Cechy średniowiecza - Epoki

Cechy średniowiecza
Odmienność Europy wschodniej i zachodniej:
W 1054r. doszło do schizmy, czyli ostatecznego rozłamu kościoła chrześcijańskiego na część
wschodnią i zachodnią. Różnice pogłębiały się przez odmienne modele kulturowe i społeczne,
mieszkańców dzieliły poglądy i ustrój.
Kraje Europy Zachodniej
Kraje
i Środkowej
Europy Wschodniej
ustrój feudalny,
jedna wiara i filozofia
w liturgii panuje łacina
uznawali zwierzchnika Rzymu (papieża) jako zwierzchnika całego kościoła)
brak feudalizmu
pozostaje pod wpływem kultury bizantyjskiej (Cesarstwo Wschodniorzymskie)
w liturgii panuje język grecki
uznawali papieża za honorowego zwierzchnika, równego wobec pozostałych patriarchów
Średniowieczny uniwersalizm:
- Uniwersalizm wynikał z dominacji kościoła, jedna wiara chrześcijańska dla wszystkich.
Gdziekolwiek docierały idee chrześcijańskie kultura przybierała podobną formę a filozofia,
1/4
Cechy średniowiecza
sztuka i literatura podejmowały te same problemy i motywy. Cała kultura dążyła do harmonii i
porządki.
Wystąpienie teocentryzmu ? wszystko skupia się na jednym bogu, wszystkie
sprawy, wartości i sfery kultury. Bóg znajduje się w centrum zainteresowania człowieka, to on
stworzył świat i jest uosobieniem dobra i piękna
- Łacina językiem liturgicznym i międzynarodowym.
- Ustrój feudalny jednakowy dla wszystkich, oparty na hierarchii społecznej.
- Władza papieża (duchowa) i cesarza (świecka) z reguły była ze sobą ściśle powiązana.
- Hierarchiczność opierająca się na przekonaniu, że możemy wyróżnić pewną
uporządkowaną strukturę, np. struktura feudalna, kościelna. Wiązała się z ideą pośrednictwa, z
której wynikało przekonanie, że osoby znajdujące się na dnie hierarchii potrzebują pośrednika,
np. Matka Boska, aby porozumiewać się z Bogiem.
Hasła średniowiecza:
- Memento mori (Pamiętaj o śmierci) - zawołanie miało odzwierciedlenie w
średniowiecznym stylu życia, które powinno przygotowywać do śmierci (Preparatio ad mortem) i
zbawienia.
- Ad moriam Dei gloriam - ku większej chwale bożej. Zasadniczym celem człowieka jest
zwiększenie bożej chwały, co objawiało się w literaturze i sztuce, które poświęcono Bogu.
Ustrój feudalny i jego konsekwencje:
W strukturze społecznej na czele stoi rycerstwo i duchowieństwo, a poddani to mieszczanie i
chłopi. Poddani żyli na skraju nędzy a rycerze w rozpuście. Między innymi dlatego
średniowiecze nazywane jest epoką kontrastu i surowości. Ludzie wierzyli w Boga ale
jednocześnie we wróżby, czarodziejskie postacie, demony, smoki, wróżbiarstwo i astrologów.
Byli na bakier z kulturą. Ludzie mieli problemy z higieną. Czczono kobiety, duchowieństwo
ulegało demoralizacji.
Każdy stan wyróżniał się strojem. Pochwała życia i świata nie była w dobrym tonie. Wieki
średnie to czas okrucieństwa, tortur, czarownic i biedy. To epoka smutna, posępna i
melancholijna, a przyczyn tego należy doszukiwać się w jej religijnych założeniach i licznych
kataklizmach, zarazach, głodzie i wojnach.Wartość kobiety mierzono wysokością jej posagu.
Rola kościoła w epoce średniowiecza:
Kościół pełnił rolę strażnika jedynej wiary i silnie wpływał na politykę państw. Ponadto działał
jako instytucja zakładając szkoły i uniwersytety. Kościół posiadał ogromne majątki i władzę nad
władcami, to kościół koronował władców i nakładał na nich ekskomunikę. Klasztory pełniły rolę
szkół i bibliotek ale rozwijało się tam także życie kulturalne, wprowadzano innowacje
2/4
Cechy średniowiecza
ekonomiczne i gospodarcze.
