Ekonomia – nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości)

Ekonomia – nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości)

Makroekonomia - Wykłady
Wykład 1 – Wstęp do Makroekonomii
dr D. Mitręga
01.10.2002r.
Ekonomia – nauka o procesach gospodarczych (problem rzadkości).
Dobro rzadkie – popyt przewyższa podaż przy cenie równej zero. Rzadkość z punktu widzenia
użyteczności a nie bezwzględnie (tzn. że np. 1 telefon na świecie jest do niczego więc lepiej jak jest
ich więcej).
Funkcje:
poznawcza,
aplikacyjna.
Funkcja poznawcza – zdobywanie wiedzy dotyczącej zagadnień makroekonomicznych służące
zrozumieniu procesów (jak funkcjonuje, poznanie przyczyn i konsekwencji, np. bezrobocie).
Funkcja aplikacyjna – wykorzystać poznaną wiedzę w praktyce gospodarczej (np. przez rząd) przez
podmioty gospodarcze.
Makroekonomia – procesy gospodarcze w danym kraju jako całość. Posługuje się wielkościami
agregatowymi:
globalna produkcja,
globalna konsumpcja,
globalny popyt,
inwestycje,
ogólny poziom cen.
CELE I NARZĘDZIA
Cele:
Narzędzia:
Produkcja
Wysoki poziom zarówno bezwzględny jak i w
stosunku do rozporządzalnego potencjału,
wysoka stopa wzrostu.
Polityka fiskalna (budżet państwa)
Wydatki publiczne, podatki.
Polityka monetarna (bank centralny)
Kontrola podaży pieniądza wywierająca wpływ
na stopy procentowe.
Polityka dochodowa
Od swobodnego kształtowania relacji, płac i
cen do środków kontroli.
Stosunki międzynarodowe
Polityka handlu zagranicznego.
Interwencjonizm w odniesieniu w stosunku do
kursów walutowych.
Zatrudnienie
Wysoki poziom zatrudnienia. Niski poziom
bezrobocia przymusowego.
Stabilność poziomu cen
przy swobodnej grze sił rynkowych.
Bilanse zagraniczne
Równowaga eksportu i importu, stabilność
kursu waluty.
Cele:
PRODUKCJA
odpowiedź na pytanie od czego zależy wielkość produkcji,
rachunek dochodu narodowego
PNB – narodowy
PKB – krajowy,
wielkość produkcji decyduje o poziomie życia w danym kraju (w dużym stopniu).W skrajnej biedzie jest
około 70% populacji świata.
ZATRUDNIENIE
będziemy mówili tylko o krajach rozwiniętych, po wojnie do lat 70 wydawało się, że problem
bezrobocia był rozwiązany, obecnie jest to duży problem (wyjątki: Holandia 2%, Luksemburg),
Polska ma najwyższe bezrobocie z krajów kandydujących do UE.
Leteecia & DeX
Str. 1
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
WALKA Z INFLACJĄ – STABILNOŚĆ CEN
70’s/80’s -> wysoka inflacja (szoki naftowe, kryzys energetyczny), większość krajów rozwiniętych ma
inflację na poziomie 1%-2%. Deflacja też nie jest korzystna - lepsza jest mała (łagodna) inflacja.
BILANSE
kraje chcą mieć równowagę
ważne w gospodarkach otwartych (muszą być gospodarki małe)
w małych gospodarkach aby się rozwijać trzeba było rozwijać handel zagraniczny
kursy walutowe, taryfy, subsydia,
GAT  WTO – protekcjonizm (nawet USA, np. import stali z UE).
Ocena efektów makroekonomicznych robiona jest pod kątem tych 4-ech zadań. Niewielu krajom udało
się zrealizować wszystkie 4 cele.
Makroekonomia obejmuje decyzje wyboru między alternatywnymi, podstawowymi celami, np. wysoka
stopa konsumpcji albo wzrostu, walka z inflacją albo z bezrobociem (najtrudniejszy krótkookresowy
wybór).
Są to tzw. „magiczne kwadraty celów” – nie da się idealnie realizować wszystkich.
Narzędzie – pewna zmienna ekonomiczna będąca pod bezpośrednią kontrolą rządu. Zmieniając
narzędzie polityki oddziałujemy na jeden lub więcej celów ekonomicznych.
POLITYKA FISKALNA
realizowana poprzez budżet państwa,
nie tylko dochody ale i wydatki budżetowe
Dochody: podatki, cła, pożyczki i pomoc zagraniczna, akcyza, opłaty skarbowe, sektor państwowy
(jeśli jest rentowny),
ulgi lub zwolnienia podatkowe jako zachęta dla inwestorów,
podatki osobiste wpływają na wielkość konsumpcji prywatnej, powiększenie sektora publicznego –
zmniejsza się konsumpcja prywatna,
podatki:
pośrednie – w cenach
bezpośrednie – od dochodów,
deficyt współcześnie dominuje, niewielkiego nie uważa się za problem, UE przyjęła, że deficyt nie
zagrażający stabilności pieniądza jako 3% PKB.
POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA)
Bank Centralny,
Kontrola podaży (i ceny) pieniądza – stopy procentowe; drogi pieniądz – mały popyt.
Banki zarabiają na obligacjach.
POLITYKA DOCHODOWA
powinna być ograniczona kontrola płac i cen,
wiele krajów ma płacę minimalna,
dobra niezbędne człowiekowi (energia, woda, mieszkanie, kanalizacja, oczyszczanie miasta) –
kontroluje się ceny.
HANDEL ZAGRANICZNY
kursy walutowe,
cła, subsydia, ograniczenia ilościowe,
ogólny trend – globalizacja  liberalizacja handlu  ograniczenie narzędzi
Leteecia & DeX
Str. 2
Makroekonomia - Wykłady
Wykład 2 – Model makroekonomiczny
dr D. Mitręga
08.10.2002r.
Model makroekonomiczny – stara się uchwycić podstawowe związki i zależności występujące w
gospodarce. Jest bardziej sformalizowanym przedstawieniem gospodarki (np. równanie
matematyczne).
Modele są również uproszczeniem rzeczywistości.
W uproszczeniach:
1. pomija się rzeczy nieistotne (szczegóły),
2. świadome uproszczenie niektórych aspektów rzeczywistości.
W modelach makroekonomicznych istotną rolę odgrywają zmienne określane jako zmienne
agregatowe.
Występują między nimi zależności o charakterze:
a) funkcjonalnym – gdy jedna zmienna określa inną (np. inwestycje i wielkość produkcji), zmiana
jednej powoduje zmianę drugiej.
b) definicyjnym – gdy jedna zmienna jest określona w kategoriach innych zmiennych (np. globalny
dochód obejmuje część wydatkowaną na konsumpcję i część oszczędzaną).
Zależności pomiędzy zmiennymi można przedstawić w postaci równań lub przy pomocy metod
graficznych (np. krzywa Philips`a – zależności między stopą inflacji a bezrobociem czy krzywa
Laffer`a – między stopa podatkową a wpływami do budżetu).
Zmienne występujące w modelach można podzielić na 2 grupy:
a) w postaci zasobów – charakteryzują się tym, że przedstawiają pewne wartości ekonomiczne w
danym momencie czasu (np. PKB na rok 2001, stan zapasów na dzień...)
b) w postaci strumieni – wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w określonym
przedziale czasowym.
Zasoby zmieniają się poprzez ruch strumieni (np. w przeciągu miesiąca produkcja wzrosła o...,
wielkość produkcji, sprzedaż).
Zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni trudno rozróżnić (np. pieniądz to zasób a
wydatki to strumień).
Jednym z najtrudniejszych problemów w gospodarce jest problem agregacji.
Do tworzenia modeli musimy mieć „wspólny mianownik” dla różnych wielkości. Przechodzi się z
jednostek fizycznych na wartościowe. Podstawą do wyrażenia wartości w jednostkach wartościowych
jest wyrażenie pieniężne (ceny). W gospodarce występują zjawiska inflacyjne więc ceny nie zawsze
są odbiciem wartości. Jednak dla pewnych celów porównanie w cenach bieżących jest potrzebne (w
wartościach nominalnych). Dla badań naukowych i badania trendów w gospodarce nie możemy
korzystać z wartości nominalnych tylko realnych.
Płaca realna – ilość dóbr i usług możliwych do nabycia za płacę nominalną.
Jeśli wzrost cen wyprzedza wzrost płacy nominalnej to realnie zarobki są mniejsze. Rzeczywisty
wzrost płac jest wtedy gdy tempo wzrostu płac nominalnych jest wyższe niż stopa inflacji.
Do badania trendów używa się wartości realnych. Przyjmuje się stały poziom cen i mierzy się wielkość
produkcji w cenach stałych lub bazowych. Unikamy wtedy wpływu inflacji na wytężenie wartościowe.
Przeprowadza się deflowanie – sprowadzanie wartości nominalnych do realnych przy pomocy
indeksu zwanego deflatorem.
Deflator może być traktowany jako wskaźnik inflacji odnoszący się do całej gospodarki.
CPI (consument price index) – wskaźnik zmian cen dóbr konsumpcyjnych; konsumpcja stanowi 70%
popytu globalnego rozwiniętych gospodarek.
Inwestycje netto –
zasób  nakłady poniesione na wzrost kapitału.
napływ kapitału  strumień
odpływ - deprecjacja.
Leteecia & DeX
Str. 3
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Ruch okrężny między przedsiębiorstwem a gospodarstwem domowym - model uproszczony.
