Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice

Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice
Autor: Marzena Kaźmierczak
Adres: http://www.wrotalubuskie.eu/PL/647/278/Przez_pryzmat_czasu____II_przystanek__St
anowice/k/
Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice
Stanowice – wieś położona 4 km na północ od Bogdańca. Już z drogi widać zarys konturów pałacu,
który umiejscowiony jest w północno – zachodniej części wsi.
Na pierwszy rzut oka przeraziło mnie wysokie i niedostępne ogrodzenie. Jednak dzięki uprzejmości
lokalnej młodzieży, dostałam się do środka. Cudowna, sesyjna budowla.Po prawej stronie usytuowane są
po PGR-owskie budynki, utrzymane w bardzo dobrym stanie, oraz park krajobrazowy, który ściśle ja
otacza. Pałac jest obecnie w zasobach Agencji Nieruchomości Rolnych i dzierżawiony przez gorzowski
Zakład Utylizacji Odpadów, który obecnie inwestuje w odbudowę zniszczonego budynku. ZOU ma w
planach kompleksową rewaloryzację złożenia pałacowo – folwarcznego i adaptację do funkcji
administracyjnych, konferencyjnych oraz gospodarczych. Nad odzyskaniem historycznych fresków
pracują konserwatorzy zabytków. Mimo zniszczeń, jakich dokonała komunistyczna Rzesza, prace
konserwatorskie przynoszą zamierzone skutki. Udaje się pomalutku odzyskać spod socjalistycznej
lamperii kolory ścian, pojawiły się też odciski tapet i regipsowych zdobień na sufitach. W obiekcie
pozostała w nienaruszonym stanie klatka schodowa w korpusie budowli, drewniana podłoga deskowa,
parkiet oraz posadzka z ośmiokątnych płytek, stolarka drzwiowa z suportami, a także gdzieniegdzie
można zobaczyć sztukatorskie zdobienia sufitów.
Podczas rządów komunistycznych było tu przedszkole. Stare piece kaflowe, fajerka, w pomieszczeniu,
gdzie była stołówka przedszkolna, winda do podawania posiłków – to wszystko stoi do dzisiaj. W jednym
z pomieszczeń znalazłam godło Polskie, z orzełkiem bez korony. Jednak w zniszczonych komuną
pomieszczeniach, znajdujemy oddech pradawnej historii, który sukcesywnie jest odzyskiwana.
Obok pałacu stoi budynek, niegdyś gospodarczy, teraz jest również w trakcie remontu. Ściany są
odzyskane ze starej struktury kamiennej. W założeniu ma być tu restauracja, na piętrach sale
konferencyjne.
Zajrzyjmy troszkę w głąb historii, która doprowadziła pałac do stanu obecnego Pałac Stanowice są wsią o
genezie średniowiecznej, o której najstarsza wzmianka pochodzi z 1300 roku, kiedy to margrabia
Albrecht III nadał wieś cystersom kołbackim jako uposażenie dworu w Mironicach (Crewersdorp). W
okresie średniowiecznym i nowożytnym dobra stanowickie znajdowały się w posiadaniu znakomitych
rodów rycerskich i szlacheckich. Przedstawiciele rodu von der Marwitz wznieśli w Stanowicach dwór
datowany na przełom XVII i XVIII wieku. Budynek ten został gruntownie przebudowany w 2. poł. XVIII
wieku z inicjatywy radcy wojennego Wilhelma Gottfrieda Bayera. W 1812 roku właścicielem majątku
został radca domeny Karl Ferdinand von Empich, który następnie przekazał go w testamencie zarządcy
strona 1 / 4
Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice
Autor: Marzena Kaźmierczak
Adres: http://www.wrotalubuskie.eu/PL/647/278/Przez_pryzmat_czasu____II_przystanek__St
anowice/k/
dóbr Martinowi Gottliebowi Treichelowi.
Obecny kształt budowli reprezentujący cechy eklektyzmu z przewagą form neorenesansowych pochodzi z
lat 1870-1871 i wiąże się z przebudową oraz rozbudową jaka miała miejsce z inicjatywy ówczesnego
właściciela dóbr ziemskich Carla Treichela. Wzniesiono wówczas dwa nowe skrzydła oraz dominantę w
formie wieży. Kolejnym właścicielem dóbr został w 1898 roku Georg Treichel, który w 1912 roku
otrzymał indygenat szlachecki. Dobra stanowickie znajdowały się w rękach tej rodziny do 1945 roku.
Pałac przetrwał działania wojenne w stanie nienaruszonym, jednak po 1945 roku zniszczeniu lub
rozproszeniu uległ jego wystrój oraz wyposażenie wnętrz, jak już wcześniej wspominałam. Park
pałacowy wobec braku opieki oraz rabunkowej gospodarki uległ w znacznej mierze dewastacji. W
okresie powojennym w budynku pałacu umieszczono biura Państwowego Gospodarstwa Rolnego w
Baczynie – Zakład Rolny w Stanowicach. Na piętrze korpusu głównego założono przedszkole, natomiast
w skrzydłach zlokalizowano mieszkania pracownicze, zlikwidowane ostatecznie w 1976 roku.
