stosowanie Kodeksu karnego skarbowego nie jest zadaniem łatwym. Jest to spowodowane kilkoma względami. Po pierwsze: ustawa
karnoskarbowa sama w sobie zawiera odesłania nie tylko do Kodeksu karnego, ale również do Kodeksu postępowania karnego. Po drugie: w celu prawidłowego zrekonstruowania normy prawnej, penalizującej zachowanie sprawcy
czynu zabronionego, należy niekiedy sięgnąć do przepisów nawet kilkunastu
aktów prawnych. Chodzi przede wszystkim o akty prawa podatkowego, celnego czy dewizowego. Tam bowiem są zawarte określone obowiązki każdego podatnika, których złamanie może rodzić odpowiedzialność sprawcy za
wykroczenie bądź przestępstwo skarbowe. Nie można również nie zauważyć,
że przepisy prawa podatkowego należą do grupy norm prawnych najczęściej
zmienianych przez ustawodawcę. Wszystko to powoduje, że precyzyjne przypisanie sprawcy czynu zabronionego wymaga wiele wysiłku.
Nasza publikacja krok po kroku przedstawia zasady odpowiedzialności karnej
za przestępstwa i wykroczenia skarbowe. Omówione w niej zostały również
procedury postępowania zmierzające do ustalenia odpowiedzialności sprawcy
uszczuplającego należności publicznoprawne. W opracowaniu przedstawiono
dodatkowo ustawowe przypadki ograniczające odpowiedzialność karną bądź
wręcz ją wyłączające. W tym przypadku autorzy zwrócili szczególną uwagę
na przepisy umożliwiające sprawcy czynu zabronionego dobrowolne poddanie się odpowiedzialności oraz przypadki odstąpienia przez sąd od wymierzenia kary. W sposób przystępny zostały zaprezentowane także zasady związane z ustaleniem odpowiedzialności karnej, przebiegiem postępowania, rolą
finansowych oraz niefinansowych organów postępowania przygotowawczego, prokuratora i sądu.
Uzupełnieniem ogólnych zasad postępowania i jego przebiegu jest szczegółowe omówienie najczęściej popełnianych przestępstw i wykroczeń skarbowych.
Całość została wzbogacona aktualnymi poglądami doktryny i orzecznictwem
Sądu Najwyższego oraz sądów apelacyjnych.
Rozdział 4
Wybrane przestępstwa
i wykroczenia skarbowe
Płacenie podatków to jeden z podstawowych obowiązków ciążących na obywatelach. Pobieranie tego rodzaju przymusowych świadczeń umożliwia państwu i jednostkom samorządu terytorialnego realizację zadań publicznych.
Głównie z tego powodu przepisy prawa przewidują wiele mechanizmów mających na celu wyegzekwowanie obowiązku podatkowego i zdyscyplinowanie
nieuczciwych podatników – poczynając od odsetek za nieterminowo uiszczoną daninę, a skończywszy na znacznie dotkliwszych sankcjach związanych
z pociągnięciem do odpowiedzialności karnoskarbowej.
UCHYLANIE SIĘ OD OBOWIĄZKU PODATKOWEGO
Jednym z najbardziej powszechnych przestępstw i wykroczeń skarbowych
jest uchylanie się od obowiązku podatkowego. Tego rodzaju zachowanie zostało spenalizowane w art. 54 k.k.s. Przewiduje on, że czynu zabronionego dopuszcza się każdy podatnik, który uchylając się od opodatkowania, nie ujawnia
właściwemu organowi przedmiotu lub podstawy opodatkowania lub nie składa deklaracji i jednocześnie naraża przez to podatek na uszczuplenie (art. 54
par 1 in principio k.k.s.).
Za podatnika jest uznawana osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, podlegająca na mocy ustaw podatkowych
obowiązkowi podatkowemu (art. 7 par. 1 Ordynacji Podatkowej). W przypadku
osób prawnych i jednostek organizacyjnych odpowiedzialności podlegają osoby,
które je reprezentują.
Art. 54 k.k.s. wprowadza sankcje za niewypełnianie obowiązku podatkowego w stosunku do Skarbu Państwa lub gminy. Zgodnie z zapisami Ordynacji
podatkowej obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych
nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężnego
w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach (art. 4 o.p.).
Zobowiązaniem podatkowym jest z kolei wynikające z obowiązku podatkowego zobowiązanie podatnika do zapłacenia należności na rzecz Skarbu Państwa, województwa, powiatu albo gminy podatku w wysokości, w terminie
oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego (art. 5 o.p.).
