dococena stanu sanitarnego - Wojewódzka Stacja Sanitarno
download 
Reklamacja Transkrypt
ocena stanu sanitarnego - Wojewódzka Stacja Sanitarno
SPIS TREŚCI Wstęp ................................................................................................................................. Województwo łódzkie ....................................................................................................... Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego ............................................ W zakresie Epidemiologii ................................................................................................ Sytuacja epidemiologiczna ..................................................................................... Analiza wykonawstwa szczepień ochronnych ........................................................ Wnioski ................................................................................................................... Ocena stanu sanitarno–higienicznego Zakładów Opieki Zdrowotnej…….........… Podsumowanie ........................................................................................................ 3 5 6 9 9 17 19 21 33 W zakresie Higieny Komunalnej .................................................................................... Zaopatrzenie ludności w wodę do spożycia ........................................................... Woda do celów rekreacyjno-sportowych ............................................................... Ocena sanitarna powietrza w województwie łódzkim w 2008 roku ...................... Stan sanitarno-higieniczny obiektów użyteczności publicznej .............................. Wnioski końcowe i problemy ................................................................................. 35 35 43 46 51 56 W zakresie Higieny Pracy ................................................................................................ Ocena środowiska pracy ......................................................................................... Choroby zawodowe ................................................................................................ Narażenie na czynniki rakotwórcze ........................................................................ Informacja dotycząca producentów, dystrybutorów i stosujących substancje i preparaty chemiczne, prekursorów kategorii 2 i 3, produktów biobójczych, detergentów i szkodliwych czynników biologicznych w województwie łódzkim . Nadzór nad szkodliwymi czynnikami biologicznymi ............................................ Informacja o zakładach opieki zdrowotnej ............................................................. Wnioski ................................................................................................................... Postulaty ................................................................................................................. 59 61 64 67 68 70 71 73 73 W zakresie Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku ................................. 75 Charakterystyka stanu sanitarnego obiektów produkcji i obrotu żywnością oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością ...................... 75 Obiekty produkcji żywności ................................................................................... 76 Obiekty obrotu żywnością ...................................................................................... 87 Zakłady małej gastronomii ..................................................................................... 92 Zakłady żywienia zbiorowego otwartego ............................................................... 93 Zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego .......................................................... 94 Środki transportu .................................................................................................... 96 Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz miejsca obrotu tymi produktami .................................................................... 96 Obiekty produkcji, konfekcjonowania i obrotu kosmetykami ............................... 98 Interwencje ............................................................................................................. 99 Jakość zdrowotna środków spożywczych krajowych produkowanych w nadzorowanych zakładach oraz znajdujących się w obrocie w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego ............................................ 101 Jakość zdrowotna materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz kosmetyków ............................................................................... 105 Wnioski ................................................................................................................... 106 W zakresie Higieny Dzieci i Młodzieży ........................................................................... Żłobki ...................................................................................................................... Przedszkola ............................................................................................................. Szkoły ..................................................................................................................... 109 109 110 112 2 Warsztaty szkolne i centra szkolenia zawodowego ................................................ Szkoły wyższe i domy studenckie .......................................................................... Domy dziecka ......................................................................................................... Bursy i internaty ..................................................................................................... Placówki z pobytem dziennym, całodobowym oraz dziennym i całodobowym .... Placówki pracy pozaszkolnej .................................................................................. Placówki wypoczynku letniego i zimowego .......................................................... Wnioski i postulaty ................................................................................................. W zakresie Higieny Radiacyjnej ..................................................................................... Nadzór bieżący ....................................................................................................... Monitoring skażeń promieniotwórczych środowiska i żywności na terenie województwa .......................................................................................................... Wnioski ................................................................................................................... 120 121 123 123 124 125 126 128 129 129 132 134 W zakresie Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego .................................................... 137 Wnioski ................................................................................................................... 144 W zakresie Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia .................................................. Programy i akcje prozdrowotne .............................................................................. Programy lokalne .................................................................................................... Wnioski ................................................................................................................... 147 147 171 173 Podsumowanie .................................................................................................................. 175 Działalność Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego w liczbach w 2008 roku .......................................................................................... 175 3 Szanowni Państwo Działalność oraz realizacja przedsięwzięć Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego w całości służy zapewnieniu wysokiego poziomu bezpieczeństwa sanitarno-higienicznego na nadzorowanym obszarze. Powyższy cel realizowany jest w oparciu o postanowienia przepisów prawnych ze szczególnym uwzględnieniem ustawy z dnia 14 marca 1985 roku o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (tj. Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.). Niniejszym oddaję do rąk Państwa coroczną edycję „Oceny stanu sanitarnego województwa łódzkiego”. Przekazując Państwu przedmiotowe opracowanie wyrażam nadzieję, iż będzie ono stanowiło kompendium wiedzy o stanie sanitarnym regionu łódzkiego w 2008 roku. Urszula Sztuka-Polińska Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi 4 5 WOJEWÓDZTWO ŁÓDZKIE Region łódzki znajduje się w geometrycznym centrum Polski, położenie województwa miało i nadal ma ogromne znaczenie dla jego rozwoju gospodarczego. Ponad dwieście lat temu przemysłowcy z całej Europy w ciągu dwóch pokoleń stworzyli potężny ośrodek przemysłowy. Przez dwa stulecia województwo słynęło z produkcji włókienniczej i odzieżowej. Przemiany gospodarcze ostatnich lat znacząco zmieniły profil gospodarczy regionu. OBSZAR Województwo łódzkie zajmuje obszar 18219 km2 (5,8% powierzchni kraju) i jest 9 co do wielkości województwem w kraju. ZALUDNIENIE Liczba mieszkańców wynosi 2550768. Region jest gęsto zaludniony, na 1 km2 przypada 142 mieszkańców (średnia kraju wynosi 122 osoby). Pod względnem ludności łódzkie zajmuje 6 miejsce wśród polskich województw. STRUKTURA ADMINISTRACYJNA WOJEWÓDZTWA 21 powiatów ziemskich tj.: bełchatowski, brzeziński, kutnowski, łaski, łęczycki, łowicki, łódzko-wschodni, opoczyński, pabianicki, pajęczański, piotrkowski, poddębicki, radomszczański, rawski, sieradzki, skierniewicki, tomaszowski, wieluński, wieruszowski, zduńsko-wolski, zgierski; 3 powiaty grodzkie tj.: Łódź, Piotrków Trybunalski, Skierniewice; 177 gmin, w tym 18 miejskich, 135 wiejskich i 24 miejsko-wiejskich; 42 miasta, 5167 miejscowości wiejskich i 3485 sołectw. 6 PAŃSTWOWA INSPEKCJA SANITARNA WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO STRUKTURA I KOMPETENCJE Państwowa Inspekcja Sanitarna funkcjonuje w strukturze administracji niezespolonej. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi jest organem nadrzędnym w stosunku do 21 państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. Na terenie województwa działa Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna oraz 21 Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, w tym 6 o charakterze laboratoryjnonadzorowym i 15 wyłącznie nadzorowych. Pełnoprofilowe laboratoria posiadają: Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Łodzi oraz Powiatowa Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Piotrkowie Trybunalskim i Skierniewicach. Niepełnoprofilowe laboratoria znajdują się w Powiatowych Stacjach SanitarnoEpidemiologicznych: Łódź, Sieradz, Wieluń, Zduńska Wola. Laboratoria tworzą zintegrowaną merytorycznie bazę laboratoryjną, która wykonuje badania próbek dla wszystkich jednostek organizacyjnych Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa. Baza laboratoryna posiada system zarządzania jakością zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17 025:2005, który gwarantuje pewność, powtarzalność i odtwarzalność wyników badań, a tym samym czyni je uznawanymi we wszystkich krajach członkowskich Unii Europejskiej. Świadectwem kompetencji laboratoriów są certyfikaty akredytacji, które posiada wszystkie 7 laboratoriów wchodzących w skład bazy. 7 Aktualnie posiadane akredytowane badania w zintegrowanej bazie laboratoryjnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego: • Kosmetyki • Żywność • Żywność • Woda • Materiały i wyroby do kontaktu z żywnością • Materiały i wyroby do kontaktu z żywnością • Woda • Środowisko pracy • Epidemiologia • Środowisko pracy • Epidemiologia • Żywność • Woda • Środowisko pracy • Epidemiologia • Woda • Środowisko pracy • Wyroby Dział Laboratoryjny WSSE w Łodzi tytoniowe AB 538 Oddział Lab. PSSE w Skierniewicach Oddział Lab. PSSE w Piotrkowie Tryb. 206 oznaczeń AB 540 AB 539 91 oznaczeń 108 oznaczeń Akredytowane oznaczenia w zintegrowanych merytorycznie laboratoriach PIS woj. łódzkiego Oddział Lab. PSSE w Zduńskiej Woli 31 grudnia 2008r. AB 541 Oddział Lab. PSSE w Łodzi AB 543 32 oznaczenia 44 oznaczenia • Woda • Woda • Środowisko pracy • Epidemiologia Oddział Lab. PSSE w Wieluniu Oddział Lab. PSSE w Sieradzu AB 542 AB 708 57 7 oznaczeń oznaczeń • Epidemiologia • Środowisko pracy • Epidemiologia W 2008 roku w laboratoriach Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego kontynuowany był proces wdrażania nowych metod badawczych, a jakość przeprowadzanych w nich badań potwierdziły audity przeprowadzone przez auditorów Polskiego Centrum Akredytacji. Rozszerzenie zakresów akredytacji w zintegrowanej merytorycznie bazie laboratoryjnej Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego KWIECIEŃ, MAJ, WRZESIEŃ 2008 Audity Polskiego Centrum Akredytacji DL WSSE w Łodzi AB 538 WSSE w Łodzi OL PSSE w Łodzi AB 543 PSSE w Łodzi Woda OL PSSE w Skierniewicach AB 540 OL PSSE w Piotrkowie Tryb. AB 539 PSSE w Skierniewicach Żywność PSSE w Piotrkowie Tryb. Środowisko pracy OL PSSE w Zduńskiej Woli AB 541 PSSE w Zduńskiej Woli Epidemiologia OL PSSE w Wieluniu AB 542 PSSE w Wieluniu OL PSSE w Sieradzu AB 708 PSSE w Sieradzu Kosmetyki W działalności kontrolnej PIS wprowadzony system jakości, kontroli i poboru próbek oparty na europejskich standartach, zgodny z normą PN-EN ISO/IEC 17 020:2006 pozwala na osiągnięcie i utrzymywanie wysokiego poziomu identyfikacji oraz szacowania skali zagrożeń sanitarno-epidemiologicznych. 8 KONFERENCJE I NARADY Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa łódzkiego, w ramach swojej działalności, prowadziła zakrojoną na szeroką skalę działalność oświatową realizowaną m.in. poprzez organizowanie konferencji i narad: Ogólnopolskie: „Nadzór organów PIS nad wyrobami tytoniowymi oraz prowadzenie badań monitoringowych i urzędowej kontroli zawartości substancji szkodliwych dla zdrowia w wyrobach tytoniowych wprowadzanych do obrotu handlowego na terytorium RP” szkolenie dla pracowników PIS. „Problemy bezpieczeństwa tłuszczów jadalnych” – szkolenie dla kierowników Działów/Oddziałów Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku. „Metodyka realizacji programów rozwiązywania problemu palenia tytoniu w zakładach pracy” – szkolenie dla pracowników Oddziałów Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia. Wojewódzkie: „Wybierz Zdrowie – Trzymaj Formę” – konferencja kierowana do przedstawicieli władz lokalnych, organizacji pozarządowych i dyrektorów szkół województwa łódzkiego. V Wojewódzka Konferencja Zdrowia „Zdrowe Środowisko – Zdrowy Człowiek – Bezpieczne Życie”. „Bezpieczeństwo i jakość wody do spożycia w województwie łódzkim” – seminarium pod patronatem Wojewody Łódzkiego dla przedstawicieli władz samorządowych szczebla powiatowego. II Wojewódzka Konferencja Profilaktyczna „Wybierz Zdrowie – Nie Pal”. WSPÓŁPRACA Państwowa Inspekcja Sanitarna w zakresie swoich kompetencji ściśle współpracuje z wieloma instytucjami, m.in.: Państwową Agencją Atomistyki, Uniwersytetem Medycznym w Łodzi, Państwową Inspekcją Pracy, Okręgowym Inspektoratem Pracy, Państwową Inspekcją Weterynaryjną, Państwową Inspekcją Sanitarną Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, Wojewódzkim Inspektoratem Ochrony Środowiska w Łodzi. SYSTEMY INFORMATYCZNE W 2008 roku uruchomiono pilotażowo i rozpoczęto testy ogólnopolskich systemów informacyjnych: GISK-NET - System nadzoru epidemiologicznego i chorób zakaźnych, SBŻ II - System Bezpieczeństwa Żywności. Doskonalono także obsługę systemu szybkiego powiadamiania o niebezpiecznych produktach żywnościowych RASFF i System monitoringu jakości wody przeznaczonej do spożycia – NDWQM. Ponadto Wojewódzka Stacja Saniarno-Epidemiologiczna w Łodzi i powiatowe stacje sanitarno-epidemiologiczne województwa prowadzą strony internetowe, na których zamieszczają informacje o bieżącej działalności stacji, realizowanych programach, a także komunikaty dotyczące bezpieczeństwa sanitarnego. 9 W ZAKRESIE EPIDEMIOLOGII SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA Ocenę sytuacji epidemiologicznej województwa łódzkiego dokonano na podstawie zarejestrowanych chorób zakaźnych zgłoszonych zgodnie z obowiązującymi przepisami. Analizie poddano wybrane jednostki chorobowe, które w 2008 r. stanowiły problem epidemiologiczny, bądź były monitorowane w ramach realizowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną programów Światowej Organizacji Zdrowia i wytycznych Głównego Inspektora Sanitarnego. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W roku 2008 łącznie zarejestrowano 743 przypadki zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 29,12), tj. o 189 mniej niż w roku 2007. Zmniejszona liczba ognisk zatruć/zakażeń pokarmowych, jak i ilość osób w nich uczestniczących miała wpływ na spadek zachorowań. Podobnie jak w roku poprzednim przeważały zatrucia salmonelozowe, które stanowiły 88,3% wszystkich zgłoszonych zachorowań. O 3,8% zmniejszyła się liczba zatruć pokarmowych innych nieokreślonych. Wykres nr 1 Współczynniki zapadalności zatruć pokarmowych w województwie łódzkim w latach 2007 -2008 30 29,9 25,7 2007 zapadalność 20 2008 zapadalność 15 10 5,29 3,13 5 Inne nieokreślone Inne określone 0,23 0,12 0,43 0,16 Gronkowcowe 0 0 Jadem kiełbasianym 0 Salmonelozowe Współczynnik zapadalności 25 Zatrucia pokarmowe W roku 2008 zarejestrowano 36 ognisk zbiorowych zatruć/zakażeń pokarmowych, czyli o 3 mniej niż w roku poprzednim. Najwięcej, bo 17 ognisk zanotowano w związku z posiłkami spożywanymi w mieszkaniach prywatnych. W 5 przypadkach ogniska wystąpiły w szpitalach i taka sama ilość wśród osób spożywających posiłki w szkołach, domach studenckich i internatach oraz 6 w restauracjach. Dwa ogniska zachorowań wystąpiły wśród uczestników wesel i jedno w zakładzie karnym. Najczęstszym czynnikiem etiologicznym była, podobnie jak w poprzednich latach Salmonella Enteritidis oraz Echerichia coli, natomiast w 5 ogniskach przyczyną zatrucia/zakażenia była mieszana flora bakteryjna. W trzech ogniskach przyczyną zatrucia było spożycie grzybów zebranych i spożytych rodzinnie. 10 W przypadku 8 ognisk nie ustalono czynnika etiologicznego. Główną przyczyną występowania ognisk były zaniedbania higieniczne w produkcji potraw i ich przechowywaniu. W ubiegłym roku na terenie powiatu pabianickiego zgłoszono i opracowano ognisko zarażenia Toxoplasma gondii, w którym zachorowało 4 domowników z 6 narażonych. Tabela nr 1 Zatrucia pokarmowe (liczba przypadków i udział procentowy) w województwie łódzkim w 2007 i 2008 roku 2007 r. 2008 r. JEDNOSTKA CHOROBOWA Zatrucia pokarmowe liczba przyp. 769 82,5 liczba przyp. 656 88,3 Jadem kiełbasianym - - - - Gronkowcowe 6 0,6 3 0,4 Inne określone 11 1,2 4 0,5 Inne nieokreślone 136 14,6 80 10,8 Razem 932 100,00 743 100,00 Salmonelozowe % % W 2008 r. zarejestrowano o 290 przypadków więcej zakażeń z objawami żołądkowojelitowymi (zapadalność 53,2) wywołanych przez czynniki bakteryjne wykazane w tabeli nr 2 oraz inne określone i nieokreślone bakterie. Spośród zarejestrowanych zachorowań największą liczbę stanowiły przypadki wywołane przez biegunkotwórczą E. coli (246 przypadków). O 10 wzrosła także liczba zgłoszonych przypadków yersiniozy. Tabela nr 2 - Inne bakteryjne zakażenia jelitowe w województwie łódzkim w 2007 i 2008 roku. Inne bakteryjne zakażenia jelitowe wywołane przez E.coli biegunkotwórczą wywołane przez E.coli enterokrwotoczną wywołane przez E.coli inną i BNO wywołane przez Campylobacter wywołane przez Yersinia enterocolitica lub pseudotuberculosis inne określone i nieokreślone Razem Rok 2007 Rok 2008 liczba przypadków liczba zapadalność przypadków % 234 21,9 9,1 2 0,2 35 - % zapadalność 246 18,1 9,6 0,1 1 0,07 0,04 3,3 - 1,4 - 37 - 2,7 - 1,4 - 12 1,1 0,5 22 1,6 0,9 784 73,5 1051 77,4 1067 100,00 30,5 41,5 1357 100,00 41,2 53,2 Spośród 1357 przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych 416 przypadków (30,7%) to zakażenie u dzieci do lat 2 (wsp. zap. 87,5). Z 1687 przypadków wirusowych zakażeń jelitowych 1349 przypadków to nieżyty jelitowe wywołane przez rotawirusy. Najliczniejszą grupę chorych, bo aż 46,8% z ogółu zarejestrowanych przypadków wirusowych zakażeń stanowiły dzieci do lat 2 (789 przypadków). 11 W 2008 roku zgłoszono ponadto 4 przypadki salmoneloz pozajelitowych (zapadalność 0,15) pod postacią posocznicy i zakażenia rany pooperacyjnej. Nie rejestrowano zachorowań na czerwonkę bakteryjną, pełzakową, dur brzuszny, dury rzekome i zakażeń wywołanych przez Campylobacter. Choroby wieku dziecięcego Pomimo wysokiego odsetka zaszczepionych p/krztuścowi dzieci oraz wprowadzenia w 6 roku życia dawki przypominającej szczepionki nadal utrzymuje się wysoka zapadalność na tę chorobę w województwie łódzkim. W 2008 r. zarejestrowano identyczną liczbę zachorowań na krztusiec jak w roku 2007 (332 przypadki, wsp. zap. 13,0). Przyczyną tego zjawiska mogą być zachorowania spowodowane przez pałeczki krztuśca rzekomego. Z 332 zarejestrowanych przypadków krztuśca aż 272 (81,9%) zakwalifikowano jako przypadki możliwe a więc takie, w których rozpoznanie postawiono wyłącznie na podstawie obrazu klinicznego. W porównaniu z rokiem 2007 zarejestrowano znaczny wzrost zachorowań na różyczkę 3300 przypadków (wsp. zap. 129,3). Szczególnie wysoką zapadalność zarejestrowano w powiatach: poddębickim 769,64, tomaszowskim 524,72, wieluńskim 442,25 i sieradzkim 178,06. W ramach programu eliminacji odry prowadzony jest nadzór nad przypadkami podejrzeń zachorowań na odrę, które muszą być potwierdzone badaniami serologicznymi w kierunku obecności przeciwciał w klasie IgM. Z 10 podejrzeń zgłoszonych w 2008 roku w 9 przypadkach badania laboratoryjne nie potwierdziły rozpoznania klinicznego. Jeden potwierdzony przypadek odry dotyczył osoby, która uległa zakażeniu w Wielkiej Brytanii, w której obecnie rejestruje się zwiększoną zapadalność na te chorobę. Ilość zachorowań na ospę wietrzną utrzymuje się corocznie na wysokim poziomie, bowiem sytuacja epidemiologiczna tej choroby nie jest kształtowana przez masowe szczepienia ochronne. Zapadalność na ospę wietrzną podlega cyklicznym wzrostom w odstępach kilkuletnich wówczas, gdy wzrasta populacja dzieci nieuodpornionych w sposób naturalny przez przechorowanie. W 2008 r. wprowadzono szczepienia p/ospie wietrznej u dzieci z grup ryzyka. W 2008 roku zgłoszono 3 przypadki (wsp.zap. 0,8) ostrych porażeń wiotkich (OPW) u dzieci do 15 roku życia. W ramach programu WHO nadzoru nad OPW we wszystkich przypadkach wykonano badania wirusologiczne kału, które wykluczyły jako przyczynę porażeń zakażenie dzikim wirusem polio lub wirusem szczepionkowym. Tabela nr 3 Choroby wieku dziecięcego - liczba przypadków i zapadalność na 100000 mieszkańców województwie łódzkim w roku 2007-2008. 2007r. 2008r. JEDNOSTKA Liczba Liczba CHOROBOWA Zapadalność Zapadalność przypadków przypadków Krztusiec Odra Różyczka Ospa wietrzna Świnka Porażenie wiotkie dzieci do lat 15* 332 860 7223 147 12,9 33,4 280,9 5,7 332 1 3300 6857 199 13 0,04 129,3 268,7 7,8 3 0,8 3 0,8 *zapadalność na 100000 dzieci do 15 roku życia Wirusowe zapalenia wątroby W 2008 r. zmalała ilość zarejestrowanych przypadków wirusowego zapalenia wątroby typ B z 186 w 2007 r. do 150 w 2008 r. (współczynnik zapadalności z 7,2 do 5,9). 12 Zachorowania na WZW w 2008 roku 1% 1% 42% WZW B WZW C WZW B i C WZW A 56% Od 2000 r. odnotowujemy systematyczny spadek zachorowań i jest to związane z istniejącą skuteczną szczepionką przeciwko tej chorobie. Z analizy zarejestrowanych w 2008 r. przypadków WZW B wynika, że większość z nich (ponad 90%) to przypadki przewlekłe. Fakt ten może świadczyć o wykrywaniu obecnie przypadków, w których do zakażenia wirusem HBV doszło wiele lat wcześniej, lub świadczyć o poprawie zgłaszalności zachorowań. W opisywanym roku zmalała także liczba zachorowań na WZW typ C z 314 w 2007 roku do 199 przypadków. W 2008 roku w województwie łódzkim zgłoszono tylko 2 przypadki zachorowań na WZW typ A - oba importowane (jeden z Indii, drugi z Włoch). W Polsce zarejestrowano o 167 przypadków więcej tego typu WZW w stosunku do roku 2007. Ponieważ Polska należy obecnie do krajów o niskiej endemiczności zachorowań na WZW A, istnieje więc możliwość występowania lokalnych epidemii spowodowanych zawleczeniem wirusa z uwagi na wzrost populacji osób wrażliwych na zakażenie (zwłaszcza wśród dzieci, młodzieży i młodych dorosłych). Tabela nr 4 Wirusowe zapalenia wątroby w województwie łódzkim - liczba zachorowań i zapadalność na 100000 mieszkańców w latach 2007- 2008. JEDNOSTKA CHOROBOWA Wirusowe zapalenie wątroby Wirusowe zapalenie wątroby WZW typu A WZW typu B ostre WZW typu B przewlekłe WZW typ B razem Typu C Typu B i C Inne i nieokreślone 2007 Liczba przypadków 2008 Zapadalność Liczba przypadków Zapadalność 3 21 0,1 0,8 2 14 0,1 0,55 165 6,4 136 5,33 186 314 7 9 7,2 12,2 0,3 0,3 150 199 5 7 5,9 7,8 0,2 0,3 13 Choroby inwazyjne i posocznice Zgodnie z wytycznymi Głównego Inspektora Sanitarnego od 2004 r. organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej prowadzą nadzór nad przypadkami inwazyjnych chorób rejestrowanych jako posocznice, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych lub zapalenie mózgu wywołanych przez Neisseria meningitidis, Streptococcus pneumoniae i Haemophilus influenzae typ B. Szczególnym nadzorem objęte są zakażenia meningokokowe z uwagi na wzrost liczby przypadków izolowania od chorych Neisseria meningitidis typ C wywołującej zachorowania o ciężkim przebiegu klinicznym z bezpośrednim zagrożeniem życia. W 2008 roku w porównaniu z rokiem poprzednim zarejestrowano tyle samo przypadków zachorowań wywołanych przez meningokoki. W 2 przypadkach badaniem laboratoryjnym potwierdzono zachorowania wywołane przez typ C, w 5 przypadkach przez typ B N. meningitidis. W czterech zachorowaniach nie określono typu serologicznego. Tabela nr 5 Zakażenia wywołane przez meningokoki – liczba zachorowań i zapadalność na 100000 mieszkańców w województwie łódzkim w 2007 i 2008 roku. Jednostka chorobowa 2007 2008 liczba liczba zapadalność zapadalność przypadków przypadków ogółem 11 0,4 11 0,4 zapalenie opon mózgowych 6 0,2 6 0,2 zapalenie mózgu - - 1 0,04 posocznica 7 0,3 8 0,3 W każdym przypadku podejrzenia choroby meningokokowej osoby z najbliższego otoczenia chorego były objęte nadzorem przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz lekarza poz. U wszystkich zastosowano chemioprofilaktykę. W zachorowaniach wywołanych przez Streptococcus pneumoniae u 8 osób rozpoznano zapalenie opon i/lub mózgu, u trzech posocznicę. W roku ubiegłym nie zarejestrowano zakażeń wywołanych przez Haemophilus influenzae typ B. Ponadto w 2008 r. zgłoszono 115 przypadków posocznic o innej etiologii, w tym 25 spowodowanych przez bakterie Gram (-), 27 przez gronkowce, 10 przez paciorkowce. W 46,1% przypadków były to posocznice o innej i nieokreślonej etiologii. Zakażenia HIV i zachorowania na AIDS Do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi zgłoszono w 2008r. 40 nowo wykrytych zakażeń HIV osób zamieszkujących w województwie łódzkim, w tym 2 obywateli obcych państw (Ukrainy i Armenii), a także 20 osób zamieszkałych w innych województwach podlegających rejestracji zgodnie z miejscem zamieszkania. Spośród zarejestrowanych przypadków zakażeń kobiety stanowiły 30% (12 przypadków), a mężczyźni 70% (28 przypadków). 14 Tabela Nr 6 - Zakażenia HIV z podziałem na wiek i płeć w latach 20072008 w województwie łódzkim 0-4 mężczyźni 1 2008 r. kobiety 1 razem 2 2007 r. razem 1 5-9 - - - - 10-14 - - - - 15-19 - - - - 20-24 4 2 6 8 25-29 8 3 11 13 30-34 3 4 7 7 35-39 5 1 6 6 40-44 2 - 2 - 45-49 4 - 4 2 50-54 1 - 1 2 55-59 - 1 1 - 60+ - - - - Ogółem 28 12 40 39 Grupa wiekowa Podobnie jak w latach ubiegłych zakażenia dotyczyły młodych osób, a najliczniejszą grupę zakażonych stanowiły osoby w wieku 20 do 39 lat – 30 przypadków, czyli 75% ogółu zarejestrowanych. Tabela Nr 7 - Zakażenia HIV wg drogi zakażenia (grupy ryzyka) w latach 2007 – 2008 na terenie województwa łódzkiego Ryzykowne zachowania seksualne Przeszczepy tkanek Dziecko matki nosicielki HIV Inne Brak informacji Ogółem Homose ksualne Biseksu alne Hetero seksualne Hemo filitycy Inni/ Przeto czenie krwi 5 10 - 2 - - - 2 1 19 40 13 2 2 8 - - - 1 - 13 39 ROK Narkomani 2008 2007 Biorcy krwi i tkanek W 12 przypadkach (30%) do zakażenia HIV doszło drogą ryzykownych kontaktów seksualnych, w tym 10 homo i 2 heteroseksualne, narkomani stanowili 12,5% (5 przyp.) ogółu zakażonych. Ponadto zarejestrowano 2 dzieci zakażonych przez matki nosicielki HIV. W 19 przypadkach tj. 47,5% nie ustalono drogi zakażenia. W 2008 r. zgłoszono 12 przypadków zachorowań na AIDS , w tym 8 mężczyzn i 4 kobiety. Dwie osoby zmarły. 15 Tabela Nr 8 - Zachorowania na AIDS z podziałem na wiek i płeć w latach 2007-2008 w województwie łódzkim 2008r. Grupa wiekowa 2007r. mężczyźni kobiety razem razem 0-4 - - - - 5-9 - - - - 10-14 - - - - 15-19 - - - - 20-24 - 1 1 - 25-29 2 1 3 3 30-34 1 - 1 2 35-39 - 2 2 4 40-44 1 - 1 - 45-49 4 - 4 2 50-54 - - - 1 55-59 - - - - 60+ - - - - Ogółem 8 4 12 12 Chorzy byli w wieku od 20 do 49 lat z czego 58% to osoby w grupie wiekowej 20-39 lat. Drogą zakażenia u 5 osób było stosowanie dożylnych narkotyków, 5 osób uległo zakażeniu drogą ryzykownych kontaktów seksualnych (3 osoby hetero i 2 homoseksualnych), u dwóch osób nie udało się ustalić drogi zakażenia. Tabela Nr 9 - Zachorowania na AIDS w/g drogi zakażenia (grupy ryzyka) w latach 2007 –2008 na terenie województwa łódzkiego Ryzykowne zachowania seksualne ROK 2008 2007 Narko mani Homoseksualne 5 2 5 - Biseksualne - Biorcy krwi i tkanek Przeszczepy tkanek Dziecko matki nosicielki HIV Inne Brak informacji Ogółem Heteroseksualne Hemofilitycy Inni/ Przetoczenie krwi 3 - - - - - 2 12 5 - - - - - 2 12 Podstawą rozpoznania u zarejestrowanych chorych była co najmniej jedna choroba wskazująca na AIDS. Najczęściej podstawą rozpoznania AIDS była gruźlica płuc, zespół wyniszczenia w przebiegu zakażenia HIV oraz kandydoza przełyku i nawracające zapalenie płuc. Dwie osoby, u których rozpoznano AIDS w 2007 r. zostały z opóźnieniem zgłoszone do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, u 5 osób zakażenie HIV rozpoznano gdy wystąpiły już objawy chorobowe wskazujące na AIDS. U pozostałych 5 osób objawy choroby wystąpiły w okresie od roku do 13 lat od momentu wykrycia u nich zakażenia HIV. Od początku rejestracji tj. od 1986 r. w województwie łódzkim zarejestrowano 732 przypadki zakażeń HIV, w tym 309 narkomanów, którzy stanowili 42,2% ogółu zakażonych. Na AIDS zachorowało 131 osób, z których 62 zmarły. 