Strumienie pieniężne
Wydatki na produkty
i usługi
Strumienie rzeczowe
Produkty i
usługi
Gospodarstwo
domowe
Przedsiębiorstwo
Usługi
czynników
produkcji
Dochody
czynników
produkcji
Jest to gospodarka zamknięta (brak eksportu i importu), nie funkcjonuje państwo. Tylko 2 typy
podmiotów – gospodarstwo domowe i przedsiębiorstwo.
Gospodarstwa domowe są właścicielami czynników produkcji – w gospodarce rynkowej z
dominującą własnością prywatną nie jest aż taka abstrakcja bo wszystko należy do konkretnych osób.
Istnieje produkcja na zaspokojenie potrzeb – dobra nabywane przez gospodarstwa domowe.
Gospodarstwa domowe dostarczają kapitału, pracy i ziemi za co dostają wynagrodzenie za usługi
tych czynników (płace, zyski, opłaty za dzierżawę). Z drugiej strony otrzymują produkty i usługi, za
które płacą wydatkami na produkty i usługi. Istnieje więc ścisła zależność pomiędzy gospodarstwami
domowymi i przedsiębiorstwami. Wielkość czynników gospodarstw domowych determinuje wielkość
produkcji; popyt decyduje o dalszej produkcji, a popyt zależy od dochodów tego gospodarstwa.
Wydatki na produkty
i usługi
Przedsiębiorstwa
I
Im
S
G
T
Sektor
bankowy
Państwo
I
S
Ex
G
Gospodarstwo
domowe
Zagranica
T
Im
Ex
Dochody czynników
produkcji
Dopływy: inwestycje (I), wydatki urzędowe (G), eksport (Ex)
Odpływy: oszczędności (S), podatki (T), import (Im)
Ruch okrężny strumieni w gospodarce, dopływy i odpływy /model wzbogacony/.
Leteecia & DeX
Str. 4
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Logika schematu podobna do poprzedniego. Model został wzbogacony o sektor bankowy, państwo i
zagranice. Strzałki skierowane do danego podmiotu = dopływy, i odwrotnie. Wydatki rządowe:
subsydia.
Wykład 3 – Rachunek dochodu narodowego
15.10.2002r.
Kiedyś stosowana była metoda (w gospodarkach centralnie planowanych) MPS (Material Product
System). Dziedzinami tworzącymi dochód narodowy były tylko sfery produkcji materialnej (górnictwo,
hutnictwo; szkoła, lekarz – nie produkcyjne). Przeszedł do historii w metodologii ale nie w mentalności.
Obecnie SNA (System of National Accounts) – system rachunkowości narodowej. Zarówno sfera
produkcyjna jak i nieprodukcyjna (usługi) uważane są za tworzące dochód narodowy. Każda
działalność przynosząca dochód tworzy dochód narodowy.
/ Różne będą też wartości dochodu obliczanego tymi metodami /
Wyróżnia się 3 sposoby liczenia dochodu narodowego, które powinny dać ten sam efekt:
a) suma dochodów z tytułu usług czynników produkcji
Sumujemy wszystkie dochody czynników produkcji (płace, renty, procenty, zyski). Tylko te
dochody, które wiążą się z produkcją dóbr czy usług (czyli np. kieszonkowe nie liczy się).
b) suma produktów i usług wytworzonych w gospodarce
Sumuje się wartości wytworzonej produkcji dóbr czy usług wytworzonej w danej gospodarce.
Istnieje problem : jak uniknąć wielokrotnego sumowania tego samego? Wprowadza się
rozróżnienia pomiędzy wartością produktów a wartością nowo wytworzoną.
Dobra finalne – dobra użytkowane przez ostatecznego użytkownika i mogą być:
 konsumpcyjne
 inwestycyjne (kapitałowe – służą do dalszej produkcji).
Dobra pośrednie – służą jako nakład w kolejnym produkcji (np. mąka w procesie
wytworzenia pieczywa).
Wartość dodana – przyrost wartości w wyniku określonego procesu produkcji.
Wartość
produktu
(cena)
-
Wartość nakładów rzeczowych
czynników produkcji (koszty)
=
Wartość dodana (obejmuje
również amortyzację
kapitału)
Sumowanie wartości dodanej, lub też wartości dóbr finalnych.
Przykład:
ZBOŻE
Zużycie pośrednie
Wartość dodana
MĄKA
Zużycie pośrednie
Wartość dodana
CHLEB
Zużycie pośrednie
Wartość dodana
RAZEM wartość globalna
RAZEM zużycie pośrednie
RAZEM wartość dodana
CENY
SPRZEDAŻY
4,00
ZUZYCIE
POŚREDNIE
WARTOŚĆ
DODANA
0,00
4,00
6,50
4,00
2,50
10,00
6,50
3,50
20,50
10,50
10,00
20,50
-- 10, 50
= 10,00
Przy wartości dodanej nie mamy podwójnego liczenia. Jest to suma dochodów z czynników
produkcji.
Wartość
finalna
Leteecia & DeX
-
Nakłady
rzeczowe
=
Płaca
Zysk
=
Dochody z czynników
produkcji
Str. 5
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Tak działa w gospodarce zamkniętej.
c) suma wydatków na dobra i usługi
PKB = Ck + Ik + G + Ex `
C k - wydatki na dobra konsumpcyjne wytwarzane w kraju
I k - wydatki na krajowe dobra inwestycyjne
G - wydatki rządowe na wytwarzane w kraju finalne produkty, usługi z wyłączeniem płatności
transferowych (renty, zasiłki)
E x - wydatki z zagranicy na krajowe dobra eksportowe.
PKB = C + I + G + X − Im
także wydatki na komponenty z importu, jest to metoda wykorzystywana w praktyce.
PKB = C + I + G + X
X-eksport netto – różnica między eksportem a importem.
Trzeba uwzględnić podatki pośrednie.
Podatki - to obowiązujące płatności obywateli na rzecz instytucji rządowych
Podatki pośrednie – zawarte są w cenach towarów- wiążą się z wydatkami . Gdy kupuję coś to
dobrowolnie się opodatkowuję
Wyróżniamy też akcyzę wśród pośrednich podatków
Podatki bezpośrednie to podatki od dochodów- płacą te osoby, które podlegają opodatkowaniu
Podatki pośrednie zwiększają nam wartość np. PKB
PKB wyrażone w cenach rynkowych będzie wyższe niż PKB w cenach czynników produkcji(bez
podatków pośrednich ale z subsydiami)
Podstawowe mierniki:
Ex kr
Ex − Im
Produkcja
Dochody
PNB w
Amortyzacja
pośrednia
netto z
cenach
PNN w
Podatki
minus
zagranicy
czynni-ków
cenach
przedsię-
produkcji
czynników
biorstwa i
subsydia
G
Gkr
PKB w cenach
Wartość
Dochody
PKB w
PKB w
produkcji
zyski
PKB w cenach
czynników
dodana
czynni-ków
cenach
cenach
(dochód
niepodziel
rynkowych
produkcji
produkcji
czynni-ków
czynni-ków
narodowy)
one
produkcji
produkcji
Podatki
osobiste-
I kr
transfery
Dochody
osobiste
Rozporzą-
Cw
dzalne
dochody
osobiste
(RPO)
Leteecia & DeX
Str. 6
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
1) Produkt Krajowy Brutto - PKB (GDP – Gross Domestic Product) – jest miarą produkcji
wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie
od tego kto jest ich właścicielem
PKB może być wyrażony w cenach rynkowych albo w cenach czynników produkcji.
PKB w cenach rynkowych jest wyższy od PKB w cenach czynników wytwórczych.
Najpopularniejszym podatkiem jest VAT /Value Added Tax/ (podatek od wartości dodanej)
2) Produkt Narodowy Brutto - PNB (GNP – Gross National Product) – jest miernikiem
całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca
(kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji. PNB jest równy PKB + powiększonemu o
dochody netto z tytułu własności zagranicą. PNB uwzględnia to , że np. w Polsce są
inwestycje zagraniczne i Polska ma inwestycje za granicą (w przypadku Polski to głównie
pracownicy)
Dochody netto =
Nasze inwestycje zagraniczne Obce inwestycje u nas
−
/ naplyw zyskow /
/ odplyw zyskow /
3) Produkt Narodowy Netto – PNN - jeżeli od PNB wyrażonego w cenach czynników produkcji
odejmiemy amortyzację otrzymujemy Produkt Narodowy Netto, czyli inaczej Dochód
Narodowy
Produkt narodowy nominalny a realny:
4) PNB nominalny - jest liczony w cenach , które istniały w okresie wytwarzania dochodu
narodowego PNB  jest potrzebny do bieżącej oceny sytuacji, do podejmowania decyzji,
państwo musi decydować o podziale wpływów budżetowych
5) PNB realny - koryguje PNB nominalny o skutki inflacji i wyraża PNB w cenach stałych,
pochodzących z roku podstawowego (bazowego) – stosowany do przekazywania trendów.
Dla bieżącej polityki potrzebne jest ujęcie nominalne, gdy w kraju występuje inflacja
wykorzystujemy ujęcie realne. Ważny jest do porównywania cen / wprowadza się system cen
stałych. W praktyce posługujemy się deflatorem:
Deflator- obliczany jako funkcja relacji między PNB nominalnym, a PNB realnym:
deflator =
PNB nom.
⋅ 100
PNB real.
