Metoda Tomatisa w pracy z uczniem z trudnościami w mówieniu

Metoda Tomatisa w pracy z uczniem z trudnościami w mówieniu
Monika Chajdas
psycholog, specjalista metody A.Tomatisa, Centrum Terapii i Diagnostyki „In Corpore”
Metoda Tomatisa jest metodą treningu słuchowego przeprowadzanego za pomocą urządzenia
zwanego „uchem elektronicznym”. Składają się na nią sesje słuchania materiału dźwiękowego, o
określonej częstotliwości oraz konsultacje wraz z oceną audio- psycho- fonologiczną. Materiał
dźwiękowy to odpowiednio dobrane utwory o szerokim zakresie częstotliwości, a mianowicie
utwory W.A. Mozarta, Chorały Gregoriańskie oraz walce.
Twórcą tej metody jest dr Alfred Tomatis - francuski otolaryngolog i audiolog, który
prowadził badania nad zależnością między słyszeniem a tworzeniem głosu i produkcją mowy.
Zauważył, że słyszenie nie jest jednoznaczne ze słuchaniem.
Słyszenie jest procesem biernym (recepcją dźwięku)i zależy od stanu obwodowej części
narządu słuchu, tzn. komórek słuchowych w uchu wewnętrznym i nerwie słuchowym. Słuchanie
zaś, a więc uwaga słuchowa, jest procesem aktywnym. Jest to umiejętność świadomego odbierania
bodźców dźwiękowych, wydobywania sygnałów istotnych, czerpania z nich informacji o
otaczającym świecie. O ile słyszenie jest funkcją, która zależy od stanu narządu słuchu, słuchanie
jest umiejętnością, która rozwija się przez całe życie człowieka i może podlegać treningowi.
Wszelakie zaburzenia słyszenia są następstwem uszkodzenia obwodowego narządu słuchu i
przejawiają się jako problemy ze słyszeniem pewnych dźwięków, co w konsekwencji oznacza także
ograniczenie komunikacji ze światem.
Jakość uwagi słuchowej zależy od:
1. Funkcjonowania ośrodkowych struktur układu słuchowego
2. Przepływu informacji między różnymi ośrodkami w mózgu
3. Czynności mięśnia strzemiączkowego - obwodowego „filtra” informacji.
Zaburzenia słuchania są zależne od procesów zachodzących w ośrodkowym układzie
nerwowym i są często spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem pewnych jego struktur. W
takim przypadku dźwięk odbierany jest przez obwodowy układ słuchowy, jednak informacja
zawarta w nim nie jest prawidłowo wykorzystana i przetworzona. Zachodzi więc proces recepcji
dźwięku, ale jego analiza i percepcja są zaburzone. Osoby z zaburzeniami uwagi słuchowej wydają
się czasem puszczać informacje mimo uszu, np. trzeba im kilkakrotnie powtarzać pytania lub
polecenia. Osoby takie są zwykle podejrzewane o niedosłuch. Często jednak ich narząd słuchu nie
jest uszkodzony. Zaburzona jest u nich uwaga słuchowa.
Źródło tych problemów może leżeć już we wczesnym dzieciństwie.
Powstaniu tego typu zaburzeń mogą sprzyjać np.:
1. częste zapalenia uszu lub przewlekłe zapalenie uszu (gdy dziecko przez jakiś czas jest
częściowo odcięte od pewnej ilości dźwięków otoczenia).
2. ważną przyczyną zaburzeń uwagi słuchowej mogą być silne przeżycia emocjonalne, np.
śmierć rodzica, adopcja, pobyt w szpitalu itp.
Według Tomatisa (1996) uwaga słuchowa jest w pewnym sensie chęcią do komunikowania się
jednostki z otaczającym światem.
