Stres - lekcja1 definicje i koncepcje stresu

LEKCJA 1
DEFINICJE I KONCEPCJE STRESU
Pojęcie stresu wprowadzone zostało przez
Hansa Hugona Selve`a, który u podłoża wielu
chorób
somatycznych
upatrywał
niezdolność
człowieka do radzenia sobie ze stresem.
Skutki
stresu
nazwał
on
mianem
niewydolności lub syndromu ogólnej adaptacji.
Stres
pod
kątem
etymologicznym
jest
rozumiany jako siła, gwałtowność, nacisk, presja,
napięcie, obciążenie.
Z punktu widzenia psychologii stres określa
się jako stan napięcia psychicznego, przekraczający
normalny poziom funkcjonowania lub bodziec czy
sytuacja wywołująca taki stan (inaczej stresor).
Stresor to element bodźca lub sytuacji, który
narusza względną równowagę między podmiotem
a
środowiskiem
i
uruchamia
adaptacyjne zachowania się człowieka.
mechanizmy
Stres można też określić jako dynamiczną
relację
jednostki
adaptacyjną
a
awersyjnym)
pomiędzy
wymogami
możliwościami
sytuacji
charakteryzującym
się
(bodźcem
brakiem
równowagi. Działania, które są podejmowane
służyć mają przywróceniu równowagi.
Stres
definiowany
w
terminologii
jako
spowodowanym
psychologicznym.
medycznej
zaburzenie
czynnikiem
jest
homeostazy
fizycznym
lub
Potocznie stres jest odbierany jako wszelkie
wymagania (fizyczne, psychiczne i społeczne),
które
wywołują
w
organizmie
człowieka
mobilizację w celu sprostania im. Na ogół sytuacji
stresowej towarzyszą negatywne emocje.
Potocznie stres jest odbierany jako wszelkie
wymagania (fizyczne, psychiczne i społeczne),
które
wywołują
w
organizmie
człowieka
mobilizację w celu sprostania im. Na ogół sytuacji
stresowej towarzyszą negatywne emocje.
Przyjmuje się zazwyczaj trzy podstawowe
sposoby definiowania stresu:
Stres jako bodziec – odbierane jako takie sytuacje
występujące w naszym otoczeniu, które mające naturalną
tendencje do wywoływania napięcia i emocji.
Stres jako reakcja – występująca na poziomie
fizjologicznym i psychologicznym, która jest odpowiedzią na
działanie stresorów.
Stres jako proces lub transakcja – relacja między
jednostką a otoczeniem.
Ze względu na interdyscyplinarny charakter
badań nad zjawiskiem stresu jest wiele różnych
jego koncepcji.
Trzy
dominujące
nurty
rozważań
to
biologiczne, medyczne i psychologiczne koncepcje
stresu.
Biologiczne koncepcje stresu:
prawo stałości środowiska wewnętrznego C. Bernarda;
teoria homeostazy W. Cannona;
teoria przystosowania;
teoria ogólnego zespołu adaptacyjnego H. Seyle’a;
Medyczne koncepcje stresu:
koncepcja stresowych zdarzeń życiowych
B. S. i B. P. Dohrenwendowie;
koncepcja kryzysów życiowych G. Caplana;
teoria dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego;
koncepcje psychosomatyczne stresu:
koncepcja psychoanalityczna konfliktów swoistych Alexandra;
koncepcja reakcji niespecyficznych Mahla;
koncepcja indywidualnej reakcji swoistej;
koncepcja salutogenetyczna stresu A. Antonovskiego;
Psychologiczne teorie stresu:
teoria frustracji;
teoria napięcia emocjonalnego I. Janisa;
teoria percepcji zagrożenia M. H. Appley’a;
teoria oceny poznawczej zagrożenia R. S. Lazarusa;
koncepcja zachowania zasobów S. E. Hobofolla;
koncepcja sytuacji trudnej T. Tomaszewskiego;
regulacyjna koncepcja stresu J. Reykowskiego;
ekonomiczna koncepcja stresu A. Bieli;
chronohabilistyczna koncepcja stresu J. F. Terelaka.
Wnioski dotyczące koncepcji stresu:
Trzeba
założyć,
wywołanym
raczej
że
stres
ciągiem
jest
stanem
zdarzeń
organizmu
stresowych
niż
czynnikiem incydentalnym. Ilość tych zdarzeń wpływa
zarówno na rodzaj objawów, zakres i siłę reakcji, jak i na
rodzaj skutków ponoszonych przez obiekt poddany sytuacji
stresowej.
Stan stresu może być wywołany dużą zmiennością
informacyjną
środowiska,
zwłaszcza
deprywacją
sensoryczną i przeciążeniem stymulacyjnym w porównaniu
do warunków optymalnych. Na ten stan rzeczy składa się
zarówno ilość i rodzaj napływających informacji, jak i
możliwości
oraz
stan
psychofizyczny
odbiorcy
(np.
sprawność intelektualna czy poziom wrażliwości na bodźce).
Należy również założyć, iż
występują znaczne różnice
międzyludzkie w reagowaniu na takie same czynniki
stresowe. Coś co dla jednej osoby wydaje się bodźcem
banalnym i nieinwazyjnym, dla innej staje się poważną
przeszkodą
w
funkcjonowaniu.
optymalnym
czy
też
naturalnym
Wielkość stresu psychologicznego nie zależy wyłącznie od
obiektywnych cech samego stresora, lecz od jego oceny
poznawczej w relacji do oceny własnych możliwości
radzenia sobie z trudnościami życia. Przy tym wszystkim
występują również różnice intraindywidualne w reagowaniu
na różne czynniki stresowe w zależności od stanu zdrowia,
samopoczucia itp.
Stres psychologiczny może mieć charakter realny bądź
wirtualny i niezależnie od tego człowiek zawsze reaguje
nadmiarowo atawistyczną reakcją zwierzęcą (nieświadoma
mobilizacja
organizmu
do
ataku
lub
ucieczki).
To
nieświadomy i automatyczny rodzaj reakcji, który można
odbierać jako swoisty mechanizm obronny organizmu.
Hamowanie
świadome
atawistycznych
reakcji
fizjologicznych pobudzenia na poziomie psychologicznym
prowadzi
do
tzw.
chorób
cywilizacyjnych
lub
psychosomatycznych. Skala tego typu konsekwencji stresu
jest stale rosnąca ze względu na coraz większe wymagania
stawiane
przez
świat
zewnętrzny,
które
ludzie
bezrefleksyjnie internalizują. Dlatego tak ważny w analizie
reakcji człowieka na stres jest kontekst społeczny, jako istota
stresu organizacyjnego.
Człowiek nie ma wrodzonego repertuaru radzenia sobie ze
stresem, lecz w toku doświadczenia życiowego i wiedzy o
świecie ciągle uczy się stawiać czoło stresowi.
Pozytywne sposoby reagowania na sytuacje stresowe mogą
być zarówno rodzajem powielenia doświadczeń przeszłych
samej
jednostki
(mamy
tendencje
do
odtwarzania
sposobów, które dały pozytywne efekty), jak i wynikiem
modelowania zachowań innych ludzi, którzy doświadczali w
przeszłości lub doświadczają obecnie takich lub podobnych
sytuacji, i uznają je za skuteczne.