Budynek pałacu w swym obecnym kształcie jest wynikiem przebudowy i rozbudowy z lat 70. XIX
wieku. Obiekt jest murowany z cegły ceramicznej na kamiennym cokole, o tynkowanych elewacjach.
Budynek składa się z korpusu głównego oraz skrzydeł wschodniego i zachodniego wraz z wieżą o
strzelistym hełmie. Korpus budowli jest podpiwniczony, dwukondygnacyjny, nakryty dachem
kopertowym o niewielkim nachyleniu połaci dachowych. Elewacje posiadają zróżnicowaną kompozycję,
akcentowaną boniowaniem, gzymsami cokołowymi, między kondygnacyjnymi i koronującymi oraz
architektonicznym opracowaniem otworów okiennych i drzwiowych. W elewacji wschodniej znajduje się
pseudoryzalit z naczółkiem oraz ryzalit z oknem weneckim. Zachodnie skrzydło akcentowane jest
obustronnie pseudoryzalitami zwieńczonymi neorenesansowymi szczytami i lukarnami z wolutami. W
dwóch schodkowych szczytach, w kolistym polu, umieszczony jest herb von Treichelów.
Trzykondygnacyjna wieża zwieńczona czteropołaciowym hełmem krytym łupkiem.
Pomieszczenia pałacu zakomponowane zostały w układzie dwutraktowym, przy czym trakt frontowy jest
głębszy z charakterystycznym układem amfiladowym. Dostęp do wnętrza stanowią wejścia w elewacji
strona 2 / 4
Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice
Autor: Marzena Kaźmierczak
Adres: http://www.wrotalubuskie.eu/PL/647/278/Przez_pryzmat_czasu____II_przystanek__St
anowice/k/
południowo-wschodniej, południowo-zachodniej i północno-wschodniej korpusu głównego,
północno-wschodniej skrzydła zachodniego oraz w przyziemiu wieży. Pomieszczenia piwniczne zostały
sklepione odcinkowo na belkach stalowych. Konstrukcja więźby dachowej jest historyczna, w typie
krokwiowo-płatwiowa z nieregularnym wzmocnieniem kleszczowym. Historyczna stolarka okienna
znajduje się jeszcze w południowo-wschodniej elewacji, gdzie występują okna z końca XIX wieku,
skrzynkowe o zróżnicowanej kompozycji.
W architekturze pałacu wskazuje się przynajmniej cztery fazy budowlane. Pierwsza z nich datowana na
przełom XVII i XVIII wieku, czytelna jest w obrysie korpusu głównego z dwoma tylnymi
pseudoryzalitami. Rozmieszczenie pomieszczeń oraz kompozycja elewacji zostały zmienione w kolejnej
fazie budowlanej - w 2. po. XVIII wieku, kiedy to wprowadzono amfiladowy układ wnętrz traktu
frontowego wraz z salą o ściętych narożnikach. W trzeciej fazie, przypadającej na połowę XIX wieku,
nadbudowano budynek o mezzanino i nadano nowy wyraz architektoniczny fasadzie, zmieniając kształt
otworów okiennych oraz podkreślając centralną oś budynku płaskim tympanonem z okulusowymi
wnękami. W czwartej fazie, datowanej na lata 1870-1871, rozbudowano wschodni ryzalit w skrzydło oraz
dostawiono skrzydło zachodnie wraz z wieżą. Zarazem zmieniono częściowo układ pomieszczeń,
dostosowując je pod względem komunikacyjnym i funkcjonalnym do nowo wybudowanych skrzydeł.
W latach 50. XX wieku przeprowadzono remont i adaptację pałacu, wprowadzając nowe ściany działowe.
Zlikwidowano kominek w sieni, otynkowano fasadę, zaś główny korpus w miejsce łupku pokryto papą.
Niepowodzeniem zakończyły się prace polegające na osuszeniu podpiwniczonej części pałacu. Ponadto
przeprowadzono prace tynkarskie w elewacji południowo-wschodniej korpusu głównego i elewacji
północno-wschodniej skrzydła zachodniego. W 1991 roku wymieniono pokrycie dachowe skrzydła
zachodniego, wprowadzając blachę ocynkowaną. Ostatnią inwestycją, mającą miejsce w latach 90. XX
wieku, było niewprawne otynkowanie elewacji wschodniej budynku.
Zostało nam tylko czekać. Wiosną, kiedy park wyłoni się spod puchowej poduchy, wrócę tam, bo musi
wtedy być cudownie. Będę czekać na zakończenie prac remontowych i z miłą chęcią umieszczę zdjęcia
postępu prac.
Źródło:
strona 3 / 4
Przez pryzmat czasu... II przystanek: Stanowice
Autor: Marzena Kaźmierczak
Adres: http://www.wrotalubuskie.eu/PL/647/278/Przez_pryzmat_czasu____II_przystanek__St
anowice/k/
"Zamki, dwory i pałace województwa lubuskiego"
http://www.lwkz.pl/monument/show/id/571/letter/S/location/214
Tekst: http://www.mygorzow.pl/
strona 4 / 4
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)