Bezprawne zachowanie podatnika wskazane w art. 54 par. 1 k.k.s. może przybrać trzy postaci:
◗ nieujawnianie właściwemu organowi przedmiotu opodatkowania tytułu prawnego, który umożliwia nałożenie podatku, np. nieprzedstawienie
w urzędzie skarbowym umowy najmu, kupna-sprzedaży, oprocentowanej
pożyczki,
8
Jak unikać kar za przestępstwa podatkowe
◗ nieujawnianie właściwemu organowi podstawy opodatkowania – wielkości
wyrażonej liczbowo, która umożliwia poprawne obliczenie podatku,
◗ niezłożenie deklaracji – rozumie się przez to również zeznania, wykazy
oraz informacje, do których składania obowiązani są, na podstawie przepisów prawa podatkowego, podatnicy, płatnicy i inkasenci (art. 3 pkt 5 k.k.s.).
Każde z wymienionych zachowań może pociągnąć za sobą odpowiedzialność karnoskarbową tylko wówczas, gdy dojdzie do jednoczesnego narażenia podatku na uszczuplenie.
Za takie narażenie jest uznawane spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa uszczuplenia podatku – co oznacza, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest wysoce prawdopodobne, choć nie musi nastąpić (art. 53 par.
28 k.k.s.). Tak samo odpowiada podatnik, który spowodował takie uszczuplenie.
Należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym jest to wyrażona liczbowo kwota pieniężna, od której uiszczenia lub zadeklarowania
uiszczenia w całości lub w części osoba zobowiązana uchyliła się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił (art. 53 par. 27 k.k.s.). Właściwymi organami, o których mowa w omawianych przepisach, są najczęściej
urzędy skarbowe i wójtowie, burmistrzowie, prezydenci miast.
Czyn zabroniony polegający na uchylaniu się od obowiązku podatkowego może zostać potraktowany jako przestępstwo skarbowe lub wykroczenie
skarbowe. O tym, czy należy do drugiej kategorii czynów, decyduje kwota podatku narażonego na uszczuplenie, która nie może przekraczać ustawowego progu, tzn. pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia
w czasie popełnienia czynu. Przy ustalaniu odpowiedzialności podatnika
istotne znaczenie ma również to, czy kwota podatku narażonego na uszczuplenie w czasie popełnienia czynu zabronionego przekroczyła równowartość
dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, określaną przez art.
53 par. 13 k.k.s. jako małą wartość. Sprawia to, że za popełnione przestępstwo
skarbowe grozi nie tylko kara grzywny, ale również kara pozbawienia wolności.
Odpowiedzialność karna
Za uchylanie się od obowiązku podatkowego grozi:
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności (lub obie
kary łącznie) – jeżeli podatnik naraża na uszczuplenie podatek, którego kwota
przekracza małą wartość (w 2012 roku – 300 tys. zł);
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych – podatnik naraża na uszczuplenie podatek małej wartości (w 2012 roku – od 7,5 tys. zł do 300 tys. zł);
◗ kara grzywny za wykroczenie skarbowe – podatnik naraża na uszczuplenie podatek nieprzekraczający ustawowego progu (w 2012 roku – 7,5 tys. zł).
ROZDZIAŁ 4. Wybrane przestępstwa i wykroczenia skarbowe
FIRMANCTWO
Czyn zabroniony polegający na firmanctwie określa art. 55 k.k.s. W par. 1
przewiduje on, że posługiwanie się cudzym imieniem i nazwiskiem, nazwą
lub firmą w celu zatajenia faktu prowadzenia działalności gospodarczej na
własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, jest przestępstwem, jeśli naraża podatek na uszczuplenie.
Przestępstwo z art. 55 k.k.s. może popełnić jedynie podatnik prowadzący
działalność gospodarczą, a więc osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej podlegająca na mocy ustaw
podatkowych obowiązkowi podatkowemu (art. 7 o.p.).
Z kolei obowiązkiem podatkowym jest wynikająca z ustaw podatkowych
nieskonkretyzowana powinność przymusowego świadczenia pieniężngo w związku z zaistnieniem zdarzenia określonego w tych ustawach
(art. 4 o.p.).
Za firmanctwo mogą odpowiadać nie tylko przedsiębiorcy prowadzący działalność na podstawie przepisów ustawy o swobodzie działalności gospodarczej czy kodeksu spółek handlowych. Reżimowi Kodeksu karnego skarbowego podlegają także przedsiębiorcy działający na podstawie prawa bankowego
czy ustawy o działalności ubezpieczeniowej.