16 Grypa i zachorowania grypopodobne W sezonie epidemicznym 2007/2008 (tj. 01.10.2007 do 30.04.2008 r.) zgłoszono 23089 (wsp.zap. 904,9) zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę, w tym 7165 (wsp. zap. 1976,9) dzieci do 14 roku życia. W sezonie epidemicznego wzrostu zachorowań na grypę kontynuowano nadzór epidemiologiczny i wirusologiczny nad grypą Sentinel. Udział w nim wzięło około 45 lekarzy z terenu województwa łódzkiego. W ramach nadzoru wirusologicznego przebadano 57 pobranych od chorych wymazów z gardła i nosa. Z żadnej z prób nie wyhodowano wirusów grypy. Wykres nr 2 - Zapadalność na grypę w województwie łódzkim 2000 1841,3 1828,8 zapadalność na 100 tys. 1800 1600 1400 1200 904,9 1000 800 600 400 200 0 2005/2006 2006/2007 2007/2008 sezony epidemiczne Inne choroby zakaźne Od wprowadzenia badań diagnostycznych w kierunku Boreliozy z Lyme rejestrowana jest w Polsce wysoka zapadalności na tę chorobę. W 2008 roku w województwie łódzkim na boreliozę zachorowało 257 osób (zapadalność 10,1). Tabela nr 10 Zachorowania na niektóre choroby zakaźne w województwie łódzkim w 2007 i 2008 roku - liczba przypadków i zapadalność na 100000 mieszkańców. 2007 Jednostka chorobowa Płonica Borelioza z Lyme Tężec Zimnica Legioneloza Choroba CreutzfeldtaJakoba 2008 liczba przypadków zapadalność liczba przypadków zapadalność 300 236 1 - 11,7 9,2 0,0 0,04 - 464 257 1 1 - 18,2 10,1 0,04 0,04 - 1 0,04 - - 17 Ponadto w 2008 r. zgłoszono 2 przypadki toksoplazmozy wrodzonej, w 1 przypadku dziecko zmarło z powodu ciężkich wad wrodzonych. Drugi przypadek dotyczył dziecka z ciąży bliźniaczej, u którego toksoplazmozę wrodzoną pod postacią retinopatii rozpoznano po czterech miesiącach od urodzenia, drugi bliźniak zmarł zaraz po porodzie. Przypadek zmarłego bliźniaka nie zarejestrowano jako wrodzonej toksoplazmozy z uwagi na brak badań potwierdzających rozpoznanie choć istniało duże prawdopodobieństwo, że zgon dziecka nastąpił z powodu zakażenia tym pasożytem. Z innych chorób wrodzonych zarejestrowano zapalenie płuc (4 przypadki) , różyczkę (1 przypadek) i cytomegalię (1 przypadek). ANALIZA WYKONAWSTWA SZCZEPIEŃ OCHRONNYCH Szczepienia przeciwko gruźlicy Ogółem przeciwko gruźlicy zaszczepiono 99,6% dzieci urodzonych w 2008 roku (99,7% w 2007 r.). Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych jednorazowe szczepienie BCG noworodki otrzymują w ciągu 24 godzin po urodzeniu. Dzieci, których nie zaszczepiono w oddziale noworodkowym w pierwszej dobie życia 5,3% były zaszczepione w terminie późniejszym. Szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B Pierwszą dawką szczepionki przeciwko WZW typu B szczepione są dzieci w pierwszej dobie życia, następnie szczepienia są kontynuowane wg cyklu 0,1,6 miesięcy. Ponadto PSO przewiduje szczepienie dzieci w 14 roku życia wg takiego samego schematu. W 2008 roku odsetek dzieci zaszczepionych przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B w pierwszym roku życia wynosił 88,9%, czyli nieco mniej niż w roku 2007. Szczepienia w 14 roku życia (szczepienie pierwotne lub dawka uzupełniająca) wykonano u 99,8% dzieci (w roku 2007 u 95,9%). Szczepienia przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi W 1 roku życia dzieci otrzymują trzy dawki szczepionki DTP w ramach szczepienia pierwotnego, zaś w 2 roku życia jedną dawkę szczepienia uzupełniającego. Dzieci z przeciwwskazaniami do szczepienia szczepionką DTP otrzymują szczepionkę przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającą acelularny komponent krztuśca (DTaP) lub szczepionkę DT. Dzieci w 6 roku życia otrzymują dawkę przypominającą szczepionki przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi zawierającą acelularny komponent krztuśca DTaP. Szczepienia przeciwko błonicy i tężcowi (szczepionką T) są wykonywane w 14 i 19 roku życia. Szczepienie pierwotne szczepionką DTP wykonano u 59,7% dzieci urodzonych w 2008 roku. Natomiast 99,2% dzieci urodzonych w 2007 roku zaszczepiono pierwotną lub uzupełniającą dawką szczepionki. Szczepionką acelularną przeciwko krztuścowi zaszczepiono 80,4% dzieci w 6 roku życia, jest to o 1,4% więcej zaszczepionych niż w roku 2007. Przeciwko błonicy i tężcowi zaszczepiono 95,0% dzieci w 14 roku życia (jest to o 0,9% mniej zaszczepionych niż w roku 2007) i 95,1% młodzieży w 19 roku życia (w 2007 roku – 95,3%), a więc na tym samym poziomie. Szczepienia przeciwko poliomyelitis Szczepienia przeciwko poliomyelitis obejmują dwie dawki szczepienia pierwotnego w 1 roku życia i dawkę uzupełniającą w 2 roku życia. W 2008 roku szczepieniami przeciwko poliomyelitis objęto 60,0% dzieci w 1 roku życia. W 2 roku życia zaszczepiono 99,3% dzieci (szczepienie pierwotne lub dawka uzupełniająca ). Były to wartości zbliżone do lat ubiegłych. Dawką przypominającą w 6 roku życia zaszczepiono 80,7% dzieci. 18 Szczepienia przeciwko odrze oraz odrze, śwince i różyczce Pierwsza dawka szczepienia przeciwko odrze śwince i różyczce jest podawana dzieciom w 1314 miesiącu życia. Szczepionką potrójną zaszczepiono 83,7% dzieci w 2 roku życia, czyli niemal identycznie jak w roku 2007. W roku 2008 szczepienie szczepionką potrójną były wykonywane u wszystkich dzieci w 10 roku życia i u dziewczynek w 11 i 12 roku życia, które nie otrzymały tej szczepionki w 10 roku życia. Szczepienia dziewczynek miało za zadanie uodpornienie przeciwko różyczce w związku ze zniesieniem stosowania szczepionki monowalentnej przeciwko różyczce w 13 roku życia. W 2008 roku zaszczepiono 86,2% dzieci w 10 roku życia, 91,4% dziewczynek w 11 roku życia oraz 95,9% dziewczynek w 12 roku życia. Szczepienia przeciwko Haemophilus Influenzae typu B Pełen cykl szczepień przeciwko zakażeniom Haemophilus influenzae typu B rozpoczęty u dzieci w 2 miesiącu życia, powinien składać się z trzech dawek szczepienia pierwotnego, podanych w 1 roku życia oraz dawki uzupełniającej podanej w 2 roku życia. Dzieciom szczepionym od 6 do 12 miesiąca życia powinny być podane dwie dawki szczepionki w cyklu szczepień pierwotnych oraz jedna dawka uzupełniająca, po roku od podania drugiej dawki. Dzieciom powyżej 1 roku życia powinna być podana jedna dawka szczepionki. Szczepienia pierwotne przeciwko Haemophilus influenzae typu B wykonano u 59,1% dzieci urodzonych w 2008 roku. Natomiast 98,8% dzieci urodzonych w 2007 roku zaszczepiono pierwotną lub uzupełniającą dawką szczepionki. Tabela nr 11. Szczepienia dzieci i młodzieży w województwie łódzkim w 2007 i 2008 roku – analiza procentowa Szczepienia dzieci starszych i młodzieży Szczepienia do 2 roku życia i opóźnione do 3 roku życia Szczepienie Gruźlica WZW B Błonica, tężec, krztusiec Polio Haemophilus influenzae Wiek I dawka 1 rok życia 2 rok życia 3 rok życia 1 rok życia 2 rok życia 3 rok życia 1 rok życia 2 rok życia 3 rok życia 1 rok życia 2008 99,6 88,9 99,9 99,9 59,5, 99,3 99,7 60,0 99,3 99,7 59,1 99,7 90,5 99,9 100 58,2 99,1 99,7 58,3 99,1 99,7 56,9 2 rok życia 98,8 81,5 83,7 83,6 98,6 80,4 95,0 95,1 80,7 80,4 86,2, 91,4 95,9 99,8 98,7 79,0 95,9 95,3 78,9 79,0 81,3 95,6 97,8 95,9 Odra, świnka, 2 rok życia różyczka 3 rok życia 6 rok życia Błonica, tężec 14 rok życia 19 rok życia Polio 6 rok życia Krztusiec 6 rok życia 10 rok życia Odra, świnka, dziewczęta 11 r.ż różyczka dziewczęta 12 r.ż WZW B 14 rok życia 2007 19 WNIOSKI 1. W 2008 r. sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych podlegających zgłaszaniu na podstawie Ustawy o chorobach zakaźnych i zakażeniach była korzystna. Jedynie w chorobach wieku dziecięcego, w których nie są prowadzone masowe szczepienia ochronne lub tylko niektóre grupy ryzyka objęte są obowiązkiem szczepienia rejestruje się corocznie wysoką zapadalność (ospa wietrzna) lub zachorowania występują w postaci epidemii wyrównawczych (świnka, różyczka). 2. W porównaniu do 2007 r. nastąpił pięciokrotny wzrost zakażeń HIV wśród osób homoseksualnych. 3. Wykonawstwo obowiązkowych szczepień ochronnych jest zadawalające. W 2008 r. nie zarejestrowano znacznego spadku wykonawstwa szczepień u dzieci w rocznikach szkolnych pomimo zmiany miejsc ich wykonywania (poz). Przygotowała: Maria Popović Kierownik Oddziału Nadzoru Epidemiologii WSSE 20 21 OCENA STANU SANITARNO-HIGIENICZNEGO ZAKŁADÓW OPIEKI ZDROWOTNEJ 1. Działalność kontrolna Wszystkie placówki służby zdrowia na terenie województwa łódzkiego podlegają kontroli Państwowej Inspekcji Sanitarnej. W 2008 r. pracownicy Oddziału Nadzoru Epidemiologii, Oddziału Nadzoru Higieny Komunalnej oraz Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku przeprowadzili 5759 kontroli sanitarnych w Zakładach Opieki Zdrowotnej. W następstwie tych kontroli wydano 269 decyzji, nałożono 39 mandatów karnych na łączną sumę 9000 PLN. 2. Stan techniczny i funkcjonalność pomieszczeń placówek służby zdrowia Stan techniczny i funkcjonalny szpitali na terenie województwa łódzkiego jest bardzo zróżnicowany. Znaczna część z nich zajmuje stare wyeksploatowane budynki przez co słabymi punktami nadal pozostają bloki operacyjne, centralne sterylizatornie oraz krzyżujące się ciągi komunikacyjne. Zgodnie z rozporządzeniem z dnia 07.11.2006 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006r. Nr 213, poz. 1568) szpitale opracowały programy dostosowawcze. Sukcesywnie przeprowadzane są prace remontowe i modernizacyjne pomieszczeń i urządzeń zakładów co znacznie wpłynęło na poprawę stanu sanitarno – technicznego szpitali. Placówki mają obowiązek dostosować pomieszczenia i urządzenia w terminie do dnia 31.12.2012 r. W 2008 r. uruchomiony został pierwszy w Łodzi prywatny szpital umożliwiający kompleksową i wieloprofilową hospitalizację NZOZ„Salve-Medica” Łódź ul. Szparagowa 10. W Kutnie oddano obiekt funkcjonujący jako szpital niepubliczny wraz z blokiem operacyjnym i zespołem poradni specjalistycznych NZOZ „Specjalista”. W 2008 r. zlikwidowany został prywatny szpital S-1 w Tuszynie oraz zlikwidowano część oddziałów szpitalnych Ośrodka Pediatrycznego im. J. Korczaka w Łodzi (oddział toksykologii i intensywnej terapii, oddział stomatologii dla dzieci niepełnosprawnych). Oddział chirurgii dziecięcej został przeniesiony do budynku Specjalistycznego Szpitala im. M. Kopernika w Łodzi. 2.1 Oddziały położniczo – noworodkowe W szpitalach na terenie województwa łódzkiego znajduje się 25 oddziałów położniczo – noworodkowych. Wszystkie oddziały podlegają wzmożonemu reżimowi sanitarnemu. Oddziały działają w systemie całodobowym posiadając sale przystosowane do systemu rooming. Na oddziałach znajduje się niezbędny sprzęt służący do prawidłowego funkcjonowania, zapewniający opiekę położnicy i noworodkowi. Stan techniczny tych oddziałów nie budzi zastrzeżeń. 2.2 Zaopatrzenie w wodę i ujęcia awaryjne Zakłady opieki zdrowotnej W zakładach opieki zdrowotnej nie stwierdzono braków wody ciepłej i zimnej. Wszystkie zakłady zaopatrywane są w wodę poprzez sieciowe wodociągi publiczne lub własne ujęcia lokalne. Większość szpitali posiada możliwość korzystania z awaryjnego źródła zaopatrzenia w wodę (przełączenie na wodociąg lokalny lub publiczny, korzystanie ze zbiorników retencyjnych). 22 Podobnie jak w latach ubiegłych jako podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę 72% szpitali wykorzystuje wodociągi publiczne, a 28% szpitali w województwie łódzkim własne lokalne ujęcia wody. W województwie łódzkim ok. 45% placówek (23 szpitale) nie posiada awaryjnych źródeł zaopatrzenia w wodę. Na 37 szpitali korzystających z wodociągów publicznych - 22, z czego większość w Łodzi (16 na 27 łódzkich szpitali – 61,5%), nie posiada awaryjnego źródła zasilania w wodę. Natomiast wśród szpitali, gdzie głównym źródłem zaopatrzenia jest własne ujęcie, awaryjnego zaopatrzenia w wodę nie posiada 1 placówka – Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi-Łagiewnikach. Na przestrzeni lat sytuacja w tym zakresie nie ulegała poprawie ponieważ przepisy prawne pozwalały na przesunięcie terminów realizacji m.in. w zakresie zabezpieczenia w awaryjne źródło zaopatrzenia w wodę (studnie głębinowe). Ostatnie rozporządzenie Ministra Zdrowia cytowane poniżej spowodowało, iż Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi zobowiązany został do opiniowania przesłanych przez dyrekcje ZOZ-ów z terenu województwa łódzkiego programów dostosowawczych, w których między innymi uwzględniano dostosowanie się jednostek opieki zdrowotnej do wymagań określonych w przepisach rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 10 listopada 2006 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 213, poz. 1568 z późn. zm.) w zakresie zabezpieczenia obiektów w awaryjne źródło wody. W stosunku do 2007 r. zmniejszyła się o 2 liczba szpitali, które korzystają z ujęć lokalnych jako głównego źródła zaopatrzenia w wodę. Są to: Szpital Wojewódzki im. J. Pawła II w Bełchatowie, SP ZOZ Szpital w Kutnie, SP ZOZ Szpital w Łasku, ZOZ Szpital w Łowiczu, Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łagiewnikach, Wojewódzki Zespół ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie, SP ZOZ Szpital Miejski w Pabianicach, Samodzielny Szpital Wojewódzki w Piotrkowie Trybunalskim, Szpital SP ZOZ w Poddębicach, Wojewódzki Szpital Opieki Długoterminowej i Hospicyjnej w Sieradzu, SP ZOZ Szpital w Sieradzu, Wojewódzki Szpital Psychiatryczny w Warcie pow. sieradzki, Szpital Rejonowy w Tomaszowie Mazowieckim (30% sieć miejska, 70% ujęcie własne), SP ZOZ Szpital w Wieluniu im. Zygmunta Patryna. W 2008 r. w wyniku remontu ujęcia własnego oraz SUW SP ZOZ Szpital w Brzezinach korzystał z sieci miejskiej. Nie funkcjonuje już niepubliczny Szpital w Tuszynie S-1. W w/wym. ujęciach lokalnych stanowiących podstawowe źródło zaopatrzenia szpitali w wodę kwestionowano jakość wody w następujących placówkach: Szpital SP ZOZ w Kutnie - przekroczenie zawartości Fe, Mn - decyzja z term. wykonania 06.2009 r. Samodzielny Szpital Wojewódzki w Piotrkowie Tryb. ul. Rakowska 15 - przekroczenie zawartości Fe, Mn, mętności. 23 Wszystkie kwestionowane ujęcia lokalne mają w powyższych przypadkach możliwość przełączania na wodociąg publiczny (sieciowy). W szpitalach, w których głównym źródłem zaopatrzenia w wodę jest sieć publiczna nie kwestionowano jakości wody. Jakość wody z 12 ujęć awaryjnych – wodociągów lokalnych szpitalnych jest w ok. 42% właściwa. Odchylenie od wymaganego składu fizyko-chemicznego stwierdzono w wodzie ze studni awaryjnych dla: Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego im. Biegańskiego w Łodzi, ul. Kniaziewicza 1/5 – przekroczenie zawartości Fe, Mn, barwy, Szpitala Miejskiego nr 4 im. Jordana w Łodzi, ul. Przyrodnicza 7/9 – przekroczenie zawartości barwy, Fe, SP ZOZ Szpital nr 4 im. Konopnickiej w Łodzi, ul. Sporna 36/50 – przekroczenie zawartości Fe, Mn, mętności, Oddział w Pławnie Szpitala Powiatowego w Radomsku - przekroczenie zawartości ogólnej liczby mikroorganizmów w 36°C po 48h i w 1ml w 22°C po 72h, Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Skierniewicach – przekroczenie zawartości Fe, Mn, mętności, barwy, Wojewódzki Szpital Specjalistyczny w Zgierzu - przekroczenie zawartości Fe, Mn, mętności, Szpital Miejski w Głownie - przekroczenie zawartości Mn, mętności. Na terenie województwa łódzkiego oprócz szpitali funkcjonują: - 1 sanatorium w Sokolnikach gm. Ozorków, pow. zgierski, - 16 zakładów opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych, - 2 zakłady opieki hospicyjnej w Łodzi. Wszystkie korzystają z wody z sieci wodociągów publicznych, za wyjątkiem NZOL-u w Jedliczach-Grotnikach pow. zgierski, który posiada własne ujęcie. Badania wody w 2008 r. wykazały przekroczenie manganu. W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi w 2008 r. prowadzono nadzór nad instalacjami ciepłej wody w szpitalach w aspekcie przeciwdziałania zagrożeniom zdrowia powodowanym bakteriami z rodzaju Legionella. W 2008 r. we wszystkich szpitalach na terenie woj. łódzkiego (52) przeprowadzono w ramach nadzoru badanie ciepłej wody użytkowej na obecność pałeczek Legionella sp. Na 52 szpitale (122 oddziałów), w 29 szpitalach (54 oddziały) stwierdzono skolonizowanie Legionella sp. instalacji ciepłej wody użytkowej. W przypadku stwierdzenia skolonizowania sieci pałeczkami Legionella sp. PPIS zobowiązywali w drodze decyzji administracyjnych dyrekcje szpitali do doprowadzenia wody ciepłej do wymogów rozporządzenia MZ w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 24 15 11 11 11 1 0 11 1 0 1 0 11 1 22 0 3 11 11 1 0 2 3 11 11 1 0 1 0 1 0 1 Br lch Be 27 at ow ze zin y Ku tn o La s Le k cz yc a Lo wi cz Lo Op dz oc Pa zno bi an Pa ice je cz Pi no ot r Po kow dd e R a b ic do e m sk o Ra wa S Sk iera ie rn dz ie To wic m e as zo w W i e W ier lun us zo Zd w W ol a Zg ier z 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Liczba szpitali na nadzorowanym terenie powiatu Liczba szpitali, w których stwierdzono obecnośd Legionella sp. w ilości większej niż dopuszcza rozporzadzenie MZ Liczba nadzorowanych szpitali na terenie poszczególnych powiatów woj. łódzkiego oraz liczba szpitali, w których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej liczby Legionella sp. Zakłady lecznictwa ambulatoryjnego (publiczne i niepubliczne) Poradnie publiczne i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej oraz gabinety prywatne zaopatrywane są w większości w wodę z wodociągów publicznych, a nieliczne z lokalnych ujęć. W 2008 r. nie notowano przekroczeń wskaźników w wodzie zaopatrującej w/wym placówki. Zakłady nie posiadają ujęć awaryjnych. Ścieki z zakładów opieki zdrowotnej odprowadzane są do kanalizacji publicznej lub gromadzone w lokalnych zbiornikach, systematycznie opróżnianych. 3. Utrzymanie czystości bieżącej W większości skontrolowanych obiektach stan sanitarno – porządkowy nie budził zastrzeżeń. 4. Dezynfekcja i komory dezynfekcyjne We wszystkich podległych placówkach służby zdrowia stosowane są środki dezynfekcyjne zgodnie z ustawą o wyrobach medycznych i produktach biobójczych. Zaopatrzenie w środki dezynfekcyjne odbywa się na drodze przetargów. Nie stwierdzono braków w zaopatrzeniu w te preparaty. Placówki posiadają karty charakterystyki stosowanych środków dezynfekcyjnych. Osoby przeprowadzające dezynfekcję ściśle przestrzegają ustalonych procedur (np. dezynfekcji rąk, dezynfekcji narzędzi), które w formie pisemnie znajdują się w każdej placówce. Stosuje się rotację środków dezynfekcyjnych, zwracając uwagę na skuteczność ich działania oraz bezpieczeństwo pacjentów i personelu medycznego (preferowane są preparaty o szerokim spektrum). 25 Na podległym terenie znajduje się 19 komór dezynfekcyjnych, z których 17 jest w szpitalach oraz 2 poza (1 w Ośrodku Pomocy Społecznej w Łodzi i 1 w Areszcie Śledczym w Piotrkowie Trybunalskim). Komory obsługiwane są przez osoby przeszkolone i uprawnione do ich obsługi. Urządzenia kontrolowane są 1 raz na kwartał testami biologicznymi oraz na bieżąco wskaźnikami paskowymi. W komorach głównie przeprowadzane są dezynfekcje parowe, rzadziej parowo-formalinowe. 5. Sterylizacja Sterylizacja narzędzi, bielizny i materiałów opatrunkowych w placówkach służby zdrowia odbywa się w autoklawach (para wodna pod zwiększonym ciśnieniem). Sterylizacja odbywa się na miejscu w placówce lub podpisane są umowy na świadczenia usług sterylizacyjnych z innymi podmiotami. Coraz częściej w niepaństwowych placówkach proces dezynfekcji, mycia i sterylizacji narzędzi wykonywany jest w oddzielnym pomieszczeniu przystosowanym wyłącznie do tego celu. Na terenie województwa są 4 sterylizatornie zorganizowane zgodnie z obowiązującymi wymogami. Sterylizatornie te znajdują się w: Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, Instytucie Stomatologii w Łodzi, Szpitalu Rejonowym w Kutnie, Centralna Sterylizatornia Toruńskich Zakładów Materiałów Opatrunkowych znajdujących się poza placówką służby zdrowia. Sterylizatornia ta posiada certyfikat ISO (uzyskany w 2007 r.). Świadczy ona usługi na zasadzie umowy – zlecenie. Z usług sterylizatorni korzystają Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. M. Kopernika (sterylizacja narzędzi i bielizny operacyjnej), Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. Wł. Biegańskiego oraz Szpital Dermatologiczny. W placówkach służby zdrowia na podległym terenie znajdują się 1202 autoklawy (para pod zwiększonym ciśnieniem), 5 sterylizatorów plazmowych, 31 aparatów na tlenek etylenu oraz 59 aparatów na suche gorące powietrze, które używane są przede wszystkim do sterylizacji szkła laboratoryjnego. W porównaniu z rokiem ubiegłym zwiększyła się ilość autoklawów (2007 r. – 1163, 2008 r. – 1202), a zmniejszyła się ilość suchych wyjaławiaczy (2007 r. – 75, 2008 r. – 59). Skuteczność procesów sterylizacji kontrolowana jest co najmniej 1 raz w miesiącu testami biologicznymi, a na bieżąco testami chemicznymi zintegrowanymi. Wyników skuteczności kontroli procesów sterylizacji nie kwestionowano. 6. Badania w kierunku jałowości i czystości mikrobiologicznej Próby do badań w kierunku czystości mikrobiologicznej pobierane były tylko w trakcie dochodzeń epidemiologicznych przeprowadzanych w zakładach opieki zdrowotnej. W 2008 r. pobrano 233 próby do badań w kierunku czystości mikrobiologicznej, z czego zakwestionowano 11. 7. Pralnictwo Nieliczne pralnie utrzymywane są przez macierzysty szpital. Większość zakładów zlikwidowało własne pralnie, a pranie bielizny powierza się firmom specjalistycznym. Na miejscu w szpitalach znajdują się brudowniki i magazyny bielizny czystej. Transport zabezpiecza firma piorąca. 26 Powiatowe Stacje Sanitarno–Epidemiologiczne wymieniają między sobą informacje z kontroli obiektów pralniczych nie występujących na nadzorowanym terenie. Najlepiej zorganizowany jest proces prania w pralniach z barierą higieniczną. Na terenie województwa znajdują się 2 pralnie z barierą higieniczną: przy Instytucie Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi – stanowiąca integralna część szpitala, PPHU ATU SERVICE Andrespol ul. Urocza 1 – pralnia komercyjna piorąca bieliznę szpitalną. Posiada opinię PPIS w Łodzi. Pralnie będące w strukturze szpitali: 1. Instytut Centrum Zdrowia Matki Polki w Łodzi, 2. Szpital w Kutnie – pralnia funkcjonuje po generalnym remoncie, drogi bielizny brudnej i czystej nie krzyżują się. 3. Szpital w Poddębicach. Stan techniczny powierzchni pralni oceniono jako zły: zagrzybienie ścian, odpadające tynki, zniszczone okna i drzwi. Niefunkcjonalna z uwagi na krzyżowanie się dróg bielizny czystej i brudnej. 4. NZOL Towarzystwa Przyjaciół Niepełnosprawnych, Jedlicze, ul. Jedlinowa 42/44 pow. zgierski – własna pralnia (1 pralnica, 1 wirówka), bielizna przechowywana prawidłowo. 5. ZOL w Moszczenicy pow. piotrkowski – pralnia własna, brak pomieszczenia do przyjmowania brudnej bielizny- brudownika (2 pralnice, 1 wirówka, 1 suszarka), czysta bielizna przechowywana prawidłowo. 6. NZOL „Felmed” w Łodzi, ul. Szpitalna 6. Firma Grek RTC S.A. dzierżawi pomieszczenia pralni w przy Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Łodzi, ul. Okólna 181, jak również WZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc w Tuszynie, ul. Szpitalna. W pralniach stan sanitarno-techniczny oceniono jako dobry; drogi bielizny brudnej i czystej nie krzyżują się. Szpitale, które nie posiadają pralni w swojej strukturze i nie piorą w pralniach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego korzystają z pralni na terenie kraju. Największe tego typu firmy to: - „VECTOR” Sp. z o.o. z Poznania – Pralnia Będzin, - „MEDI-SEPT” Sp. z o.o. Konopnica k/Lublina – Pralnia w Częstochowie. Powiatowe Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne z terenu województwa łódzkiego zbierają informacje dot. oceny stanu sanitarnego z PSSE w kraju, na terenie których zlokalizowane są w/wym. pralnie. W zakładach służby zdrowia pranie i dezynfekowanie bielizny odbywa się zgodnie z ustalonymi zasadami za pomocą środków dopuszczonych do obrotu. Często są to środki piorąco-dezynfekujące. Pranie bielizny z zakładów lecznictwa otwartego odbywa się w pralniach szpitalnych lub w pralniach usługowych, bądź we własnym zakresie (w wypadku małych gabinetów lekarskich). 8. Gospodarka odpadami stałymi W związku z wprowadzeniem od dnia 8.09.2007 r. rozporządzenia Ministra Zdrowia z 23.08.2007 r. w sprawie szczegółowego postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. Nr 162, poz. 1153), w 2008r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. łódzkiego sprawowała wzmożony nadzór nad prawidłowością gospodarki odpadami medycznymi w jednostkach służby zdrowia świadczących usługi zdrowotne, głównie w szpitalach, które wytwarzają największe ilości odpadów. 27 Prowadzone były kontrole sanitarne z wykorzystaniem „Schematu kontroli gospodarki odpadami medycznymi w zakładzie opieki zdrowotnej” przesłanego przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Kontrole obejmowały m.in. następujące zagadnienia: • rodzaj i ilość wytwarzanych odpadów medycznych z podziałem na kody zgodnie z w/w rozporządzeniem, • posiadanie przez wytwórcę zgody starosty/prezydenta na wytwarzanie odpadów, oraz sprawdzenie czy: - opracowano procedurę postępowania z odpadami, - spełnione są warunki przechowywania odpadów, - podpisana została umowa na odbiór odpadów, - Urząd Marszałkowski informowany jest o ilości odpadów wytworzonych w poprzednim roku, - częstotliwość odbierania odpadów medycznych jest prawidłowa. Najczęściej stwierdzone nieprawidłowości podczas kontroli to: • brak pozwoleń na niektóre rodzaje wytwarzanych odpadów, • nieprawidłowe opisywanie pojemników/worków z odpadami niebezpiecznymi, • niewłaściwe miejsce magazynowania odpadów niebezpiecznych, • pomieszczenia magazynowe odpadów niebezpiecznych nie spełniające wymagań, • niewłaściwy środek transportu wewnętrznego odpadów medycznych, • niewłaściwe miejsce do mycia i dezynfekcji środków transportu wewnętrznego odpadów oraz pojemników wielokrotnego użycia, • procedury postępowania z odpadami medycznymi i instrukcje stanowiskowe niezgodne z rozporządzeniem MZ (głównie w poradniach i ośrodkach zdrowia), • niewłaściwe warunki magazynowania odpadów zakaźnych. Na stwierdzone nieprawidłowości PPIS nakładali decyzje (30) administracyjne lub wydawali zalecenia (24). Działania administracyjne w szpitalach, w których stwierdzono nieprawidłowości w gospodarce odpadami medycznymi. 28 17 szpitali na terenie woj. łódzkiego w pełni dostosowało się do wymogów rozporządzenia MZ w zakresie gospodarki odpadami medycznymi i są to: • Szpital w Pajęcznie ul. 1-go Maja 13/15, • SP ZOZ w Sieradzu ul. Armii Krajowej 7, • Woj. Szpital Opieki Długoterminowej i Hospicyjnej w Sieradzu ul. Nenckiego 2, • SP ZOZ Wieluń ul. Szpitalna 16, • Powiatowe Centrum Medyczne NZOZ Szpital Powiatowy w Wieruszowie ul. Warszawska 104, • WZ ZOZ Wojewódzkie Centrum Ortopedii i Rehabilitacji Narządów Ruchu im. Radlińskiego ul. Drewnowska 75, • SP ZOZ WSS im. Biegańskiego, Łódź, ul. Kniaziewicza 1/5, • WZ ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc Łódź ul Okólna 18, • Klinika Dermatologii i Wenerologii Łódź, ul. Krzemieniecka 5, • SP ZOZ WSS im. Kopernika, Łódź ul. Pabianicka 62, • Regionalny Ośrodek Onkologii, Łódź, ul. Paderewskiego 4, • Ośrodek Rehabilitacji Kardiologicznej, Łódź ul. Popioły 40, • SPZOZ USK nr 2 UM im. WAM Szpital Weteranów Łódź ul. Żeromskiego 113, • Szpital Zakonu Bonifratrów Św. Jana Bożego, Łódź ul. Kosynierów Gdyńskich 61, • CZMP Pawilon AiB Łódź,ul Rzgowska 281, • Szpital Aresztu Śledczego nr 2 Łódź, ul. Krasickiego 1/5, • SP ZOZ USK Nr 6 UM Łódź, ul. Pomorska 251. Wytwarzane odpady medyczne ze wszystkich szpitali (52) na terenie woj. łódzkiego odbierane są przez wyspecjalizowane firmy. Na terenie 3 szpitali (w Radomsku, Łodzi, Opocznie) autoklawowanie i dezynfekcja chemiczna są procesami wstępnymi przed przekazaniem odpadów do unieszkodliwiania przez specjalistyczne firmy. Liczba tych odpadów nie przekracza 3Mg/rok. Na terenie województwa łódzkiego funkcjonuje 1 zakład utylizacji odpadów medycznych - Zakład Termicznej Utylizacji Odpadów Medycznych i Weterynaryjnych ECO ABC w Bełchatowie ul. Przemysłowa 7, posiadający decyzję Wojewody Łódzkiego w sprawie pozwolenia zintegrowanego na prowadzenie instalacji do unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (ważna do 23 maja 2017 r.). Odbiorem odpadów w jednostkach świadczących usługi zdrowotne i przekazywaniem ich do specjalistycznych jednostek celem utylizacji zajmuje się firma TPO w Łodzi przy ul. Mińskiej 2 (siedziba dawnej spalarni) posiadająca zezwolenie na prowadzenie działalności w zakresie zbierania, transportu i czasowego magazynowania na terenie odpadów niebezpiecznych i innych niż niebezpieczne. 9. Bloki żywienia w szpitalach W roku 2008 zarejestrowano 58 bloków żywienia, w tym w 31 żywienie w systemie cateringowym, zatwierdzono - 6 zakładów, w tym 3 w systemie cateringowym. Skontrolowano – 56 obiektów, przeprowadzono 118 kontroli sanitarnych. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 50 zakładów, które były zgodne z wymaganiami. Kuchni niemowlęcych zewidencjonowano - 20, skontrolowano - 19, przeprowadzono 27 kontroli. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 13 obiektów jako zgodne z wymaganiami. 