Deflator jest wskaźnikiem dającym wiedzę o występowaniu inflacji:
inflacja. Gdy nie ma inflacji, to PNBreal. = PNBnom.
deflator > 100 to znaczy, że była
Znając PNB, możemy też obliczać tempo wzrostu gospodarczego.
Wzrost gospodarczy – mierzy się przy pomocy przyrostu produkcji. Porównujemy przyrosty z roku
t + 1 do roku t .
Jeżeli wartość produkcji rośnie to znaczy , że mamy wzrost gospodarczy
Deflator może być tez używany jako miernik inflacji. To znaczy, że jeżeli np. wyniósł 105 to inflacja
wynosi 5%.
Powszechnie używanym jest wskaźnik CPI (Consumer Price Index – wskaźnik cen detalicznych)
CPI- bierze zmiany cen dóbr konsumpcyjnych bo te najbardziej uderzają w gospodarstwa domowe.
Leteecia & DeX
Str. 7
Makroekonomia - Wykłady
Wykład 4 – Mierzenie dobrobytu społecznego
dr D. Mitręga
22.10.2002r.
Gospodarka warunkuje standard życia wśród ludzi.
Istnieje konieczność redystrybucyjna  strefa socjalna.
MIERNIKI DOBROBYTU SPOŁECZNEGO:
Produkt krajowy brutto – krótka historia mierzenia dobrobytu społecznego (różne dane: od lat 30’ –
50’); pierwotnie mierzono przy pomocy bogactwa. Jednak bogactwo kumuluje się przez wieki
a PKB jest na dany rok. Umożliwia porównywania między różnymi krajami i sprowadza
kwestię dobrobytu do wartości dóbr i usług. Jest to daleko idące uproszczenie. Potrzebne są
także miary uwzględniające charakter jakościowy, a nie tylko ilość konsumpcji dóbr i usług.
Jakość życia – różnie definiowany – całokształt warunków pożądanych dla rozwoju człowieka. Miarę
fizycznego, duchowego i społecznego zadowolenia. Tego się nie da mierzyć przy pomocy
PKB.
Wady i zalety PKB i PNB jako miar dobrobytu:
Zalety:
prostota obliczania – łatwość wyrażenia wskaźnika (w wymiarze międzynarodowym jest problem –
sprowadzenie do wspólnej waluty – może to deformować rachunek). Najczęściej jest
wyrażany w dolarach /$/, ale w EU wyraża się w euro /€/. Problem ujęcia w wartościach
nominalnych i w sile nabywczej. 1$ w Polsce, Stanach, Zimbabwe ma różną siłę nabywczą.
Cenniejsze są wartości wyrażone w sile nabywczej pieniądza
(w krajach biednych dochód w dolarach jest wyższy niż nominalny, a w bogatych odwrotnie)
/aktualnie Polska: PKB n/osobę 4000$, wg siły nabywczej 3000$ - nasze ceny są o połowę
niższe więc dochód wyrażony w sile nabywczej jest o 100% wyższy. /
Wady:
PKB, PNB uwzględniają efekty działalności jednego roku, a o warunkach w jakich żyjemy nie
decyduje tylko produkcja jednego roku ale także to co nagromadzono wcześniej.
W PKB uwzględniane są tylko efekty działalności oficjalnie rejestrowane. Wypadają więc efekty,
które są z działalności pozarynkowej lub w szarej strefie.
Działalność pozarynkowa – np. pomaluję sobie mieszkanie, zmodernizuję coś, sprzątanie,
gotowanie w domu, posiadanie ogródków domowych, działkowych. Strefa pozarynkowa się
kurczy – wiąże się to z aktywizacja zawodową kobiet. PKB per capita w krajach słabo
rozwiniętych i wysoko rozwiniętych nie współgrają bo w słabo rozwiniętych większa jest rola
działalności pozarynkowej.
Szara strefa – „pół-legalna” – przedmiot transakcji jest legalny ale transakcje nie jest legalna. np.:
sprzedaje się kwiaty ze swojego ogródka. W Polsce przymyka się na to oko. Uważa się też, że
w okresie transformacji stabilizuje gospodarkę – tworzy tzw. klasę średnią. Trudno się walczy
z szarą strefą.
Rozmiary szarej strefy: wynoszą do kilku procent w bardzo praworządnych krajach jak Szwajcaria,
Japonia, Holandia  mniejsze niż 5% PKB; w krajach postkomunistycznych: 20% PKB, Grecja: 30%,
Litwa: 50% wartość produkcji i usług. Tłumaczy to jak ludzie są w stanie przetrwać w krajach o niskim
PKB. Im dalej na wschód tym większy procent szarej strefy. Deformuje ona rzeczywiste dochody.
Sposoby walczenia z szarą strefą:
 lepsze prawodawstwo (głównie gospodarcze)
 problem podatków (struktura i wysokość)
 praworządność (stan moralny społeczeństwa – w dziedzinie szacunku dla prawa).
Nigdzie do końca się nie pozbyto strefy szarej.
Czarna strefa – zarówno przedmiot jak i transakcja są nielegalne.
PKB, PNB per capita nie uwzględnia podziału dochodu narodowego – jest średnią, wprowadza
ujednolicenie – bardziej oddaje stan rzeczywisty przy niewielkim zróżnicowaniu. Przy dużej
rozpiętości bogactwo ↔ bieda nie oddaje stanu faktycznego.
Dla oceny rzeczywistego standardu życia wlicza się aspekty o charakterze ilościowym. Pojawia się
problem konstruowania wskaźników.
Leteecia & DeX
Str. 8
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
CO MA ZNACZENIE JAKOŚCIOWE?:
 środowisko, w którym żyje człowiek czysto – brudno, uszanowane –zniszczone),
 czas wolny – obecnie rośnie wartość czasu wolnego – przyjemność,
 dostęp do kultury, nauki i pracy,
 opieka zdrowotna,
 warunki mieszkaniowe.
Tworzy się standardy, przelicza je na punkty i punkty są podstawą wskaźnika.
Miernik dobrobytu ekonomicznego netto (DEN) – nazwał go Samuelson –wymyślony ‘72 Yale –
koryguje PNB odejmując od niego zjawiska niekorzystne – tzw. „plagi” – hałas, zanieczyszczenia – i
dodaje wartość dóbr i usług o charakterze nierynkowym, wartość dóbr publicznych oraz włącza się
wartość czasu wolnego.
HDI
Długość życia
Oczekiwana długość życia
przy urodzeniu
HPI – 1
Procent ludzi, którzy umrą
przed 40 rokiem życia
HPI - 2
Procent ludzi, którzy umrą
przed 60 rokiem życia
GDI
Oczekiwana długość życia
przy urodzeniu dziewcząt i
chłopców
Poziom w wiedzy
1. wskaźnik piśmienności
dorosłych
2. łączny wskaźnik rejestracji
w szkołach
Wskaźnik osób
niepiśmiennych
Wskaźnik analfabetów
funkcjonalnych (nauczyli się
czytać i pisać ale nie
rozumieją treści)
wskaźnik piśmienności
dorosłych kobiet i mężczyzn
łączny wskaźnik kobiet i
mężczyzn zarejestrowanych
w szkołach
Standard życia
Średni dochód na osobę w
PPPS (Purchasing Power
Parity Salary – parytet siły
nabywczej)
Praw wyrażone przez:
1. procent ludności bez
dostępu do wody i usług
zdrowotnych.
2. procent ludzi poniżej 5
roku życia z niedowagą.
Procent ludzi żyjących
poniżej linii ubóstwa (poniżej
50% średnich dochodów w
państwie)
Udział dochodu
wypracowanego przez
kobiety i mężczyzn
Wskaźniki rozwoju społecznego – jeszcze bardziej rozbudowane od wskaźników dobrobytu:
GEM – Gender Enpowerment Measure – wskaźnik równouprawnienia płci.
Przykładowe dane:
HDI ‘99
Oczekiwana długość
życia noworodków
1. Norwegia
2. Australia
3. Kanada
4. Szwecja
5. Belgia
6. USA
...
38. Polska
Leteecia & DeX
78,4
PKB per capita w sile
nabywczej
(w dolarach)
28 433
Procent osób powyżej
15 lat umiejących czytać
i pisać
99,9
73,1
8 450
99,7
Str. 9
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Wykłady 5, 6, 7 – Wzrost. Determinanty Dochodu Narodowego. Agregatowy popyt i podaż.
Równowaga.
29.10.2002r.  12.11.2002r.
Przykład:
Rok
1960
1970
1980
1991
Udział najbogatszej 20%
ludności
70,2
73,9
76,3
84,7
Udział w produkcie globalnym (świata)
Udział najuboższej 20%
Relacja udziału najbogatszej
ludności
do najuboższej
2,3
30:1
2,3
32:1
1,7
45:1
1,4
60:1
Determinanty dochodu narodowego:
♦ produkcja potencjalna i faktyczna,
o Produkcja potencjalna – którą w danym kraju można by wytworzyć gdyby
racjonalnie wykorzystać wszystkie czynniki produkcji [praca, kapitał, ziemia].
o Produkcja faktyczna – została w danej gospodarce wytworzona, globalny popyt
będzie ją determinował [mówi się, że w Polsce jest niewystarczający popyt aby mógł
poruszyć gospodarkę - zasoby nie zostały uruchomione na skutek niskiego popytu]
o Produkcja potencjalna – Produkcja faktyczna = Luka PKB  obrazuje ona stopień
niewykorzystania czynników produkcji.