Podatnik wykorzystujący cudzą działalność do osiągnięcia przywilejów podatkowych jest nazywany firmantem. Z kolei podmiot, który pozwolił na
używanie swojego imienia, nazwiska, nazwy lub firmy, jest nazywany firmującym.
Zachowanie firmanta może przybierać dwie postacie. Pierwsza polega na
nieujawnieniu właściwemu organowi podatkowemu faktu prowadzenia
działalności gospodarczej na własny rachunek. Druga może polegać na zatajeniu rzeczywistych rozmiarów prowadzonej działalności gospodarczej, np.
prawdziwej wielkości obrotów finansowych. Aby doszło do popełnienia przestępstwa skarbowego, musi dojść do jednoczesnego narażenia Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego na uszczuplenie podatku. Narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnej czynem zabronionym
jest to spowodowanie konkretnego niebezpieczeństwa takiego uszczuplenia.
Oznacza to, że zaistnienie uszczerbku finansowego jest wysoce prawdopodobne, choć nie musi wcale nastąpić. Z drugiej strony należność publicznoprawna uszczuplona czynem zabronionym jest to wyrażona liczbowo kwota
pieniężna, od której uiszczenia lub zadeklarowania uiszczenia w całości lub
w części osoba zobowiązana uchyliła się i w rzeczywistości ten uszczerbek finansowy nastąpił.
Odpowiedzialność firmanta jest uzależniona od wysokości kwoty podatku narażonego na uszczuplenie. Co ważne, w stosunku do podatnika
skazanego za przestępstwo firmanctwa można orzec środek karny w postaci zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej na okres
od 1 roku do lat 5.
9
10
Jak unikać kar za przestępstwa podatkowe
Odpowiedzialność karna
Za firmanctwo grozi:
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności do lat 3
(lub obie kary łącznie) – jeżeli firmant naraża na uszczuplenie podatek, którego
kwota przekracza małą wartość (w 2012 roku – 300 tys. zł);
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych – firmant naraża na uszczuplenie podatek
małej wartości (w 2012 roku – od 7,5 tys. zł do 300 tys. zł);
◗ kara grzywny za wykroczenie skarbowe – firmant naraża na uszczuplenie podatek
nie przekraczający ustawowego progu (w 2012 r. – 7,5 tys. zł).
PRZYKŁAD Odpowiedzialność podatkowa firmującego
Kuzyn zapytał Adama N., czy nie mógłby zarejestrować na siebie działalności gospodarczej. W rzeczywistości miałby to być kolejny biznes
jego krewnego. Jeżeli jednak zdecyduje się na ten krok, grozi mu za
to odpowiedzialność podatkowa wynikająca z art. 113 o.p. Przepis ten
przewiduje, że jeżeli podatnik, za zgodą innej osoby, w celu zatajenia
prowadzenia działalności gospodarczej lub rzeczywistych rozmiarów
tej działalności, posługuje się lub posługiwał się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą tej osoby, osoba ta ponosi solidarną odpowiedzialność z podatnikiem całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności. Nie ma przy
tym znaczenia, kto bierze udział w tym procederze. Bez względu na
to, czy są to osoby spokrewnione, czy nie, obydwie będą solidarnie odpowiadać za długi podatkowe. Taka sytuacja może pociągnąć za sobą
także odpowiedzialność karnoskarbową.
OSZUSTWO PODATKOWE
Oszustwa podatkowego dopuszcza się podatnik, który składając organowi
podatkowemu, innemu uprawnionemu organowi lub płatnikowi deklarację
lub oświadczenie, podaje nieprawdę lub zataja prawdę albo nie dopełnia obowiązku zawiadomienia o zmianie objętych nimi danych i jednocześnie naraża przez to podatek na uszczuplenie (art. 56 par 1 in principio k.k.s.). Do istoty
tak opisanego działania należy umyślne wprowadzenie w błąd organu podatkowego (innego uprawnionego organu lub płatnika) co do rzeczywistego stanu rzeczy, istotnego z punktu widzenia prawidłowego ustalenia wysokości należnego podatku1.
Przestępstwo z art. 56 k.k.s. jest przestępstwem skutkowym. Stadium dokonania przestępstwa oszustwa podatkowego następuje już z zaistnieniem na1
Wyrok SN z 2 grudnia 2002 r., sygn. akt IV KKN 559/99, LexPolonica nr 392668.