29 W szpitalach, w których prowadzony jest pełny catering, wyporcjowane posiłki dostarczane są w naczyniach jednorazowego użytku przez firmę, „GREK RTC” w Zgierzu, ul. 3-go Maja 10 (produkcja posiłków odbywa się w Specjalistycznym Psychiatrycznym Szpitalu ZOZ im. dr Babińskiego, Łódź ul. Aleksandrowska 159, w Wojewódzkim Specjalistycznym ZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji, Łódź, ul. Okólna 181, Stołówka w Łodzi, ul. Dąbrówki 1 Widzew-Olechów), do: - Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala im. dr Biegańskiego, Łodzi, ul. Kniaziewicza 1/5, - Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej, Rawa Mazowiecka, ul. Warszawska 14. Firma „GREK RTC” do dnia 28.07.2008 r. dostarczała posiłki do 2 szpitali tj.: - Samodzielnego Publicznego ZOZ Centralnego Szpitala Klinicznego, Łódź, ul. Czechosłowacka 8/10, - Centralnego Szpitala Klinicznego, Klinika Dermatologii i Wenerologii, Łódź, ul. Krzemieniecka 5, obecnie posiłki dowożone są przez firmę SERENISSIMA POLSKA Sp.z o.o. Łódź, ul. Politechniki 3a (produkcja posiłków odbywa się w szpitalu MSWiA w Łodzi, ul. Północna 42. Do IV Szpitala Miejskiego im. dr H. Jordana w Łodzi, ul. Przyrodnicza 7/9 posiłki dowożone są przez firmę cateringową „GOMI” s.c. Zbigniew Górka, Katarzyna Górka, 24-320 Poniatowa, ul. Modrzewiowa 4 (produkcja posiłków odbywa się w kuchni Szpitala Miejskiego im. E. Sonnenberga w Łodzi, ul. Pieniny 30). W Samodzielnym Publicznym Zakładzie Opieki Zdrowotnej w Pabianicach ul. J.Pawła II 68 usługi gastronomiczne prowadzi firma ISS Facility Services Sp.z o.o. z Warszawy, ul. Jordanowska 2 A. Posiłki dla pacjentów przygotowywane były przez powyższą firmę w Gimnazjum Nr 3 w Pabianicach ul. 20 Stycznia 9/13 i przewożone specjalistycznym środkiem transportu w termoizolacyjnych pojemnikach do w.w. szpitala. Natomiast w 2008 r. po doprowadzeniu do odpowiedniego stanu sanitarno-technicznego wszystkich pomieszczeń wchodzących w skład bloku żywienia SP ZOZ w Pabianicach ul. Jana Pawła II zakład otrzymał decyzję zatwierdzającą do prowadzenia działalności gastronomicznej w zakresie pełnej produkcji posiłków tj. od surowca do gotowej potrawy oraz ich dystrybucji do innych placówek specjalistycznymi środkami transportu. Obecnie firma ISS Facility Services Sp.z o.o. z Warszawy, ul. Jordanowska 2 A prowadzi działalność na terenie szpitala. Do Powiatowego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Zgierzu ul. A. Struga 2-4 w 2008r. posiłki dostarczane były przez firmę GOMI s.c. Zbigniew i Katarzyna Górka 24-320 Poniatowa, ul. Modrzewiowa 4. Posiłki dostarczane są ze stołówki mieszczącej się w Szpitalu Miejskim im. dr. Sonnenberga w Łodzi ul. Pieniny 30 (należącej do w.w. firmy). Dowożone są w pojemnikach z tworzywa sztucznego i termosach zamkniętych hermetycznie, środkiem transportu spełniającym wymagania do przewozu żywności. Podczas kontroli w blokach żywienia zwracano uwagę na warunki transportu i przechowywania surowców i posiłków, pochodzenie i znakowanie żywności, prawidłowość prowadzonych procesów technologicznych, prawidłowość mycia i dezynfekcji sprzętu produkcyjnego oraz naczyń stołowych, przechowywanie próbek kontrolnych posiłków, sposób gromadzenia i usuwania odpadów poprodukcyjnych i pokonsumpcyjnych, oceniano stopień wdrożenia zasad GHP/GMP i systemu HACCP oraz dokumentację w ww. zakresie. Dokonywano weryfikacji temperatury w urządzeniach chłodniczych przy użyciu wzorcowanych termometrów. 30 W roku sprawozdawczym w blokach żywienia nałożono 6 mandatów karnych na kwotę 1.500,00 zł (w tym 2 mandaty na kwotę 700,00 zł. w blokach żywienia w systemie cateringowym). Najczęściej stwierdzane uchybienia sanitarne to: - brak czystości i porządku w pomieszczeniach kuchennych i magazynowych, - brak lub nieprawidłowo odkładane i oznakowane próbki kontrolne posiłków, - nieprawidłowy transport posiłków z kuchni centralnej na poszczególne oddziały (wspólna winda ogólna), - nieprawidłowe mycie, dezynfekcja oraz przechowywanie opakowań transportowych. Wydano 17 decyzji administracyjnych, w tym 4 w systemie cateringowym dot.: - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno–technicznego pomieszczeń produkcyjnych i sanitarnych oraz rozdzielni posiłków, - wymiany uszkodzonych urządzeń chłodniczych, - zapewnienia termicznego wyparzania naczyń stołowych oraz ich prawidłowego przechowywania, - opracowania, wdrożenia i przestrzegania zasad systemu HACCP. W 2008r. wykonano 11 decyzji administracyjnych, termin wykonania 6 wyznaczono na rok 2009. W związku z podejrzeniem zatrucia pokarmowego objęto wzmożonym nadzorem następujące szpitale: - Specjalistyczny Psychiatryczny ZOZ im. dr Babińskiego, Łódź, ul. Aleksandrowska 159 – pobrano 3 próbki kontrolne posiłków, które nie zostały zakwestionowane oraz 9 próbek wymazów sanitarnych z opakowań transportowych i sprzętu produkcyjnego – w 1 próbce stwierdzono ponadnormatywną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych – pozostałe próbki nie były kwestionowane, - Ośrodek Pediatryczny im. dr. J. Korczaka w Łodzi, ul. Piłsudskiego71 – pobrano 3 próbki wymazów sanitarnych z naczyń stołowych oraz 1 próbkę pokarmową - nie kwestionowano, - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny im. M. Kopernika, Łódź, ul. Pabianicka 62 – pobrano 2 próbki wymazów sanitarnych z naczyń stołowych i drobnego sprzętu produkcyjnego – nie kwestionowano, - Centralny Szpital Kliniczny Uniwersytetu Medycznego, Łódź, ul. Czechosłowacka 8/10 – pobrano 3 próbki wymazów sanitarnych z opakowań transportowych – wszystkie zostały zakwestionowane z uwagi za ponadnormatywną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych, - Wojewódzki Szpital Specjalistyczny Zgierz, ul. Parzęczewska 35 – pobrano 2 próbki kontrolne posiłków (nie kwestionowano) oraz 3 próbki wymazów sanitarnych (2 wymazy z termosów do posiłków i 1 wymaz z genu do wędlin) – zakwestionowano 3 z uwagi na ponadnormatywną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych oraz obecność bakterii z grupy coli. Ogółem w roku 2008 w blokach żywienia pobrano do badań laboratoryjnych 27 próbek (w tym 9 w systemie cateringowym), z których 8 zostało zakwestionowanych (3 w systemie cateringowym). W kuchenkach niemowlęcych w 2008 r. nie wydano decyzji administracyjnych, natomiast zastosowano karanie mandatowe – 1 mandat na kwotę 100,00zł. z uwagi na nieprawidłowe przechowywanie mieszanek mlecznych. 31 W czasie kontroli w kuchenkach niemowlęcych szczególną uwagę zwrócono na warunki sanitarno- higieniczne podczas przygotowywania mieszanek mlecznych, prawidłowość pobierania, przechowywania i oznakowania próbek kontrolnych, procesy mycia i dezynfekcji sprzętu stosowanego w kuchni mlecznej oraz monitorowanie parametrów termicznych procesów. W wyniku działań kontrolnych nie stwierdzono uchybień sanitarno- higienicznych w kuchenkach niemowlęcych. W większości oddziałów niemowlęcych mieszanki przygotowywane są bezpośrednio przed spożyciem zgodnie z instrukcją Instytutu Matki i Dziecka „Żywienie niemowląt w placówkach służby zdrowia”. W 2008 roku zarejestrowano 2 sanatoria: - Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej dla Dzieci ze Schorzeniami Dróg Oddechowych i Zespołami Nerwicowymi w Rafałówce pow. Sieradz), - Specjalistyczny Zespół Opieki Zdrowotnej dla Dzieci z Chorobami Dróg Oddechowych, Zaburzeniami Nerwowymi, Wadami Postawy i Wadami Wymowy w Sokolnikach, ul. Sczanieckiej 2/12, które skontrolowano i na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono jako zgodne z wymaganiami. 10. Prosektoria Na 52 szpitale na terenie województwa łódzkiego 44% (23 szpitale) posiadają prosektoria gdzie wykonywane są sekcje zwłok. W pozostałych szpitalach zwłoki z oddziałów przenoszone są do chłodni. W 9 szpitalach, które nie posiadają miejsc do przechowywania zwłok (prosektorium lub chłodnia) zwłoki odbierane są na telefon przez firmy pogrzebowe, które umieszczają je w swoich chłodniach. Z polecenia Głównego Inspektora Sanitarnego w dniach 8-11.12.2008 r. przedstawiciele PWIS w Łodzi na podstawie art. 31a ustawy o Państwowej Inspekcji Sanitarnej skontrolowali w pełnym zakresie epidemiologii, higieny pracy i higieny komunalnej 23 zakłady patomorfologii, w tym Zakład Medycyny Sądowej w Łodzi. Zakłady patomorfologii wchodzące w skład szpitali w większości wymagają drobnych lub gruntownych remontów. W 8 szpitalach w pomieszczeniach prosektoriów stwierdzono uchybienia natury sanitarno-technicznej. Nie stwierdzono niewłaściwego postępowania ze zwłokami. Wszystkie chłodnie w kontrolowanych zakładach były sprawne. Nie stwierdzono przechowywania zwłok poza komorami chłodniczymi. Nie stwierdzono nieprawidłowości w gospodarce odpadami medycznymi. 11. Gospodarka ściekowa Ścieki ze szpitali woj. łódzkiego odprowadzane są do kanalizacji miejskiej. Tylko ścieki z WZZOZ Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji w Tuszynie odprowadzane są do własnej oczyszczalni ścieków, a następnie są dezynfekowane. Spośród 52 szpitali w woj. łódzkim obowiązek dezynfekcji ścieków wymagany jest w 9 szpitalach, które posiadają oddziały zakaźne oraz w Regionalnym Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Łodzi. Na terenie woj. łódzkiego zlokalizowany jest tylko 1 szpital zakaźny w Łodzi im. Biegańskiego. W roku 2008 z polecenia Głównego Inspektora Sanitarnego PIS woj. łódzkiego przeprowadziła szczegółową kontrolę w zakresie postępowania ze ściekami w szpitalach zakaźnych i szpitalach z oddziałami zakaźnymi oraz stacjach krwiodawstwa. 32 PPIS z terenu woj. łódzkiego nie stwierdzali podczas przeprowadzanych kontroli przypadków braku dezynfekcji ścieków szpitalnych, w jednostkach, które są do tego zobowiązane ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Problemy stwierdzane podczas kontroli dotyczyły najczęściej takich zagadnień jak: • brak procedury opisującej sposób dezynfekcji ścieków, • brak procedury opisującej sposób kontroli skuteczności dezynfekcji ścieków, • brak procedury na wypadek wystąpienia awarii oczyszczalni ścieków, • brak odpowiedniego przeszkolenia personelu obsługującego oczyszczalnię ścieków, • brak regularnej kontroli odprowadzanych ścieków przez przedsiębiorstwa wod-kan. PPIS z terenu woj. łódzkiego w związku ze stwierdzanymi nieprawidłowościami kierowali do właścicieli obiektu oraz do podmiotów odpowiedzialnych (ZWiK, WIOŚ) pisemne wnioski o podjęcie działań zgodnie z kompetencjami. PPIS w Łodzi z powodu braku dezynfekcji ścieków na terenie Stacji Krwiodawstwa w Łodzi. przy ul. Franciszkańskiej stwierdził naruszenie przepisu ustawy z dnia 07 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 123, poz. 858). Wobec powyższego PPIS w Łodzi zobowiązał podmiot w drodze decyzji do zapewnienia dezynfekcji ścieków pochodzących z działalności Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przed wprowadzeniem ich do urządzeń kanalizacyjnych. Decyzja ta, w następstwie odwołania wniesionego przez stronę zobowiązaną, została uchylona przez PWIS w Łodzi w całości i przekazana do ponownego rozpatrzenia organowi I stopnia. Uchylając przedmiotową decyzję PWIS w Łodzi wziął pod uwagę aspekty formalno-prawne i faktyczne uzasadniające ponowne rozpatrzenie problemu i ustalenie w sposób jednoznaczny jaki materiał biologiczny jest traktowany jako odpad medyczny niebezpieczny i jako taki winien być poddany termicznemu unieszkodliwieniu, a jaki ma być traktowany jako ścieki i poddawany neutralizacji. Decyzja jest w toku postępowania administracyjnego. Ścieki z zakładów lecznictwa otwartego odprowadzane są do kanalizacji miejskiej lub zbiorników bezodpływowych. Tylko z dwóch obiektów ścieki odprowadzane są do własnych oczyszczalni ścieków i są to: - NZOZ „Clinica” w Gruszczycach, gm. Błaszki pow. sieradzki – biologiczna oczyszczalnia ścieków, - Samodzielny Publiczny Specjalistyczny ZOZ dla Dzieci ze Schorzeniami Dróg Oddechowych i Zespołami Nerwicowymi w Błaszkach, pow. sieradzki – ścieki odprowadzane przez osadniki na wylewisko. 12. Porządek, czystość i estetyka otoczenia Tereny otaczające budynki zakładów opieki zdrowotnej utrzymywane były w czystości i porządku. Tereny zielone okresowo strzyżone, trawa wywożona na kompostownik. Ciągi piesze i komunikacyjne utrzymywane w czystości na bieżąco. Brak karania mandatowego za zły stan sanitarno-porządkowy. Drobne uchybienia były usuwane podczas kontroli. Zwiększyła się liczba parkingów dla personelu szpitalnego i dla osób z zewnątrz. W przychodniach przyszpitalnych i obiektach ZOZ-owskich wykonane są podjazdy dla osób niepełnosprawnych. 33 13. Ocena działalności Zespołów ds. Zakażeń Szpitalnych We wszystkich zakładach opieki zdrowotnej, w których udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne powołane są Zespoły ds. Zakażeń Zakładowych zgodnie z Ustawą z dnia 06.09.2001 r. o chorobach zakaźnych i zakażeniach (Dz. U. Nr 126, poz. 1384). Do zadań ww. zespołów należy stałe nadzorowanie sytuacji epidemiologicznej w szpitalach, opracowywanie i przestrzeganie procedur zapewniających ochronę przed zakażeniami zakładowymi, analizowanie występujących zakażeń zakładowych, opracowywanie raportów o występowaniu zakażeń zakładowych oraz szkolenia personelu w zakresie zasad, praktyki i metod kontroli zakażeń zakładowych. Wszystkie placówki, w których udzielane są całodobowe świadczenia zdrowotne, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia w sprawie rejestrów zakażeń zakładowych oraz raportów występowania tych zakażeń (Dz. U. z 2004 r. Nr 54, poz. 484) prowadzą rejestry zakażeń zakładowych. PODSUMOWANIE 1. Placówki służby zdrowia zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 10.11.2006 r. w sprawie wymagań jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia zakładu opieki zdrowotnej (Dz. U. Nr 213 poz.1568 z 2006 r.) opracowały programy dostosowawcze. Sukcesyjne przeprowadzane są prace remontowe i modernizacyjne pomieszczeń i urządzeń zakładów co znacznie wpłynęło na poprawę stanu sanitarno – technicznego szpitali. Placówki mają obowiązek dostosować pomieszczenia i urządzenia w terminie do dnia 31.12.2012 r. 2. Narzędzia i materiały medyczne sterylizowane są parą wodną pod zwiększonym ciśnieniem. Zwiększyła się ilość autoklawów parowych służących do sterylizacji narzędzi i materiałów medycznych. We wszystkich aparatach skuteczność sterylizacji sprawdzana jest prawidłowo. 3. Na podstawie uzyskanych dokumentów można wysnuć wniosek, że rejestracja zakażeń szpitalnych jest w trakcie wdrażania i wymaga udoskonalania. 4. Po wejściu w życie przepisów prawnych dot. gospodarki odpadami medycznymi w zakładach opieki zdrowotnej od dnia 8.09.2007r. (rozporządzenie Ministra Zdrowia z 23.08.2007 r. w sprawie szczegółowego postępowania z odpadami medycznymi (Dz. U. Nr 162, poz. 1153) można zauważyć, że ze względu na brak dostatecznych środków finansowych pozostają w większości nierozwiązane problemy w całej sferze magazynowania (wyposażenie pomieszczeń w: urządzenia chłodnicze, wentylację podciśnieniową, zaplecze higieniczno-sanitarne) i transporcie wewnątrzzakładowym (wózki zamykane, pomieszczenia do mycia dezynfekcji i przechowywania wózków). 5. Niemal w 50% zakłady lecznictwa stacjonarnego nie posiadają awaryjnego źródła zaopatrzenia w wodę (studnia awaryjna lub zbiornik). 6. Brak podstaw prawnych do kontroli przez PIS gospodarki ściekowej w zakładach opieki zdrowotnej. W ślad za ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniem ścieków, powinny zostać opublikowane akty wykonawcze określające zakres badań i dopuszczalny stopień skażenia ścieków. 34 7. Stan sanitarny pomieszczeń bloków żywienia w szpitalach ulega systematycznej poprawie. Zakłady te wyposażone są w niezbędny sprzęt i urządzenia znajdujące się na ogół w dobrym stanie sanitarno- technicznym, posiadają odpowiednią powierzchnię chłodniczą do przechowywania artykułów łatwo psujących się. 8. W 56 placówkach (w 30 w systemie cateringowym) wdrożono zasady GHP/GMP, natomiast system HACCP – w 19 ( 3 w systemie cateringowym). 9. Pomieszczenia kuchenek oddziałowych w większości placówek wyposażone są w zlewozmywaki z wodą bieżącą zimną i ciepłą, maszyny myjąco – wyparzające lub wyparzacze elektryczne, umywalki zaopatrzone są w środki do mycia i dezynfekcji rąk oraz ręczniki jednorazowego użytku. Przygotowali: Maria Popović Kierownik Oddziału Nadzoru Epidemiologii WSSE Bożena Kaczmarczyk Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE Marek Łukasiewicz Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Komunalnej WSSE 35 W ZAKRESIE HIGIENY KOMUNALNEJ Wśród krajobrazów kulturowych Polski województwo łódzkie zalicza się do miejsc i obszarów o unikalnych wartościach. Położenie w geometrycznym Centrum Polski ma ogromne znaczenie dla rozwoju gospodarczego województwa oraz dla jego atrakcyjności turystycznej. Sztuczne zbiorniki wodne (zalew w Jeziorsku i zalew w Sulejowie) wykorzystanie wód geotermalnych w zachodniej części województwa w Uniejowie oraz liczne rzeki (Warta, Pilica, Bzura, Grabia, Widawka) są gwarancją udanego wypoczynku. Aby walory te mogły być w pełni docenione przez turystów oraz mieszkańców województwa, a głównie w trosce o ich zdrowie i życie Państwowa Jnspekcja Sanitarna prowadzi działania w zakresie nadzoru nad jakością wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, jakością wody w basenach kąpielowych i kąpieliskach, czystością powietrza atmosferycznego oraz przestrzeganiem właściwych wymagań sanitarno-higienicznych w obiektach użyteczności publicznej, głównie w zakładach opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, hotelach, zakładach fryzjersko-kosmetycznych, obiektach wczasowo-turystycznych, obiektach transportu osobowego itp. W ramach tych zadań podejmowano działania kontrolne, naprawcze likwidujące lub zmniejszające zagrożenie fizyczne, chemiczne i biologiczne w obiektach użyteczności publicznej do zaakceptowanego poziomu. I. ZAOPATRZENIE LUDNOŚCI W WODĘ DO SPOŻYCIA Na terenie województwa łódzkiego nadzorem objęto 733 (752 w 2007 r.) urządzenia wodne wodociągi, w tym 127 (133 w 2007 r.) w miastach i 606 (619 w 2007r.) na wsi. Szacunkowo określa się, że z wodociągów publicznych korzysta 98,42% (98,16% w 2007 r.) ludności województwa (100% w miastach i 85,65% na wsi). Pozostała część ludności korzysta z wody z własnych ujęć lokalnych, lub studni przydomowych. Nadzór Państwowej Inspekcji Sanitarnej skupia się na stanie sanitarno-technicznym urządzeń wodnych i jakości podawanej wody. W 2008 r. skontrolowano 99,45% wodociągów będących w ewidencji. Wodę dobrej jakości w województwie łódzkim podaje ok. 88,2% wodociągów miejskich (korzysta z niej 93,4% wszystkich użytkowników zaopatrywanych w wodę z wodociągów) oraz ok. 86,5% wodociągów wiejskich (zaopatrujących 89% użytkowników). W porównaniu do 2007 r. o 1% (w miastach) wzrosła liczba wodociągów na terenie województwa łódzkiego, w których podawana woda do sieci odpowiada wymaganiom, natomiast na wsi wzrosła o 3,2%. 36 Analiza porównawcza z lat 2004-2008 wodociągów, które podają wodę dobrej jakości – kontrolę jakości wody prowadzono stosownie do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 19.11.2002 r. w sprawie wymagań dot. jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203 poz. 1718) – lata 2004-2006, oraz rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417) – lata 2007-2008. Wykres 1. % urzadzeo zaopatrujacych ludnośd w dobrą wodę w latach 2004-2008 Wieś 2008 2007 2006 2005 2004 Miasto 10 20 30 40 50 [%] 0 60 70 80 90 100 37 Procentowy udział ludności zaopatrywanej w wodę o parametrach odpowiadających i nie odpowiadających wymaganiom w poszczególnych powiatach w okresie 2007 – 2008, przedstawia poniższy wykres 2: Wykres 2. Procent ludności na terenie woj. łódzkiego zaopatrywanych w wodę odpowiadającą i nieodpowiadającą wymaganiom w latach 2007-2008 [%] 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 bełchatowski brzezioski kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki opoczyoski pabianicki Powiat pajęczaoski piotrkowski poddębicki radomszczaoski rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluoski wieruszowski zduoskowolski zgierski % ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą wymaganiom w 2007 r. % ludności zaopatrywanej w wodę odpowiadającą wymaganiom w 2008 r. % ludności zaopatrywanej w wodę nie odpowiadającą wymaganiom w 2007 r. % ludności zaopatrywanej w wodę nie odpowiadającą wymaganiom w 2008 r. 100 38 Wody ujmowane do celów wodociągowych w około 47% zawierają znaczne ilości żelaza i manganu. Woda podawana dla konsumentów musi być uzdatniana. Brak uzdatniania lub nieskuteczny proces uzdatniania powoduje, że mieszkańcy otrzymują wodę o podwyższonej zawartości związków żelaza i manganu. Jest to główna przyczyna warunkowej oceny przydatności wody do spożycia wydawanej przez PPIS na terenach powiatów i w miastach. Około 11,8% wodociągów w miastach (12,8% w 2007 r.) i 13,5% na wsi (16,7% w 2007 r.) miało niezgodną z normatywami jakość wody. Szczególnie znaczna liczba ludności korzystała w 2008 r. z wody o podwyższonej zawartości żelaza i manganu w powiatach: kutnowskim, łowickim, poddębickim i sieradzkim, co wykazano na wykresie 2. Warunkową przydatność wody do spożycia stwierdzono m.in. w wodociągach: Żychlin – zaopatrującym ok. 13 tys. osób, Poddębice – zaopatrującym ok. 8 tys. osób, Łowicz – zaopatrującym ok. 30 tys. osób, Sieradz-Kłocko – zaopatrującym ok. 47 tys. osób. W 1 wodociągu - OWŚ Fryszerka, gm. Gomunice, pow. radomszczański stwierdzono przekroczenie zawartości azotanów. Wodociąg zlikwidowano w lipcu 2008 r. Okresowo w 2008 r. w kilkudziesięciu wodociągach na terenie województwa łódzkiego wystąpiły przekroczenia parametrów bakteriologicznych wody. W tych sytuacjach wszczynano postępowanie administracyjne w sprawie doprowadzenia do odpowiedniej jakości wody. W większości wodociągów jakość wody uległa poprawie. Ocena obszarowa za 2008 r. sporządzona została oddzielnie i obejmuje wszystkie wodociągi na terenie woj. łódzkiego, w których stwierdzono przekroczenia bakteriologiczne i fizykochemiczne stwierdzone w roku sprawozdawczym. 39 Wykres 3 przedstawia liczbę urządzeń zaopatrujących ludność w wodę do spożycia, odpowiadającą i nieodpowiadającą obowiązującym normom. Wykres 3. Liczba wodociagów w woj. łódzkim zaopatrujących ludnośd w wodę o parametrach odpowiadających i nieodpowiadających wymaganiom w latach 2007-2008. Liczba wodociągów 0 bełchatowski brzezioski kutnowski łaski łęczycki łowicki łódzki opoczyoski pabianicki Powiat pajęczaoski piotrkowski poddębicki radomszczaoski rawski sieradzki skierniewicki tomaszowski wieluoski wieruszowski 5 10 15 20 25 30 35 40 45 50 55 60 65 70 75 40 Na ogólną ilość 96 (15 w miastach + 81 na wsi) wodociągów dostarczających wodę nie odpowiadającą wymaganiom, jedynie 2 w miastach (0 w 2007 r.) i 6 (14 w 2007 r.) urządzeń na wsi dostarczało wodę o złej jakości bakteriologicznej. W województwie łódzkim zewidencjonowanych jest 287 studni publicznych (290 w 2007 r.), w tym 286 w miastach i 1 na wsi. W większości studni woda nie nadaje się do spożycia. Studnie te są odpowiednio oznakowane przez ZWiK tabliczkami informującymi o złej jakości wody. Obecnie studnie publiczne służą głównie jako rezerwowe źródło wody sanitarnej (na potrzeby gospodarcze), a ich rola w bieżącym zaopatrzeniu w wodę jest bardzo mała. W dalszym ciągu władzom gminnym nie zależy na doprowadzeniu ich do właściwego stanu technicznego i poprawy jakości wody. Na dwa rodzaje ujęć w województwie łódzkim podziemnych i powierzchniowych tylko jedno to ujęcie powierzchniowe - w Tomaszowie Mazowieckim na rzece Pilicy o wydajności do 90 tys. m3/d. Ujęcie wody powierzchniowej w Tomaszowie Maz. zasila częściowo wodociąg TomaszówŁódź, jak również wodociąg sieciowy o produkcji do 24 tys. m3/d zaopatrujący w wodę mieszkańców Tomaszowa Mazowieckiego i miejscowości położonych na trasie wodociągu w gminach Rokiciny, Andrespol, Rzgów i Stryków. W sumie ujęcie to zaopatruje w wodę ok. 567,2 tys. ludności, w tym. ok. 500 tys. mieszkańców Łodzi w strefie I zaopatrzenia w wodę. Z uwagi na spadek zapotrzebowania na wodę w Łodzi (na przestrzeni 15 lat z około 400 tys. m3/d do ok. 190 tys. m3/d) i nowopowstałe studnie głębinowe w strefie ujęcia w Bronisławowie zmniejszeniu uległ udział wody z ujęcia powierzchniowego z Pilicy w dostawach do Łodzi. W 2008 r. woda w ujęciu powierzchniowym pod względem fizykochemicznym i bakteriologicznym odpowiadała wymaganiom sanitarnym, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (kategoria A3 jakości wody) zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27.11.2002 r. (Dz. U. Nr 204, poz. 1728). Miasto Łódź zaopatrywane jest w wodę do spożycia z dwóch niezależnych, systemów wodociągowych i studni głębinowych zasilających sieć: Tomaszów-Łódź, Sulejów-Łódź. System Sulejów-Łódź zasilany jest wodą z 7 studni głębinowych z ujęcia w Bronisławowie i z dwóch studni głębinowych z ujęcia „Mirecki” w Łodzi przy ul. Borowej. Woda z ujęcia w Bronisławowie po wstępnym chlorowaniu tłoczona jest do stacji uzdatniania w Kalinku, a stamtąd do przepompowni „Chojny” w Łodzi, a następnie do sieci miejskiej. Wodociąg ten zaopatruje tzw. II strefę Łodzi (południowa część miasta). Wodociąg Tomaszów-Łódź zaopatruje centralną i północną część Łodzi (I strefa). 41 Jest on zasilany wodą powierzchniową z rzeki Pilicy na ujęciu Brzustówka w Tomaszowie Mazowieckim, następnie wodą głębinową z ośmiu studni w Rokicinach (o łącznej wydajności ponad 35 tys. m3/d) i dwóch studni na Stokach ul. Pomorska w Łodzi, gdzie dopływa również woda z trzynastu studni głębinowych wodociągu Dąbrowa. Dodatkowo wodociąg zasilany jest wodą ze studni głębinowych na Żabieńcu ul. Brukowa (3 studnie), Teofilowie ul. Traktorowa (3 studnie), i Stokach ul. Telefoniczna (1 studnia). W przypadku wzrostu zapotrzebowania na wodę w I strefie istnieje możliwość zasilania systemu tomaszowskiego wodą podziemną z wodociągów usytuowanych w dzielnicy ŁódźBałuty. Są to wodociągi: Łukaszewska-Okólna, Olkuska, Mileszki, Nowosolna, Henrykowska. W ramach kontroli wodociągu miejskiego łódzkiego badana była woda z 72 wytypowanych punktów kontrolnych oraz ujęciach wody ze studni głębinowych zasilających wodociąg łódzki (punkty sieci wodociągowej, ujęcia wody ze studni głębinowych zasilających wodociąg łódzki oraz zbiorniki retencyjne i przepompownie). Pobrano 560 próbek wody przeznaczonej do spożycia. Ponadto próby wody pobierane były po awariach i remontach sieci miejskiej. Na terenie miasta nie notowano poważnych awarii i wyłączeń wodociągów. Prowadzony monitoring wody z wodociągu łódzkiego w okresie całego 2008 r. w zakresie monitoringu kontrolnego i przeglądowego zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 29.03.2007 r. (Dz. U. Nr 61, poz. 417) pozwala ocenić, że jakość podawanej wody do spożycia, nie budziła istotnych zastrzeżeń i była analogiczna do roku 2007. Na wniosek Głównego Inspektora Sanitarnego w Warszawie przeprowadzono w Wodociągu Łódzkim badania w kierunku PCB (20 próbek pobranych na sieci w powiecie łódzkim i łódzko-wschodnim), nie stwierdzono przekroczenia NDS-u polichlorowanych bifenyli (otrzymane wyniki na poziomie wykrywalności). W ramach urzędowej kontroli jakości wody w wodociągach prowadzonej przez Państwową Inspekcję Sanitarną województwa łódzkiego przeprowadzono 1960 kontroli urządzeń wodociągowych. Pobrano do analizy 7054 próbek wody i wykonano w nich 73351 oznaczeń fizyko-chemicznych i 22788 oznaczeń bakteriologicznych. 42 Zaopatrzenie w wodę miasta Łodzi przedstawiają poniższe schematy: WODOCIĄG TOMASZÓW – ŁÓDŹ Brzostówka Ujęcie Tomaszów Mazowiecki wody powierzchniowe rzeki Pilicy Rokiciny 8 studni wody podziemne NAZWA WODOCIĄGU : WODOCIĄG DĄBROWA (ul. Bławatna) STACJA UZDATNIANIA WODY 8 studni Zbiorniki Stoki 2 studnie wody podziemne UJĘCIE : DĄBROWA GRODZISKO STARE GÓRKI CHOJNY wody podziemne BRONISIN I strefa miasta Łodzi * wody podziemne RODZAJ NAZWA UJĘCIE : WODOCIĄGU : WODOCIĄGU : wodociąg Okólna wodociąg Olkuska PUBLICZNY ZASILAJĄCY wodociąg Mileszki wodociąg Nowosolna wodociąg Henrykowska wodociąg Żabieniec wodociąg Teofilów wodociąg Sikawa-Stoki wodociąg Sikawa-Stoki ŁUKASZEWSKA OKÓLNA OLKUSKA MILESZKI ul. Pomorska 437 KASPROWICZA HENRYKOWSKA BRUKOWA TRAKTOROWA TELEFONICZNA ZBOCZE Odbiorcy I strefy*)ok. 2/3 Łodzi : - Teofilów str. pd - Radogoszcz wsch. i zach. - Widzew - Centrum - Dąbrowa - Janów - Olechów Rys.1. Schemat zaopatrzenia w wodę m. Łodzi strefa I – Wodociąg Tomaszów - Łódź 43 WODOCIĄG SULEJÓW – ŁÓDŹ Sulejów Ujęcie Bronisławów wody wody powierzchniowej głębinowej (aktualnie nieczynne) 7 studni RODZAJ NAZWA WODOCIĄGU: WODOCIĄGU: ZASILAJĄCY wodociąg Mirecki Kalinko Chojny Zakład Produkcji Wody Przepompownia UJĘCIE: II strefa m. Łodzi * wody podziemne BOROWA Odbiorcy II strefy*) ok. 1/3 Łodzi - Teofilów ( Rojna, Rabieńska, Złotno ) - Retkinia - okolice Górnej - Wiskitno Rys. 2. Schemat zaopatrzenia w wodę m. Łodzi strefa II – Wodociąg Sulejów - Łódź II. WODA DO CELÓW REKREACYJNO-SPORTOWYCH a. Kąpieliska W sezonie letnim nadzorowano 44 kąpieliska: zorganizowane i miejsca zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli. Jedno kąpielisko „Stawy Stefańskiego” w Łodzi nie zostało skontrolowane z powodu remontu urządzeń wodnych spiętrzających – kąpielisko zamknięte. Zgodnie z Dyrektywą kraje członkowskie UE, przesyłają corocznie raport o jakości wody w kąpieliskach. W ramach polskiego raportu z województwa łódzkiego zgłoszono do Komisji Europejskiej 4 kąpieliska zorganizowane. Są to: 1. Kąpieliska przy Ośrodku Rekreacyjnym „ARTURÓWEK” w Łodzi, ul Skrzydlata 75, 2. Kąpielisko „Wawrzkowizna” w Rząsawie powiat bełchatowski, 3. Kąpieliska Słok – zbiornik na rzece Widawce, pow. bełchatowski, 4. Kąpielisko w Bronisławowie na Zalewie Sulejowskim gmina Wolbórz powiat piotrkowski. 44 Jakość wody w kąpieliskach w Wawrzkowiźnie, „Arturówku” i Słoku w trakcie całego sezonu nie była kwestionowana. Kąpielisko Bronisławów było okresowo wyłączone zakazem Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Piotrkowie Tryb z eksploatacji z powodu przekroczeń: barwy, zapachu, bakterii grupy coli, paciorkowców kałowych oraz zakwitów sinic. W ramach nadzoru kontrolowany jest stan sanitarno-porządkowy kąpielisk oraz jakość wody do kąpieli pod względem bakteriologicznym z uwzględnieniem liczby bakterii grupy coli, Escherichia coli, paciorkowców kałowych, bakterii z rodzaju Salmonella oraz badań fizykochemicznych (przezroczystość, barwa, zapach, temperatura, oleje mineralne, substancje powierzchniowo czynne, osady smoliste, odczyn) wraz z oceną eutrofizacji akwenów wodnych – zakwity sinic, azotu azotanowego, azotu amonowego, procentu nasycenia O2. Kąpielisko w Smardzewicach, pow. tomaszowski Kąpielisko w Próbie, pow. sieradzki Kąpieliska na wodach powierzchniowych kontrolowano przed rozpoczęciem sezonu i w trakcie jego trwania. Na tej podstawie w 25 kąpieliskach określono jakość wody przydatną do kąpieli, a w 18 woda nie odpowiadała wymogom ze względu na złe wyniki analiz fizyko– chemicznych i mikrobiologicznych próbek wody. Nie oceniono kąpieliska Stawy Stefańskiego w Łodzi z powodu prowadzenia prac remontowych w całym sezonie. Podobna sytuacja miała miejsce w 2007 roku, należy jednak stwierdzić, iż wyłączenie kąpielisk z eksploatacji dotyczyło głównie problemu zakwitów sinic w omawianych kąpieliskach. Zakwit sinic w kąpielisku na Zalewie Sulejowskim Komunikaty o jakości wody w kąpieliskach i miejscach zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli przesyłano wszystkim zainteresowanym instytucjom oraz informowano społeczeństwo przez środki masowego przekazu, a także za pośrednictwem internetu w aktualizowanej na bieżąco liście na stronie internetowej (www.pis.lodz.pl) WSSE w Łodzi oraz PSSE województwa łódzkiego. Zarządcom kąpielisk polecano ustawienie tablic informacyjnych o zakazie kąpieli, w przypadku stwierdzenia zanieczyszczeń bakteriologicznych lub chemicznych w badanej wodzie. Rozmieszczenie kąpielisk i miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do kąpieli w województwie łódzkim przedstawia poniższa mapka: 45 - kąpieliska raportowane do UE - kąpieliska zorganizowane oraz miejsca zwyczajowo wykorzystywane do kąpieli (nie raportowane) b. Baseny Na terenie województwa objęto stałym nadzorem: 69 basenów (59 w miastach i 10 na wsi), w tym odkrytych: 13 w miastach i 7 na terenach wiejskich (razem 20 odkrytych pływalni). W ramach nadzoru kontrolowano stan sanitarny pływalni oraz jakość wody do kąpieli głównie pod względem bakteriologicznym z uwzględnieniem gronkowców oraz zawartośći chloru wolnego. W przypadku stwierdzenia odchyleń od wymaganej jakości wody wydawane były decyzje zobowiązujące właściciela do natychmiastowej poprawy zaistniałego stanu. Lokalizacja basenów krytych w m. Łodzi Z uwagi na kwestionowaną jakość wody pod względem bakteriologicznym okresowo unieruchamiano obiekty do czasu doprowadzenia wody w nieckach do właściwej jakości (głównie stwierdzano obecność gronkowca koagulazo (+)). W pozostałych pływalniach całorocznych oraz sezonowych jakość wody nie budziła zastrzeżeń. 