♦ Agregatowe (globalne) popyt i podaż:
o Globalny (agregatowy) popyt - AD – łączna ilość dóbr jaką nabywcy zamierzają
zakupić w danych warunkach. Wielkość AD zależy od:
 Ogólnego poziomu cen towarów
 Wysokości dochodów ludności
AD jest malejącą funkcją poziomu cen i rosnącą funkcją dochodów ludności.
Krzywa AD ukazuje zależność AD od ogólnego poziomu cen.
o Globalna (agregatowa) podaż - AS – łączna ilość towarów, dóbr, którą producenci
chcą dostarczyć na rynek w określonych stałych warunkach. Wielkość AS zależy od:
 zasobów czynników produkcji i efektywności ich wykorzystania
 ogólnego poziomu cen towarów
 kosztów produkcji
AS jest rosnącą funkcją ogólnego poziomu cen i malejącą funkcją kosztów produkcji.
Krzywa AS uzależnia rozmiary AS od ogólnego poziomu cen.
Główne stanowiska teoretyczne:
1. ekstremalne stanowisko neoklasyczne [podejście podażowe]





Leteecia & DeX
wzrost D wpływa jedynie na wzrost cen
ta sama produkcja przy różnych cenach
zakładają, że produkcja faktyczna jest
równa produkcji potencjalnej [analiza
krótkookresowa] – gospodarka zawsze
wykorzystuje wszystkie czynniki
produkcji
„giętkie ceny” – łatwo dostosowujące D i
S.
Hongkong i Singapur – najlepsze
mechanizmy rynkowe
Str. 10
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
2. ekstremalne stanowisko keynesistowskie [podejście popytowe]:
 cena nie ma wpływu na wielkość
podaży
 różne poziomy produkcji przy stałej
cenie
 doskonała giętkość cen nie występuje
 założenie, że produkcja faktyczna
równa się potencjalnej jest błędne
ponieważ gospodarkę rynkową
charakteryzuje niepełne wykorzystanie
czynników produkcji,
 „lepkie ceny” – mało elastyczne, cena
płacy mocno usztywniona, głównie w
dół, od punktu „B” nie może rosnąć
produkcja tylko cena.
 A – faktycznie wytworzona produkcja
 B –produkcja potencjalna i
odpowiadający jej popyt
 Krzywa AS jest pozioma do momentu,
w którym następuje pełne
wykorzystanie czynników produkcji
(produkcja faktyczna = produkcja potencjalna), wtedy AS staje się pionowa
3. stanowisko kompromisowe:




im bliżej produkcji potencjalnej tym
większa reakcja na ceny
wysoka elastyczność podaży
względem popytu gdyż są
niewykorzystane środki produkcji,
dodatkowy wzrost S musi się odbić
we wzroście cen [bo trzeba ponieść
wysokie koszty aby zatrudnić
dodatkowe czynniki produkcji –
wtedy niejako jest „przekroczona”
produkcja potencjalna,
zakłada się możliwość przekroczenia
produkcji potencjalnej przez krzywą
podaży.
Problemy związane z równowagą
Równowaga gospodarcza àsytuacja w której łączne zamierzone wydatki (agregatowy popyt na towary
) są równe wielkości produkcji tych towarów (agregatowej podaży).
[zarówno popyt konsumpcyjny jak i
inwestycyjny].
Agregatowy
Problem nierównowagi
popyt
Planowane wydatki mogą być
wyższe od dostarczanych towarów i
usług.
Wartość produkcji może być
po
większa od planowanych wydatków.
Założenia modelowe [nawiązanie
do założeń Keynsowskich]:
1) produkcja przy niepełnym
wykorzystaniu czynników
produkcji
Dochód narodowy
p
0
1
AP
D
A E C
B
AP
45°
Y Y Y
Równowaga przy stałym poziomie agregatowego popytu
Leteecia & DeX
Str. 11
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
2) stały poziom cen
3) producenci są w stanie wytworzyć dowolną ilość produkcji (i dostarczyć na rynek) przy tym
poziomie cen
4) agregatowy popyt ma charakter autonomiczny (niezależny od wysokości dochodu)
Wykład 8 – Funkcja konsumpcji, oszczędności, inwestycji, f. globalnego popytu
19.11.2002r.
Funkcja 45° – wprowadzenie do rozważań na temat równowagi w gospodarce.
Równowaga – gdy ilość jaką chcą nabyć konsumenci (inwestorzy) jest równa ilości dostarczanej na
rynek.
Może też być:
 niedobór
 nadwyżka
Wszystkie punkty leżące na linii 45° są punktami wyznaczającymi równowagę.
Przecięcie funkcji popytu przez linię 45° wyznacza dochód narodowy, a co a tym idzie wielkość
produkcji, na poziomie równowagi.
Jeśli produkcja na poziomie Y1 to jest niedobór. Wynosi on AB.
Jeśli produkcja na poziomie Y0 to jest nadwyżka. Wynosi ona DC.
Kierunek strzałek pokazuje dążenia w kierunku równowagi.
Y = APp
APP = C + I
Y = C+ I
Y = C+ S⇒ S = I
tzw. warunek równowagi ogólnej (keynsowskiej): oszczędności = inwestycje
Popyt konsumpcyjny – reprezentują go gospodarstwa domowe, jego wysokość zależna jest od wielu
czynników.
Hipotezy:
1) dochodu absolutnego (Keynes) - Wydatki konsumpcyjne i ich wzrost są funkcja dochodów –
dochody rosną to i wydatki na cele konsumpcyjne wzrastają. Ale udział się zmniejsza – rośnie
rola oszczędności.
2) dochodu relatywnego - O wydatkach konsumpcyjnych nie tyle decydują dochody bieżące
ale wydatki i standard życia osób, do których się porównujemy. Nawet gdy dochody się
zmniejszają to staramy się utrzymać standard nawiązujący do rodziny, znajomych, itd.
3) dochodu permanentnego (Friedman) - O wydatkach nie decydują bieżące dochody, ale
ocena co do dochodów osiąganych w ciągu całego życia.
4) efekt bogactwa - O wydatkach konsumpcyjnych decyduje wielkość nagromadzonego
majątku. Jeśli przy innych czynnikach niezmiennych nastąpi wzrost bogactwa to wzrosną
wydatki konsumpcyjne.
FUNKCJA KONSUMPCJI
Pokazuje zamierzony poziom konsumpcji
całkowitej, przy każdym poziomie
rozporządzalnych dochodów osobistych.
Zaczyna się w 10, przez:
Popyt autonomiczny – jest to popyt
niezależny od wysokości dochodu,
występuje nawet przy dochodzie równym 0.
Leteecia & DeX
Str. 12
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Są grupy ludności nie osiągające dochodów – finanse czerpią z pomocy społecznej, z pożyczek, z
oszczędności; albo w skali kraju – zadłużenie zagraniczne.
[wiec tu popyt autonomiczny = 10]
Przeciętna skłonność do konsumpcji – wyznaczana jest przez stosunek wydatków konsumpcyjnych
do dochodu narodowego
C
.
Y
Krańcowa skłonność do konsumpcji – informuje jaka część każdej dodatkowej jednostki dochodu
otrzymywanego przez gospodarstwo domowe przeznaczona jest na konsumpcję
∆C
.
∆Y
Przesądza o nachyleniu funkcji konsumpcji, im jest wyższa tym funkcja będzie bardziej pionowa.
Jeśli założymy, że z każdej dodatkowej jednostki dochodu część idzie na konsumpcję a część na
oszczędność to suma krańcowej skłonności do konsumpcji i oszczędności musi dać 1.
FUNKCJA OSZCZĘDNOŚCI:
Zaczyna się od –10 dlatego, że
m.in. popyt autonomiczny jest
finansowany przez uszczuplenie
oszczędności. [Przy dochodzie
=0, popyt aut= 10, więc funkcja
oszczędności zaczyna się od
–10].
Przeciętna skłonność do
oszczędzania – to stosunek
oszczędności do dochodu
narodowego
S
.
Y
Krańcowa skłonność do
oszczędzania – informuje jaką
część każdej dodatkowej
jednostki dochodu przeznacza
się na oszczędności
∆S
.
∆Y
Im wyższe dochody tym większy udział oszczędności.
Wydatki inwestycyjne:
Przez inwestycję rozumie się powiększanie lub utrzymywanie zasobów kapitału fizycznego w postaci
maszyn, urządzeń, budynków oraz zapasów:
 Stanowią część zagregowanego popytu
 Powiększają potencjał wytwórczy
 Jeden z najbardziej istotnych czynników wzrostu
Od czego zależą inwestycje:
 stopa procentowa – bierze się pod uwagę koszt inwestycji – bo rzadko kiedy z własnych
środków – im droższy kredyt tym wyższy koszt inwestycji. Niższa stopa zachęca.
 rozmiary popytu konsumpcyjnego – szczególnie jego przyrost. Jeśli oczekuje się
wzrostu to zwiększają się inwestycje.
 oceny co do przyszłości – przy optymistycznych ocenach wzrost inwestycji.
 koszty maszyn, urządzeń [wyposażenia kapitałowego] – jeśli ceny spadają to wyższa
jest efektywność inwestycji.
Leteecia & DeX
Str. 13
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Funkcja konsumpcji i funkcja
inwestycji składają się na funkcję
globalnego (agregatowego)
popytu:.
Funkcja ta wyznacza różne
poziomy agregatowego popytu
przy różnych poziomach dochodu
narodowego.
Poziom dochodu narodowego w stanie równowagi.
Warunkiem równowagi jest to aby
wydatki na dobra i usługi były równe
faktycznie wytworzonemu dochodowi
narodowemu.