ROZDZIAŁ 4. Wybrane przestępstwa i wykroczenia skarbowe
rażenia na uszczuplenie należności podatkowej. Nie oznacza to jednak, że
stwierdzenie dalej idącego skutku zachowania sprawcy w postaci spowodowania uszczuplenia takiej należności zwalnia sprawcę od odpowiedzialności
karnoskarbowej2.
Zachowanie podatnika dopuszczającego się oszustwa podatkowego może
przybierać różne formy. Oszustwa polegają zasadniczo na złożeniu deklaracji lub oświadczenia zawierającego nieprawdziwe informacje lub ukrywającego prawdziwe informacje albo zaniechaniu realizacji obowiązku zmiany objętych deklaracją lub oświadczeniem danych. Każde z wymienionych zachowań
może pociągnąć za sobą odpowiedzialność karnoskarbową tylko wówczas, gdy
dojdzie do jednoczesnego narażenia podatku na uszczuplenie.
Przepisy podatkowe nie przewidują definicji deklaracji podatkowej. Art. 3
pkt 5 o.p. przewiduje zbiorcze wyliczenie, które za deklarację nakazuje również rozumieć zeznania, wykazy oraz informacje, do których składania obowiązani są na podstawie przepisów prawa podatkowego podatnicy, płatnicy
i inkasenci. Jak podkreślił Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gorzowie Wielkopolskim, deklaracja odnosi się z reguły do przypadków, gdy podatnik nie tylko przedstawia związany z nim stan faktyczny podlegający opodatkowaniu,
lecz także ma obowiązek ustalania – w oparciu o ten stan – istnienia obowiązku podatkowego oraz przekształcenia go w zobowiązanie podatkowe. W deklaracji ma miejsce wstępne rozstrzygnięcie sprawy podatkowej w postaci obliczenia należności podatkowej przez podatnika (tzw. samoobliczenie podatku)3.
Oświadczenie jest to z kolei dokument, w którym są podawane informacje,
np. dla celów dokonania rocznego obliczenia podatku dochodowego od dochodu uzyskanego przez podatnika w roku podatkowym.
Organem podatkowym jest m.in. naczelnik urzędu skarbowego, naczelnik urzędu celnego, wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta albo marszałek województwa, dyrektor izby skarbowej, dyrektor izby celnej czy samorządowe kolegium odwoławcze (art. 13 o.p.). Innym uprawnionym organem jest ten, któremu
przepisy prawa podatkowego pozwalają na ustalenie zobowiązania podatkowego.
Płatnikiem jest osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej obowiązana na podstawie przepisów prawa podatkowego do obliczenia i pobrania od podatnika podatku i wpłacenia go we właściwym
terminie organowi podatkowemu (art. 8 o.p.). Jest to np. pracodawca lub notariusz.
PRZYKŁAD Odpowiedzialność za niezłożenie deklaracji podatkowej
Sąd rejonowy uznał Ryszarda Z. za winnego wykroczenia z art. 56
par. 4 k.k.s., dlatego że prowadząc działalność gospodarczą opodatkowaną zryczałtowanym podatkiem dochodowym, mimo obowiązku
2
Wyrok SN z 22 listopada 2009 r., sygn. akt IV KK 111/2009, LexPolonica nr 2391966.
3
Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 14 października 2008 r., sygn. akt I SA/Go 659/2008,
www.orzeczenia.nsa.gov.pl.
11
12
Jak unikać kar za przestępstwa podatkowe
nie złożył w terminie do 31 lipca 2000 r. informacji PIT 27 o wysokości
uzyskanego przychodu za I półrocze roku podatkowego. Wymierzył mu
jednocześnie grzywnę w wysokości 200 zł. Podatnik zaskarżył wyrok,
jednak sąd okręgowy utrzymał go w mocy. Kasację od tego wyroku
wniósł – na korzyść skazanego – minister sprawiedliwości, zarzucając
naruszenie polegające na skazaniu oskarżonego za czyn, który w dacie
orzekania nie był już zabroniony. Sąd Najwyższy orzekł, że kasacja jest
zasadna w stopniu oczywistym. Obowiązek składania w określonym
terminie półrocznej informacji podatkowej wynikał z art. 21 ust. 2 pkt
1 ustawy z 20 listopada 1998 r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Dz.U.
z 1998 r. nr 144 poz. 930 z późn. zm.). Tymczasem w dacie wyrokowania przez obydwa sądy (I i II instancji), zobowiązani zostali do składania
wyłącznie rocznych zeznań podatkowych. Przedstawiona zmiana stanu
prawnego, nieujawniona przez oskarżyciela z organu finansowego oraz
niedostrzeżona z urzędu przez sądy obu instancji, zasadniczo zmieniła sytuację skazanego, bowiem czyn zarzucany, a następnie przypisany
skazanemu stracił znamiona czynu zabronionego z art. 56 par. 4 k.k.s.