W Kościele panuje hierarchia, uzasadniano ją doskonałym porządkiem, który wynikał z
doskonałego tworzenia świata. Na samym szczycie znajduje się Chrystus. Na czele hierarchii
kościelnej stoi papież, następnie biskupi, duchowni, mnisi i na końcu wierni. W kościele głosi
się prawdę, że jest jeden bóg i jedna wiara a celem życia ? zbawienie. Życie ludzkie jest
podporządkowane zbawieniu. W każdej chwili należy pamiętać o śmierci
- łac. memento mori.
Drugą najważniejszą grupą społeczną obok duchowieństwa było rycerstwo, które
zamieszkiwało zamki. Urządzano liczne turnieje i uczty. W miastach rozwijał się handel ale
często wybuchały bunty i epidemie.
Dawcą dobra jest Bóg a zła szatan. Takie widzenie świata powodowało pogardę dla
wszystkiego, co cielesne i doczesne Podziwiano męczenników i świętych. Czczono relikwie i
wierzono w moc pielgrzymowania. Najważniejsze stało się to, co ma nadejść po śmierci i
właśnie wskutek tego światopoglądy zaczęto organizować krucjaty, czyli wyprawy krzyżowe.
Zapoczątkował je w 1095 r. papież, wzywając wszystkich chrześcijan do zjednoczenia i
podjęcia wysiłku wyzwolenia Ziemi Świętej z rąk pogan. Trwały do XII w. a ich wynikiem było
utworzenie chrześcijańskiego Królestwa Jerozolimy. Znanym polskim krzyżowcem był Henryk,
syn Bolesława Krzywoustego.
Władza należała do cesarstwa i papiestwa. Cesarstwo chciało nie tylko rządzić ale także
decydować w sprawach religijnych. Spory pomiędzy kościołem a państwem u schyłku
średniowiecza, zachwiały powagą tych władz. Nie spowodowały rozłamu w religii ale z
pewnością stały się podstawą do późniejszego kryzysu w XVI w.
Wydarzenia historyczne polskiego średniowiecza:
- 966 ? przyjęcie chrześcijaństwa przez Polskę i pojawienie się kraju na europejskiej
scenie politycznej
- Budowanie monarchii piastowskiej przez Bolesława Chrobrego
- Załamanie się monarchii Bolesława Chrobrego
- Odbudowanie organizacji państwowej i kościelnej w XI w. przez Kazimierza Odnowiciela
3/4
Cechy średniowiecza
- 1138 r. ? rozbicie dzielnicowe za sprawą Bolesława Krzywoustego
- Koronacja Władysława Łokietka ? 1320 r. ? trwałe zjednoczenie Polski
- Działalność Kazimierza Wielkiego, ostatniego z Piastów
- XV w. ? unia polsko-litewska za sprawą Jagiellonów
- Procesy społeczno-kulturowe polskiego średniowiecza:
- Chrystianizacja kraju
- Przyswajanie cywilizacji europejskiej i zespalanie jej z kulturą rodzimą
- Rozwinięcie się ponadplemiennego poczucia narodowej wspólnoty
- Procesy przemian rodzą konflikty religijne, międzyplemienne i społeczne
- Obcy a potem rodzimi duchowni przenoszą do Polski kulturę europejską
- 1364 r. założenie akademii przez Kazimierza i jej późniejsze odnowienie przez
Władysława Jagiełłę. Rola Akademii Krakowskiej: Jest to uczelnia znana w Europie dzięki
wydziałowi prawa międzynarodowego, wydziałowi matematyczno-astronomicznemu i
wykładowcom: Stanisław ze Skalbmierza, Paweł Włotkowic, Marcin Król z Żurawicy, Jan z
Głogowa, Wojciech z Brudzewa, Marcin Bylica, Marcin Biem z Olkusza. Dzięki Akademii
Kraków stał się centrum życia intelektualnego.
Osiągnięcia kultury polskiej epoki średniowiecza:
- ukształtowanie się jednego języka ogólnonarodowego z języków plemiennych
- przezwyciężenie panowania łaciny w piśmiennictwie i literaturze
- rozwój szkolnictwa: szkoły klasztorne i katedralne, Akademia Krakowska
- u schyłku średniowiecza kształcili się już nie tylko duchowni ale także przyszli rycerze a
także synowie szlacheccy i synowie możnych mieszczan
- piękne zabytki architektury romańskiej i gotyckiej oraz dzieła z dziedziny rzeźby i
malarstwa
4/4