46 Wszystkie baseny w 2008 roku pod względem sanitarno – technicznym nie budziły zastrzeżeń za wyjątkiem basenu odkrytego MOSiR w Radomsku, ul. Brzeźnicka 24 – wydano decyzję administracyjną dot. usunięcia uchybień sanitarno-technicznych. Liczbę basenów w poszczególnych powiatach województwa łódzkiego przedstawia poniższy wykres: 27 26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14 13 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Wykres 4. Liczba basenów w woj. łódzkim w 2008r Baseny kryte Baseny odkryte Park Wodny III. OCENA SANITARNA POWIETRZA W WOJ. ŁÓDZKIM W 2008 ROKU a.) powietrze atmosferyczne Istotnym elementem środowiska mającym wpływ na zdrowie ludzkie jest stan higieniczny powietrza atmosferycznego, zarówno powietrza wewnątrz jak i powietrza na zewnątrz pomieszczeń. W zakresie zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego inspekcja sanitarna prowadzi stały monitoring podstawowych substancji wskaźnikowych. W 2008 roku w województwie łódzkim wykonano 2623 badania prób powietrza. Pomiary prowadzono na terenie 17 powiatów w 19 miejscowościach województwa na 33 stacjach pomiarowych. Wykonywano pomiary średniodobowe następujących zanieczyszczeń gazowych: dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, formaldehydu oraz pyłów: pyłu zawieszonego metodami: reflektometryczną (BS) i wagową z separacją frakcji (PM10 i PM2,5). Z pyłu zawieszonego PM10 mierzonego aparatami o wysokim przepływie (HVS) oznaczano ołów, kadm i nikiel. 47 Powyższe dane uwidoczniono w tabeli nr1: Tabela nr 1. Miejscowość Lp Stacje pomiar SO2 owe Liczba stanowisk pomiarowych pył BS NO2 HCHO 1 Kutno 1 1 1 1 2 Skierniewice 2 1 1 1 3 Brzeziny 1 1 1 1 4 Łowicz 1 1 1 1 5 Sieradz 2 1 1 1 6 Łask 1 1 1 1 7 Wieluń 1 1 1 1 8 Zduńska Wola 1 1 1 1 9 Piotrków Trybunalski Pył Pył PM10 PM2,5 1 1 1 1 1 1 10 Bełchatów 1 1 1 1 11 Opoczno 1 1 1 1 12 Radomsko 2 1 1 1 13 Tomaszów Mazowiecki 1 1 1 1 14 Pajęczno 1 1 1 15 Łódź 11 9 9 7 6 3 16 Zgierz 1 1 1 1 1 1 17 Pabianice 2 1 1 18 Ozorków 1 1 1 19 Aleksandrów Łódzki 1 1 1 33 27 27 Ogółem Ołów Kadm Nikiel 1 1 3 3 3 1 3 3 3 1 21 7 8 W 2008 roku średnioroczne stężenia dwutlenku siarki w porównaniu z rokiem 2007 wykazały tendencję malejącą. Nieznacznie wzrosły tylko na 4 stanowiskach (w Łasku w Łowiczu w Pabianicach i Zduńskiej Woli) na pozostałych zmalały. Stężenie średnie dla całego województwa zmalało z 3,20 µg/m3 (2006) do 3.14µg/m3 (wykres poniżej). Ta pozytywna tendencja utrzymuje się już od wielu lat. Średnioroczne stęż. SO2 (μg/m 3) na terenie woj. łódzkiego w latach 2006-2008. 9,00 8,00 7,00 6,00 5,00 4,00 3,00 2,00 B eł c Łó dz ki ha to w sk B i rz ez iń sk K i ut no w sk i Ła sk i Ło w ic O ki po cz yń sk P i ab ia n ic P aj ki ęc za ńs P ki io R t rk ad o w om s z sk i cz an sk i S ie ra S d ki zk er i ni ew T i om ck i as zo w sk W i i e Z l uń du sk ńs i ko -w ol sk i Z gi er W s oj ew k i ód zt w o 1,00 0,00 2006 Wykres nr 5 2007 2008 48 Również średnioroczne stężenia dwutlenku azotu zmalały na większości stanowisk (na 17 z 21 stanowisk). Natomiast średnie roczne stężenie dla całego województwa zwiększyło się nieznacznie z 22,5 μg/m3 w 2007 do 23,1 μg/m3 w 2008 roku. Średnioroczne stężenia NO2 (μg/m 3) na terenie powiatów woj. łódzkiego w latach 2006-2008 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 2006 Ła sk i Ło w ic O ki po cz yń sk P i io tr R ko ad w om sk sz i cz an sk i S ie ra dz S ki ki er ni ew T ic om ki as zo w sk i W ie Z l uń du sk ńs i ko -w ol sk i Z gi er W sk oj i ew ód zt w o zi ńs ki ut no w sk i K B B rz e at ow eł ch Łó dz ki sk i 0,0 2007 2008 Wykres nr 6 Nienormowane wartości średnioroczne formaldehydu wzrosły na 5 z 7 stanowisk a średnia dla Łodzi wzrosła nieznacznie (z 5,6 do 6,2 μg/m3). Zanieczyszczenie to należałoby w dalszym ciągu kontrolować, gdyż wieloletnie obserwacje wskazują na jego wzrost (tabela poniżej). Średnioroczne stężenia formaldehydu (μg/m 3) na terenie Łodzi w trzech punktach pomiarowych w latach 1998- 2008 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 1998 1999 Wodna 40 średnia 2000 2001 2002 2003 Wici 3 Liniow y (średnia) 2004 2005 2006 2007 2008 Przybyszew skiego 10 Wykres nr 7 Stężenia średnioroczne pyłu BS, PM10 i PM2,5 były wyższe w stosunku do poprzedniego roku na 24 stanowiskach a niższe na 9. Średnioroczna wartość pyłu BS dla całego województwa wzrosła z 21,2 μg/m3 do 23,1 μg/m3 czyli około o 10%, a pyłu PM10 z 29,5 μg/m3 do 32,7 μg/m3 co też stanowi około 10%. Liczba przekroczeń normy średniorocznej pyłu BS (40 μg/m3 ) nie uległa zmianie i zanotowano ją na tych samych dwóch stanowiskach: w Łodzi przy ul. Zachodniej 87 i Opocznie przy pl. Kościuszki 9. Omawiane zależności obrazują przedstawione poniżej wykresy: 49 Średnioroczne stężenia pyłu zw ieszonego BS (μg/m 3) na terenie pow iatów w oj. łódzkiego w latach 2006-2008 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 B eł c Łó dz ha ki to w s B rz ki ez i K ńsk ut no i w sk i Ła s Ło ki w O po i ck cz i yń P ab ski ia ni P c aj ęc ki za ńs P ki i R ad otr om kow s sz cz ki ań sk S i ie r S ki adz er ki n To i ew i m as cki zo w W sk i Zd i e uń l uń sk sk i ow ol sk W Zgi i e oj ew rsk ód i zt w o 0,0 2006 2007 2008 Wykres nr 8 3 Sk ew ód zt w o m on ta ie rn i ew ic eR ey ru nw al dz zG Si er ad W oj 33 28 o ie g sk oŻe ro m sk ad om R ka 15 1 Pa w an a Zg ie rz -p l .J ud sk ce -P iłs an i ła ie go II 5 /3 a1 ik ze rn Pa bi Łó dź -C on ów 60 ud zk a Łó dź -R Łó dź -L eg i 50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 Średnioroczne stężenia pyłu PM10 (μg/m ) na terenie woj. łódzkiego w latach 2006-2008 2006 2007 2008 Wykres nr 9 Przekroczenie rocznej normy(35 razy) „liczby przekroczeń D24” dla pyłów, a w przypadku aglomeracji dla pyłu BS wystąpiło na 5 stanowiskach(2 w 2007), na terenie województwa również było 5 stanowisk z takimi przekroczeniami w porównaniu do 4 w 2007 roku. W przypadku pyłów PM10 omawiana norma została przekroczona na 5 stanowiskach zarówno 2008 r. jak i 2007 r. Łączna liczba przekroczeń normy średniodobowej D24 dla pyłu BS (50 μg/m3) na wszystkich stanowiskach województwa wystąpiła w 2008 roku w 852 razy wobec 818 przypadków w roku ubiegłym. Podobną tendencję zanotowano w przypadku pyłu PM10, w 2008 r. wystąpiły 382 przekroczenia wobec 329 w 2007 r. Zanieczyszczenia metalami: kadmem, ołowiem i niklem, również wykazały tendencję rosnącą. W porównaniu z 2007 rokiem wzrosły wszystkie stężenia średnioroczne. Z wymienionych zanieczyszczeń jedynie ołów posiada normowaną wartość średnioroczną (500 ng/m3) nie została ona przekroczona w żadnym punkcie pomiarowym, a zmierzone stężenia średnioroczne były dużo poniżej normy i wahały od 10,3 do 19,2 ng/m3 w zależności od punktu pomiarowego Najwyższe zanotowano w punkcie pomiarowym mieszczącym się w Łodzi przy ul. Rudzkiej 60. Przykładowe wykresy przedstawiono poniżej. 50 Średnioroczne stężenia kadmu, niklu i ołowiu w ng/m3 w p.pom. w Łodzi na ul. Czernika 1/3 w latach 2005-2008 12,00 10,00 8,00 Cd 6,00 Ni 4,00 Pb 2,00 0,00 2005 2006 2007 2008 Cd Ni Pb Wykres nr 10 Średnioroczne stężenia kadmu, niklu i ołowiu 3 w ng/m p.pom. w Łodzi na ul. Rudzkiej 60 w latach 2005-2008 20 15 Cd 10 Ni Pb 5 0 2005 2006 2007 2008 Cd Pb Ni Wykres nr 11 Średnioroczne stężenia kadmu, niklu i ołowiu w ng/m3 w p.pom. w Łodzi na ul. Legionów 2 w latach 2005-2008 30 25 20 Cd 15 Ni 10 Pb 5 0 2005 Wykres nr 12 2006 2007 2008 Cd Ni Pb 51 Podsumowując, należy stwierdzić, że wszystkie zanieczyszczenia oprócz dwutlenku siarki w 2008 r. były wyższe niż w roku ubiegłym, dotyczy to szczególnie pyłów, gdzie wartości stężeń w odniesieniu do norm w porównaniu z 2007 rokiem zwiększyły się o około dziesięć procent. Ten zauważalny wzrost zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w 2008 r. nie ma jednak wpływu na wieloletnią tendencją malejącą (oprócz formaldehydu) badanych substancji. b) powietrze wewnątrz pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi W 2008 r. zanotowano kolejny spadek ilości badań powietrza wewnątrz pomieszczeń, wykonywanych w oparciu o zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 12.03.1996 r. w sprawie dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia wydzielanych przez materiały budowlane, urządzenia i elementy wyposażenia w pomieszczeniach przeznaczonych na pobyt ludzi. I tak, w roku sprawozdawczym do PSSE w Łodzi wpłynęły 2 interwencje od ludności dot. występowania tlenku węgla w powietrzu pomieszczeń w budynkach mieszkalnych. W przypadkach tych nie stwierdzono przekroczeń dopuszczalnych wartości parametrów substancji szkodliwych w powietrzu. IV. STAN SANITARNO-HIGIENICZNY OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ W zakresie higieny komunalnej w 2008 r. skontrolowano 7488 obiektów użyteczności publicznej typu: zakłady opieki zdrowotnej, gabinety indywidualnej i grupowej praktyki lekarskiej i pielęgniarskiej, ustępy publiczne, baseny kąpielowe, domy pomocy społecznej, hotele, obiekty wczasowo-turystyczne, zakłady fryzjerskie i kosmetyczne, dworce i stacje kolejowe, środki transportu publicznego (autobusy, tramwaje, pociągi, taksówki ), tereny rekreacyjne, port lotniczy. inne, takie jak: urzędy, cmentarze, obiekty sportowe, apteki. Na podstawie przeprowadzonych 1109 kontroli w 1428 (1382 w 2007 r.) zakładach opieki zdrowotnej publicznych i niepublicznych oceniono, że 34 (25 w 2007 r.) zakładów pozostaje ze złym stanem sanitarno-technicznym w tym: - 8 szpitali, - 23 poradnie, - 1 laboratorium medyczne, - 1 zakład opiekuńczo-leczniczy, - 1 inny zakład opieki zdrowotnej. Ogółem skontrolowano 1390 (1291 w 2007r.) gabinetów indywidualnej, specjalistycznej i grupowej praktyki lekarskiej oraz pielęgniarskiej i innych obiektów świadczących usługi medyczne. Wykres nr 13. Liczba zoz-ów w dobrym i w złym stanie technicznym w 2008r. W tej grupie stwierdzono 7 obiektów ze złym stanem sanitarno-technicznym. Ilość obiektów służby zdrowia, w których stwierdzono zły stan sanitarno-techniczny pozostaje na poziomie roku 2007. W związku z wejściem w życie rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i obowiązkiem badania bakterii z rodzaju Legionella sp. w 2008 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. łódzkiego wzmożyła nadzór nad instalacjami ciepłej wody w szpitalach w aspekcie przeciwdziałania zagrożeniom zdrowia powodowanym bakteriami z rodzaju Legionella. 52 W 2008 r. we wszystkich szpitalach na terenie woj. łódzkiego (52) przeprowadzono w ramach nadzoru badanie ciepłej wody użytkowej na obecność pałeczek Legionella sp. Na 52 szpitale (122 oddziałów), w 29 szpitalach (54 oddziały) stwierdzono skolonizowanie Legionella sp. instalacji ciepłej wody użytkowej. W przypadku stwierdzenia skolonizowania sieci pałeczkami Legionella sp. PPIS zobowiązywali w drodze decyzji administracyjnych dyrekcje szpitali do doprowadzenia wody ciepłej do wymogów rozporządzenia MZ w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. 30 28 26 24 22 20 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 27 15 11 11 11 1 0 11 1 0 1 0 11 1 22 0 3 11 11 1 0 2 3 11 11 1 0 1 0 1 0 Liczba szpitali na nadzorowanym terenie powiatu Liczba szpitali, w których stwierdzono obecnośd Legionella sp. w ilości większej niż dopuszcza rozporzadzenie MZ Wykres nr 14 Liczba nadzorowanych szpitali na terenie poszczególnych powiatów woj. łódzkiego oraz liczba szpitali, w których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnej liczby Legionella sp. Na 4670 (4530 w 2007 r.) skontrolowanych obiektów z pozostałych grup, w zakresie higieny komunalnej, zły stan sanitarno-higieniczny stwierdzono w 70 (121 w 2007 r.), w tym 57 (115 w 2007 r.) były w złym stanie technicznym. Na koniec 2008 roku stwierdzono zły stan sanitarno – techniczny następujących obiektów: 1 ustęp publiczny w mieście pod względem technicznym – ustęp publiczny przy rezerwacie” Niebieskie Żródła” w Tomaszowie Mazowieckim, 1 pływalnia odkryta MOSiR w Radomsku, ul. Brzeźnicka 24, 1 motel na terenie wsi – motel „Millenium” w Ksawerowie, ul. Łódzka pow. Pabianicki – zły stan techniczny pomieszczeń mieszkalnych i sanitarno-higienicznych, 1 obiekt, w którym są świadczone usługi hotelarskie na terenie wsi – gospodarstwo agroturystyczne „Przysiółek Kresy”, Parzno, pow. bełchatowski. 17 zakładów fryzjerskich w mieście w tym 15 pod względem technicznym, 5 zakładów fryzjerskich na wsi w tym 2 pod względem technicznym, 4 zakłady kosmetyczne w mieście w tym 3 pod względem technicznym, 2 zakłady kosmetyczne na wsi pod względem technicznym, 3 zakładów odnowy biologicznej w mieście w tym pod względem technicznym, 1 53 9 innych zakładów, w których świadczone są usługi fryzjersko-kosmetyczne w mieście, w tym 3 pod względem technicznym, 1 inny zakład, w których świadczone są usługi fryzjersko-kosmetyczne na wsi. 3 dworce i stacje PKP w mieście pod względem technicznym: Dworzec PKP Piotrków Trybunalski ul. POW 5, Stacja PKP w Poddębicach, Stacja PKP Skierniewice-Rawka, 2 dworce i stacje PKP na wsi pod względem technicznym: Stacja PKP Kłódno pow. poddębicki, Stacja PKP Otok pow. poddębicki. 13 innych obiektów użyteczności publicznej w mieście: Cmentarz katolicki w Zelowie, pow. bełchatowski, zakład usługowy „Awal” w Zelowie, apteka „Citofarm” w Bełchatowie, ul. Kościuszki, apteka „Alma” w Bełchatowie, ul. Budryka, Miejskie Centrum Kultury w Bełchatowie, Plac Narutowicza, pokoje gościnne „Laura” w Bełchatowie, ul. Wojska Polskiego, pokoje gościnne „Ada” w Bełchatowie, ul. Solna, apteka w Łasku, ul. Polna, toaleta przy rynku w Pabianicach, ul. Południowa, targowisko w Uniejowie, pow. poddębicki, targowisko Poddębicach, przystanek PKS w Poddębicach, klub „Konstancja” Miejskiego Ośrodka Kultury w Skierniewicach. 7 innych obiektów użyteczności publicznej na wsi: pokoje noclegowe przy Domu Weselnym Kolonia Łobudzice, pow. bełchatowski, Gminne Centrum Kultury filia w Kurnosie, pow. bełchatowski, przystanek PKP w Dobroniu, pow. pabianicki, pokoje noclegowe Porszewice 5, pow. pabianicki, Gminny Ośrodek Kultury w Wolborzu, pow. piotrkowski, boisko sportowe GLKS „Włókniarz” w Moszczenicy, ul. Dworcowa, pow. piotrkowski, Mogilnik w Czerniewicach, ul. Parkowa, pow. tomaszowski. Skontrolowano 544 (599 w 2007 r.) środki transportu komunikacji publicznej, oraz samochody do przewozu chorych, zwłok i szczątków oraz bielizny. Zły stan sanitarny stwierdzono w jednym przypadku (samochód do przewozu bielizny medycznej). W porównaniu z rokiem 2007 znacznej poprawie uległ pod względem sanitarnym i porządkowym stan środków transportu komunikacji miejskiej oraz pociągów pospiesznych i ekspresowych. Poprawie uległo również wyposażenie i stan sanitarny karetek do przewozu chorych oraz samochody do przewozu zwłok i szczątków, w których stwierdzano spełnienie wymogów wynikających z rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 27 grudnia 2007 roku w sprawie wydawania pozwoleń i zaświadczeń na przewóz zwłok i szczątków ludzkich (Dz. U. Nr 249, poz. 1866). Obiekty użyteczności publicznej, w których od wielu lat podczas prowadzonych kontroli stwierdza się niewłaściwy stan porządkowy i techniczny to dworce i stacje kolejowe oraz przystanki PKS. Wiele zastrzeżeń budzi stan przystanków autobusowych na terenach wiejskich: zniszczone wiaty, zdewastowane urządzenia i tablice informacyjne, brak koszy, rozsypane śmieci. Czasem zły stan obiektów wynika z powtarzających się aktów wandalizmu. 54 Działania Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych w zakresie poprawy stanu technicznego nie przynoszą spodziewanych efektów, gdyż zarządcy tych obiektów nie wykonują decyzji argumentując to brakiem funduszy. W 2008 r. trwała w dalszym ciągu przebudowa linii kolejowej Łódź – Warszawa. Na trasie tej uległ poprawie stan sanitarno-porządkowy i techniczny dworców i przystanków. W 2008 r. dalszej poprawie ulega stan sanitarno-techniczny zakładów fryzjerskich, kosmetycznych oraz odnowy biologicznej i tatuażu. Państwowa Inspekcja Sanitarna z terenu woj. łódzkiego na podstawie przeprowadzonych kontroli dokonała oceny w/wym. obiektów w oparciu o wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 17 lutego 2004r. w sprawie szczegółowych wymagań sanitarnych, jakim powinny odpowiadać zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu i odnowy biologicznej (Dz. U. z 2004r. Nr 31, poz. 237). Skontrolowano 863 zakłady, w których wykonywane są zabiegi kosmetyczne i 9 gabinetów tatuażu funkcjonujących w województwie. W w/wym. zakładach wykonywane są zabiegi w zakresie pielęgnacji i upiększania ciała przy użyciu narzędzi mających kontakt ze skórą oraz mogących naruszać ciągłość tkanek. W celu ochrony klientów przed zakażeniem drobnoustrojami chorobotwórczymi używane w trakcie usług narzędzia i przedmioty powinny być czyste, dezynfekowane, a w celu użycia ich do zabiegów mogących naruszyć ciągłość tkanki – sterylne. Przeprowadzone kontrole wykazały, że w większości zakładów zachowane są warunki zabezpieczenia przeciwepidemicznego, jednakże w 5 przypadkach stwierdzono uchybienia sanitarno-higieniczne lub porządkowe, brak należytego zabezpieczenia narzędzi i przyborów, niedopełnienie obowiązku sterylizowania narzędzi wielokrotnego użycia, przeterminowane środki dezynfekcyjne. W wyniku podjętych działań wszczęto postępowanie administracyjne wobec 5 zakładów, w których stwierdzono zagrożenie epidemiczne (do wykonywania zabiegów naruszających ciągłość tkanki stosowano narzędzia bez sterylizacji), co skutkowało czasowym unieruchomieniem zakładu lub stanowiska. W 2008 r. wydanych zostało 19 decyzji nakazujących poprawę stanu sanitarno-higienicznego zakładów kosmetycznych. Nałożonych zostało 21 mandatów karnych na sumę 5250 zł. Na terenie woj. łódzkiego nadzorem sanitarnym objętych jest 9 zakładów, w których wykonuje się tatuaż. Narzędzia do wykonywania tatuażu przechowywane są w sterylnych pakietach w szafkach lub pojemnikach. Za zły bieżący stan sanitarny nałożono w 1 przypadku mandat karny w kwocie 400 zł. W pozostałych zakładach tatuażu stan sanitarno-higieniczny nie budził zastrzeżeń. 55 Autoklaw w zakładzie kosmetycznym 9,4% 4,3% Umowa z ZOZ-em 9,7% Sterylizacja chemiczna 18,3% 58,3% Narzędzia jednorazowego użytku Brak sterylizacji z uwagi na brak usług naruszających ciagłośd tkanki Wykres nr 15 Rodzaje stosowanego zabezpieczenia przeciwepidemicznego w zakresieprowadzenia sterylizacji narzędzi w zakładach kosmetycznych i tatuażu w województwie łódzkim. Stan sanitarno-porządkowy i techniczny w obiektach hotelowych, wczasowo turystycznych, obiektach rekreacyjnych jest dobry. W dalszym ciągu w 2008 r. ulegał poprawie standard w/wym. obiektów świadczenia usług hotelarskich. Hotel „Focus” Łąkowa 23/25 w Łodzi Na terenie województwa znajduje się 1 lotnisko w Łodzi – Port Lotniczy im. Władysława Reymonta - Lublinek. Jest to lotnisko posiadające pełne zaplecze służące do obsługi pasażerów oczekujących na loty krajowe i zagraniczne (Londyn i Dublin, Tel-Aviw). Port Lotniczy Łódź Lublinek znajduje się w fazie intensywnego rozwoju. Rozbudowa pasa startowego, płyty postojowej i drogi kołowania dobiega końca. Głównym celem prowadzonej obecnie inwestycji jest przystosowanie lotniska do obsługi samolotów typu Being 737 i budowa atrakcyjnej siatki połączeń. Stan sanitarno-techniczny obiektu był dobry. 56 V. WNIOSKI KOŃCOWE I PROBLEMY Oceniając stan sanitarny 21 powiatów na terenie województwa łódzkiego stwierdzić należy: 1. Ludność województwa jest w większości zaopatrywana z wodociągów publicznych z ujęć podziemnych, za wyjątkiem ujęcia w Tomaszowie Maz. na rzece Pilicy. Jakość wody do spożycia podawanej przez większość wodociągów nie budziła w 2008 r. zastrzeżeń i utrzymuje się tendencja wzrostu liczby wodociągów podających dobrej jakości wodę do spożycia. Problem, stanowią wodociągi na terenie województwa łódzkiego, w których nadal występują przekroczenia parametrów fizyko-chemicznych – głównie dopuszczalnej zawartości żelaza i manganu, co powoduje warunkową przydatność wody do spożycia. Wymaga to podjęcia działań naprawczych przez zarządców wodociągów: modernizacji lub remontów ujęć i sieci dystrybucyjnej, usprawnienie procesu uzdatniania poprzez modernizacje SUW, a także prowadzenie kontroli wewnętrznej jakości wody. Zapewnienie mieszkańcom wody właściwej jakości wody oraz właściwego stanu sanitarno-technicznego urządzeń wodociągowych powinny być priorytetowymi zadaniami w działalności gmin. 2. Występujące przekroczenia w zakresie zawartości żelaza i manganu i towarzysząca temu podwyższona mętność i barwa obniżają właściwości organoleptyczne wody. Uzyskanie redukcji tych wskaźników do wymogów rozporządzenia Ministra Zdrowia z dn. 29.03.2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 617) w wielu przypadkach wymaga wysokich kosztów inwestycyjnych. Działania naprawcze powinny być przeprowadzone zgodnie z założeniami wynikającymi z przepisów krajowych implementującymi z Dyrektywą Wodną 98/83/EC. 3. W ostatnich latach obserwuje się pozytywną tendencję rozbudowy istniejących wodociągów i przyłączanie małych do większych. Wskazane byłoby, aby działania takie były kontynuowane. 4. Stwierdza się złą jakość wody w większości studni publicznych. Brak zainteresowania tym problemem ze strony władz samorządowych. 5. Ocena obiektów rekreacyjno – sportowych tj. kąpielisk i basenów w 2008 r. jest pozytywna. Liczba obiektów dopuszczonych do użytku dla ludności była na poziomie z roku 2007, chociaż są powiaty, w których nie ma basenów i kąpielisk: łęczycki, wieruszowski. 6. W dalszym ciągu problem stwarzają masowe zakwity glonów w sezonie letnim, w akwenach wodnych na których urządzone są kąpieliska na terenie woj. łódzkiego, co powoduje ich czasowe zamykanie. Również znaczna liczba kąpielisk jest niedostatecznie wyposażona w urządzenia sanitarne: toalety, umywalki z zimną i ciepłą wodą, natryski, szatnie. Wszystko to obniża atrakcyjność turystyczną województwa łódzkiego. W ramach poprawy warunków wypoczynku i rekreacji na terenie istniejących kąpielisk należy podjąć działania zmierzające do prawidłowej organizacji i właściwego zlokalizowania oraz wyposażenia w urządzenia sanitarne. 7. Nie poprawia się w sposób widoczny stan techniczny dworców i stacji PKP, szczególnie na terenach gmin, gdzie w wielu przypadkach często jest niedostateczny. 57 8. W zakresie oceny jakości powietrza atmosferycznego w roku 2008 zanotowano wzrost stężeń wszystkich badanych zanieczyszczeń oprócz dwutlenku siarki. Stężenia formaldehydu od wielu lat utrzymują się na jednakowym poziomie. Ten zauważalny wzrost zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego w 2008 nie ma jednak wpływu na wieloletnią tendencją malejącą badanych substancji. 9. Przeprowadzone badania we wszystkich szpitalach na terenie woj. łódzkiego w kierunku obecności Legionella sp. wykazała, iż w ok. 56% (29 szpitali) stwierdza się skolonizowanie tymi bakteriami instalacji wody ciepłej w w/wym. obiektach. 10. Znacznej poprawie uległ stan sanitarno porządkowy taboru komunikacji miejskiej, pociągów ekspresowych i Inter City, oraz transportu do przewozu chorych i samochodów do przewozu zwłok i szczątków ludzkich. Przygotował: Marek Łukasiewicz Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Komunalnej WSSE 58 59 W ZAKRESIE HIGIENY PRACY W roku 2008 w ewidencji inspekcji sanitarnej woj. łódzkiego były 8924 podmioty gospodarcze zatrudniające ogółem 307 005 pracowników. W stosunku do roku 2007 zwiększyła się zarówno liczba zaewidencjonowanych podmiotów gospodarczych, jak i zatrudnionych w nich pracowników. W dalszym ciągu przeważają zakłady małe zatrudniające do 50 pracowników. W 2008 roku było ich 7766, co stanowi 87% ogółu jednostek będących w ewidencji. Zakłady zatrudniające od 51-250 pracowników stanowiły 10,8% natomiast zakłady zatrudniające powyżej 250 stanowiły 2,17% ogółu zaewidencjonowanych podmiotów gospodarczych. Średnia wielkość zatrudnienia w zakładach w województwie wynosiła 34,4 osoby, co znajduje potwierdzenie, że na terenie województwa łódzkiego największy odsetek stanowią zakłady zatrudniające do 20 pracowników (72,87% ogółu podmiotów gospodarczych). Szczegółowe informacje dot.: ilości podmiotów gospodarczych działających w poszczególnych powiatach województwa oraz ilość podmiotów w poszczególnych kategoriach wielkości (biorąc pod uwagę liczbę pracowników w nich zatrudnionych) przedstawia tabela nr 1 oraz wykres nr 1 i 2. Tabela nr 1. Informacja o liczbie podmiotów gospodarczych w ewidencji inspekcji sanitarnej w rozbiciu na poszczególne powiaty oraz podział zakładów pod względem liczby zatrudnionych w nich pracowników. L.p. powiat liczba liczba zakładów w ewidencji zatrudniających pracowników zakładów powyżej w do 5 6 - 20 21 - 50 51 - 100 101 - 250 250 ewidencji 1 bełchatowski 342 91 120 57 27 33 14 2 brzeziński 212 87 73 41 8 2 1 3 kutnowski 470 169 159 67 33 34 8 4 łaski 163 63 52 29 13 3 3 5 łęczycki 110 47 39 12 4 5 3 6 łowicki 425 211 142 42 18 6 6 7 łódzki 2503 721 1032 383 174 126 67 8 opoczyński 142 48 43 27 7 10 7 9 pabianicki 707 281 269 89 42 19 7 10 pajęczański 203 64 97 23 14 2 3 11 piotrkowski 376 123 130 53 33 21 16 12 poddębicki 126 64 36 18 4 2 2 13 radomszczański 528 195 221 56 28 24 4 14 rawski 192 73 58 35 14 11 1 15 sieradzki 367 151 123 42 27 19 5 16 skierniewicki 284 107 89 46 21 11 10 17 tomaszowski 244 87 83 38 14 14 8 18 wieluński 244 82 81 45 21 8 7 19 wieruszowski 148 50 46 26 15 6 5 20 zduńsko-wolski 274 81 107 47 20 11 8 21 zgierski 864 412 296 87 30 30 9 8789 8924 3207 3296 1263 567 397 SUMA 60 61 Liczba działających podmiotów gospodarczych w poszczególnych powiatach jest zróżnicowana – najmniejsza liczba zakładów w ewidencji inspekcji sanitarnej jest w powiecie łęczyckim – 110 obiektów, największa w powiecie łódzkim – 2503 obiekty (w powiecie łódzkim działa 28,5% wszystkich zakładów województwa łódzkiego). Analiza danych potwierdza, że wiodącymi gałęziami przemysłu województwa są w dalszym ciągu: produkcja odzieży, produkcja i przetwórstwo spożywcze zwłaszcza w części powiatów o charakterze rolniczym, które zagospodarowują miejscowy surowiec oraz produkcja dzianin i tkanin. Z reguły w/w działalność prowadzona w zakładach zatrudniających do 50 pracowników. Ogółem w zakładach prowadzących działalność produkcyjną zatrudnionych jest 34,4% wszystkich pracowników. W 2008 roku kontrolami objęto 2818 podmiotów gospodarczych. Komórki organizacyjne PIS przeprowadziły w podległych obiektach łącznie 3671 kontroli. OCENA ŚRODOWISKA PRACY Ocenę higienicznych warunków pracy dokonano w oparciu o badania przeprowadzone w 6 laboratoriach inspekcji sanitarnej z wdrożonym systemem jakości z 5 pracowniami posiadającymi certyfikaty akredytacyjne oraz w 24 laboratoriach posiadających upoważnienia Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego. Laboratoria Inspekcji Sanitarnej w ramach działalności statutowej wykonały 1018 badań czynników szkodliwych i uciążliwych występujących na stanowiskach pracy wykonując 2671 oznaczeń. Spośród 307005 zatrudnionych w objętych ewidencją podmiotach gospodarczych 7470 pracowników pracowało w warunkach niezgodnych z normatywami higienicznymi, co stanowi 2,4% ogółu zatrudnionych. Obserwuje się powolny spadek liczby pracowników zatrudnionych w warunkach przekroczenia NDS/NDN czynników szkodliwych dla zdrowia. Obrazuje to wykres nr 3. 62 W warunkach przekroczenia Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń substancji chemicznych na koniec 2008 r. pracowało 167 pracowników w 12 zakładach pracy. W trakcie roku odnotowano przekroczenia Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń Chwilowych substancji chemicznych na 2 stanowiskach pracy. Pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach odsunięto od pracy unieruchamiając w ten sposób zagrażające zdrowiu pracowników stanowiska pracy. Poprawiono w ciągu roku warunki pracy likwidując przekroczenia czynników szkodliwych. Wykaz stanowisk pracy, na których w 2008 roku odsunięto od pracy pracowników przedstawiono w tabeli nr 2. Tabela nr 2. Wykaz unieruchomionych stanowisk pracy w 2008 r. Ilość unieruchomionych stanowisk Nazwa zakładu pracy Stanowisko pracy 1 Firma Janmor Głowno ul. Łódzka 15 Szkutnik podczas wykonywania czynności związanych z produkcją kadłubów 1 SP ZOZ w Łasku Operator urządzeń sterylizujących w sterylizatorni gazowej Przyczyna unieruchomienia Uwagi przekroczenie usunięto /poprawiono wentylację przekroczenie NDSCh mechaniczną ogólną i styrenu miejscową –ruchomy rękaw/ przekroczenie usunięto przekroczenie NDSCh /naprawa i modernizacja epoksyetanu instalacji wentylacyjnej / W warunkach przekroczenia NDS pyłu w 2008 roku pracowało 752 osoby zatrudnione w 25 zakładach, co stanowi 10,1% ogółu osób pracujących w przekroczeniach NDS/NDN. Najliczniejszą grupę pracującą w warunkach przekroczenia norm higienicznych stanowią osoby eksponowane na hałas. W 2008 roku w przekroczeniach Najwyższych Dopuszczalnych Natężeń hałasu pracowało 6655 osób, w 256 zakładach, co stanowi 89% ogółu osób zatrudnionych w przekroczeniach normatywów higienicznych. Przekroczenia NDN hałasu utrzymują się w wielu zakładach od wielu lat. Powodem przekroczeń poziomu hałasu jest w dalszym ciągu wykorzystywany w technologii przestarzały park maszynowy. Najwięcej nadmiernie głośnych stanowisk pracy stwierdzono w zakładach włókienniczych (tkalniach, przędzalniach), kopalni węgla, przemyśle maszynowym. Wszystkich pracodawców, u których stwierdzono poziom hałasu przekraczający obowiązujący normatyw higieniczny zobowiązano do podjęcia działań mających na celu zmniejszenie ekspozycji na hałas, a pracowników narażonych nakazano wyposażyć w atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników. Obowiązek ten realizowany jest przez pracodawców na bieżąco. W warunkach narażenia na nadmierne drgania pracowało 207 pracowników, co stanowi to 12,8% ogółu zatrudnionych w przekroczenia NDS/NDN, a mikroklimatu gorącego 6 pracowników. Szczegółowe informacje dot. przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych na stanowiskach pracy w zakładach w poszczególnych powiatach przedstawiają wykresy nr 4 i nr 5. 