(por. wyrok SN z 30 września 2002 r., sygn. akt III KK 264/2002).
Odpowiedzialność karna
Sprawcom oszustwa podatkowego grozi:
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych albo kara pozbawienia wolności (lub obie
kary łącznie) – jeżeli sprawca oszustwa podatkowego naraża na uszczuplenie podatek, którego kwota przekracza małą wartość (w 2012 roku – 300 tys. zł);
◗ kara grzywny do 720 stawek dziennych – kiedy sprawca oszustwa podatkowego naraża na uszczuplenie podatek małej wartości (w 2012 roku – od 7,5 tys. zł
do 300 tys. zł);
◗ kara grzywny za wykroczenie skarbowe – jeżeli sprawca oszustwa podatkowego naraża na uszczuplenie podatek nie przekraczający ustawowego progu (w 2012 roku
– 7,5 tys. zł);
◗ kara grzywny za wykroczenie skarbowe – jeżeli podatnik mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowania nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji lub oświadczenia.
Odpowiedzialność podatnika dopuszczającego się oszustwa podatkowego jest
uzależniona od wysokości kwoty podatku narażonego na uszczuplenie. W sytuacji, gdy kwota podatku narażonego na uszczuplenie nie przekracza ustawowego progu, sprawca czynu zabronionego popełnia wykroczenie skarbowe
zagrożone jedynie karą grzywny. Takiej samej odpowiedzialności podlega także podatnik, który mimo ujawnienia przedmiotu lub podstawy opodatkowa-
ROZDZIAŁ 4. Wybrane przestępstwa i wykroczenia skarbowe
nia nie składa w terminie organowi podatkowemu lub płatnikowi deklaracji
lub oświadczenia (art. 56 par. 1 k.k.s.).
Art. 56 par. 4 k.k.s., podobnie jak inne przepisy k.k.s., ma charakter blankietowy, bowiem w swej treści odsyła do innych unormowań prawnych, szczegółowo konkretyzujących znamiona czynu karalnego. Ustalenia znamion czynu
karalnego wymaga zatem połączenie dyspozycji blankietowego przepisu ustawy karnoskarbowej i szczegółowych przepisów określonych w ustawach o podatku od osób fizycznych4.
UPORCZYWE NARUSZANIE TERMINU
WPŁATY PODATKU
Odpowiedzialność karnoskarbową ponoszą nie tylko podatnicy, którzy nie
ujawniają organom podatkowym przedmiotu lub podstawy opodatkowania
albo składają fałszywe deklaracje. Wykroczeniem skarbowym jest także zachowanie polegające na uporczywym niewpłacaniu podatku w terminie (art. 57
par. 1 k.k.s.).
(...)
4
Wyrok SN z 30 września 2002 r., sygn. akt III KK 264/2002, LexPolonica nr 2415964.
13
Adam Makosz
prawnik i dziennikarz, absolwent Wydziału Prawa
i Administracji Uniwersytetu Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie, ukończył aplikację
prokuratorską w Prokuraturze Okręgowej w Warszawie. Specjalizuje się w prawie karnym, prawie
administracyjnym i prawie nowych technologii. Jest
autorem artykułów i monotematów prawniczych.
Łukasz Sobiech
radca prawny Okręgowej Izby Radców Prawnych
w Warszawie, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, odbył aplikację sądową przy Sądzie Apelacyjnym
w Warszawie. Specjalizuje się w prawie administracyjnym, prawie cywilnym i gospodarczym ze szczególnym uwzględnieniem postępowań sądowych. Jest
autorem i współautorem artykułów i monotematów
prawniczych.
Gąszcz przepisów podatkowych i nieustannie dokonywane w nim zmiany sprawią, że o wykroczenie skarbowe, a nawet przestępstwo skarbowe
może zostać posądzony każdy nie do końca zorientowany w prawie obywatel. W ręce Czytelników oddajemy więc omówienie rozwiązań prawnych, które pozwalają na uniknięcie odpowiedzialności karnoskarbowej
podatnikom, którzy w porozumieniu z organami podatkowymi zdecydują
się uregulować swoje zobowiązania finansowe w stosunku do państwa
i jednostek samorządu terytorialnego. Opracowanie zawiera także tekst
ustawy Kodeks karny skarbowy z najnowszymi zmianami.