S =I
Leteecia & DeX
Str. 14
Makroekonomia - Wykłady
Wykład 9 – Inflacja
dr D. Mitręga
26.11.2002r.
Inflacja:
 nie tylko wzrost cen,
 nie każdy wzrost cen to inflacja.
 wywodzi się z łaciny (inflatio) – chorobliwe nadęcie
Do ’30 – gdy następowała nadmierna emisja pieniądza (głównie papierowego);
 związana jest z pieniądzem papierowym
 przy walucie rzeczowej o zasadzie nie było inflacji
Od ’30 – inflacja - zjawisko zmian cen idące w kierunku ich wzrostu.
Inflacja jest zawsze efektem braku równowagi w gospodarce [gdy popyt globalny przewyższa podaż
globalną]. Więc inflacja łączona /utożsamiana/ jest ze wzrostem cen.
Jeśli w gospodarce działa swobodnie mechanizm rynkowy to równowaga jest przywracana za pomocą
zmiany cen.
Inflacja – stały wzrost ogólnego poziomu cen mający charakter nieodwracalny i powszechny.
 Wtedy gdy rosną wszystkie ceny a nie ceny konkretnych towarów.
 Nieodwracalność – różnica od sezonowych zmian cen np. owoców.
 Ta definicja odnosi się do tzw. otwartej inflacji [cenowej].
Oprócz tego jest inflacja ukryta (stłumiona). W tym przypadku brak równowagi nie jest równoważny z
wzrostem cen. Występuje gdy ceny są kontrolowane administracyjnie. Inflację tą można poznać po
brakach i niedoborach na rynku.
James Corney (ekonomista węgierski) – nazwał ekonomię gospodarek socjalistycznych gospodarkami
niedoboru.
Nadwyżka popytu nad podażą to luka inflacyjna.
Np.: rynek samochodów w Polsce w czasach socjalizmu:
 ceny oficjalne na nowe,
 ceny używanych wyższe niż nowych.
Leteecia & DeX
Str. 15
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Luka inflacyjna otwarta
Luka inflacyjna zamknięta
Wielkość nierównowagi najczęściej wyrażamy stopą inflacji.
Stopa inflacji – obliczana jest jako wzrost ogólnego poziomu cen w stosunku do roku poprzedniego
przez ogólny poziom cen roku poprzedniego, całość x100.
W zależności od wysokości wskaźnika inflacji wyróżnia się różne rodzaje inflacji. W literaturze
nazewnictwo i przedziały nie są ujednolicone.
a) 3 – 5 % - inflacja pełzająca
b) 5 – 10 % - inflacja umiarkowana (krocząca)
c) 10 – 50% - inflacja galopująca [10-150%]
d) pow. 100% - hiperinflacja [pow. 150%, nawet pow. 1000%]
Najczęściej stosowanym wskaźnikiem do pomiaru inflacji są zmiany cen dóbr konsumpcyjnych
(CPI – consumer price index)
Wynika to z :
 popyt globalny konsumpcyjny stanowi główną część globalnego popytu
 zmiany cen dóbr konsumpcyjnych oddziałują mocno na popyt globalny
 popyt konsumpcyjny – skutki wzrostu cen odczuwają najbardziej gospodarstwa domowe.
CPI jest wykorzystywany np. jako podstawa rewaloryzacji płac, dochodów.
Inne wskaźniki do pomiaru inflacji:
 deflator – nawet bardziej doskonały od CPI, bo mierzy zmiany w każdej gospodarce – zmiany cen
dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych
Leteecia & DeX
Str. 16
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
 Wskaźnik zmian cen dóbr produkcyjnych (PPI). Pozwala szacować przyszłą inflację. (bo
producenci przerzucą ceny na klientów)
2 rodzaje źródeł inflacji:
 wewnętrzne – impuls w gospodarce krajowej,
 zewnętrzne – impuls w gospodarce zagranicznej.
Czynniki zewnętrzne odgrywają znacznie mniejszą rolę ale są.
Najsilniejszy impuls przechodzi przez rynek towarów [ale są jeszcze kapitałowy i pracy].
Lata ’70 :
Stagflacja – stagnacja gospodarcza połączona z inflacją,
Deflacja – proces ogólnego spadku cen.
Najbardziej istotne źródła tkwią w czynnikach wewnętrznych. Są różne teorie:
 Teoria monetarystyczna – źródła inflacji mają źródła wyłącznie pieniężne przyczyny – głównym
winowajcą jest Bank Centralny, który niedostatecznie kontroluje podaż pieniądza. Zakładają, że podaż
pieniądza nie jest powiązana ze strefą realną (charakter egzogeniczny) i jest pod wyłączną kontrolą
Banku Centralnego. Nie wszyscy się z tym zgadzają – bo przy niewykorzystanych mocach
produkcyjnych musi dojść do wzrostu cen).
 Inflacja popytowa – inflacja ciągnięta przez popyt - główne źródła inflacji są w nadmiernych
wydatkach budżetu państwa co doprowadza do wzrostu popytu w stosunku do realnego PKB.
Budżet – planowane zestawienie wydatków i dochodów państwa.
Gdy państwo musi wydać więcej niż dostanie –> deficyt – do 3% PKB nie zagraża stabilności cen (w
kryteriach konwencji traktatu z Maastrich) – jest to wartość orientacyjna – nie narzucona przez
literaturę.
Jak pokryć deficyt:
 zadłużenie w bankach
 obligacje (dług publiczny),
 dług zagraniczny.
Im bardziej musimy korzystać z oszczędności to nie będzie czynnik inflacjogenny. Jeśli trzeba
wyemitować dużo pieniądza bezgotówkowego.
Banki komercyjne mogą pełnić funkcję paraemisyjną – udzielić bezgotówkowego kredytu na
wielokrotność swoich wkładów – to może nakręcać inflację.
Najgorzej gdy pokrywa się deficyt emisją dodatkowego pieniądza – jest to bardzo inflacjogenne
zjawisko – jest to pompowanie „pustych pieniędzy”.
 Teoria kosztowa (podażowa) – inflacja pchana przez koszty - przyczyną jest kosztów produkcji
niezależny od agregatowego popytu a towary:
 wzrost płac – stanowi główną przyczyną inflacji – bo koszty rosną bardziej niż wzrost
płacy /o różne dodatkowe płatności – wzrost kosztów zatrudnienia/ - dlatego korekty płac
dokonywane są raz na jakiś czas (rok, 2 lata) żeby nie destabilizować.
 zmienny cen czynników produkcji [surowców],
 wzrost podatków [np. pośrednie],
 przedsiębiorstwa monopolistyczne ustalające ceny administrowane też mogą oddziaływać
na pobudzanie inflacji.
Wykład 10 – Inflacja c.d. / Bezrobocie
03.12.2002r.
Inflacja ciągnięta przez popyt – jest
krzywa podaży GS – punkt przecięcia
GS – GD1 – wyznacza poziom cen w
gospodarce a przesunięcie do GD2
obrazuje wzrost popytu i w punkcie
przecięcia wyznacza nowy poziom cen.
Leteecia & DeX
Str. 17
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Inflacja pchana przez koszty –
krzywe popytu niezmienne, ale
przesuwa się krzywa podaży, bo
wzrastają koszty -> ograniczenie
produkcji – ustala się nowy poziom
cen i produkcji.
SKUTKI INFLACJI:
 koszty inflacji [negatywne skutki]
o walka z inflacją jednym z podstawowych celów makroekonomii, więc
prawdopodobnie kosztów jest więcej niż zalet
o zniekształca rachunek ekonomiczny – utrudnia racjonalne podejmowanie decyzji
ponieważ ceny ulegają ciągłym zmianom,
o zniekształca funkcję informacyjną cen
o powoduje ucieczkę pieniądza – ludzie pozbywają się pieniądza
o maleje skłonność do oszczędzania
o straty wierzycieli – jeśli udzieliłem pożyczki, to tracę przy inflacji – ratunkiem
ruchoma stopa procentowa
o straty nabywców obligacji
o redystrybucja dochodów – silne grupy podmiotów są w stanie sobie
rekompensować straty poprzez wymuszenie wzrostu płac
o wzrost niepewności oraz osłabienie aktywności gospodarczej
o wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej – wymiana informatorów,
cenników – to też kosztuje
 korzyści – najczęściej krótkotrwałe:
o korzyści dłużników – „opłaca się” brać kredyty
o przejściowe korzyści przedsiębiorstw i państwa w wymiarze politycznym – rosną
wydatki i płace – ale tylko nominalnie – jednak wygląda to lepiej
Inflacja jest największym złodziejem wg M. Tatcher. Do walki z inflacją wykorzystuje się narzędzia
ekonomiczne i administracyjne.
Jeżeli inflacja jest popytowa, to walka z nią polega na zmniejszeniu popytu i zwiększeniu podaży.
Polityka pieniężna:
- wysokie stopy procentowe
o zachęca do oszczędności
o powoduje wzrost cen kredytu  może wywoływać inflację od strony kosztowej
/ jako przykład podany spór Kołodki i Gronkiewicz-Waltz: rząd vs. NBP/
Inflacje kosztową można hamować silnie konkurencyjnym rynkiem.
Wysokie stopy procentowe – hamują inwestycje więc działają negatywnie na hamowanie inflacji
podażowej.