63 64 Brak aktualnych wyników pomiarów czynników szkodliwych stwierdzono w 347 zakładach, to jest w 12,3% skontrolowanych w 2008 roku podmiotach gospodarczych. Zły stan sanitarny stwierdzono w 123 zakładach. Najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły braku: pomieszczeń higieniczno-sanitarnych i właściwie zorganizowanych szatni, wydzielonych miejsc i pomieszczeń do spożywania posiłków, oraz niedostatecznego zaplecza sanitarnego i złego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń higieniczno-sanitarnych. W wyniku przeprowadzonych 3671 kontroli wydano w 2008 roku łącznie 665 decyzji administracyjnych. Decyzji dotyczących poprawy warunków pracy wydano 295, obniżenia stężeń i natężeń czynników szkodliwych 150 oraz 2 decyzje unieruchamiające 2 stanowiska pracy. W wyniku prowadzonego postępowania egzekucyjnego nałożono 11 mandatów na kwotę 2150 zł. Wydano 48 upomnień z powodu nie wykonania przez pracodawców nakazów zawartych w decyzjach administracyjnych, wystawiono 6 tytułów wykonawczych i wydano 9 postanowień o nałożeniu grzywny na łączną kwotę 3950 zł. W wyniku działań inspekcji sanitarnej osiągnięto istotną poprawę warunków sanitarnych. Dotyczyła ona przede wszystkim: zapewnienia pracownikom nowych szatni, umywalni, natrysków oraz jadalni, przeniesienia produkcji do nowo wybudowanego zakładu lub do innych pomieszczeń, wydzielenia i odpowiedniego wyposażenia pomieszczeń sanitarno-higienicznych, odnowienia ścian i sufitów w pomieszczeniach produkcyjnych i higienicznosanitarnych, zapewnienia pracownikom odzieży roboczej i środków ochrony indywidualnej. W wyniku podjętych przez pracodawców działań takich jak: instalowanie odciągów służących do odsysania zanieczyszczeń u źródeł ich powstawania, hermetyzacja i automatyzacja procesów chemicznych, modernizacja urządzeń i maszyn emitujących hałas, modernizacja wentylacji lub wykonanie nowej wentylacji wyciągowo – nawiewnej, zmiana technologii spawania, obniżono poziom stężeń i natężeń czynników szkodliwych i tym samym uzyskano likwidację przekroczeń normatywów higienicznych. Poprawiono warunki pracy 1546 pracownikom. Największy problem aktualnie stanowi hałas. Kompleksowe działania mające na celu zapobieganie ujemnym skutkom działania hałasu obejmują ograniczanie ekspozycji metodami: technicznymi, organizacyjno-administracyjnymi, stosowania indywidualnych ochronników słuchu, profilaktyką medyczną. We wszystkich zakładach pracy, w których utrzymuje się hałas ponadnormatywny pracownicy stosują atestowane ochronniki słuchu dobrane do wielkości charakteryzujących hałas i do cech indywidualnych pracowników a pracodawcy podejmują w/w działania. CHOROBY ZAWODOWE Mimo postępów wiedzy medycznej, systematycznej poprawy warunków pracy i świadomości pracowników poprzez informowanie ich o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami warunki pracy stanowią zróżnicowane zagrożenia zdrowotne, których następstwem są choroby zawodowe. 65 W 2008 r. wydano 107 decyzji stwierdzających 99 chorób zawodowych oraz 118 decyzji o braku podstaw do jej stwierdzenia z powodu braku: choroby w wykazie chorób zawodowych, narażenia w środowisku pracy oraz nie rozpoznania cech klinicznych choroby zawodowej. Analizując liczbę stwierdzanych chorób zawodowych w ostatnich czterech latach należy stwierdzić, że do 2007 r. następuje systematyczny spadek stwierdzanych chorób zawodowych, natomiast w 2008 r. nastąpił ich wzrost z powodu stwierdzonych chorób narządu głosu spowodowanych nadmiernym wysiłkiem głosowym u nauczycieli i astmy oskrzelowej u piekarzy i rolników. W roku sprawozdawczym nastąpił ich wzrost o 12 przypadków. w 2004 r. – stwierdzono 162 choroby zawodowe, w 2005 r. – stwierdzono 142 choroby zawodowe, w 2006 r. – stwierdzono 96 chorób zawodowych, w 2007 r. – stwierdzono 87 chorób zawodowych, w 2008 r. stwierdzono 99 chorób zawodowych. Powyższe przedstawia wykres 6. 66 Strukturę chorób zawodowych stwierdzonych w latach 2004 – 2008 przedstawia wykres nr 7. W roku sprawozdawczym najwięcej chorób zawodowych stwierdzono w powiatach: łódzkim (30 chorób), tomaszowskim (9 chorób), sieradzkim, wieluńskim (7 chorób), piotrkowskim i zgierskim (6 chorób), kutnowskim, opoczyńskim i pabianickim (5 chorób), skierniewickim (4 choroby), łęczyckim (3 choroby), bełchatowskim, pajęczańskim, poddębickim i radomszczańskim (2 choroby), brzezińskim, łowickim, rawskim, wieruszowskim (1 choroba). W pozostałych 2 powiatach łaskim i zduńsko-wolskim nie stwierdzono chorób zawodowych. Liczbę stwierdzonych chorób zawodowych w poszczególnych powiatach województwa przedstawia wykres nr 8. 67 Należy zaznaczyć, że w dalszym ciągu stwierdzane są choroby zawodowe będące następstwem pracy z niebezpiecznymi substancjami chemicznymi. Liczba ich systematycznie się zmniejsza. W 2008 r. odnotowano jedynie 2 choroby będące następstwem ostrych lub przewlekłych zatruć substancjami chemicznymi, czyli o 3 choroby mniej w stosunku do 2007 r. Wzrosła liczba chorób zawodowych narządu głosu i astmy oskrzelowej. Choroby narządu głosu są najczęściej rozpoznawaną chorobą w grupie zawodowej nauczycieli. W 2006 r. rozpoznano 7 przypadków w 2007 – 9 przypadków natomiast w 2008 r. – 18 przypadków. Podobny stan dotyczy zachorowalności na astmę oskrzelową. W 2007 r. stwierdzono 7 przypadków, zaś w 2008 r. - 16 przypadków w grupie zawodowej piekarzy i rolników. Ponadto stwierdzono nowe przypadki zachorowania na astmę zawodową bez okresu latencji – zespół reaktywnej dysfunkcji dróg oddechowych RADS rozwijającej się po krótkotrwałej jednorazowej ekspozycji wziewnej na drażniące czynniki chemiczne występujące w dużych stężeniach np.: izocyjaniany, tlenki azotu, cyjanowodór, etanoloamina, związki chloru. Nieznacznie wzrosła (o 2 choroby) liczba rozpoznawanej boreliozy u leśników. Liczba chorób zawodowych wywołanych działaniem hałasu znacznie się zmniejsza w stosunku do lat ubiegłych. Od 2007 r. liczba rozpoznawanych chorób słuchu kształtuje się na poziomie rozpoznanych 2 przypadków. Od kilku lat na prawie niezmienionym poziomie utrzymuje się liczba stwierdzanych chorób zakaźnych. W 2006 roku zanotowano 20 chorób, w 2007 r. 19 chorób, a w 2008 – 21 chorób. W przypadku WZW typu B nie zanotowano zachorowań, natomiast wzrosła liczba WZW typu C ( w 2007 r. rozpoznano 6 przypadków choroby, w roku 2008 było rozpoznanych 10 chorób). Zachorowania dotyczyły głównie pielęgniarek zatrudnionych w zakładach opieki zdrowotnej. Nastąpił również nieznaczny spadek zachorowań na gruźlicę (aktualnie zanotowano 3 przypadki, zaś w roku 2007 5 przypadków). Spadła liczba stwierdzonej pylicy płuc – azbestozy u pracowników Zakładów Wyrobów i Uszczelnień Azbestowych „POLONIT” S.A. w likwidacji w Łodzi – stwierdzono 4 choroby. NARAŻENIE NA CZYNNIKI RAKOTWÓRCZE Ocenę narażenia na czynniki rakotwórcze dokonano w oparciu o zapisy rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 1 grudnia 2004 r. w sprawie substancji, preparatów, czynników lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w środowisku pracy (Dz. U. nr 280 poz. 2771). W województwie łódzkim ogółem w kontakcie z czynnikami rakotwórczymi pracowało 3879 pracowników zatrudnionych w 189 zakładach. Tabela nr 3 przedstawia liczbę pracowników narażonych (kobiety, mężczyźni) na czynniki rakotwórcze w poszczególnych powiatach. 68 Tabela nr 3. Liczba pracowników narażonych na czynniki rakotwórcze lub mutagenne w powiatach Liczba osób narażonych Liczba zakładów Lp. P(G)SSE na czynniki rakotwórcze pracy ogółem kobiet mężczyzn 1 Bełchatów 9 304 136 168 2 Brzeziny 1 10 4 6 3 Kutno 7 134 39 95 4 Łask 1 4 4 0 5 Łęczyca 3 10 0 10 6 Łowicz 2 34 0 34 7 Łódź 63 1453 754 699 8 Opoczno 9 82 19 63 9 Pabianice 8 150 121 29 10 Pajęczno 6 0 0 0 11 Piotrków Tryb. 11 85 43 42 12 Poddębice 2 26 1 25 13 Radomsko 27 912 186 726 14 Rawa Maz. 2 12 7 5 15 Sieradz 7 151 99 52 16 Skierniewice 9 232 56 176 17 Tomaszów Maz. 5 83 47 36 18 Wieluń 2 96 71 25 19 Wieruszów 4 3 0 3 20 Zduńska Wola 2 9 6 3 21 Zgierz 9 89 66 23 Razem 189 3879 1659 2220 Największą grupę wśród zatrudnionych w kontakcie z czynnikami kancerogennymi stanowią pracownicy zatrudnieni w ochronie zdrowia. Narażenia dotyczyły głównie promieniowania jonizującego, którego źródłami są izotopy, urządzenia takie jak: aparaty RTG, tomografy, mammografy, epoksyetan używany do sterylizacji narzędzi chirurgicznych i środków pomocniczych. Narażenie na pył drewna twardego (buku, dębu) również stanowiło liczną grupę pracowników zatrudnionych w zakładach województwa łódzkiego zwłaszcza powiatu radomszczańskiego, w którym prowadzona jest produkcja mebli. Narażenie na azbest występuje podczas wykonywania prac demontażowych: pokryć dachowych budynków mieszkalnych i gospodarczych, osłon ociepleń budynków mieszkalnych, chłodni kominowych – wymiana tkaniny azbestowej aeracyjnej na blokach energetycznych, wymiany komór gaszeniowych styczników wysokiego napięcia w pojazdach trakcyjnych. INFORMACJA DOTYCZĄCA PRODUCENTÓW, DYSTRYBUTORÓW I STOSUJĄCYCH SUBSTANCJE I PREPARATY CHEMICZNE, PREKURSORÓW KATEGORII 2 I 3, PRODUKTÓW BIOBÓJCZYCH, DETERGENTÓW I SZKODLIWYCH CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM W 2008 r. w oparciu o obowiązujące przepisy kontynuowano nadzór nad substancjami i preparatami chemicznymi, prekursorami kategorii 2 i 3, produktami biobójczymi, detergentami i szkodliwymi czynnikami biologicznymi. 69 W województwie łódzkim jest 94 producentów – substancji i preparatów chemicznych, 20 importerów, 326 dystrybutorów w tym hurtownie, sklepy wielkopowierzchniowe (np. OBI, Praktiker), sklepy-hurtownie branżowe np. budowlane oraz 2441 stosujących je w działalności zawodowej, 8 wprowadzających do obrotu prekursory kat. 2 i 36 wprowadzających do obrotu prekursory kat. 3. W województwie łódzkim nie ma eksporterów prekursorów narkotyków kategorii 2 i 3 do krajów trzecich, 23 podmioty odpowiedzialne za pierwsze wprowadzenie do obrotu produktu biobójczego. Z uwagi na fakt, iż większość stosowanych produktów biobójczych stanowią substancje i preparaty chemiczne zawarte m. in. w środkach czystości w trakcie kontroli miały zastosowanie odnoszące się do nich przepisy. Liczbę kontroli przeprowadzonych w trakcie sprawowanego nadzoru obrazuje wykres nr 9. Najczęściej stwierdzane podczas kontroli sanitarnych nieprawidłowości dotyczyły: - braku lub nieprawidłowości w kartach charakterystyk produktów biobójczych i stosowanych, produkowanych lub wprowadzanych do obrotu substancji i preparatów, - nieprawidłowego oznakowania opakowań i zbiorników oraz etykiet w języku obcym, - braku spisu stosowanych lub wprowadzanych substancji i preparatów, - nie zapoznania pracowników z treścią ich kart charakterystyk, - braku oznakowania stanowisk pracy z substancjami i preparatami niebezpiecznymi oraz miejsc ich przechowywania, - nie poinformowania Inspektora ds. Substancji i Preparatów Chemicznych o wprowadzaniu do obrotu i nie zgłoszenia do PSSE faktu zakupu i użytkowania preparatów żrących R 35 i ewidencjonowanie ich rozchodu, - niewłaściwego oznakowania produktu biobójczego (nieopisany piktogram, brak nazwy substancji czynnej). W ramach nadzoru nad prekursorami kat. 2 i 3 i detergentami stwierdzono, że obowiązujące w tym zakresie przepisy są przestrzegane. Liczbę nakazów zamieszczonych w wydawanych decyzjach przedstawia wykres nr 10. 70 Największymi producentami wyrobów rynkowych klasyfikowanych jako niebezpieczne w województwie łódzkim są: 1. Atlas – Wytwórnia Klejów i Zapraw Budowlanych w Łodzi, ul. Kilińskiego 2 Zakład Produkcyjny w Zgierzu, ul. Szczawińska 52a, 2. Kerakol Polska sp. z o.o. Rzgów, ul. Katowicka 128, 3. Torggler – Ekor Zgierz, ul. Sadowa 6, 4. Polifarb – Łódź sp. z o.o. Producent Wyrobów Lakierniczych, ul. 6 Sierpnia 100/102, 5. Organika S.A, ul. Ciasna 21a, 6. Dyrup Spółka z o.o Łódź, ul. Dąbrowskiego 238. Największymi dystrybutorami niebezpiecznych substancji chemicznych na terenie woj. łódzkiego są następujące podmioty gospodarcze: 1. Brenntag w Zgierzu, ul. Kwasowa 5, 2. Chemia S.A. w Łodzi, ul. Brukowa 27, 3. Chemikolor w Łodzi. ul. Morgowa 4, 4. Labo-Mix Sp. Cywilna w Łodzi, ul. Łąkowa 3/5, 5. „Witko” w Łodzi, Al. Piłsudskiego 143, 6. DONAUCHEM Polska Sp. z o.o. w Zgierzu, ul. Sadowa 6/14, 7. Hurtownia Odczynników Chemicznych „BUTRA” w Skierniewicach, ul. Witkacego 1. NADZÓR NAD SZKODLIWYMI CZYNNIKAMI BIOLOGICZNYMI W 2008 r. w zakresie szkodliwych czynników biologicznych występujących w środowisku pracy objęto nadzorem pracowników służb leśnych zatrudnionych w 48 zakładach leśnych w skład, których wchodzą: nadleśnictwa, zakłady usług leśnych i inne zakłady. Przeprowadzono 50 kontroli sanitarnych w 41 zakładach leśnych. 71 W skontrolowanych zakładach 943 pracowników wykonywało pracę w narażeniu na czynniki biologiczne zaliczane do 2 i 3** grupy zagrożenia, czynniki fizyczne: hałas, drgania mechaniczne oraz czynniki chemiczne (oleje, smary). W narażeniu na czynniki biologiczne pracowało 782 pracowników. Nieprawidłowości w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących szkodliwych czynników biologicznych stwierdzone były w 7 zakładach leśnych i polegały na: nie dokonaniu oceny ryzyka zawodowego uwzględniającej narażenie na czynniki biologiczne i wszystkie wymagane przepisami informacje, barku rejestru pracowników i prac narażających pracowników na działanie szkodliwego czynnika biologicznego zakwalifikowanego do grupy 3** zagrożenia. Pracownicy wykonujący pracę w narażeniu na czynniki biologiczne mają zapewnione: środki ochrony zbiorowej i indywidualnej. INFORMACJA O ZAKŁADACH OPIEKI ZDROWOTNEJ W roku 2008 na terenie województwa znajdowało się 334 zakłady opieki zdrowotnej, w których zatrudnionych było 32432 pracowników. Z uwagi na występujące zagrożenia zdrowotne pracowników zatrudnionych w lecznictwie stacjonarnym i otwartym w roku sprawozdawczym przeprowadzono 200 kontroli i wydano 39 decyzji w tym 10 decyzji dotyczących czynników biologicznych, 2 chemikaliów, 13 dotyczących przeprowadzenia badań i pomiarów czynników szkodliwych, 19 innych. Pracownicy w/wym. placówek narażeni są na działanie: substancji rakotwórczych promieniowania jonizującego epoksyetanu, epoksypropanu, wirusa HBV, HCV, substancji stosowanych w anestezji wziewnej: 2-Bromo-2-Chloro-1,1,1-trifluoroetanu (halotanu), sevofluranu, izofluranu i podtlenku azotu, leków cytostatycznych, szkodliwych czynników biologicznych. Leki cytostatyczne stosowane są w 8 zakładach opieki zdrowotnej, a liczba pracowników pracujących w kontakcie z nimi wynosi 41 w tym 41 kobiet. Gazy anestetyczne stosowane są we wszystkich szpitalach i zakładach opieki zdrowotnej które posiadają sale operacyjne. Najczęściej stosowanymi gazami anestetycznymi są podtlenek azotu, halotan, sevofluran i izofluran. Halotan najczęściej stosowany jest do znieczulania dzieci a sevofluran do dorosłych. Na gazy anestetyczne eksponowani są: lekarze anestezjolodzy, chirurdzy, pielęgniarki anestezjologiczne oraz ginekolodzy. Najwięcej narażonych jest w grupie chirurgów. Dla pracowników bloków operacyjnych była opracowana ocena ryzyka zawodowego. Nie odnotowano przypadków zatruć pracowników eksponowanych na gazy i pary anestetyczne. W roku sprawozdawczym u pracowników ochrony zdrowia stwierdzono 24 choroby zawodowe, czyli o 10 więcej niż w 2007 r. Najwięcej rozpoznawanych chorób to choroby zakaźne, których liczba utrzymuje się na niezmienionym poziomie, podobnie jest w przypadku chorób obwodowego układu nerwowego wywołanych sposobem wykonywania pracy. W 2008 r. nie zanotowano zachorowań na WZW typu B na co miało wpływ wprowadzenie sprzętu jednorazowego, szczepień ochronnych oraz wyposażenie pracowników w niezbędny sprzęt ochronny, stałe bezwzględne stosowanie uniwersalnych zasad profilaktyki zakażeń krwiopochodnych, dbanie o wysoki poziom higieny indywidualnej i wysoki standard sanitarno higieniczny miejsca pracy oraz stanowiska pracy. W stosunku do ubiegłego roku wzrosła liczba chorób takich jak: choroby skóry tj. pokrzywki kontaktowej i alergicznego kontaktowego zapalenia skóry, układu ruchu wywołanego sposobem pracy i alergicznego nieżytu nosa. W 2008 r. nie zanotowano w omawianej grupie zawodowej nowotworów złośliwych. 72 Analizując strukturę i liczbę stwierdzonych chorób zawodowych w grupach zawodowych: lekarz, lekarz stomatolog, pielęgniarka, salowa, pomoc stomatologiczna, technik RTG, sprzątaczka można stwierdzić, że najwięcej stwierdzanych chorób zawodowych jest wśród pielęgniarek. Najczęściej diagnozowanymi jednostkami chorobowymi są: wirusowe zapalenie wątroby i gruźlica. Powyższą sytuację przedstawiają wykresy nr 11 i nr 12. 73 WNIOSKI: Dokonując oceny stanu sanitarnego warunków pracy województwa należy stwierdzić: w przypadku czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy: nastąpił znaczny wzrost przekroczeń Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń czynników chemicznych, na który miało wpływ przekroczenie obowiązujących normatywów higienicznych dla podtlenku azotu, którego pomiary stężeń wykonano po raz pierwszy w roku sprawozdawczym na stanowiskach pracy bloków operacyjnych. utrzymuje się w dalszym ciągu narażenie na hałas ponadnormatywny i pyły /tkalnie, przędzalnie, kopalnia węgla, przemysł maszynowy/. Podejmowane przez pracodawców działania: techniczne, organizacyjno-administracyjne, stosowanie środków ochrony indywidualnej, profilaktyka medyczna w znacznym stopniu zapobiegają ujemnym skutkom działania szkodliwych czynników występujących w środowisku pracy. w przypadku stwierdzonych chorób zawodowych: nastąpił znaczny wzrost zachorowań na choroby zawodowe w stosunku do ubiegłych lat spowodowany progresją zachorowań na przewlekłe choroby narządu głosu w grupie zawodowej nauczycieli oraz astmy oskrzelowej u piekarzy i rolników. Ponadto stwierdzono nowe przypadki zachorowań na astmę zawodową bez okresu latencji – zespół reaktywnej dysfunkcji dróg oddechowych RADS rozwijającej się po krótkotrwałej jednorazowej ekspozycji wziewnej na drażniące czynniki chemiczne występujące w dużych stężeniach: izocyjaniany, tlenki azotu, cyjanowodór, etanoloamina, związki chloru. nastąpił niewielki wzrost zachorowań na choroby zawodowe: alergiczny nieżyt nosa, zespół wibracyjny, choroby zakaźne i pasożytnicze i boreliozę. nastąpił znaczny spadek zachorowań na choroby zawodowe w stosunku do lat ubiegłych takich jak: – ostre i przewlekłe zatrucia wywołane przez substancje chemiczne, – pylice płuc, – choroby skóry, co jest spowodowane poprawiającymi się warunkami pracy i świadomością pracowników poprzez informowanie ich o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą oraz zasadach ochrony przed zagrożeniami. nie zanotowano nowotworów złośliwych oraz WZW typu B. w wyniku działań Inspekcji Sanitarnej osiągnięto istotną poprawę warunków sanitarnych pomieszczeń produkcyjnych i sanitarno-higienicznych oraz zaopatrzenie pracowników w odzież roboczą i środki ochrony indywidualnej. POSTULATY: W związku z rosnącą liczbą podmiotów gospodarczych będących pod nadzorem inspekcji sanitarnej celowym wydaje się stworzenie komputerowej bazy danych zawierającej informacje o prowadzonej w nich działalności nadzorowej. Przygotowała: Barbara Piórkowska Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Pracy WSSE 74 75 W ZAKRESIE HIGIENY ŻYWNOŚCI, ŻYWIENIA I PRZEDMIOTÓW UŻYTKU CHARAKTERYSTYKA STANU SANITARNEGO OBIEKTÓW PRODUKCJI I OBROTU ŻYWNOŚCIĄ ORAZ MATERIAŁAMI I WYROBAMI PRZEZNACZONYMI DO KONTAKTU Z ŻYWNOŚCIĄ W roku 2008 pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa łódzkiego znajdowało się 21 931 zakładów produkcji i obrotu żywnością oraz materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. W roku sprawozdawczym zatwierdzono 3741 zakładów, skontrolowano 12 524, przeprowadzono ogółem 21 302 kontrole sanitarne, w tym 2150 interwencyjnych. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 8653 zakłady. W roku sprawozdawczym 46 obiektów oceniono jako niezgodne z wymaganiami, co stanowi 0,5% ogółu ocenianych (w 2007 r. zakłady niezgodne z wymaganiami stanowiły 1,2% ogółu ocenianych). Ogółem wydano 1452 decyzje administracyjne, w tym 56 decyzji unieruchomienia/przerwania działalności całego lub części zakładu oraz 21 decyzji zakazu wprowadzania produktu do obrotu, nałożono ogółem 1144 mandatów karnych na sumę 239 100, 00 zł., skierowano 7 wniosków do Sądu Grodzkiego, 89 wniosków o nałożenie kar pieniężnych przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi oraz 4 zawiadomienia do prokuratury. WYNIKI OCENY STANU SANITARNEGO OBIEKTÓW Lp. Grupa obiektów 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Obiekty produkcji żywności Obiekty obrotu żywnością Obiekty żywienia zbiorowego otwartego, w tym zakłady małej gastronomii Obiekty żywienia zbiorowego zamkniętego Wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością Miejsca obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością Środki transportu Liczba obiektów znajdujących się pod nadzorem w 2007r. Liczba obiektów skontrolowanych Liczba obiektów ocenionych na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego Liczba obiektów ocenionych jako nie spełniające wymagań % obiektów nie spełniających wymagań w stosunku do ogółu ocenionych 1.366 1.251 1.127 4 0,4 13.944 7.021 4.530 31 0,7 3.969 2.219 1.499 4 0,3 2.542 1.362 973 1 0,1 1.864 1.586 1.378 5 0,4 31 23 18 0 0 144 87 10 0 0 613 337 91 2 2,2 76 Porównanie stanu sanitarnego wybranych grup obiektów żywnościowożywieniowych w roku 2007 i 2008 wyrażone w % obiektów niezgodnych z wymaganiami przedstawia wykres Nr 1. nie P iek ar we zyny hurto M aga wego otwa y ż yw ienia Zak ła d z bioro y ż yw ienia z bioro wego z amk spoż S kl epy 2007 rte nięte ywc ze rnie Rodzaje obiektów Zak ła d Zak ła d y prz emys łu z b oż. Ciast ka ar. -młyn ortu ki tra nsp Ś rod jne y garm aż ery K ios ki Zak ła d wcz e 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 spoży % obiektów niezgodnych z wymaganiami Wykres Nr 1 Stan sanitarny obiektów wyrażony w % obiektów niezgodnych z wymaganiami 2008 OBIEKTY PRODUKCJI ŻYWNOŚCI Ciastkarnie W roku sprawozdawczym zarejestrowano 244 zakłady, zatwierdzono 37 skontrolowano 236, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 214. Niezgodny z wymaganiami był 1 obiekt, co stanowi 0,5% (w roku 2007 - 1,9%) z uwagi na brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych osób zatrudnionych w kontakcie z żywnością. Ogółem przeprowadzono 515 kontroli i rekontroli, w tym 15 interwencyjnych. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w tej grupie obiektów to: - brak zachowanej ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się, - zły stan techniczny pomieszczeń, urządzeń i sprzętu produkcyjnego, - brak czystości i porządku w pomieszczeniach ciastkarni, - brak orzeczeń lekarskich do celów sanitarno-epidemiologicznych osób zatrudnionych w kontakcie z żywnością, - brak systematycznie prowadzonych rejestrów z zakresu GHP/GMP. Podjęte działania PIS przyczyniły się do wzmożenia przez przedsiębiorców nadzoru nad jakością zdrowotną surowców używanych do produkcji, znacząco spadła ilość podejrzeń o zatrucia pokarmowe. W 242 zakładach wdrożone zostały zasady GHP/GMP oraz nastąpił postęp we wdrażaniu zasad systemu HACCP (121 zakładów posiada wdrożony system HACCP). Zakłady posiadają również opracowaną procedurę wycofywania z produkcji i obrotu żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej. 77 W ciastkarniach prowadzona jest identyfikowalność dostawców surowców. Na używane surowce pochodzenia zwierzęcego zakłady posiadają handlowe dokumenty identyfikacyjne. Nie stwierdzono stosowania do produkcji ciast mleka w proszku oraz wodorowęglanu amonu pochodzącego z Chin. Stan sanitarny tych obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzoną modernizację pomieszczeń oraz doposażenie zakładów w odpowiednie urządzenia i sprzęt. Poprawiła się również funkcjonalność zakładów, wyegzekwowano wyposażenie zakładów w szafy chłodnicze do ekspedycji wyrobów gotowych, wydzielenie myjni pojemników transportowych. Pomimo tych pozytywnych aspektów w 2008 r. wystąpił podobnie jak w latach ubiegłych problem niewłaściwej jakości zdrowotnej ciastek z kremem. Ogółem wydano 76 decyzji administracyjnych, w tym 6 decyzji czasowego unieruchomienia lub przerwania produkcji: - 1 decyzję przerwania produkcji z uwagi na zakwestionowane próbki ciast z kremem (obecność pałeczek Salmonella) do czasu przeprowadzenia skutecznej dezynfekcji pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, okazania pozytywnych wyników badań zakwestionowanego asortymentu oraz wyników badań personelu na nosicielstwo, - 1 decyzję ograniczającą produkcję w zakładzie do ciast suchych, trwałych mikrobiologicznie z uwagi na zakwestionowane próbki rolady z bitą śmietaną ze względu na obecność bakterii chorobotwórczych Salmonella w 25 g, - 3 decyzje unieruchomienia zakładu ze względu na antysanitarny stan pomieszczeń i obecność szkodników zbożowo-mącznych. Wydano również 1 decyzję nakazującą odsunięcie pracownika, u którego w wyniku badań wykryto pałeczki Salmonella, od prac w kontakcie z żywnością. Pozostałe decyzje wydawano w celu wyegzekwowania właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń i sprzętu produkcyjnego, zapewnienia właściwych warunków do przechowywania jaj, dostatecznej powierzchni chłodniczej, właściwych warunków mycia i dezynfekcji jaj, urządzenia prawidłowego stanowiska do mycia opakowań transportowych, zapewnienia właściwej funkcjonalności pomieszczeń, zabezpieczenia pomieszczeń zakładu przed dostępem szkodników, prowadzenia i przechowywania dokumentacji umożliwiającej zidentyfikowanie dostawcy surowców, zapewnienia prawidłowego znakowania wyrobu, opracowania i wdrożenia instrukcji GHP/GMP, opracowania procedury zabezpieczenia i wycofania z obrotu partii żywności nie odpowiadającej wymaganiom jakości zdrowotnej, procedury zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami oraz systematycznego prowadzenia rejestrów z zakresu GHP/GMP, a także opracowania i wdrożenia zasad systemu HACCP. Ogółem nałożono 36 mandatów karnych na sumę 8 850,00zł, skierowano 1 wniosek do sądu grodzkiego ze względu na prowadzenie produkcji żywności w antysanitarnych warunkach i obecność szkodników zbożowo- mącznych oraz 4 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, 4 i 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych, rozpoczęcie działalności w zakresie produkcji ciast bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na niewłaściwe przechowywanie surowców i wyrobów gotowych nietrwałych mikrobiologicznie, stosowanie do produkcji surowców po upływie terminu przydatności do spożycia, brak segregacji w urządzeniach chłodniczych, brak czystości i porządku w pomieszczeniach, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny, używanie do produkcji jaj bez obróbki wstępnej, brak wdrażania systemu HACCP, zakwestionowane próbki wyrobów gotowych. 78 Piekarnie Według ewidencji zarejestrowano 471 zakładów, zatwierdzono 57, skontrolowano 438, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 412. Za niezgodny z wymaganiami uznano 1 obiekt, co stanowi 0,2% (w roku 2007 - 1,4%), który zakończył działalność w grudniu 2008 r. Ogółem w piekarniach przeprowadzono 924 kontrole i rekontrole, w tym 29 interwencyjnych. Najczęściej stwierdzanie nieprawidłowości: - brak zachowanej ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się, - nieprawidłowe znakowanie wyrobów gotowych, - brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 464 piekarniach, a 170 zakładów wdrożyło system HACCP. W 2008 r. wydano 141 decyzji administracyjnych, w tym 7 decyzji unieruchomienia zakładu. Zakłady unieruchomiono z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń oraz obecność śladów gryzoni (w 2 zakładach). Decyzjami administracyjnymi zobowiązano właścicieli piekarni do poprawy stanu sanitarno-technicznego zakładu (odnowienia pomieszczeń, zainstalowania umywalek w pomieszczeniach produkcyjnych, stanowiska do mycia sprzętu produkcyjnego, wydzielenia zmywalni opakowań transportowych, wymiany zniszczonych urządzeń i sprzętu produkcyjnego, zabezpieczenia punktów świetlnych, zapewnienia prawidłowej funkcjonalności pomieszczeń), przechowywania surowców łatwo psujących się we właściwej kontrolowanej na bieżąco temperaturze, właściwego odprowadzenia nieczystości płynnych, zabezpieczenia zakładu przed dostępem szkodników, zapewnienia prawidłowego znakowania wyrobów gotowych, poprawy stanu sanitarno-technicznego środków transportu żywności, opracowania i wdrożenia instrukcji GHP/GMP oraz wdrażania systemu HACCP. W 2008 r. nastąpiła poprawa stanu sanitarnego w tej grupie obiektów w zakresie funkcjonalności i stanu technicznego pomieszczeń, znakowania pieczywa, przechowywania surowców łatwopsujących się, a także w zakresie udokumentowania czynności związanych z dobrą praktyką higieniczną i dobrą praktyką produkcyjną oraz opracowywania i wdrażania systemu HACCP. Kontrola wewnętrzna, monitorowanie CCP, stosowanie zasad GHP przyczynia się do poprawy warunków produkcji i bezpieczeństwa żywności. W wyniku działań PIS poprawił się stan sanitarno-techniczny zakładów, odnowiono ściany, sufity, drzwi do pomieszczeń zakładu, zamontowano nowe urządzenia wentylacyjne, wymieniono sprzęt produkcyjny, wyegzekwowano wydzielenie i prawidłowe wyposażenie myjni pojemników transportowych, właściwe warunki do mycia i przechowywania sprzętu produkcyjnego. Część zakładów doposażono w specjalistyczne urządzenia i sprzęt np. dzieże, garowniki, piece z elektronicznym oprogramowaniem. 