Objawy mogące sugerować istnienie u danej osoby zaburzeń uwagi słuchowej to:
zaburzenia koncentracji uwagi
nadwrażliwość na dźwięki
błędna interpretacja pytań
mylenie podobnie brzmiących słów
konieczność powtarzania poleceń
monotonny głos, ubogie słownictwo
trudności z czytaniem i pisaniem
niemuzykalność
słaba koordynacja ruchowa i słabe umiejętności sportowe
niewyraźne pismo, mylenie strony lewej i prawej
męczliwość, nadaktywność, tendencje depresyjne
nadwrażliwość emocjonalna
brak wiary w siebie
nieśmiałość
drażliwość
wycofywanie się (Sollier, 2005).
W oparciu o swoje obserwacje Tomatis sformułował tzw. prawa Tomatisa:
1. Głos zawiera tylko to, co może ucho usłyszeć (aby prawidłowo kontrolować głos i mowę
należy umieć słuchać samego siebie).
2. Jeżeli umożliwimy uszkodzonemu uchu prawidłowe słyszenie utraconych/stłumionych
częstotliwości, zostaną one zrekonstruowane w emitowanym głosie.
3. Odpowiednia stymulacja słuchowa spowoduje trwałą poprawę zdolności słuchania i
polepszenie odtwarzania dźwięków
W oparciu o odkryte prawa Alfred Tomatis opracował metodę usprawniania czynnego
słuchania. Wykorzystywany jest przy tym:
specjalistyczny sprzęt do diagnozy funkcji słuchowych oraz terapii słuchowej (elektroniczne
ucho)
program terapii usuwającej zaburzenia słuchania (uwagi słuchowej, dyskryminacji
wysokości dźwięków i lateralizacji).
Terapia metodą Tomatisa jest oparta na wielu badaniach i obserwacjach profesora, a także
prawach neuronauki. Tomatis wykazał, że ucho ludzkie to nie tylko narząd słuchu a dźwięk spełnia
nie tylko funkcję informacyjną, lecz stanowi również „energetyczny pokarm” dla mózgu (60%
dostarczanej energii stanowią dźwięki). Mózg wymaga „karmienia” bodźcami o odpowiedniej
dawce i jakości. Zdaniem Tomatisa dźwięki o wysokiej częstotliwości poprawiają aktywność
mózgu, natomiast o niskiej powodują zmęczenie, dlatego w swojej terapii wykorzystuje muzykę
Mozarta i Chorały Gregoriańskie.
Zastosowanie:
Zaburzenia uwagi słuchowej
Zaburzenia mowy (wady wymowy, jąkanie, opóźniony rozwój mowy),
Zaburzenia głosu (chrypki dziecięce będące rezultatem nadużywania głosu),
Zaburzenia koncentracji uwagi, ADHD
Zaburzenia ze spektrum autyzmu / autyzm, zespół Aspergera,
Specyficzne trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja),
Trudności w nauce języków obcych (nauka fonemów - częstotliwości nieobecnych w
języku ojczystym),
Trudności szkolne.
Diagnostyka w Metodzie Tomatisa obejmuje:
1. wywiad
2. test uwagi słuchowej i lateralizacji słuchowej
3. testy dodatkowe
Efekty terapii metodą Tomatisa:
Doskonalenie percepcji słuchowej
Doskonalenie umiejętności komunikacyjnych
Dostarczanie energii do wydajnego funkcjonowania
Kształtowanie postawy ciała, koordynacji ruchowej, orientacji przestrzennej przez
zmysł równowagi
Poprawa stanów emocjonalnych - redukcja stresu, rozwój kreatywności, wzrost
pewności siebie, pobudzenie motywacji.
Centrum Terapii i Diagnostyki „In Corpore” jest nowoczesną placówką oferującą holistyczną
pomoc diagnostyczno-terapeutyczną przy jednoczesnym stosowaniu nowoczesnych urządzeń oraz
nowych kierunków i metod pracy. Centrum jest placówką wykorzystującą innowacyjne techniki
terapeutyczne stymulujące CSN. Działania tego typu skutkują poprawą pamięci i koncentracji
uwagi, łatwiejszym przyswajaniem języków obcych, odstresowaniem i mogą być stosowane zarówno
u dzieci, jak i dorosłych.