Polityka fiskalna:
- polityka podatkowa – program stabilizujący Balcerowicza:
o restrykcyjna polityka państwa
o wysoka dyscyplina budżetowa
Leteecia & DeX
Str. 18
Makroekonomia - Wykłady
o
dr D. Mitręga
zmniejszenie deficytu
Administracyjne:
- zamrożenie płac i cen – mają charakter przejściowy.
Polityka celna
BEZROBOCIE
Stało się problemem makroekonomicznym stosunkowo niedawno – dopiero po wielkim kryzysie lat 29’
– 33’ ubiegłego stulecia. Najpotężniejszy jak dotąd (w sensie szkód) kryzys – przyniósł kilkadziesiąt
milionów bezrobotnych w krajach wysoko uprzemysłowionych.
Mówiąc o bezrobociu nie mówimy o krajach słabo rozwiniętych – brak statystyk, znacznej części
sektorów gospodarczych.
Rozmiary bezrobocia grożą destabilizacją gospodarki i doprowadzić do konfliktów społecznych.
Teoria Keynsowska:
Bezrobocie szkodliwe, bo niewystarczający popyt, niewykorzystane czynniki.
Anglia – lord Beverige – „wyznacznikiem nowoczesnego społeczeństwa jest to, że każdy poszukujący
pracy mógł ją dostać”.
Po II wojnie światowej był klimat polityki „pełnego zatrudnienia”. Aż do lat ‘70 – kryzys energetyczny.
Wtedy oprócz stagnacji pojawiło się bezrobocie. Od tego czasu znów jest problem bezrobocia.
Walka z bezrobociem jest o wiele trudniejsza od walki z inflacją. Większość krajów poradziła sobie z
inflacją, a stopa bezrobocia nadal przewyższa stopę inflacji. Wg znawców definicja „pełnego
zatrudnienia” jest obecnie przestarzała.
Bezrobocie długotrwałe – powyżej roku, świadczy o słabym przeciwdziałaniu.
Nie wielkość bezrobocia jest straszna ale jego struktura. Im więcej długotrwałego tym gorzej.
Stopa bezrobocia w OECD:
Poniżej 2% Islandia
2% - 3, 9% Luksemburg, Norwegia, Holandia, Meksyk, Szwajcaria
4% - 5,9%
Dania, GB, Irlandia, Japonia, Austria, Portugalia, Szwecja, Korea Płd, USA
6% - 7,9%
Australia, Niemcy, Kanada, Nowa Zelandia, Turcja, Węgry
8% - 9,9%
Belgia, Finlandia, Francja, Czechy
10% i więcej Grecja, Włochy, Hiszpania, Polska
Bezrobotny:
 osoba, która nie posiada pracy
 osoba, która szuka pracy
 jest gotowa na podjęcie pracy na warunkach typowych dla danej gospodarki (szczególnie
płaca).
 polskie:
o nie jest rencistą, emerytem
o nie posiada gospodarstwa rolnego
Rozmiary bezrobocia ocenia się głównie przez liczbę bezrobotnych zarejestrowanych w Urzędach
Pracy. Liczba zarejestrowanych nie zawsze oddaje stan rzeczywisty.
Rzeczywisty stan może być wyższy gdy zarejestrowanie nie daje korzyści [np. brak zasiłku] a wiąże
się z kosztami [np. dojazd]. Poza tym w Polsce jest brak wiary, że przez urząd można znaleźć pracę.
Nieraz rejestrują się osoby nie mające zamiaru podjąć pracy, tylko dla korzyści – np. zasiłku.
W Stanach Zjednoczonych nie ma biur pracy, ocena szacunkowa na podstawie badań ankietowych.
Pomiar bezrobocia ocenia się najczęściej wg wskaźnika a nie bezwzględnie:
stopa bezrobocia =
Leteecia & DeX
liczba bezrobotnych
⋅ 100
zasoby sily roboczej
/ aktywni zawodowo /
[%]
Str. 19
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Ludność w wieku produkcyjnym
W Polsce:
18 – 64 ->mężczyźni
18 – 59 ->kobiety
W USA nie ma górnej granicy.
Aktywni zawodowo
[zasoby siły roboczej]
Bierni zawodowo
Ta która chce i może podjąć
pracę i wchodzi na rynek
pracy.
Do tej grupy nie kwalifikują się:
Studenci, uczniowie, inwalidzi
nie zdolni do pracy.
Zatrudnieni
Bezrobotni
Stopa bezrobocia mówi ilu z tych, którzy CHCĄ pracować nie ma pracy.
Współczynnik aktywności zawodowej mówi jaka część ludności w wieku produkcyjnym jest
aktywna zawodowo.
Wykład 11 – Bezrobocie c.d. 10.12.2002r.
Skutki bezrobocia:
 mikroekonomiczne – skutki dla bezrobotnego i rodziny:
o prowadzi do obniżenia dochodów i pogorszenia sytuacji materialnej bezrobotnego i rodziny.
Zasiłki są tylko przez określony okres, maleją z upływem czasu – tzw. stopa kompensacji 
pewne wyrażenie ułamkowe:
dochody otrzymywane w okresie pozostawania bezrobotnym
zasilki
≈
potencja ln e dochody z tytulu zatrudnienia
utracone dochody
Leteecia & DeX
Str. 20
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
o
skutki w sferze psychologiczno – społecznej – praca nie jest tylko źródłem dochodów, ale
także środkiem samorealizacji. W pewnych zawodach nawet wysokie zarobki nie powodują
stałości kadr. Człowiek pozbawiony pracy czuje się gorszym, zepchnięty na margines.
o Skłonności do patologii społecznych:
 skłonności do drogi przestępczej,
 alkoholizm
 narkomania
 makroekonomiczne:
o Straty w zakresie wyprodukowanych dóbr i usług w kraju [niewykorzystywanie czynnika pracy]
o Zwiększenie obciążenia dla budżetu – konieczność wypłacania zasiłków
o Maleją wpływy do budżetu.
Prawo Okuna:
I.
Obniżenie PKB o 2% w stosunku do potencjalnego oznacza podwyższenie bezrobocia o 1%
II.
Podwyższenie bezrobocia o 1% powoduje spadek PKB o 2%.
*system emerytalny gdzie każdy płaci na swoją emeryturę jest bardziej odporny na starzenie się
społeczeństwa .
Rodzaje bezrobocia:
a) neoklasyczne
Na rynku pracy firmy są stroną popytową a
pracownicy podażową.
Podaż pracy reaguje jak podaż każdego
towaru. Im większe stawki płacy tym więcej
osób będzie chciało pracować. Tak jak na
innych rynkach kształtuje się punkt
równowagi – płaca ta będzie likwidowała
niedobór i nadwyżkę – wszystkie osoby
poszukujące pracy znajdą ją w cenie
równowagi.
Jeśli zostawić mechanizm rynkowy to
zawsze zostanie taka płaca, przy której
wszyscy znajdą pracę.
Bezrobocie jest wyznaczane przez
rozpiętości między podażą a popytem.
Przyczyną bezrobocia są zbyt wysokie płace
w stosunku do równowagi – zaburzenie
funkcjonowania rynku pracy.
Bezrobocie dobrowolne – pracownicy nie zgadzają się na obniżenie płac, sami zgadzają się na
bezrobocie. /Tutaj jest to różnica między B i A/.
b) keynsowskie
Nie istnieją elastyczne stawki płac.
Przy danych stawkach płacowych
pracownicy są w stanie dostarczyć dowolną
ilość pracy aż do sytuacji pełnego
zatrudnienia.
Dopiero po przekroczeniu pełnego
zatrudnienia podaż pracy jest funkcją
ceny.
Leteecia & DeX
Str. 21
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Dodatkową podaż pracy mogą być nadgodziny, praca w weekendy – tu stawki rosną.
Pkt. A obrazuje pełne zatrudnienie, punkt B – faktyczne rozmiary zatrudnienia.
Różnica między A i B to wielkość bezrobocia.
c) teoria bezrobocia naturalnego (Milton Friedman) – modyfikacja teorii klasycznej – jest
bardziej realna:
 dostosowywanie popytu i podaży nie jest idealne
 nie istnieje doskonała mobilność czynników pracy
W zdrowej gospodarce zawsze pewna grupa osób jest przejściowo bezrobotna.
Gdy bezrobocie to jest w granicach 3-4% to jest ono niegroźne.
Gdy bezrobocie mieści się w tych granicach to mówimy o równowadze na rynku pracy.
Państwo powinno udoskonalić pośrednictwo pracy, żeby można było szybko zmieniać pracę.
Podział bezrobocia /wywodzący się z nurtu keynesowskiego/:
- frykcyjne – krótkookresowe, powstaje na skutek niedopasowania podaży do popytu – jest
cechą dynamicznie rozwijającej się gospodarki. [nie jest groźne]
- strukturalne – niedopasowanie o bardziej zasadniczym charakterze – bardziej długotrwałe,
np. na skutek upadku całych gałęzi przemysłu, rolnictwa] Wynika z małej mobilności po
stronie popytu i podaży:
o przestrzenna
o w zakresie kwalifikacji
o płeć
o wiek
o rasa / w społeczeństwach multirasowych/
Metody zwalczania takiego bezrobocia:
 preferencje dla firm inwestujących w rejonach bezrobocia
 dotacje dla firm inwestujących poza centrum, żeby nie koncentrować produkcji
- cykliczne – gospodarka nie ma stałego trendu wzrostowego, ma wahania. Również
gospodarka rozwija się cyklicznie to w okresie rozkwitu jest pełne zatrudnienie, a w okresach
załamania mniejsze zatrudnienie. Współcześnie jest to trudne do zaobserwowania, bo dziś
wzrost jest bezzatrudnieniowy, więc jest bardziej pesymistycznie niż u Keynesa.