79 Nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie prowadzonych procesów technologicznych, preparaty enzymatyczne do produkcji pieczywa stosowane są zgodnie ze wskazaniami producentów. Nie stwierdzono stosowania do produkcji surowców zawierających GMO. Kontrolą objęto substancje dodatkowe używane do produkcji ze szczególnym uwzględnieniem prawidłowości ich stosowania, znakowania produkowanego pieczywa. W 2 zakładach stwierdzono stosowanie do produkcji chleba razowego barwnika – karmel amoniakalny E 150c, niezgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 18 września 2008 r. w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych. W związku z powyższym wydano decyzję zakazującą stosowania ww. substancji dodatkowej do produkcji chleba razowego. W większości piekarni zabiegi dezynsekcyjno- deratyzacyjne prowadzone są systematycznie przez wyspecjalizowane firmy. Pieczywo rozwożone jest własnymi środkami transportu przystosowanymi do tej działalności. Za stwierdzone uchybienia nałożono 76 mandatów karnych na sumę 18 000,00 zł, skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na nieprawidłowe przechowywanie surowców, brak przestrzegania segregacji w urządzeniach chłodniczych, brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, brudne urządzenia i sprzęt produkcyjny, obecność śladów gryzoni. Zakłady garmażeryjne Zarejestrowano 43 obiekty, zatwierdzono 7, skontrolowano 41, oceniono wg arkusza oceny stanu sanitarnego 37. 1 zakład uznano jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 2,7% (w roku 2007 - 2,3%) z uwagi na nieprawidłowy stan sanitarno-techniczny podłóg, ścian i sufitów w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych oraz wyposażenia i sprzętu produkcyjnego. Ogółem w ww. zakładach przeprowadzono 92 kontrole i rekontrole, w tym 1 interwencyjną. Część zakładów znajduje się pod wspólnym nadzorem PIS i IW. Wszystkie zakłady posiadają wdrożone zasady GHP/GMP, natomiast 32 wytwórnie wdrożyły zasady systemu HACCP. Wytwórnie garmażeryjne posiadają własne, prawidłowe środki transportu – samochody chłodnie do przewozu produkowanej żywności. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w skontrolowanych obiektach to: - nieprawidłowa funkcjonalność pomieszczeń, - niewłaściwy stan sanitarno-techniczny pomieszczeń, - nieprawidłowe oznakowanie wyrobu gotowego, - brak systematycznie prowadzonych rejestrów dotyczących GHP i GMP, - brak opracowanego i wdrożonego systemu HACCP, - brak do wglądu orzeczeń lekarskich o braku przeciwwskazań do pracy w kontakcie z żywnością. 80 Ogółem wydano 10 decyzji administracyjnych, które dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, urządzeń chłodniczych, wyposażenia i sprzętu produkcyjnego, zapewnienia prawidłowego oznakowania produkowanych wyrobów, udokumentowania czynności związanych z GHP/GMP oraz opracowania i wdrożenia systemu HACCP. Za uchybienia stwierdzone w trakcie przeprowadzonych kontroli sanitarnych (m.in. brak bieżącej czystości w pomieszczeniach zakładu, niewłaściwe warunki przechowywania środków spożywczych, wykorzystywanie w produkcji wielokrotnie naczyń jednorazowego użytku) nałożono 6 mandatów karnych na kwotę 1700,00zł. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych. W wyniku podjętych działań Państwowa Inspekcja Sanitarna wyegzekwowała poprawę stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, urządzeń chłodniczych, wyposażenia i sprzętu produkcyjnego, prawidłowe znakowanie wyrobów gotowych. W zakładach prowadzona jest modernizacja mająca na celu zachowanie prawidłowej funkcjonalności. Zakłady przemysłu zbożowo- młynarskiego W roku 2008 na terenie woj. łódzkiego zarejestrowano 104 zakłady zbożowo-młynarskie, zatwierdzono 15, skontrolowano 88, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 84. Oceniono 1 obiekt jako niezgodny z wymaganiami, co stanowi 1,2% ocenianych (w roku 2007 obiekty niezgodne z wymaganiami stanowiły - 1,3%) z uwagi na brak bieżącej zimnej i ciepłej wody. W zakładzie tym sezonowo jest prowadzona przez właściciela działalność usługowa w zakresie przemiału zboża na mąkę. Właściciel korzysta z pomieszczenia sanitarnego znajdującego się w budynku obok młyna. Ogółem przeprowadzono 122 kontrole, w tym 5 interwencyjnych. W wyniku kontroli interwencyjnej przeprowadzonej w młynie zlokalizowanym w Ciosnach stwierdzono, iż właścicielka prowadziła działalność bez wymaganej decyzji zatwierdzającej. W dniu kontroli stwierdzono brak zabezpieczeń pomieszczeń młyna przed szkodnikami, brak sprzętu pomiarowego do weryfikacji temperatur i wilgotności oraz stosownych rejestrów prowadzonych na bieżąco, nieszczelne drzwi, ściany, podłogi o powierzchniach pylących, trudnych do utrzymania w czystości i do dezynfekcji , zniszczony sprzęt produkcyjny, brak bieżącej wody, umywalki do mycia rąk, brak szatni i wydzielonej toalety dla zatrudnionego pracownika. W zakładzie brak było opracowanych i wdrożonych procedur GHP/GMP, identyfikowalności dostawców i odbiorców oraz opracowanego i wdrożonego systemu HACCP. Właścicielka młyna złożyła oświadczenie, iż do czasu usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości działalność w zakładzie zostanie zawieszona, a jej wznowienie nastąpi po uzyskaniu decyzji o zatwierdzeniu zakładu zbożowo-młynarskiego. Po usunięciu ww. nieprawidłowości oraz opracowaniu i wdrożeniu procedur GHP/GMP i systemu HACCP właścicielka młyna uzyskała decyzję zatwierdzającą zakład. 81 Stan sanitarno-techniczny tej grupy obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzone prace modernizacyjne. W 2008 r. w wyniku podejmowanych działań PIS wyegzekwowano doprowadzenie do właściwego stanu sanitarno- technicznego ścian i sufitów w pomieszczeniach. Sukcesywnie w młynach następuje wymiana silosów do przechowywania ziarna. W 95 obiektach wdrożone zostały zasady GHP/GMP, 31 młynów wdrożyło zasady systemu HACCP. Podczas kontroli nie stwierdzono szkodników zbożowo-mącznych. Właściciele młynów posiadają stałe umowy z zakładami DDD, w obiektach prowadzona jest systematyczna dezynsekcja i deratyzacja. Wydano 13 decyzji administracyjnych, które zobowiązywały przedsiębiorców do poprawy stanu sanitarno- technicznego obiektów, zabezpieczenia pomieszczeń zakładu przed dostępem szkodników oraz opracowania i wdrożenia zasad dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej, opracowania i wdrożenia systemu HACCP. Nałożono 1 mandat karny na sumę 200,00 zł. z uwagi na brudne pomieszczenia i wyposażenie. Wytwórnie lodów Zewidencjonowano 38 zakładów, zatwierdzono 10, skontrolowano 37, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 30. Wszystkie obiekty tak jak i w roku 2007 r. oceniono jako zgodne z wymaganiami. Przeprowadzono ogółem 75 kontroli i rekontroli, w tym 6 interwencyjnych. W czasie kontroli nie stwierdzono nieprawidłowości w zakresie prowadzonych procesów technologicznych, stosowania substancji dodatkowych, prowadzenia dokumentacji z zakresu zasad dobrej praktyki higienicznej i produkcyjnej oraz funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach , system HACCP w 15. W nadzorowanych obiektach prowadzone są rejestry obejmujące przyjęcie surowców (dokumentacja załączona przez dostawców, ocena organoleptyczna), rejestry temperatury w urządzeniach chłodniczych, dokonywane są zapisy parametrów pasteryzacji. Wydano 2 decyzje administracyjne w celu wyegzekwowania właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń oraz opracowania, wdrożenia i utrzymania systemu kontroli wewnętrznej HACCP. W wyniku podjętych działań wyegzekwowano prawidłowe znakowanie lodów w nadzorowanej wytwórni. Nałożono 1 mandat karny na sumę 200,00 zł z uwagi na nieprzestrzeganie zasad GHP podczas produkcji lodów. Automaty do lodów W roku sprawozdawczym zarejestrowano 173 automaty do lodów, zatwierdzono 23, skontrolowano 161, oceniono – 136 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w roku 2007. Przeprowadzono 256 kontroli i rekontroli, w tym 4 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 162 zakładach , system HACCP - w 75. Wydano 15 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję unieruchomienia automatu do lodów z uwagi na nieprawidłowe usytuowanie – obok stanowiska mięsnego. 82 Pozostałymi decyzjami zobowiązano przedsiębiorców do doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego ścian, sufitów, podłóg, zapewnienia ciepłej wody przy umywalce do mycia rąk, zabezpieczenia obiektu przed szkodnikami, zabezpieczenia punktów świetlnych przed rozpryskiem szkła, przedstawienia pełnej dokumentacji z zakresu GHP oraz wdrożenia systemu HACCP. Nałożono 16 mandatów karnych na sumę 3 700,00zł z uwagi na nieprzestrzeganie zasad GHP podczas produkcji lodów, obecność owadów oraz brak wdrożonego systemu HACCP. Wytwórnie napojów bezalkoholowych i rozlewnie piwa Wg ewidencji zarejestrowano 15 zakładów, zatwierdzono 2, skontrolowano 13, oceniono 13, wszystkie obiekty podobnie jak w 2007 r. uznano za zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 20 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Do produkcji napojów bezalkoholowych stosowane są substancje słodzące, konserwujące (benzoesan sodu), kwas cytrynowy i zaprawy smakowe. Używane są również aromaty naturalne i identyczne z naturalnymi oraz barwniki syntetyczne. Substancje dodatkowe stosowane były zgodnie z wymaganiami określonymi w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia w sprawie dozwolonych substancji dodatkowych i substancji pomagających w przetwarzaniu. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 14 zakładach , system HACCP w 8. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Wydano 2 decyzje administracyjne, które dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, zapewnienia prawidłowego dokumentowania czynności związanych z realizacją GHP/GMP, właściwego oznakowania wyrobu gotowego oraz opracowania, wdrożenia i utrzymania systemu HACCP. Nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie naturalnych wód mineralnych, naturalnych wód źródlanych i wód stołowych Wg ewidencji zarejestrowano 6 zakładów, wszystkie skontrolowano, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 5 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2007 r. Ogółem przeprowadzono 11 kontroli i rekontroli. We wszystkich zakładach zostały wdrożone zasady GHP/GMP, natomiast system HACCP - w 4. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP oraz traceability. Wydano 2 decyzje administracyjne w celu wyegzekwowania poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń zakładu oraz prawidłowego znakowania wyrobów. Nie stosowano karania mandatowego. 83 Przetwórnie owocowo- warzywne Zewidencjonowano 107 obiektów, zatwierdzono 14, skontrolowano 89, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 80 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2007 r. Ogółem przeprowadzono 196 kontroli i rekontroli, w tym 3 interwencyjne. Najczęściej powtarzającymi się uchybieniami były: - brak porządku i czystości w pomieszczeniach produkcyjnych, - zły stan techniczny pomieszczeń zakładu, - nieprawidłowe znakowanie wyrobów. W wyniku działań PIS w większości zakładów doprowadzono pomieszczenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 98 zakładach, system HACCP w 57. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu. W roku sprawozdawczym wydano 33 decyzje administracyjne , w tym: - 3 decyzje unieruchomienia zakładu (1 decyzja unieruchomienia zakładu z uwagi na brak zapewnionych prawidłowych warunków do produkcji przecierów owocowych, nieprawidłowe przechowywanie pulpy, niewłaściwe schładzanie przecierów owocowych, 2 decyzje przerwania produkcji pieczarek marynowanych z uwagi na stwierdzoną w nich ponadnormatywną zawartość SO2), - 1 decyzję zakazującą wprowadzania do obrotu pieczarek marynowanych zakwestionowanych z uwagi na stwierdzoną ponadnormatywną zawartość SO2). Pozostałe decyzje dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, wydzielenia i wyposażenia stanowisk do mycia sprzętu produkcyjnego, zabezpieczenia pomieszczeń zakładu przed dostępem szkodników, właściwego oznakowania wyrobu gotowego, opracowania, wdrożenia i utrzymania systemu HACCP, opracowania i wdrożenia procedury zabezpieczenia i wycofania z obrotu żywności o niewłaściwej jakości zdrowotnej. Skierowano 2 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych oraz rozpoczęcie działalności w zakresie dostaw bezpośrednich bez złożenia wniosku o wpis do rejestru zakładów podlegających urzędowej kontroli organów PIS. Ponadto wystosowano 2 zawiadomienia do prokuratury z uwagi na wprowadzanie do obrotu produktu szkodliwego dla zdrowia. Nałożono 6 mandatów karnych na sumę 1 400,00 zł. Karanie zastosowano z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości tj.: - nieprawidłowe przechowywanie pulpy, - brak możliwości identyfikacji pulpy i substancji konserwujących dodawanych do żywności, - nieprawidłowe warunki schładzania przecierów, - brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu. 84 Wytwórnie wyrobów cukierniczych W roku sprawozdawczym zarejestrowano 26 zakładów, zatwierdzono 5, skontrolowano 24. Na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego oceniono 22 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w roku 2007. Ogółem przeprowadzono 77 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 26 zakładach, system HACCP w 13. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W wyniku działań podejmowanych przez organy PIS, stan sanitarno-techniczny wytwórni wyrobów cukierniczych uległ poprawie z uwagi na prowadzone prace modernizacyjne oraz doposażenie zakładów w nowe urządzenia i sprzęt. Na stosowane w ww. zakładach surowce pochodzenia zwierzęcego (mleko w proszku) przedstawiono handlowe dokumenty identyfikacyjne. Wydano 3 decyzje administracyjne, w tym 1 zakazu wprowadzenia do obrotu miazgi kakaowej z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne i obecność zanieczyszczeń fizycznych. Pozostałe decyzje wydano w celu doprowadzenia do właściwego stanu sanitarnotechnicznego powierzchni ścian, sufitów i szafek w pomieszczeniu szatni dla personelu. Nałożono 1 mandat karny na kwotę 150,00 zł. z uwagi na niewłaściwy sposób postępowania z odpadami oraz niezachowanie higieny osobistej personelu. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na prowadzenie działalności w zakresie niezgodnym z decyzją o zatwierdzeniu zakładu. Wytwórnie makaronów Według ewidencji na terenie woj. łódzkiego zarejestrowano 12 wytwórni, zatwierdzono 2, wszystkie skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami analogicznie jak w 2007 r. Ogółem przeprowadzono 20 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Podczas kontroli dokonywano również oceny wdrożonego systemu HACCP. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 2. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. W jednym z zakładów stwierdzono nieprawidłowości dotyczące oznakowania wyrobu gotowego (błędnie podany skład produktu). W związku z powyższym wydano stosowne zalecenia pokontrolne. W 2008 r. nie wydawano decyzji administracyjnych w omawianych zakładach, nie stosowano karania mandatowego. Skierowano 1 wniosek do sądu grodzkiego z uwagi na zakwestionowaną próbkę makaronu ze względu na stwierdzoną obecność bakterii chorobotwórczych Salmonella (próbka pobrana z obrotu). 85 Wytwórnie koncentratów spożywczych Wg ewidencji 6 obiektów, skontrolowano 6, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 4 jako zgodne z wymaganiami (w 2007 r. – obiekty oceniono również jako zgodne z wymaganiami). Ogółem przeprowadzono 11 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Stan techniczny omawianych zakładów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzone prace modernizacyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 5. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. Wydano 1 decyzję administracyjną unieruchamiającą zakład w związku ze złym stanem technicznym pomieszczeń (zagrzybienie, zacieki, zastoiny wody, odpryski farby, zawilgocenie). Działalność zakładu nie została wznowiona. W jednej wytwórni nałożono 1 mandat karny na sumę 200,00 zł. z uwagi na brak wdrożonych zasad systemu HACCP. Wytwórnie octu, majonezu i musztardy Wg ewidencji 6 obiektów, zatwierdzono 2, skontrolowano 3, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 3 jako zgodne z wymaganiami podobnie jak w 2007 r. Ogółem przeprowadzono 4 kontrole i rekontrole. Wytwórnie majonezu pracują zgodnie z procedurami technologicznymi, jak również zabiegi higieniczno- sanitarne wykonywane są zgodnie z instrukcjami GHP. Do produkcji majonezu używany jest proszek jajeczny, na który okazano handlowy dokument identyfikacyjny. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 1. W ww. obiektach nie wydawano decyzji administracyjnych oraz nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie chrupek, chipsów i prażynek Wg ewidencji 10 obiektów, zatwierdzono 2, skontrolowano 8, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 6 jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 18 kontroli i rekontroli, w tym 3 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 8 zakładach, system HACCP - w 6. Wydano 4 decyzje administracyjne, w tym 2 decyzje zakazu wprowadzania do obrotu: - decyzja nakazująca wycofanie z obrotu handlowego środków spożywczych – „Poduszkowców o smaku toffi” i „Poduszkowców o smaku kokosowym 7 witamin + żelazo”, oznakowanych niezgodnie z obowiązującymi przepisami. Nakazano przeprowadzenie weryfikacji oznakowania wszystkich produkowanych w firmie wyrobów pod kątem zgodności ze składem rzeczywistym oraz zgodności z przepisami o znakowaniu środków spożywczych, - decyzja zakazująca wykorzystania do produkcji środków spożywczych ziarna kukurydzy zanieczyszczonego żywymi i martwymi larwami oraz szkodnikami i nakazująca przeprowadzenie dezynsekcji pomieszczeń magazynowych i produkcyjnych zakładu. Pozostałe decyzje wydano w celu wyegzekwowania prawidłowego znakowania wyrobów gotowych, poprawy stanu technicznego ścian i sufitów w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych oraz opracowania i wdrażania zasad systemu HACCP. W ww. obiektach nie stosowano karania mandatowego. 86 Wytwórnie suplementów diety W roku sprawozdawczym zarejestrowano 19 obiektów, zatwierdzono 3, wszystkie skontrolowano, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 13, jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 42 kontrole i rekontrole, w tym 4 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone we wszystkich zakładach, system HACCP w 17. W 2008 r. utrzymywano wzmożony nadzór nad prawidłowością oznakowania, prezentacji i reklamy suplementów diety. Stan techniczny oraz sanitarno-higieniczny w omawianych wytwórniach nie budził zastrzeżeń. Wydano 2 decyzje administracyjne, które dotyczyły dostosowania oznakowania, prezentacji i reklamy suplementów diety do wymagań obowiązujących przepisów prawnych. Jedna z decyzji dotyczyła suplementów diety tj.: Herbatka miętowa, Herbatka szałwiowa, Herbatka rumiankowa, Herbatka ze skrzypu oraz Czosnek w tabletkach – nieprawidłowości jakie stwierdzono dotyczyły sformułowań sugerujących działanie lecznicze tj.: „pomocne przy bólach brzucha, wzdęciach, biegunkach i nudnościach, działa bakteriobójczo”. Drugą decyzję wydano z uwagi na stwierdzone nieprawidłowości w oznakowaniu suplementu diety: - brak jednoznacznie określonej porcji produktu zalecanej do spożycia w ciągu dnia, - brak deklaracji zawartości witamin i składników mineralnych oraz innych substancji wykazujących efekt fizjologiczny w przeliczeniu na zalecaną do spożycia dzienną porcję produktu, - nieprawidłowa kolejność składników w składzie produktu, - treść informacji dla farmaceutów umieszczona na zakładce strony internetowej oraz na opakowaniu suplementu diety sugerowała właściwości zapobiegawcze i/lub lecznicze produktu w zatruciu alkoholowym, a także anemii, zapaleniu błony śluzowej i zaparciach. W 2008 r. wyegzekwowano w 2 zakładach zmianę informacji zawartych na stronach internetowych, które przypisywały środkom spożywczym właściwości zapobiegania chorobom lub ich leczenia. Skierowano 1 wniosek do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie reklamy suplementu diety emitowanej w radiu „ ZET”. Ze względu na stwierdzone nieprawidłowości, naruszające art. 46 ust.2 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia PWIS w Łodzi nałożył na producenta karę pieniężną w wysokości 5 000, 00 zł. W ww. obiektach nie stosowano karania mandatowego. Wytwórnie środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego W roku sprawozdawczym zarejestrowano 3 zakłady, zatwierdzono 1, wszystkie skontrolowano i oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 12 kontroli i rekontroli. Zasady GHP/GMP oraz system HACCP zostały wdrożone we wszystkich zakładach. W trakcie kontroli nie wniesiono zastrzeżeń w zakresie funkcjonowania wdrożonego systemu HACCP. 87 Wśród tych zakładów znajdują się 2 wytwórnie napojów energetyzujących oraz 1 zakład produkujący mleko początkowe i następne dla niemowląt wyłącznie na rynek krajów trzecich. Produkcja środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego w tym zakładzie jest okresowa, uzależniona od zamówień. W 2008 r. utrzymywano wzmożony nadzór nad warunkami produkcji oraz prawidłowością oznakowania, prezentacji i reklamy środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego. W ww. zakładach nie stwierdzono nieprawidłowości w tym zakresie. W roku sprawozdawczym wydano 2 decyzje administracyjne. Jedna z decyzji zobowiązywała do zapewnienia właściwego stanu technicznosanitarnego podłóg w magazynie wyrobów gotowych i magazynie surowców w wytwórni napojów energetyzujących. Druga decyzja dotyczyła zmiany terminu wykonania ww. obowiązków na dzień 31.01.2009 r. W wytwórni prowadzone były prace modernizacyjne pomieszczeń, zakład doposażono w nowe urządzenia i sprzęt. Linia produkcyjna w wytwórni została zmodernizowana, zautomatyzowana. W tej grupie obiektów nie stosowano karania mandatowego. OBIEKTY OBROTU ŻYWNOŚCIĄ Kioski spożywcze Wg ewidencji w roku sprawozdawczym zarejestrowano 1749 obiektów, zatwierdzono 244, skontrolowano 642. Przeprowadzono ogółem 923 kontrole i rekontrole, w tym 53 interwencyjne. Oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 362 kioski, jako niezgodne z wymaganiami oceniono 10 co stanowi 2,8% (w roku 2007 – 3,0%). Głównym powodem takiej oceny było: - nieprawidłowe przechowywanie produktów spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, - brak bieżącej ciepłej i zimnej wody oraz odprowadzenia ścieków do kanalizacji, - brak właściwych warunków do mycia rąk oraz drobnego sprzętu roboczego, - niewłaściwy stan sanitarno-techniczny obiektu, - brak zapewnionej skutecznej ochrony przed szkodnikami, - brak dokumentacji z zakresu GHP. Wydano ogółem 52 decyzje administracyjne, w tym 7 decyzji unieruchomienia zakładu z uwagi na brak podłączenia do sieci wodno - kanalizacyjnej oraz brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, niewłaściwy stan sanitarno- techniczny obiektu oraz brak zapewnienia prawidłowych warunków przechowywania i ekspozycji środków spożywczych. Pozostałe decyzje dotyczyły: - poprawy stanu sanitarno-technicznego ścian i podłóg w obiektach, - podłączenia do sieci wodno-kanalizacyjnej, - zapewnienia umywalek do mycia rąk oraz urządzeń do czyszczenia i dezynfekcji sprzętu roboczego zaopatrzonych w ciepłą i zimną wodę bieżącą, - zapewnienia ciągłości łańcucha chłodniczego dla środków spożywczych łatwo psujących się, - monitorowania temperatury przechowywania środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu, - zapewnienia ubikacji dla personelu spłukiwanej wodą, podłączonej do sprawnego systemu kanalizacyjnego, - opracowania i wdrożenia instrukcji dobrej praktyki higienicznej, zasad systemu HACCP, - zabezpieczenia punktów świetnych przed rozpryskiem szkła, - zapewnienia właściwych warunków przechowywania odzieży roboczej i osobistej. 88 Stan sanitarny kiosków ulega systematycznej poprawie z uwagi na wykonanie decyzji wydanych w latach ubiegłych, prowadzone na bieżąco prace modernizacyjne oraz wprowadzane zasady GHP. Opracowane i wdrożone zasady GHP posiadają 884 kioski, natomiast 272 zakłady wdrożyły zasady systemu HACCP. W roku sprawozdawczym wyegzekwowano w wyniku podejmowanych działań poprawę stanu techniczno- sanitarnego pomieszczeń i wyposażenia kiosków oraz podłączenie obiektów do sieci wodno- kanalizacyjnej, a także prawidłowe warunki przechowywania art. spożywczych. Nałożono 63 mandaty karne na kwotę 12 150, 00 zł z uwagi na brak czystości i porządku, nieprawidłowe przechowywanie środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie, brak segregacji asortymentowej w urządzeniach chłodniczych, wprowadzanie do obrotu przeterminowanych środków spożywczych, nieprawidłową sprzedaż artykułów nieopakowanych. Skierowano 4 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności gospodarczej w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu. Sklepy spożywcze W roku sprawozdawczym zarejestrowano 10 840 obiektów, zatwierdzono 1626, skontrolowano 5653, oceniono 3830. Wg arkusza oceny stanu sanitarnego za niezgodne z wymaganiami uznano 20 obiektów, co stanowi 0,5% (w roku 2007 - 1,3%). Przeprowadzono 9693 kontrole, w tym 1568 interwencyjnych. Na ocenę negatywną wpłynęły m. in. następujące uchybienia: - brak zachowania ciągłości łańcucha chłodniczego środków spożywczych łatwo psujących się, - brak zabezpieczenia przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi, - brak bieżącej wody zimnej i ciepłej, - wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub o zmienionych cechach organoleptycznych, - brak segregacji artykułów spożywczych, - brak zapewnionej skutecznej ochrony przed szkodnikami, - obecność śladów gryzoni, - brak aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno- epidemiologicznych personelu. Stan sanitarny tej grupy obiektów ulega systematycznej poprawie z uwagi na prowadzenie na bieżąco prac modernizacyjnych oraz wprowadzanie zasad dobrej praktyki higienicznej i systemu HACCP. Zasady GHP wdrożyły 7722 sklepy, natomiast system HACCP - 1657. Odnotowuje się stale zwiększającą się liczbę nowoczesnych urządzeń chłodniczych, zamrażalniczych z automatyczną regulacją i elektronicznym wskaźnikiem temperatury, co umożliwia uzyskanie właściwych warunków przechowywania żywności oraz ich właściwą segregację. Obecnie podczas wdrażania systemu HACCP przedsiębiorcy prowadzący działalność świadomie dążą do poprawy warunków technicznych poprzez sukcesywne modernizacje obiektów, polegające na poprawie funkcjonalności obiektów, wymianie urządzeń , wyposażenia. Zastrzeżenia budziło jednak występowanie w obrocie środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości. 89 W wyniku podjętych działań w znacznej części sklepów wyegzekwowano wdrożenie zasad GHP, systemu HACCP, zainstalowanie umywalki do mycia rąk oraz stanowiska do mycia sprzętu pomocniczego z doprowadzoną wodą bieżącą zimną i ciepłą, zapewnienie wystarczającej powierzchni chłodniczej do przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie , zapewnienie skanalizowanych ustępów dla personelu. Nastąpiła również poprawa stanu technicznego obiektów poprzez odmalowanie pomieszczeń, prawidłowe zabezpieczenie przed szkodnikami. Do większości sklepów artykuły spożywcze dowożone są środkami transportu hurtowników lub producentów, jak również samochodami właścicieli sklepów przystosowanymi do przewożenia żywności. W 2008 r. wydano 594 decyzje, w tym: - 10 decyzji czasowego unieruchomienia (7- z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń, w tym 3 ze względu na obecność śladów gryzoni, 1 – ze względu na zły stan sanitarnotechniczny obiektu, 1 - z uwagi na brak bieżącej wody w obiekcie, 1 - zakazującą produkcji żywności na zapleczu sklepu). - 11 decyzji zakazu wprowadzania do obrotu środków spożywczych, w tym: 7 decyzji zakazujących wprowadzania do obrotu produktów będących przedmiotem powiadomień w ramach systemu RASFF, 1 decyzja zakazująca wprowadzania do obrotu środka spożywczego nieprawidłowo oznakowanego, 1 decyzja zakazująca wprowadzania do obrotu ciast z kremem ze względu na brak warunków zapewniających właściwą temperaturę przechowywania, oraz 1 decyzja zakazująca wprowadzania do obrotu drobiu świeżego ze względu na brak warunków zapewniających właściwą temperaturę przechowywania , 1 decyzja nakazująca wycofanie z obrotu naczyń z czarnego nylonu, zakwestionowanych z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne płynów modelowych. Wydane decyzje administracyjne dotyczyły także odnowienia pomieszczeń w obiekcie, wyposażenia w urządzenia chłodnicze i w urządzenia pomiarowe celem monitorowania warunków przechowywania żywności, zapewnienia właściwych warunków przechowywania żywności bez opakowań jednostkowych, doprowadzenia bieżącej wody ciepłej i zimnej, zainstalowania umywalek do mycia rąk i urządzeń do mycia sprzętu zaopatrzonych w wodę bieżącą ciepłą i zimną, zapewnienia ubikacji dla personelu, zapewnienia właściwej gospodarki odpadami, w tym pochodzenia zwierzęcego, zabezpieczenia przed szkodnikami, wdrożenia i przestrzegania instrukcji dobrej praktyki higienicznej, opracowania i wdrożenia systemu HACCP oraz opracowania procedur zabezpieczania i wycofywania z obrotu żywności nie spełniającej wymagań jakości zdrowotnej i procedur zabezpieczenia zakładu przed szkodnikami. Nałożono 568 mandatów karnych na sumę 108 150,00 zł. Skierowano 1 wniosek do Sądu Grodzkiego z uwagi na wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, 1 zawiadomienie do Prokuratury ze względu na wprowadzanie do obrotu środka spożywczego, w którym stwierdzono obecność drobnoustrojów chorobotwórczych oraz 21 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, 4 ,5, 7 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych, rozpoczęcie działalności w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu lub uniemożliwienie przeprowadzenia urzędowej kontroli. 90 Karanie mandatowe stosowano między innymi z uwagi na: - zaniedbania higieniczno- sanitarne w zakresie utrzymania czystości bieżącej, - nieprawidłowe przechowywanie artykułów łatwopsujących się (w temperaturach niezgodnych z deklaracją producenta, przechowywanie poza urządzeniami chłodniczymi), - wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia lub o zmienionych cechach organoleptycznych, - brak zabezpieczenia żywności bez opakowań jednostkowych przed zanieczyszczeniami zewnętrznymi, - brak segregacji w urządzeniach chłodniczych, - niezachowanie rozdzielnej sprzedaży mięsa i wędlin, - obecność gryzoni, szkodników zbożowo- mącznych, much, - nieprzestrzeganie higieny osobistej przy sprzedaży artykułów spożywczych. Magazyny hurtowe Zarejestrowano 830 obiektów, zatwierdzono 143, skontrolowano 445, oceniono 305, przeprowadzono 1546 kontroli, w tym 134 interwencyjne. Wg arkusza oceny stanu sanitarnego 1 obiekt był niezgodny z wymaganiami, co stanowi 0,3% (w roku 2007 – 0,6%). Na negatywną ocenę miały wpływ przede wszystkim: - zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń, - brak opracowanych i wdrożonych instrukcji dobrej praktyki higienicznej oraz procedur systemu HACCP, - brak opracowanych i wdrożonych procedur zabezpieczania i wycofywania partii środków spożywczych niewłaściwej jakości zdrowotnej. Większość hurtowni prowadzi dystrybucję środków spożywczych własnym transportem odpowiednio przystosowanym do ich przewozu. Zasady GHP zostały wdrożone w 616 zakładach, system HACCP w 216. Ogółem wydano 57 decyzji administracyjnych, w tym 1 decyzję unieruchomienia zakładu z uwagi na brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu i brak wody bieżącej w obiekcie. Pozostałe decyzje wydawano w celu wyegzekwowania właściwego stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń (ścian, sufitów i podłóg), prawidłowego przechowywania artykułów spożywczych, monitorowania temperatury i wilgotności, właściwego zabezpieczenia przed szkodnikami, opracowania i wdrożenia instrukcji dobrej praktyki higienicznej oraz procedury zabezpieczania i wycofywania partii środków spożywczych niewłaściwej jakości zdrowotnej, wdrożenia systemu HACCP, zapewnienia monitorowania żywności poprzez utworzenie systemów i procedur umożliwiających zidentyfikowanie dostawców i odbiorców żywności. Skierowano 8 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1, pkt 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawnych w zakresie znakowania środków spożywczych oraz rozpoczęcie działalności w zakresie obrotu żywnością bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu. W wyniku działań organów PIS wyegzekwowano poprawę stanu sanitarno-technicznego znacznej ilości hurtowni, prawidłowe warunki przechowywania żywności oraz wzrost liczby obiektów z wdrożonymi systemami jakości i prawidłowe funkcjonowanie systemu traceability. Za stwierdzone uchybienia nałożono 20 mandatów karnych na kwotę 5 050,00 zł. 91 Karanie stosowano głównie z uwagi na brak czystości i porządku w pomieszczeniach zakładu, wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, nieprawidłowe warunki przechowywania środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu, brak identyfikacji dostawców. Obiekty ruchome i tymczasowe W roku 2008 zarejestrowano 320 obiektów, zatwierdzono 87, skontrolowano 175, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 16, jako zgodne z wymaganiami (2007 r.- 15,2%). Ogółem przeprowadzono 247 kontroli i rekontroli, w tym 29 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 145 zakładach, system HACCP w 12. W roku sprawozdawczym przeprowadzano kontrole w obiektach ruchomych wspólnie z przedstawicielami Inspekcji Weterynaryjnej dot. legalności pochodzenia mięsa i produktów mięsnych oraz przestrzegania wymagań sanitarno- weterynaryjnych przy ich wprowadzaniu do obrotu na terenie targowisk, hal targowych i bazarów. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości w obiektach należących do tej grupy były następujące: - niezachowanie ciągłości łańcucha chłodniczego przy przechowywaniu środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu, - niewłaściwa segregacja żywności, umożliwiająca wtórne zanieczyszczenie produktów gotowych do spożycia, - brak bieżącej czystości w punkcie sprzedaży, - brak odzieży ochronnej, - brak opracowanych i wdrożonych instrukcji GHP. Wydano 8 decyzji administracyjnych, w tym 3 decyzje unieruchomienia obiektu z uwagi na brak dostępu do sieci wodno- kanalizacyjnej. Pozostałe decyzje dotyczyły doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego powierzchni ścian, sufitu i podłóg, zapewnienia warunków do mycia rąk, opracowania, wdrożenia i stosowania instrukcji GHP. Podczas kontroli nałożono 58 mandatów karnych na kwotę 9 450,00 zł. głównie ze względu na wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, niewłaściwą segregację artykułów spożywczych, nieprawidłowe warunki przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, brak zachowanej czystości i porządku, brak warunków do mycia rąk personelu, brak prawidłowej odzieży ochronnej. Skierowano 1 wniosek do Sądu Grodzkiego z uwagi na prowadzenie działalności w zakresie sprzedaży lodów niewiadomego pochodzenia z pojemnika izotermicznego oraz 13 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 1 i 4 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności gospodarczej bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu oraz z uwagi na nieprzestrzeganie przepisów prawych w zakresie znakowania środków spożywczych ze względu na wprowadzanie do obrotu nieoznakowanego pieczywa. Inne obiekty obrotu żywnością W roku 2008 zarejestrowano 205 obiektów, zatwierdzono 46, skontrolowano 106, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego 17 jako zgodne z wymaganiami. Ogółem przeprowadzono 137 kontroli i rekontroli, w tym 34 interwencyjne. Zasady GHP/GMP zostały wdrożone w 75 zakładach, system HACCP w 6. 92 Wydano 3 decyzje administracyjne zakazujące wprowadzania produktów do obrotu: w tym 2 decyzje dot. kapusty pekińskiej pobranej do badań przez przedstawicieli Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa w Sieradzu w gospodarstwach rolnych, zakwestionowanej z uwagi na przekroczenie najwyższego dopuszczalnego poziomu pozostałości pestycydów oraz 1 decyzja nakazująca wycofanie z obrotu wody mineralnej po upływie daty minimalnej trwałości. Podczas kontroli nałożono 7 mandatów karnych na kwotę 1400,00 zł. z uwagi na brak zachowanej czystości i porządku. ZAKŁADY MAŁEJ GASTRONOMII Zarejestrowano 2542 obiekty, skontrolowano 1362, oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego - 973. Za niezgodny z wymaganiami uznano 1 obiekt co stanowi 0,1% (w 2006 r. – 0,6%). W 2008 r. 564 obiekty otrzymały decyzje o zatwierdzeniu zakładu do prowadzenia działalności w zakresie małej gastronomii. Przeprowadzono ogółem 1867 kontroli i rekontroli, w tym 74 interwencyjne. Zasady GHP/GMP wdrożyło 1647 zakładów, natomiast system HACCP – 348. W tej grupie obiektów znajdują się m.in.: - smażalnie, - zakłady typu fast food, - pijalnie piwa. W roku sprawozdawczym w punktach małej gastronomii wydano 106 decyzji administracyjnych, w tym 6 decyzji unieruchomienia z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń, brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, brak prawidłowych warunków do prowadzenia produkcji od surowca do gotowej potrawy. Wydanymi decyzjami zobowiązano właścicieli zakładów małej gastronomii do: poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń, urządzeń i sprzętu, wyposażenia w termometr do rejestru temperatury procesów obróbki cieplnej, zapewnienia właściwych warunków magazynowania środków spożywczych, wydzielenia i prawidłowego wyposażenia stanowiska do mycia i dezynfekcji jaj, zapewnienia odpowiedniej wentylacji, wydzielenia skanalizowanej ubikacji, wdrożenia zasad dobrej praktyki higienicznej i dobrej praktyki produkcyjnej oraz systemu HACCP. W wyniku podjętych działań wyegzekwowano usunięcie w obiektach stwierdzonych nieprawidłowości, zwłaszcza w zakresie stanu technicznego, opracowania i przestrzegania instrukcji GHP/GMP. Ogółem nałożono 94 mandaty karne na sumę 18 300,00 zł. Skierowano 1 wniosek do Sądu Grodzkiego z uwagi na wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia oraz 10 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej m. in. ze względu na prowadzenie działalności gastronomicznej bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu lub niezgodnie z posiadaną decyzją. Karanie mandatowe stosowano głównie z uwagi na brak zachowania bieżącej czystości i porządku, używanie do produkcji środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, dokonywanie obróbki wstępnej w pomieszczeniu produkcyjnym, niewłaściwe warunki przechowywania żywności nietrwałej mikrobiologicznie, nieprzestrzeganie segregacji asortymentowej w urządzeniach chłodniczych, nie przeprowadzanie dezynfekcji naczyń stołowych, nieprzestrzeganie higieny przez personel. 93 ZAKŁADY ŻYWIENIA ZBIOROWEGO OTWARTEGO W roku 2008 zewidencjonowano 3969 zakładów, zatwierdzono 973, skontrolowano 2219, oceniono - 1499. Wg arkusza oceny stanu sanitarnego 4 obiekty były niezgodne z wymaganiami, co stanowi 0,3% (w 2007 r.- 0,6%). Przeprowadzono 3403 kontrole, w tym 150 interwencyjnych. Zasady GHP/GMP wdrożyły 2590 zakładów, natomiast system HACCP – 562. Obiekty oceniono jak niezgodne z wymaganiami z uwagi na: - zły stan sanitarno-techniczny pomieszczeń i sprzętu, - nieprawidłową funkcjonalność pomieszczeń, - brak zabezpieczenia obiektu przed szkodnikami, - brak wydzielonej zmywalni naczyń stołowych, - stosowanie do produkcji surowców po upływie terminu przydatności do spożycia, - brak termicznej dezynfekcji naczyń stołowych, - niewłaściwe przechowywanie artykułów łatwo psujących się - niezachowanie łańcucha chłodniczego, - brak aktualnych orzeczeń do celów sanitarno- epidemiologicznych osób zatrudnionych przy produkcji. Wydano 236 decyzji administracyjnych, w tym 12 decyzji unieruchomienia zakładu z uwagi na antysanitarny stan pomieszczeń (w dwóch przypadkach obecność szkodników i śladów gryzoni), brak decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu, brak prawidłowych warunków do prowadzenia produkcji od surowca do gotowej potrawy. Pozostałe decyzje wydano w celu wyegzekwowania poprawy stanu technicznego pomieszczeń, urządzeń, sprzętu, zapewnienia umywalek do mycia rąk w obszarach produkcyjnych, poprawy funkcjonalności pomieszczeń magazynowo-produkcyjnych, prawidłowej dezynfekcji naczyń stołowych, wyposażenia w termometr do rejestru temperatury procesów obróbki cieplnej, wydzielenia pomieszczenia obróbki wstępnej warzyw, zapewnienia skutecznej wentylacji w pomieszczeniach produkcyjnych, prawidłowego sposobu postępowania z odpadami pokonsumpcyjnymi, wydzielenia skanalizowanej ubikacji, opracowania i wdrożenia instrukcji GHP/GMP, wdrożenia zasad systemu HACCP oraz procedur wycofania z obrotu partii żywności nie odpowiadających wymaganiom jakości zdrowotnej. Skierowano 2 wnioski do Sądu Grodzkiego z uwagi na podejrzenie zatrucia pokarmowego i wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia oraz 22 wnioski do PWIS w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4, pkt 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z uwagi na rozpoczęcie działalności w zakresie produkcji potraw bez uzyskania decyzji o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenie działalności niezgodnie z decyzją o zatwierdzeniu zakładu W 2008 r. w znacznej części zakładów żywienia zbiorowego otwartego wyegzekwowano poprawę funkcjonalności pomieszczeń, stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń, wyposażenia ( stołów, blatów produkcyjnych, urządzeń) oraz prawidłowe prowadzenie procesów produkcyjnych i skuteczną wentylację. W roku sprawozdawczym znacznie zwiększyła się liczba obiektów z wdrożonymi zasadami GHP/GMP i systemem HACCP. 94 Duże zakłady posiadają podpisane umowy na odbiór odpadów gastronomicznych z zakładami utylizacyjnymi. Ogółem nałożono 225 mandatów karnych na sumę 55 050,00 zł. między innymi z uwagi na brak segregacji surowców i produktów, nieprawidłowo prowadzone procesy technologiczne, niedokładne mycie sprzętu produkcyjnego i naczyń stołowych, brak prowadzenia termicznej dezynfekcji naczyń stołowych, brak czystości i porządku w pomieszczeniach, niewłaściwe warunki przechowywania żywności, stosowanie do produkcji surowców po upływie terminu przydatności do spożycia lub o zmienionych cechach organoleptycznych, obecność szkodników w pomieszczeniach produkcyjnych, niewłaściwie prowadzoną dokumentację umożliwiającą zidentyfikowanie dostawcy żywności. ZAKŁADY ŻYWIENIA ZBIOROWEGO ZAMKNIĘTEGO W roku 2008 zarejestrowano 1864 zakłady żywienia zbiorowego zamkniętego, zatwierdzono 198 skontrolowano 1586, oceniono wg arkusza oceny stanu sanitarnego – 1.378. Jako niezgodne z wymaganiami oceniono 5 zakładów co stanowi 0,4% (w roku 2007 – 0,7%). W 1723 obiektach wdrożono zasady Dobrych Praktyk Higienicznych i Dobrych Praktyk Produkcyjnych oraz w 680 system HACCP. Przyczyny niezgodności z wymaganiami: - niewłaściwy stan techniczny pomieszczeń produkcyjnych i magazynowych, - nieprawidłowa funkcjonalność pomieszczeń (krzyżowanie się dróg „czystych” i „brudnych”), - brak właściwych warunków do mycia żywności, - brak opracowanych, wdrożonych i przestrzeganych instrukcji GHP/GMP oraz zasad systemu HACCP. Wydano 171 decyzji administracyjnych, w tym 4 decyzje unieruchomienia/przerwania działalności zakładu z uwagi na rozpoczęcie działalności bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu oraz ze względu na antysanitarny stan obiektu lub prowadzenie produkcji potraw na bazie surowców pomimo braku odpowiednich warunków do obróbki wstępnej warzyw. Pozostałe decyzje dotyczyły: - poprawy stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń zakładu, - wymiany uszkodzonych urządzeń chłodniczych, - zapewnienia termicznego wyparzania naczyń stołowych oraz prawidłowego ich przechowywania, - opracowania, wdrażania i przestrzegania instrukcji Dobrej Praktyki Higienicznej i Dobrej Praktyki Produkcyjnej oraz systemu HACCP. Nałożono 52 mandaty karne na kwotę 11250,00 zł z uwagi na: - brak czystości i porządku w pomieszczeniach produkcyjnych i magazynowych, - niewłaściwe przechowywanie produktów łatwo psujących się, - brak segregacji w urządzeniach chłodniczych, - brak lub nieprawidłowo odkładane i przechowywane próbki kontrolne, - stosowanie do produkcji środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia, - nieprawidłowy stan sanitarny środków transportu. 95 Skierowano 9 wniosków do PWIS w Łodzi o nałożenie kar pieniężnych na podstawie art. 103 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia z powodu rozpoczęcia działalności bez uzyskania decyzji właściwego organu PIS o zatwierdzeniu zakładu lub prowadzenia działalności w zakresie niezgodnym z uzyskaną decyzją oraz 1 wniosek do Sądu Grodzkiego z uwagi na uniemożliwienie przeprowadzenia urzędowej kontroli żywności. W obiektach żywienia zbiorowego zamkniętego prowadzono ocenę sposobu żywienia określonych grup ludności w oparciu o jadłospisy, dzienne i dekadowe raporty magazynowe. W roku 2008 oceniono 714 jadłospisów, w tym 165 było nieprawidłowych z uwagi na brak w posiłkach źródła białka zwierzęcego oraz warzyw lub owoców zgodnie z podstawowymi zasadami racjonalnego żywienia. Badaniem sposobu żywienia objęto 25 zakładów żywienia zbiorowego zamkniętego w tym: 1. Bloki żywienia w szpitalach 3 2. Bloki żywienia w domach opieki społecznej 4 3. Stołówki szkolne 2 4. Stołówki w bursach i internatach 2 5. Stołówki na koloniach, półkoloniach, obozach i zimowiskach 6 6. Stołówki w przedszkolach 8 Przeprowadzone oceny żywienia wykazały nieprawidłowości we wszystkich placówkach. Podstawowe błędy żywieniowe to: - zaniżony udział procentowy energii pochodzącej z białka, - zawyżone spożycie tłuszczów, - zaniżone spożycie wapnia, - zaniżone spożycie witamin. Zaistniałe niedobory wynikają ze zbyt niskiej realizacji norm na mleko i produkty mleczne, owoce i warzywa oraz produkty zbożowe. Jednocześnie stwierdza się nadmierne spożycie tłuszczów oraz cukru i słodyczy. W związku z realizacją programu edukacyjnego „Trzymaj Formę” podczas bieżących kontroli obiektów pracownicy oddziału HŻŻ i PU propagowali zdrowy styl życia, w tym m.in. zasady racjonalnego żywienia dzieci i młodzieży. Przeprowadzano rozmowy z dyrektorami szkół oraz ajentami kiosków i punktów małej gastronomii zwracając uwagę na konieczność zastąpienia artykułów typu chipsy, pączki, batony, napoje gazowane asortymentem tj. soki owocowe, umyte owoce, napoje mleczne, soki homogenizowane, desery mleczne itp. Kontrolujący przekazywali materiały tj. tabele dziennych modelowych racji pokarmowych, piramidy prawidłowego żywienia, udzielano informacji dotyczących wdrażania zasad GHP/GMP i systemu HACCP. Przeprowadzono szkolenia dla dyrektorów szkół oraz przedsiębiorców prowadzących działalność w obiektach obrotu żywnością na terenie szkół woj. łódzkiego. W trakcie szkoleń zostały przedstawione zagadnienia: 1. Wymagania higieniczno-sanitarne dla stołówek szkolnych oraz obiektów obrotu żywnością prowadzących działalność na terenie szkół. 2. Wdrażanie zasad GHP/ GMP oraz systemu HACCP w zakładach żywienia zbiorowego. 3. Zasady racjonalnego żywienia i zalecane racje pokarmowe na przykładzie dzieci w wieku szkolnym. 4. Zbilansowana dieta dla młodzieży. 5. Znakowanie żywności wartością odżywczą GDA. 6. Rola tłuszczów w rozwoju chorób. 96 ŚRODKI TRANSPORTU W roku 2008 zarejestrowano 613 środków transportu, zatwierdzono 237, skontrolowano 337, oceniono 91. Za niezgodne z wymaganiami uznano 2 obiekty (2007 r. - 0%) z uwagi na brak warunków chłodniczych do przewozu środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie. Ogółem przeprowadzono 337 kontroli i rekontroli, w tym 2 interwencyjne. Wyniki kontroli wykazały, że warunki sanitarne transportu artykułów spożywczych ulegają poprawie. Zakłady produkujące żywność coraz częściej dysponują własnymi środkami transportu dobrymi technicznie i przeznaczonymi wyłącznie do przewozu artykułów spożywczych. Stwierdzono podczas kontroli, że dla środków transportu prowadzone są zgodnie z opracowanymi instrukcjami GHP rejestry mycia i dezynfekcji, a także tam gdzie jest to wymagane rejestry temperatur przewozu żywności. Większość obiektów obrotu żywnością dysponuje również prawidłowymi środkami transportu, niektóre zakłady korzystają z usług specjalistycznych firm transportowych. Nie wydawano decyzji administracyjnych i nie stosowano karania mandatowego. WYTWÓRNIE MATERIAŁÓW I WYROBÓW PRZEZNACZONYCH DO KONTAKTU Z ŻYWNOŚCIĄ ORAZ MIEJSCA OBROTU TYMI PRODUKTAMI W 2008 r. zewidencjonowano: - 31 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - 144 miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Skontrolowano: - 23 wytwórnie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - 87 miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. W ww. obiektach przeprowadzono 380 kontroli i rekontroli, w tym: - 52 w wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, - 328 w miejscach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Oceniono na podstawie arkusza oceny stanu sanitarnego: - 18 wytwórni materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, 10 miejsc obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. Wszystkie skontrolowane obiekty oceniono jako zgodne z wymaganiami określonymi w obowiązujących przepisach prawnych. Podczas kontroli w wytwórniach produkujących materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością sprawdzano m.in.: - warunki przechowywania surowców i produktów gotowych, - prawidłowość procesu technologicznego, - prawidłowość stosowania substancji zgodnie z wykazem zamieszczonym w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Zdrowia, 97 - - - dokumentację potwierdzającą, że materiały i wyroby spełniają wymagania określone w rozporządzeniu (WE) Nr 1935/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 października 2004 r. w sprawie materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością oraz uchylające dyrektywy 80/590/EWG i 89/109/EWG ( Dz. Urz. UE L 338 z 13.11.2004, str.4 ) i w ustawie z dnia 25 sierpnia 2006r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia ( Dz. U. Nr 171, poz. 1225 z późn. zm.), stan wdrożenia zasad dobrej praktyki produkcyjnej zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) Nr 2023/2006 z dnia 22 grudnia 2006 r. w sprawie dobrej praktyki produkcyjnej w odniesieniu do materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywością (Dz. U. L 338 z 13.11.2004, str. 4), prawidłowość oznakowania wyrobów. W wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością najczęściej stwierdzano następujące nieprawidłowości: - nieprawidłowe znakowanie gotowego wyrobu: brak nr partii, brak adresu producenta, brak oznakowania, iż wyroby przeznaczone są do kontaktu z żywnością, - brak deklaracji zgodności np. dla opakowań do pizzy oraz deklaracji zgodności na tekturę i farby stosowane do nadruku, - brak do wglądu wyników badań wyrobu gotowego przywoływanych w deklaracji zgodności, - brak opracowanej dokumentacji z zakresu dobrej praktyki produkcyjnej, - niepełna dokumentacja z zakresu GHP/GMP, - brak opracowanych procedur dot. możliwości śledzenia wyrobów gotowych, - niewłaściwe warunki sanitarno- techniczne, - brak zapewnienia prawidłowej funkcjonalności pomieszczeń, - brak czystości bieżącej w pomieszczeniach wytwórni, - brak zapewnienia właściwej higieny pracowników (brak odzieży ochronnej). W wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością wydano 5 decyzji administracyjnych dotyczących : - zapewnienia deklaracji zgodności na produkowane w zakładzie materiały i wyroby przeznaczone do kontaktu z żywnością, - opracowania i wdrożenia procedury zapewniającej możliwość śledzenia drogi materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością, - opracowania i wdrożenia procedury dobrej praktyki produkcyjnej i higienicznej, - poprawy stanu technicznego pomieszczeń wytwórni, - dostosowania oznakowania materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością do wymagań określonych w obowiązujących przepisach prawnych. W 2008 r. w wytwórniach materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością nie stosowano sankcji karnych. W 21 wytwórniach wdrożone zostały zasady GHP/GMP. W obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością wydano 5 decyzji administracyjnych, w tym: - 1 decyzję nakazującą wycofanie z obrotu handlowego miseczek z melaminy pochodzących z Chin, z uwagi na przekroczenie limitu migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego, - 1 decyzję nakazującą wycofanie z obrotu handlowego kubków z melaminy pochodzących z Chin, z uwagi na przekroczenie limitu migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego oraz wody destylowanej, - 1 decyzję zakazującą wprowadzania do obrotu partii części filtrów do wody pochodzących z Chin z powodu uszkodzonych, porozrywanych i zawilgoconych kartonów oraz z uwagi na wyczuwalny zapach stęchlizny i zanieczyszczenia fizyczne. 98 Pozostałe decyzje dotyczyły opracowania, wdrożenia i przestrzegania zasad dobrej praktyki higienicznej oraz doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń obiektów obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością. W 2008 r. w obiektach obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością nie stosowano sankcji karnych. OBIEKTY PRODUKCJI, KONFEKCJONOWANIA I OBROTU KOSMETYKAMI W 2008 r. zewidencjonowano: - 28 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki - 141 obiektów obrotu kosmetykami, w tym: - 30 hurtowni, - 111 sklepów. Skontrolowano: 25 zakładów produkujących i konfekcjonujących kosmetyki, 92 obiekty obrotu kosmetykami, w tym: - 17 hurtowni, - 75 sklepów. W wytwórniach kosmetyków przeprowadzono ogółem 39 kontroli i rekontroli. W obiektach obrotu kosmetykami przeprowadzono ogółem 155 kontroli i rekontroli. - Zakresem kontroli w wytwórniach kosmetyków objęto m.in.: - ocenę warunków produkcji kosmetyków, ocenę zgodności dokumentacji z wymaganiami zawartymi w obowiązujących przepisach prawnych, ocenę zgodności oznakowania opakowania jednostkowego z aktualnymi przepisami prawnymi. Oceniono w zakresie warunków produkcji - 23 zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Wymagań nie spełniały 4 zakłady z uwagi na: - niewłaściwą jakość zdrowotną surowców ziołowych używanych do produkcji ziołowej odżywki koloryzującej, - użycie do kosmetyku „Henna Body Tatoo” substancji, która zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi może być użyta jedynie w preparatach do farbowania włosów, - brak procedury wycofania produktu niezgodnego z parametrami jakości. Oceniono w zakresie dokumentacji – 22 zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Wszystkie skontrolowane zakłady spełniały wymagania w zakresie dokumentacji. Oceniono w zakresie oznakowania opakowań jednostkowych – 23 zakłady produkujące i konfekcjonujące kosmetyki. Wymagań nie spełniały 4 zakłady z uwagi na: - brak wykazu składników poprzedzonego wyrazem „składniki” lub „ingredients”, - brak identyfikowalności partii, - podanie jako producenta nieistniejącej już firmy, - podanie na etykiecie opakowania jednostkowego kosmetyku sformułowań, które sugerują lub mogą być rozumiane jako deklaracja właściwości leczniczych, bądź profilaktycznych, 99 - niekompletny skład kosmetyków, pominięcie w wykazie składników niektórych składników np. alantoiny. W 2008 roku w wytwórniach kosmetyków wydano 6 decyzji administracyjnych dotyczących: - ustalenia listy dystrybucji, wycofania z obrotu handlowego kosmetyku „Henna Body Tatoo” oraz poinformowania o sposobie postępowania z wycofaną masą towarową, - ustalenia listy dystrybucji kosmetyków „Venita Henna Color Bronze” i „Venita Henna Color Kasztan”, wycofania z obrotu handlowego ww. kosmetyków i poinformowania o sposobie postępowania z wycofaną masą towarową oraz opracowania i wdrożenia procedury postępowania skutecznie zapobiegającej występowaniu nieakceptowanego zanieczyszczenia mikrobiologicznego, - dostosowania oznakowania i prezentacji kosmetyków do wymagań określonych w obowiązujących przepisach prawnych, - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego powierzchni ścian, podłóg i wyposażenia, - dostosowania treści i formy reklamy telewizyjnej kosmetyku „Vitaleg żel” do warunków zawartych w ustawie z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach. Ponadto Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi w dniu 24.07.2008 r. wydał decyzję znak: PWIS-NSHŻ-4931-14/08 uchylającą zaskarżoną decyzję Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Pabianicach z dnia 10.06.2008 r. znak: PPIS-PbNSHŻ-490D/532/01b/08 w części dotyczącej rozstrzygnięcia i nakazującą zmianę formy i treści reklamy telewizyjnej kosmetyku „Vitaleg” poprzez usunięcie z tej reklamy słownego i wizualnego sposobu prezentacji produktu sugerującego właściwości terapeutyczne/lecznicze. W wytwórniach kosmetyków nałożono 2 mandaty karne na łączną sumę 600,00 zł z uwagi na: - wprowadzanie do obrotu wyrobów kosmetycznych nie odpowiadających wymaganiom art. 5 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach (zakaz wprowadzania do obrotu kosmetyków zawierających substancje dozwolone do stosowania w kosmetykach wyłącznie w ograniczonych ilościach, zakresie i warunkach stosowania, o ile wymagania te zostały przekroczone), - nieprawidłowe oznakowanie kosmetyku Sypka odżywka koloryzująca do włosów – Farba i odżywka do włosów „Tycjan”. W większości zakładów kosmetyki produkowane są zgodnie z dobrą praktyką wytwarzania GMP. W obiektach obrotu kosmetykami wydano 4 decyzje administracyjne, które dotyczyły: - wycofania z obrotu handlowego zakwestionowanego kosmetyku – pasty do zębów „Dr Cool Pasta do zębów podwójna mięta” z uwagi na obecność glikolu dietylenowego, - przedstawienia do wglądu pełnej dokumentacji dotyczącej kosmetyku, - dostosowania oznakowania opakowania jednostkowego kosmetyku do wymagań ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach, - doprowadzenia do właściwego stanu sanitarno-technicznego pomieszczeń. Ponadto wystosowano 1 wniosek do sądu grodzkiego z uwagi na naruszenie przepisów art. 14 ust.1 i ust.2 ustawy z dnia 30 marca 2001 r. o kosmetykach. INTERWENCJE W 2008 r. zarejestrowano i rozpatrzono 664 interwencje. Interwencji zasadnych było 214 (co stanowi 32,2%). 