Bezrobocie:
długookresowe – ponad 1 rok,
krótkookresowe – do roku.
Bezrobocie ukryte – bardzo często w gospodarkach centralnie planowanych, związane z przerostem
pracowników, tworzono miejsca pracy „pod ludzi”. Trudne do oszacowania:
Bezrobocie agrarne – często w rolnictwie mogły pracować 2 – 3 osoby, a pracowało np. 6.
Bezrobocie fikcyjne – nie jest naprawdę bezrobociem, ludzie pobierają zasiłek, ale nie chcą podjąć
pracy.
Przeciwdziałanie – polityka państwa na rynku pracy:
 pasywne - ma łagodzić ekonomiczne skutki bezrobocia, nie likwidować ale łagodzić tylko skutki.
Zasiłki, odprawy – gdyby ich nie było to stan bezrobocia by się pogłębiał. Zasiłki stabilizują popyt. –
stabilizatory fiskalne.
 aktywne
Wykład 12 – Bezrobocie c.d. / Cykl koniunkturalny
17.12.2002r.
Polityka pasywna – skupia się na łagodzeniu skutków, ale nie na przyczynach.
Polityka aktywna – skupia się na przyczynach
a) makro – uruchamianie takich narzędzi, które będą oddziaływały na koniunkturę (na wzrost
popytu na pracę). Polityka fiskalna i pieniężna.
b) Wyspecjalizowana w realizacji konkretnych celów – nakierowana jest na szczególne
segmenty rynku pracy
- doskonalenie biur pośrednictwa pracy
- przekwalifikowanie pracowników, szkoleniu zgodnie z zapotrzebowaniami rynku
- programy robót publicznych (infrastruktur, budownictwa mieszkaniowego)
- regulacja w zakresie wieku pracy np. przyśpieszone emerytury
Leteecia & DeX
Str. 22
Makroekonomia - Wykłady
-
dr D. Mitręga
działanie ułatwiające w zatrudnieniu za granicą np. Polskie pielęgniarki mogą
pracować w Norwegii dzięki porozumieniu podpisanym przez rząd polski i norweski
Bezrobocie w Polsce
Wynosi 17 – 18%
Zjawisko bezrobocia obserwowane jest dopiero od 12 lat.
Bezrobocie wyniknęło z transformacji systemowej (przejście z gospodarki centralnie planowanej do
rynkowej)
Transformacja:
- stabilizacja gosp. (gospodarka polska wykazywała brak równowagi)
- reformy instytucjonalne ku gospodarce rynkowej
Produkcja spadła o 40%. Mniejsza produkcja to i mniejsze zatrudnienie. Nastąpiła racjonalizacja
struktury zatrudnienia.
Bezrobotni to głównie:
- ludzie młodzi
- po 50 i więcej lat
Wśród bezrobotnych przeważają kobiety. Mniej jest do nich kierowanych ofert.
Bezrobocie w Polsce nie jest równomierne.
Najgorzej wygląda sytuacja w Polska wschodnia, północno-wschodnia, wybrzeże
(koszalińskie, słupskie). Na obszarach tych występowały PGR-y i brak alternatywy dla rolników. Słaby
rynek wewnętrzny (wynikający z tego że ludzie są biedni).
„Turek” program niemal s-f, który miał być propozycją dla bezrobotnych (ale raczej nie będzie
zrealizowany).
Najlepsza sytuacja występuje w mazowieckim (szczególnie Warszawa), Kraków. Do niedawna
Śląsk też wyglądał dobrze.
Kiedyś wyższe wykształcenie dawało pewną pracę. Teraz ludzie z wyższym wykształceniem też są
bezrobotni bo wzrosła ilość ludzi z wyższym a brak nowych ofert.
UE otwiera nowe możliwości, wypadałoby jednak znać kilka języków, szczególnie angielski, francuski,
niemiecki.
Krzywa Philipsa – krzywa
wyrażająca zależność między
stopą inflacji a stopą
bezrobocia.
TEORIA CYKLU
KONIUNKTURALNEGO
Związane są głównie z kryzysami.
Kryzys nadprodukcji – brak równowagi wyraża się w nadwyżce podaży na popytem.
Cykl koniunkturalny – okres między dwoma kolejnymi kryzysami (w uproszczeniu) lub
okresowo wytwarzające się wahania istotnych składników, przejawów życia gospodarczego:
- wielkość produkcji
- ceny
- zyski
- stopa (wielkość) inflacji
Leteecia & DeX
Str. 23
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Gospodarka charakteryzuje się pewnymi stałymi tendencjami. Są wzrosty, spadki, stagnacja. Wytycza
się sinusoidy. Fakt, że gospodarka charakteryzuje się wahaniami, które mają rytmiczną powtarzalność
to dobrze dla aktywnej gospodarki (gospodarka nie wytrzymałaby ciągłego wzrostu)
Rodzaje wahań:
a) wahania cykliczne – oprócz nich występują jeszcze:
b) wahania sezonowe – związane są z porami roku. Wielkość produkcji rolnej, budownictwo;
wydarzeniami rytmicznie powtarzającymi się np. w okresie wyborów wzrasta zapotrzebowanie
na papier. Są przewidywalne.
c) wahania przypadkowe – mogą być skutkiem kataklizmów, strajków
d) wahania polityczne (prezydenckie) – wahania występują w okresie przed wyborami. Każda
ekipa rządząca dba o to żeby tuż przed wyborami stan gospodarki był jak najlepszy, żeby
wygrać ponownie w wyborach.
Pierwsza połowa to połowa oszczędnościowa – rząd oszczędza by zasilić gospodarkę
dodatkowymi zasobami. Wydatki rządowe zwiększają popyt co przynosi odpowiednią poprawę
koniunktury.
e) cykle świńskie – pochodzi od hodowli trzody chlewnej. Jeżeli ceny są wysokie warto
zwiększać trzodę. Następuje przyrost trzody co powoduje spadek cen. To jest informacja, że
trzeba ograniczać podaż co powoduje wzrost cen. Cykle te są uogólnieniem 2-letnich wahań.
Cykle koniunkturalne w zależności od swej długości dzielimy:
a) cykle krótkie – pierwsze teorie sformułował Kitchin. Trwają one 3-4 lata. Na podstawie stóp
procentowych, cen hurtowych które wykazywały ...[?]
b) cykle średnie (Juglara) – Juglar był to francuski lekarz, który porzucił swój zawód na rzecz
ekonomii. Nazywany jest on ojcem wahań cykli koniunkturalnych. Trwa on 7-11 lat.
Dopatrywał się on przyczyn w zmianach w zjawiskach pieniężnych. Kryzys był efektem
ograniczenia kredytów w czasie rozwijania się
c) długie cykle Kondratiewa – 50-60 lat
Schumpeter – uważał, że innowacje mają różne skutki, które są widoczne w różnym okresie. Różny
okres wprowadza innowacje do momentu ...[?]
Pewne duże innowacje za którymi szły pewne zmiany instytucjonalne np. informatyka, maszyna
parowa.
Gospodarcze cykle Kondratiewa
1780 – 1848 => 1814 szczyt
1848 – 1896 => 1864
1896 – 1940 => 1920
1940 – 1998 => 1970
d) C. van Erijk – wyróżnił, że 1 cykl obejmuje 150 lat. Są to superdługie cykle. Był dopiero 1 cykl i
drugi trwa.
Teoria cyklu klasycznego (średniego)
Wyróżnia się w nim 4 fazy (kolejność ich następowania jest istotna)
a) kryzys – kryzys nadprodukcji. Po załamaniu gospodarki doszło do nadwyżki podaży nad
popytem (w Polsce były kiedyś nadwyżki popytu nad podażą). Gospodarka rynkowa zawsze
charakteryzuje się nadwyżką chociaż dąży do równowagi.
Mechanizm
- firmy mają problemy ze sprzedażą więc obniżają ceny
Leteecia & DeX
Str. 24
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
-
ogranicza się rozmiary produkcji (po co produkować jeśli już nie sprzedają)
- spada zatrudnienie (brak też inwestycji)
- maleją zyski
- maleją płace (wskaźniki ekonomiczne pogarszają się)
- jest deflacja
Podczas kryzysu 1929-1930 zamykano huty, kopalnie. Przestawały działać przedsiębiorstwa
produkujące drogo. Przetrwają tylko silne przedsiębiorstwa. Kryzys dotyka przemysł ciężki.
Przedsiębiorstwa, które produkują podstawowe rzeczy (żywność) utrzymają się na rynku
Kryzys – żywiołowy mechanizm przywracania równowagi (inne spojrzenie)
b) depresja – jest to faza stabilizacji gospodarki. Popyt zrównał się z podażą. Nie pogarszają się
wskaźniki. Ceny stabilizują. Nie rośnie bezrobocie. Gospodarka osiągnęła „dno” i już niżej nie
zejdzie. Gospodarka po ciężkim okresie wejdzie na ścieżkę wzrostową (odbija się od dna)
/ jest pewien optymizm, ale bardzo niski poziom produkcji/
Wykład 13 – Cykl koniunkturalny c.d. / Wzrost gospodarczy
07.01.2003r.
c) ożywienie – gospodarka ponownie się rozwija, pojawia się popyt inwestycyjny – bieżący popyt
trzeba zaspokajać bieżącą produkcją – impuls zapotrzebowania ma swoje odzwierciedlenie
we wzroście PKB.
Popyt konsumpcyjny rośnie, bo wzrastają inwestycje.
Leteecia & DeX
Str. 25
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
mnożnik inwestycyjny – tłumaczy relacje pomiędzy wzrostem nakładów inwestycyjnych a
wzrostem produkcji
zasada przyspieszenia – tłumaczy relacje między wzrostem popytu konsumpcyjnego, a
wzrostem popytu inwestycyjnego
popyt inwestycyjny indukowany
W fazie ożywienia następuje wzrost inwestycji, zysków, zatrudnienia.
Faza ta trwa aż do momentu, gdy produkcja zaczyna przekraczać najwyższy poziom z
poprzedniego okresu.
d) rozkwit – wkraczają nowe przedsiębiorstwa, różne wydajności pracy, wzrasta produkcja, popyt
zaczyna nie nadążać za wzrostem produkcji, kurczy się popyt inwestycyjny, popyt
konsumpcyjny i zatrudnienie.
Nowe technologie powodują, że produkcja rośnie, a popyt odstaje – tworzy się
nadwyżka /luka/ deflacyjna.
Braki równowagi podważają zasadność dobrego funkcjonowania gospodarki.
Rynek dąży do równowagi w formie kryzysu.
Cykl składający się z czterech faz to cykl klasyczny.
Współcześnie został on zmodyfikowany /zdeformowany/.
 cykl został spłaszczony – zmniejszyła się amplituda wahań – ani wzrost nie jest taki duży, ani
załamanie głębokie.
 Współczesny cykl jest dwufazowy
o Recesja – krótka faza depresji – dominuje faza wzrostu gospodarczego
o Boom – faza stabilnego wzrostu
 Jakie przewiduje się tempo wzrostu na rok 2003:
o Świat: 3,7%
o Strefa €uro: 2,9%
o UE: 2,3%
o Chiny: 7,2%
o USA: 2,6%
o Łotwa: 6,0%
o Estonia: 5,0%
o Ukraina: 5,0%
o Rosja: 4,9%
o Polska: 3,0%
o Węgry: 4,0%
o Czechy: 3,2%
o Japonia: 1,1%
o Francja: 2,3%
o Niemcy: 2,0
o Na całym świecie obserwuje się zwolnienie wzrostu.
o Kiedyś wzrosty były wyższe /np. Chiny: 12%/
Fazie recesji nie towarzyszy deflacja – występuje inflacja – oznacza to nowy termin  stagflacja
Jean Robinson – brytyjska ekonomistka – tłumaczy, dlaczego w kryzysie lat ’70 mamy do czynienia ze
stagflacją:
 każda gwałtowna zmiana cen prowadzi do kryzysu  w latach ’70 gwałtownie wzrosły ceny
surowca  wzrost kosztów produkcji  doszło do inflacji kosztowej przy zahamowaniu produkcji 
załamanie gospodarcze, któremu towarzyszy wzrost cen = stagflacja
WZROST GOSPODARCZY
Leteecia & DeX
Str. 26
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Wzrost gospodarczy /nie jest dużym błędem stosowanie zamiennie nazwy wzrost gospodarczy/ zmiany ilościowe w zakresie wytworzonej ilości dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych – wzrost
gospodarczy wyraża się we wzroście dochodu narodowego (używa się wartości realnych)
Mierzy się stopę wzrostu – przyrost w danym roku w stosunku do roku poprzedniego:
r=
∆ Dt + 1
Dt
Rozwój gospodarczy – szersze pojęcie w stosunku do wzrostu gospodarczego – zmianom o
charakterze ilościowym towarzyszą zmiany o charakterze jakościowym (produkujemy nie tylko więcej,
ale i w innej strukturze, jakości, w innej strukturze zarządzania).
Przykład /przenośnia/:
niemowlę (albo ogólnie dziecko) jak rośnie to nie tylko zwiększa się mu wzrost ale także rozwija się
intelektualnie.
Teoria wzrostu gospodarczego
Od czego zależy wzrost gospodarczy?
Y – wielkość dochodu narodowego
N – nakłady
W – wielkość zatrudnienia
Y = N ⋅W
Wielkość produkcji wytworzonej zależy od nakładu pracy i kapitału. Należy również wziąć pod uwagę
technikę produkcji  decyduje ona o wydajności pracy  w jakim stopniu zatrudnieni robotnicy będą
wydajni.
 postęp kapitałochłonny – nakłady kapitału rosną, ale praca maleje
 postęp kapitałooszczędny – praca wzrasta, rozwiązanie problemu z zatrudnieniem (dla biednych
krajów).
Czynniki wzrostu:
1.
i. bezpośrednie
ii. pośrednie – inwestycje  przesądzają o rozmiarach zatrudnienia
2.
i. ekstensywne – zmiany ilościowe dotyczą czynników produkcji, np. wzrost
zatrudnienia, wzrost ilości zastosowanych maszyn, urządzeń
ii. intensywne – charakterze jakościowym – prowadzące do wzrostu
intensywności pracy – np. wzrost poziomu wykształcenia, kwalifikacji, zmiany
systemu motywacyjnego, rozwój specjalizacji, kooperacji
Czynniki ekstensywne i intensywne występują łącznie.
Matematyczne ujęcia modelowe
I.Model Michała Kaleckiego – model wzrostu dochodu narodowego
∆D I 1
=
− − a+ u,
D
D k
gdzie:
∆D
- przyrost dochodu narodowego
D
I
- stopa inwestycji /udział inwestycji w dochodzie narodowym/
D
k - współczynnik kapitałochłonności technologicznej – określa jaki nakład inwestycyjny jest
potrzebny do osiągnięcia jednostki zdolności produkcyjnej w nowych obiektach.
Leteecia & DeX
Str. 27
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
1
- potencjalna efektywność jednej złotówki zainwestowanej w obiektach produkcyjnych – ile
k
„wyciągniemy” produkcji z jednej złotówki
a - parametr amortyzacji – oznacza jak zmieni się tempo wzrostu pod wpływem wycofania z
produkcji bądź zmniejszania się fizycznych zdolności produkcyjnych części aparatu
wytwórczego – wycofujemy z powodu zużycia lub przestojów /maszyny zepsute lub
przestarzałe ekonomicznie i technicznie/
u - określa jaka część przyrostu dochodu narodowego jest efektem usprawnień
pozainwestycyjnych, np. postęp organizacyjny, lepsze metody pracy.
Brak w tym modelu powiązań z zagranicą i wielu innych.
II.Model R. Harroda – model wzrostu gospodarczego
I = OS
zapis jako stopy:
I OS
=
Y
Y
lub /po podzieleniu i pomnożeniu przez
stąd:
gdzie:
∆ Y /:
∆ Y OS I
=
:
Y
Y ∆Y
O
∆Y I
⋅
= S
Y ∆Y
Y
∆Y
= G f - tempo wzrostu dochodu narodowego
Y
OS
= S - udział oszczędności w dochodzie narodowym, który wyraża stałą przeciętną i
Y
krańcową skłonność do oszczędzania
I
= k - krańcowy współczynnik kapitałochłonności produkcji mierzony wielkością nakładu
∆Y
inwestycyjnego na jednostkę przyrostu dochodu narodowego.
Równanie wzrostu Harrod zapisał w następującej postaci:
Gf =
Naturalna stopa wzrostu gospodarczego
S
k
Gn - uwzględnia zmiany w sile roboczej:
Gn = β + α ,
gdzie:
Gn - miara potencjalnej możliwości w zakresie wzrostu gospodarczego
β - stopa wzrostu podaży siły roboczej
α - tempo wzrostu wydajności
Gwarantowana stopa wzrostu gospodarczego G w - wzrost dochodu narodowego przy pełnym
wykorzystaniu istniejących zdolności produkcyjnych w gospodarce:
G w = G f = Gn
Równość trzech stóp wzrostu wyraża stan równowagi dynamicznej.
Leteecia & DeX
Str. 28
Makroekonomia - Wykłady
dr D. Mitręga
Bariery zrównoważonego wzrostu gospodarczego - czynniki które utrudniają osiągniecie wzrostu
gospodarczego:
1) bariera instytucjonalna – np. niewłaściwe stosunki własnościowe; za silny lub za słaby aparat
administracji państwowej, niedorozwój instytucjonalny tj. banki, instytucje służące
przetwarzaniu informacji, biura projektowe
2) bariera strukturalna – niewłaściwa struktura gospodarki - np. słabo rozwinięta infrastruktura
transportowa, niedorozwój pewnych gałęzi gospodarki, sektora usług
3) bariera siły roboczej – nie ma braku siły roboczej, ale brak pracowników odpowiednio
wykwalifikowanych
4) bariera surowcowo żywnościowa - wiąże się z 5)
5) bariera handlu zagranicznego – nie ma krajów samowystarczalnych. Każdy kraj jest
powiązany z innymi. Żeby móc importować trzeba eksportować. Są bariery ceł, kwoty
powozowe (kwoty które można do danego kraju wwozić), jakościowe
6) bariera ekologiczna – mówi się o niej stosunkowo od niedawna. Zniszczenie środowiska
doszło do takiego stopnia, że zagraża bezpieczeństwu ludzi. Są pewne standardy
wprowadzone  stwarzają ograniczenia co do możliwości ekspansji.
Teoria zrównoważonego wzrostu:
Dążyć do takiej gospodarki, by były zaspokajane potrzeby generacji bieżącej ale nie kosztem
generacji przyszłych (sustainable development)
Leteecia & DeX
Str. 29