100 Interwencje najczęściej dotyczyły: - wprowadzania do obrotu środków spożywczych o zmienionych cechach organoleptycznych oraz po upływie terminu przydatności do spożycia lub daty minimalnej trwałości, (m.in. wędlin, mięsa, pieczywa, przetworów mleczarskich, ciastek z kremem), - nieprawidłowego przechowywania środków spożywczych nietrwałych mikrobiologicznie (poza urządzeniem chłodniczym, brak segregacji w urządzeniach chłodniczych, temperatura przechowywania żywności niezgodna z deklarowaną przez producenta), - niewłaściwych warunków sanitarno-technicznych w obiektach, - zgłoszenia faktu wystąpienia dolegliwości żołądkowo-jelitowych po spożyciu różnych środków spożywczych, w tym potraw gastronomicznych, - niewłaściwego składowania odpadów, - wprowadzania do obrotu środków spożywczych bez oznakowania lub nieprawidłowo oznakowanych, - wprowadzania do obrotu mięsa i wędlin z nielegalnego uboju oraz dokonywania rozbioru mięsa na terenie sklepu, - nieprawidłowego żywienia w zakładach żywienia zbiorowego zamkniętego, - braku właściwego zabezpieczenia obiektu przed szkodnikami, - niewłaściwej higieny personelu, - braku aktualnych orzeczeń lekarskich do celów sanitarno–epidemiologicznych osób, zatrudnionych przy produkcji lub obrocie środkami spożywczymi, - niewłaściwej wentylacji w pomieszczeniach obiektu. Konsumenci najczęściej składali skargi na następujące grupy obiektów: - sklepy spożywcze, w tym super i hipermarkety, - piekarnie, - ciastkarnie, - kioski, - punkty małej gastronomii, - zakłady żywienia zbiorowego otwarte, - zakłady żywienia zbiorowego zamknięte, - hurtownie, - obiekty ruchome. W czasie kontroli sanitarnych przeprowadzonych w związku ze złożonymi interwencjami, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości, stosowano wobec osób odpowiedzialnych karanie mandatowe. Łącznie nałożono 222 mandaty karne na kwotę 54 150,00 zł. Sankcje karne stosowano z uwagi na: brak czystości bieżącej w obiektach, nieprawidłowe przechowywanie i sprzedaż środków spożywczych, sprzedaż artykułów spożywczych po upływie daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia oraz o niewłaściwych cechach organoleptycznych. Przeprowadzone kontrole sprawdzające wykazały poprawę stanu sanitarnego obiektów. W związku ze stwierdzonymi nieprawidłowościami wydano również 21 decyzji administracyjnych, w tym 10 decyzji unieruchomienia zakładu lub przerwania produkcji: - 5 z uwagi na antysanitarny stan obiektów, - 3 z uwagi na obecność szkodników, - 1 ze względu na brak decyzji PPIS o zatwierdzeniu zakładu i brak warunków sanitarnotechnicznych do prowadzenia działalności, - 1 ze względu na brak decyzji PPIS o zatwierdzeniu zakładu, brak warunków do prowadzenia produkcji w oparciu o surowce, niewłaściwy stan sanitarno-higieniczny. - 101 Ponadto skierowano 12 wniosków do Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi o nałożenie kary pieniężnej. W ramach rozpatrywania interwencji pobrano do badań laboratoryjnych 67 próbek żywności oraz 2 próbki przyborów kuchennych z nylonu. Zakwestionowano 5 próbek środków spożywczych: - 2 próbki wody źródlanej niegazowanej ze względu na zmienione cechy organoleptyczne, - 2 próbki mleka UHT z uwagi na zmienione cechy organoleptyczne, - 1 próbkę pasztetu borowikowego ze względu na nieprawidłowe znakowanie, oraz 2 próbki przyborów kuchennych z nylonu z uwagi na zmiany organoleptyczne (zmieniony smak i zapach płynów modelowych). Informacje o zakwestionowanych próbkach produktów pochodzenia zwierzęcego przekazano właściwemu terenowo Powiatowemu Lekarzowi Weterynarii sprawującemu nadzór nad zakładem produkcyjnym. Osobom skarżącym, które podały nazwisko i adres zamieszkania lub numer telefonu udzielono odpowiedzi na skargę na piśmie bądź telefonicznie. JAKOŚĆ ZDROWOTNA ŚRODKÓW SPOŻYWCZYCH KRAJOWYCH PRODUKOWANYCH W NADZOROWANYCH ZAKŁADACH ORAZ ZNAJDUJĄCYCH SIĘ W OBROCIE W OBIEKTACH ZLOKALIZOWANYCH NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO W roku 2008 przeprowadzono badania laboratoryjne krajowych środków spożywczych produkowanych w nadzorowanych zakładach oraz znajdujących się w obrocie w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego: ogółem w zintegrowanym laboratorium Wojewódzkiej Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Łodzi zbadano 3743 próbki środków spożywczych, z czego zdyskwalifikowano 131 próbek, tj. 3,5% (w roku 2007 odsetek próbek zdyskwalifikowanych wyniósł 4,1%), pod względem parametrów mikrobiologicznych zbadano 2679 próbek, zdyskwalifikowano 63, tj. 2,4% (w 2007 r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych za parametry mikrobiologiczne wyniósł 2,5%), pod względem parametrów chemicznych zbadano 895 próbek, zdyskwalifikowano 2 próbki, tj. 0,2% (w 2007r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych za parametry chemiczne wyniósł 0,1%). Oceniono 2402 próbki środków spożywczych krajowych pod względem znakowania. Aktualnym przepisom dotyczącym znakowania środków spożywczych nie odpowiadało 59 próbek tj. 2,5% (w 2007 r. odsetek próbek zdyskwalifikowanych wyniósł 2,5%). Grupy krajowych środków spożywczych według % próbek kwestionowanych oraz główne przyczyny zakwestionowania – 2008 rok Ogółem Mikrobiologicznie % zbad. zakw. zakw. Sym. wg Mz 48 Rodzaje próbek 1. 27 Substancje dodatkowe i pomagające w przetwarzaniu 5 1 20,0 0 0 0 2. 15 Ocet 6 1 16,7 0 0 0 3. 12 Grzyby 49 5 10,2 0 0 0 Lp zbad. zakw. % zakw. Główne przyczyny zakwestionowania - nieprawidłowe znakowanie, - nieprawidłowe znakowanie - zawyżona zawartość substancji konserwującychS02, -nieprawidłowe znakowanie 102 Ogółem Lp 4. Sym. wg Mz 48 16 Rodzaje próbek Wody mineralne i napoje bezalkoholowe Drób, podroby i produkty drobiarskie, jaja i ich przetwory zbad. zakw. % zakw. Mikrobiologicznie % zbad. zakw. zakw. 125 11 8,8 77 7 9,1 227 16 7,0 190 13 6,8 5. 02 6. 23 Wyroby garmażeryjne i kulinarne 312 19 6,1 274 3,0 1,1 7. 22 Kawa, herbata, kakao 21 1 4,8 3 0 0 01 Mięso, podroby i przetwory mięsne 251 12 4,8 191 7 3,7 9. 06 Wyroby cukiernicze i ciastkarskie 670 29 4,3 645 24 3,7 10. 21 Zioła i przyprawy 24 1 4,2 12 0 0 11. 28 Sól spożywcza i jej zamienniki 25 1 4 0 0 0 12. 10 Warzywa w tym strączkowe 283 7 2,5 128 5 3,9 13. 17 Tłuszcze roślinne 104 2 1,9 69 0 0 8. 14. 04 Mleko i przetwory mleczne 871 17 1,9 786 4 0,5 Główne przyczyny zakwestionowania - obecność bakterii z grupy coli -nieprawidłowe znakowanie - zmienione cechy organoleptyczne - obecność pałeczek Salmonella enteritidis - Salmonella z grupy C1 - Campylobacter jejuni - nieprawidłowe znakowanie ponadnormatywna liczba Listeria monocytogenes - nieprawidłowe znakowanie - obecność pałeczek Salmonella - obecność kwasu sorbowego - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - obecność pałeczek Salmonella - obecność Yersinia Enterocolitica - obecność pałeczek Salmonella - nadmierna liczba bakterii Bacillus cereus - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - obecność bakterii Escherichia coli 0157 - nieprawidłowe znakowanie - nieprawidłowe znakowanie - nadmierne zanieczyszczenie bakteriami z rodziny Enterobacteriaceae - zmienione cechy organoleptyczne - nieprawidłowe znakowanie - obecność bakterii Escherichia coli 103 Ogółem Lp Rodzaje próbek Sym. wg Mz 48 zbad. Mikrobiologicznie % zbad. zakw. zakw. % zakw. zakw. Główne przyczyny zakwestionowania 15. 05 Ziarno zbóż i przetwory zbożowo-mączne 222 4 1,8 83 0 0 - obecność żywych i martwych szkodników zbożowomącznych - nieprawidłowe znakowanie 16. 03 Ryby, owoce morza i ich przetwory 142 2 1,4 102 0 0 - nieprawidłowe znakowanie 118 1 0,8 34 0 0 - nieprawidłowe znakowanie 147 1 0,7 56 0 0 - nieprawidłowe znakowanie 17. 24 Środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego 18. 11 Owoce Wykres Nr 2 Jakość zdrowotna wybranych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych w roku 2008 25 20 15 10 Ogółem % próbek zakwestionowanych % próbek zakwestionowanych pod względem mikrobiologicznym Ow o ce go lnego prz e znac z enia rza i ic h p ż ywie rzetw o niow e ry cz ne owoc e mo Ry by , ki sp oż yw c ze s pec ja Rodzaj środków spożywczych Ś rod Ziarn o zbóż i prz etw or y z etwo boż o wo-m ą ry mle cz ne ślinn e o i prz Mlek Tłusz cz e ro str ąc zk ow e nniki jej za mie w tym W arz y wa, rawy pr zy p poż y wc za i Zioła i iask a icz e ic by cu k iern S ól s rs kie ięsne Mięs W yro o, po drob y i prz e rbata twory m , kak li narn K aw a, he e i ku ery jn by g ar ma ż ja i ic h prz biar s k ie, ja podro by dro W yro zalk o h etwo ry olow e e ao y Gr zy b e i na poje be W od y min eraln Drób , tancje doda tkow e i pom ag ając e w prz etwa rz an iu 0 Oc et 5 S ubs % próbek zakwestionowanych Jakość zdrowotną wybranych krajowych środków spożywczych, wprowadzanych do obrotu na terenie woj. łódzkiego, wyrażoną w % próbek zakwestionowanych w 2008 roku przedstawia wykres Nr 2. Jakość zdrowotną wybranych krajowych środków spożywczych, wprowadzanych do obrotu na terenie woj. łódzkiego, wyrażoną w % próbek zakwestionowanych ogółem i mikrobiologicznie w 2008 r. w porównaniu do 2007 r. przedstawiają wykresy Nr 3 i Nr 4. 2007 2008 Rodzaj środków spożywczych prz etw or y z rs kie etwo cz ne cz ne ry mle str ąc zk ow e iask a boż o wo-m ą o i prz w tym icz e ic arne ięsne k uli n Ś rod ow e i Ziarn o zbóż i , k ak prz e bożo etwo cz ne ślinn e ry mle Tłusz cz e r o o i prz nik i str ąc zk ow e mien rawy rs kie pr zy p jej z a Zioła i w tym twory z Mlek W arz y wa, ao rne y twory mięs ne by cu k iern icz e i cias ka y i pr ze kuli n a r bata jne i K aw a, he dr ob Gr zy b ezalk oholo we ja i ic h pr z etwo ry S ól s poż y wc za i W yro o, po iu Oc et rz etw ar zan ażery kie, ja by g ar m obiars W yro by dr Mięs podro oje b ce w p i nap gają ralne poma W od y min e doda tk Drób , tancje % próbek zakwestionowanych 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2008 Wykres Nr 4 Jakość zdrowotna wybranych krajowych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych mikrobiol., porównanie roku 2007 i 2008 nezy , mu sztar dy, s os y olow e ty die ty alkoh m en r sk ie Ow o ce zc ze la S uple kty p r Napo je i pr o du Majo Miód wo-m ącz n Ry by e , owo ce m ki sp o rz a oż yw i ic h c ze s przetw pec ja or y lnego prz e znac zenia ż yw.. . S ubs Rodzaj środków spożywczych zbóż i Mlek jne i ry lowe etwo lk oho y i prz etwo ry m by cu k iern drob aż ery W arz y wa, W yro o, po by g ar m beza ja i ic h prz i nap oje biar s k ie, ja W yro by dro Mięs podro ralne 2007 Ziarn o Drób , W od y min e % próbek zakwestionowanych 104 Wykres Nr 3 Jakość zdrowotna wybranych krajowych środków spożywczych wyrażona w % próbek zakwestionowanych ogółem, porównanie roku 2007 i 2008 30 25 20 15 10 5 0 105 JAKOŚĆ ZDROWOTNA MATERIAŁÓW I WYROBÓW PRZEZNACZONYCH DO KONTAKTU Z ŻYWNOŚCIĄ ORAZ KOSMETYKÓW W 2008 roku przebadano laboratoryjnie 150 próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, w tym: - 82 krajowych, - 7 z UE, - 61 z importu. Zakwestionowano 19 próbek – w tym: - 10 próbek z importu z uwagi na: - nieprawidłowe znakowanie (6 próbek - brak oznaczenia identyfikacyjnego zapewniającego możliwość śledzenia drogi wyrobu oraz brak informacji dla klienta dotyczących warunków użytkowania wyrobu), - organoleptykę (2 próbki przyborów kuchennych wykonanych z tzw. „czarnego nylonu”, importowanych z Chin – wyczuwalna zmiana smaku i zapachu płynów modelowych), - przekroczenie limitu migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego (1 próbka salaterek z melaminy), przekroczenie limitu migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego i wody destylowanej (1 próbka kubków z melaminy) oraz przekroczenie limitu migracji specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego (1 próbka misek z melaminy), - przekroczenie dopuszczalnej ilości uwalnianego ołowiu z obszaru obrzeża wyrobu (1 próbka), - 9 próbek krajowych z uwagi na: - nieprawidłowe znakowanie - brak oznaczenia identyfikacyjnego zapewniającego możliwość śledzenia drogi wyrobu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowego oznakowania wyrobów sprawę przekazano Państwowym Powiatowym Inspektorom Sanitarnym nadzorującym producentów lub dystrybutorów zakwestionowanych produktów. Ponadto wysyłano pismo informacyjne do producenta lub dystrybutora oraz do siedziby sieci hipermarketów wprowadzających do obrotu zakwestionowane wyroby. Wydano 2 decyzje nakazujące wycofanie z obrotu wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, zakwestionowanych z uwagi na przekroczony dopuszczalny limit migracji globalnej i specyficznej formaldehydu do 3% kwasu octowego i wysłano 4 powiadomienia w ramach systemu RASFF dot. ww. produktów. Z uwagi na stwierdzenie przekroczenia dopuszczalnej ilości uwalnianego ołowiu z obszaru obrzeża kubków ceramicznych pochodzących z Chin, poinformowano o powyższym Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego nadzorującego dystrybutora zakwestionowanego produktu. Wyroby zostały wycofane z obrotu handlowego i zniszczone. W roku sprawozdawczym zbadano ogółem 70 próbek kosmetyków, w tym 69 próbek kosmetyków krajowych oraz 1 próbkę z UE. W kierunku parametrów mikrobiologicznych (Pseudomonas aeruginosa, Staphylococcus aureus, Candida albicans, ogólna liczba drobnoustrojów tlenowych mezofilnych – zgodnie z rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie określenia procedur pobierania próbek kosmetyków oraz procedur przeprowadzania badań laboratoryjnych – Dz. U. Nr 9, poz. 107 z późn. zm.) zbadano 70 próbek. 106 Zakwestionowano 3 próbki, w tym 2 próbki ziołowych odżywek koloryzujących oraz próbkę mydła w płynie z uwagi na ponadnormatywną ogólną liczbę drobnoustrojów tlenowych mezofilnych w 1g. W kierunku parametrów chemicznych (oznaczenie formaldehydu, azotynów i cynku) zbadano łącznie 69 próbek kosmetyków (w 67 oznaczono zawartość formaldehydu, w 15 zawartość azotynów, a w 1 – zawartość cynku). Próbek nie kwestionowano. 62 próbki kosmetyków oceniono pod względem znakowania, zakwestionowano 1 próbkę sypkiej odżywki koloryzującej do włosów – Farby i odżywki do włosów „Tycjan” z uwagi brak wykazu składników poprzedzonego zwrotem „składniki” lub „ingredients”, brak identyfikowalności partii, użycie sformułowania „najlepiej zużyć przed” zamiast „najlepiej zużyć przed końcem”, podanie jako producenta nieistniejącej już firmy. WNIOSKI 1. Stan sanitarny nadzorowanych obiektów w 2008 r. uległ poprawie w stosunku do roku ubiegłego (Zakłady niezgodne z wymaganiami w 2008 r. stanowiły 0,5% ogółu ocenianych, w 2007 r.- 1,2%). Poprawa stanu sanitarnego nastąpiła w grupach obiektów tj. ciastkarnie, piekarnie, zakłady żywienia zbiorowego otwarte, zakłady żywienia zbiorowego zamknięte, magazyny hurtowe, sklepy spożywcze, kioski spożywcze. 2. Wykonanie obowiązków wynikających z decyzji administracyjnych przez właścicieli ciastkarni, piekarni przyczyniło się do poprawy warunków sanitarno-technicznych zakładów, zapewnienia prawidłowej funkcjonalności pomieszczeń, właściwych warunków do czyszczenia, dezynfekowania i przechowywania sprzętu produkcyjnego, umywalek do mycia rąk, wydzielenia zmywalni opakowań transportowych, wymiany zniszczonego sprzętu, opracowania i wdrożenia zasad GHP/GMP oraz systemu HACCP. 3. W wyniku podejmowanych działań wyegzekwowano poprawę stanu sanitarnotechnicznego pomieszczeń i urządzeń w zakładach żywienia zbiorowego otwartego i zamkniętego, zapewnienie prawidłowego przebiegu procesów produkcyjnych oraz właściwej dezynfekcji termicznej naczyń stołowych. 4. Na skutek podejmowanych działań nadzorowych w 2008 r. znacznie uległa zmniejszeniu liczba obiektów obrotu żywnością nie spełniających wymagań sanitarno-technicznych. Obiekty obrotu żywnością wyposażone są w nowoczesne urządzenia chłodnicze z automatyczną regulacją temperatury i elektronicznym wskaźnikiem temperatury. Prowadzony monitoring temperatur miał wpływ na poprawę jakości zdrowotnej środków spożywczych łatwo ulegających zepsuciu. 5. W wyniku podejmowanych działań w większości obiektów obrotu żywnością: sklepach, hurtowniach i kioskach spożywczych wyegzekwowano wdrożenie zasad GHP oraz opracowanie procedur zabezpieczenia i wycofania z obrotu partii żywności niewłaściwej jakości zdrowotnej, jak również możliwość śledzenia pochodzenia produktów wprowadzanych do obrotu handlowego. Problemem pozostaje jednak w dalszym ciągu wprowadzanie do obrotu środków spożywczych po upływie terminu przydatności do spożycia. 107 6. Na podstawie analizy wyników badań laboratoryjnych próbek środków spożywczych stwierdzono, iż w stosunku do roku ubiegłego nie zmienił się w sposób istotny % próbek zakwestionowanych. Do grup środków spożywczych, których jakość zdrowotna uległa poprawie należą: wyroby garmażeryjne, mleko i jego przetwory. 7. W dalszym ciągu problem stanowiła jakość zdrowotna wyrobów ciastkarskich, a zwłaszcza ciastek z kremem. W 2008r. zakwestionowano pod względem parametrów mikrobiologicznych, 37% zbadanych ciastek z kremem. Przygotowała: Bożena Kaczmarczyk Kierownik Oddziału Nadzoru Higieny Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku WSSE 108 109 W ZAKRESIE HIGIENY DZIECI I MŁODZIEŻY W 2008 roku pod nadzorem pionu higieny dzieci i młodzieży znajdowało się 2928 placówek stałych i sezonowych, w szczególności: - 2369 stałych, w których przebywało 434.748 dzieci oraz 32 szkoły wyższe, naukę pobierało w nich 105.987 studentów; - 527 sezonowych, w których wypoczywało 33664 uczestników. Na przestrzeni kilku lat obserwuje się wzrost liczby placówek oświatowo – wychowawczych, z kolei liczba szkół wyższych nie uległa zmianie. Zmniejszyła się jednak ogólna liczba dzieci, młodzieży i studentów uczęszczających do podległych placówek. Wykres 1: Placówki stałe wraz z uczelniami wyższymi 1% 1% 3% 2% 8% 24% 4% Żłobki 1% Przedszkola Szkoły Warsztaty Placówki Placówki z pobytem Placówki pracy pozaszkolnej Placówki rekreacyjne Szkoły wyższe 56% ŻŁOBKI W roku 2008 funkcjonowało 40 żłobków. Od minionego roku ich liczba nie uległa zmianie. Większość placówek stanowią żłobki zlokalizowane w Łodzi. Sześć z nich posiadało zły stan techniczny, w szczególności żłobki Nr: 8, 10, 17, 21, 25, 31, również w 6 odnotowano częściową poprawę stanu sanitarno–technicznego, tj. Nr: 3,13, 19, 28 - głównie dzięki: remontom pomieszczeń sanitarnych, odmalowaniu sal, wymianie podłóg i wymianie oświetlenia. W pozostałych powiatach województwa łódzkiego w wielu placówkach stan techniczny także uległ poprawie. 110 Dzieciom zapewniono dobre warunki higieniczno – sanitarne. Wyposażenie sal dziecięcych było właściwe, nie budziło zastrzeżeń. Zabawki - czyste, w dobrym stanie technicznym, prawidłowo myte i dezynfekowane. Nowo kupowane posiadają atesty. Bielizna pościelowa znajdowała się w dostatecznej ilości, w dobrym stanie użytkowym, zmieniana według potrzeb. PRZEDSZKOLA Na terenie województwa łódzkiego w 2008 roku funkcjonowało 565 przedszkoli (o 71 więcej niż w roku ubiegłym). Wzrost ten spowodowany był głównie otwieraniem placówek na wsi, których celem jest wyrównywanie szans edukacyjnych oraz rosnącą liczbą placówek zaliczanych do tzw. innych form wychowania przedszkolnego. Wszystkie przedszkola są skanalizowane, zaopatrzone w wodę z wodociągów. Niezadowalające warunki techniczne w placówkach, w których stwierdzono m. in. zły stan użytkowy podłóg i stolarki okiennej, zawilgocone ściany i sufity, zniszczoną elewację budynku, ubytki glazury, stwierdza się w np.: Przedszkolach Nr 7, 12, 42, 53, 75 w Łodzi, Przedszkolach Nr 3, 4 w Radomsku, Przedszkolu Specjalnym w Radomsku, Publicznym Przedszkolu w Dobryszycach i Przedborzu (powiat radomski), Przedszkolach w Piotrkowie Trybunalskim Nr 5, 14, 15, 16, 24, Przedszkole w Przygłowie (powiat piotrkowski). Na uwagę zasługuje fakt, iż sukcesywnie w przedszkolach mieszczących się na terenie województwa łódzkiego prowadzone są prace remontowe, które w dużej mierze są wynikiem współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną (m. in. realizowania obowiązków decyzji administracyjnych). Poprawie uległ stan sanitarno techniczny w np.: Przedszkola Miejskie Nr 15, 17, 22, 39, 41, 72, 74, 75, 88, 107 w Łodzi, W placówkach tych wykonano: remonty ciągów komunikacyjnych, wymieniono okna, przeprowadzono remont dachu, odmalowano ściany i sufity, wymieniono punkty świetlne, odnowiono lub wymieniono podłogi, odremontowano teren należący do placówek. Przedszkola Nr 3, 8, 15, 17 w Kutnie. W placówkach tych: wymieniono stolarkę okienną, podłogi w salach dydaktycznych, odnowiono blok żywieniowy, wyremontowano elewację budynku, pokrycie dachu, zmodernizowano instalację systemu grzewczego, wymieniono meble szkolne i wymieniono oświetlenie zewnętrzne na terenie placówki, wymieniono meble szkolne. Przedszkole Nr 1 w Łowiczu. Przeprowadzono remont generalny pomieszczeń bloku żywieniowego. Przedszkola Nr 2, 3, 5, 14, 15 w Pabianicach, Gminne Przedszkole w Widzewie, Przedszkole Nr 2 w Konstantynowie ( powiat pabianicki). W placówkach wykonano remonty łazienek, wymieniono okna, odmalowano ściany. 111 Porównawczą ocenę stanu technicznego i sanitarnego skontrolowanych przedszkoli w latach 2007-2008 przedstawiono w zamieszczonej tabeli: Budynki Rok Liczba nieprzystosowane Procent w złym stanie sanitarnotechnicznym Procent 2007 494 15 3% 61 12% 2008 565 15 3% 62 11% W województwie łódzkim w niektórych powiatach występują placówki znajdujące się w obiektach, które nie są przystosowane do odpowiednich wymagań (odnotowuje się również przedszkola, zwłaszcza na terenach wiejskich, które mieszczą się w obiektach budowanych na inne cele, część z nich została adaptowana) np.: Przedszkole w Strzelcach i Łaniętach (powiat kutnowski), Niepubliczne Przedszkole w Buczku (powiat łaski), Samodzielny Oddział Przedszkolny w Daszynie (powiat łęczycki), Przedszkole w Rozprzy (powiat piotrkowski), Przedszkole w Klonowej, Goszczanowie, Brąszewicach (powiat sieradzki). W placówkach tych stwierdza się niefunkcjonalne pomieszczenia, zbyt małe sale dydaktyczne, brak prawidłowych pomieszczeń na szatnię, niedostateczną liczbę urządzeń sanitarnych. Pracownicy pionu HDM Powiatowych Stacji zwracają szczególną uwagę na prawidłowe zestawianie stolików i krzesełek. W 2008 roku przeprowadzono pomiary mebli przedszkolnych oraz oceniono ich dostosowanie do wzrostu dzieci w 175 oddziałach (w poprzednim roku w 250). W blisko połowie z nich stwierdzono nieprawidłowości – zastosowano postępowanie administracyjne w celu wyegzekwowania poprawy. W znacznej większości placówek prowadzone jest dożywianie. Dzieci otrzymują 2 lub 3 posiłki dziennie przygotowywane na miejscu. W niektórych przedszkolach posiłki dostarczane są przez firmy cateringowe (np. powiat rawski) lub podejmowana jest współpraca ze szkołami (np. powiat zduńskowolski). Istnieją też placówki, w których dzieci przynoszą śniadanie z domu, w takich przypadkach placówka przygotowuje gorący napój (np. powiat kutnowski, pajęczański, zduńskowolski). W 2008 r. w województwie łódzkim powstało kilka nowych oddziałów przedszkolnych jak i innych form wychowania przedszkolnego (w bieżącym roku funkcjonowało ich 64, najwięcej w powiatach: skierniewickim – 13, wieruszowskim – 7, bełchatowskim – 6). Stan czystości bieżącej przedszkoli ocenia się jako dobry. Bielizna pościelowa, ręczniki są indywidualne - oznakowane, ich stan użytkowy nie budzi zastrzeżeń, zmieniane są wg potrzeb. W większości placówek, prowadzona jest akcja czyszczenia ząbków po posiłkach – kubeczki i szczoteczki przechowywane są w wydzielonych miejscach, oznakowane. Dzieci miały zapewnione środki do utrzymania higieny osobistej. Urządzenia terenowe na placach zabaw zapewniały bezpieczeństwo użytkowania. 112 Zdjęcie placówki przedszkolnej: Przedszkole Publiczne nr 7 w Tomaszowie Mazowieckim SZKOŁY Gimnazja z filiami Zasadnicze szkoły zawodowe Średnie szkoły zawodowe technika Licea ogólnokształcące Licea profilowane Licea uzupełniające Technika uzupełniające Zespoły szkół ogólnokształcących Zespoły szkół ponadpodstawowych 701 238 4 7 1 87 4 - - 163 136 25 1366 2008 682 233 4 7 1 86 3 - - 176 141 22 1355 Razem Szkoły podstawowe z filiami 2007 Szkoły policealne Typ placówki W 2008 roku na terenie województwa łódzkiego wykazano 1355 szkół różnego typu, w tym 317 zespołów ogólnokształcących i ponadpodstawowych. Rodzaje szkół i ich liczbę w porównaniu z rokiem 2007 przedstawia poniższa tabela: Z zamieszczonych wyżej danych obserwuje się postępującą tendencję do zmniejszania liczby szkół podstawowych i gimnazjów. Ocena stanu technicznego szkół Ogólną ocenę stanu sanitarno-technicznego budynków w 2008 roku prezentuje zamieszczony poniżej wykres. 113 Wykres 2: Ocena stanu sanitarno-technicznego budynków 17% 1% Budynki nieprzystosowane Budynki w złym stanie sanitarnotechnicznym W budynkach nieprzystosowanych mieści się 16 szkół – w tym 11 podstawowych, 1 gimnazjum, 1 liceum ogólnokształcące, 1 zespół szkół ogólnokształcących, 2 zespoły szkół ponadpodstawowych. Przykłady szkół nadal funkcjonujących w budynkach nieprzystosowanych m. in.: Gimnazjum w Krośniewicach (powiat kutnowski), Szkoły Podstawowe Nr: 10, 11 w Piotrkowie Trybunalskim; Szkoły Podstawowe w: Klementynowie, Trzebnicy, Jarosty (powiat piotrkowski), Szkoła Podstawowa w Słomkowicach, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Męckiej Woli (powiat sieradzki). Przykłady placówek, które mieszczą się w budynkach o złym stanie technicznym, np.: Szkoły Podstawowe: w Łodzi Nr 1, 3, 4, 37, 41, 46, 138, 170, 199; w Piotrkowie Trybunalskim Nr: 10, 11, 13 w: Szynczycach, Rozprzy, Bąkowej Górze, Stobnicy, Wolborzu, Uszczynie (powiat piotrkowski); w Radomsku Nr 3, 5; w Górach Mokrych, Dobryszycach, Ciężkowicach, Lgocie Wielkiej, Woźnikach, Stobiecku Szlacheckim, Żytnie, Przerąbie (powiat radomszczański), Gimnazjum Nr 1, 2, 20, 24, 25, 27, 38, 46, ZSP nr 6, 8, 19, ZSO nr 1,4,8, Liceum Ogólnokształcące Nr: II, IV, VI, VIII, IX, XXI, XXIII, XXV, XXVI w Łodzi; Liceum Ogólnokształcące nr 1 w Zduńskiej Woli, Zespół Szkół Ogólnokształcących w Łodzi Nr: 1, 4, 5, 7, 8, 9, Zespół Szkół Specjalnych Nr 4 w Łodzi, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr: 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 10, 18, Szkoły Policealne: Policealne Studium Dentystycznym Łódzkiej Korporacji Oświatowej, Policealne Studium Techniki Farmaceutycznej Łódzkiej Korporacji Oświatowej, Szkoły Policealne Nr 1, 3 w Łodzi. Poprawę stanu sanitarno–technicznego w łódzkich szkołach wykazano m.in. w: Szkołach Podstawowych Nr: 7, 19, 24, 26, 35, 51, 54, 64, 91, 101, 189, Gimnazjach Nr: 5, 14, 28, 30, 31, 41, 46, Liceach Ogólnokształcących Nr: XX, XXI, XXIII, XXV, XXVI, XXIX, Zespole Szkół Specjalnych Nr 7. 114 Pomimo wielu wykonanych prac, które wpłynęły na poprawę warunków, w licznych placówkach mieszczących się w Łodzi nadal stan sanitarno-techniczny jest często niezadowalający, a brak środków finansowych na przeprowadzanie remontów i bieżących prac naprawczych powoduje jego ciągłe pogarszanie. Dodatkowy wpływ na złe warunki ma częste dewastowanie sprzętu i urządzeń szkolnych przez uczniów. W odniesieniu do całego województwa łódzkiego można stwierdzić, iż ze względu na realizację wydawanych decyzji administracyjnych oraz zdobywanie dodatkowych środków finansowych przez dyrektorów szkół, systematycznie poprawia się stan sanitarno – techniczny szkół. Ocena warunków do utrzymania higieny osobistej Wszystkie szkoły na terenie województwa łódzkiego są skanalizowane, podłączone do wodociągów. Poważnym uchybieniem higienicznym jest ponadnormatywna liczba uczniów przypadających na urządzenie ustępowe. Należy stwierdzić, że sytuacja - w porównaniu z rokiem 2007 nie uległa zmianie – nadal wynosi 7%. Większość placówek zapewnia mydło w kostce lub płynie. Coraz więcej placówek wyposaża sanitariaty w ręczniki jednorazowego użytku lub suszarki do rąk. W dalszym ciągu problem stanowi nieprawidłowe użytkowanie środków do utrzymania higieny osobistej przez uczniów – zwłaszcza w dużych szkołach (akty wandalizmu: wrzucanie rolek papieru toaletowego do muszli klozetowej lub wyrzucanie ich przez okno). Z tego względu papier toaletowy często znajduje się u woźnych lub w izbach lekcyjnych (w młodszych klasach). Od wielu lat zastrzeżenia budzi sposób i częstotliwość wykorzystywania natrysków. Ponad połowa skontrolowanych szkół posiada salę gimnastyczną (52%), z czego z natryskami jest 487 (71%), w tym czynnych - 439 (90%), ale w większości użytkowane są tylko po dodatkowych zajęciach sportowych - 310 (70%). Uczniowie po zajęciach w-f korzystają z nich sporadycznie, spowodowane jest to w głównej mierze krótkim czasem trwania przerw. Sytuację pod tym kątem przedstawia poniższy wykres: Wykres 3: Wykorzystywanie natrysków 100% 90% 90% 80% 71% 70% 70% 60% 50% 52% 48% 40% 30% 20% 30% 29% 10% 10% be z zk oł y S S zk oł y z sa la m ig im na st yc zn sa ym lg i im na st yc zn yc S h al e z na try sk S al am e i be z na tr y sk ów N at ry sk ic zy N nn at ry e sk in ie cz N yn at ry ne sk iu ży N tk at ow ry sk an in e ie uż yt ko w an e 0% 115 Infrastruktura do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego Gimnazja (bez filii) Średnie szkoły zawodowe technika Licea ogólnokształcące Licea profilowane Licea uzupełniające Technika uzupełniające Zespoły szkół ogólnokształcących Zespoły szkół ponadpodstawowych 36% 58% 25% 14% 0 70% 0 0 0 72% 65% 32% 2008 40% 60% 25% 14% 0 70% 0 0 0 70% 65% 20% Szkoły policealne Szkoły podstawowe (bez filii) 2007 Zasadnicze szkoły zawodowe Typ placówki Zaledwie połowa szkół w województwie łódzkim posiada własną - jej administracyjnie przypisaną - salę gimnastyczną, często z której korzystają inne szkoły będące w tym samym budynku lub sąsiedztwie. Porównanie 2007 – 2008 procentowej ilości placówek posiadających salę gimnastyczną wymieniono w poniższej tabeli: Analizując zestawienie tabeli można zauważyć, że liczba placówek posiadających sale gimnastyczne na terenie województwa łódzkiego nieznacznie zwiększyła się. Dotyczy to przede wszystkim szkół podstawowych (o 4%) i gimnazjów (o 2%). W pozostałych placówkach sytuacja nie uległa zmianie. Jedynie szkoły policealne posiadają mniej obiektów sportowych. Szkoły, które posiadają tylko boiska do prowadzenia zajęć sportowych stanowią ok. 12%, czyli porównywalnie z 2007 rokiem. Uczniom szkół nie posiadających infrastruktury do prowadzenia zajęć w-f, często umożliwia się korzystanie z zaplecza sportowego innych placówek, krytych pływalni, siłowni czy klubów fitness. W okresie wiosenno - letnim uczniowie ćwiczą na boiskach szkolnych i placach rekreacyjnych. Infrastrukturę do prowadzenia zajęć w-f i organizowanie zajęć poza terenem szkoły zapewnia łącznie 493 placówek (500 – 2007r.). Wykres 4: Organizowanie zajęć sportowych poza terenem szkoły 7% 8% Szkoły nie korzystające z obiektów poza terenem szkoły Szkoły korzystające z basenu Szkoły korzystające z hal sportowych 21% 64% Szkoly korzystajce z siłowni, klubów fitness 116 Podsumowując - na przestrzeni lat zauważa się jednak pozytywną zmianę, gdyż sukcesywnie budowane są nowoczesne sale i hale gimnastyczne oraz profesjonalne obiekty sportowe przy szkołach. Przykładami placówek, w których oddano do użytku salę/ halę sportową są m.in.: Szkoła Podstawowa Nr 6 w Kutnie, Szkoła Podstawowa w Sielcu (powiat opoczyński), Szkoły Podstawowe w Brzozie i Goleszach Dużych (powiat piotrkowski), Gimnazjum w Dobroszycach, Zespół Szkół w Szczepocicach (powiat rawski), Szkoła Podstawowa Nr 7 w Tomaszowie Mazowieckim, Zespół Szkół w Wiadernie (powiat tomaszowski), Zespół Szkół w Czastarach ( powiat wieruszowski), Szkoła Podstawowa Nr 10 w Zgierzu, Szkoła Podstawowa w Rąbieniu (powiat zgierski). W 2008 roku na terenie województwa łódzkiego przy szkołach powstało również kilka nowoczesnych boisk m.in. w: Zespole Szkół w Rogowie (powiat brzeziński), Szkole Podstawowej Nr 1 w Kutnie, Szkole Podstawowej w Strzelcach (powiat kutnowski), Szkole Podstawowej Nr 1, 2 w Rawie Mazowieckiej, Gimnazjum w Małej Rawskiej (powiat rawski), III Liceum Ogólnokształcącym w Tomaszowie Mazowieckim, Zespole Szkół w Czerniewicach (powiat tomaszowski), Szkole Podstawowej Nr 12 w Zgierzu, Szkole Podstawowej Nr 3 w Głownie, Gimnazjum Sportowym w Aleksandrowie Łódzkim (powiat zgierski). Sale i boiska wyposażane są w urządzenia i sprzęt sportowy - zazwyczaj znajdują się w dobrym stanie technicznym, wyjątek stanowi wyposażenie zostało zakupione przed wielu laty. Większość szkół, które nie spełniają wymogów w tym zakresie znajduje się w Łodzi. Zajęcia sportowe w szkole z powiatu łowickiego: 117 Warunki pracy ucznia Na warunki pobytu dzieci i młodzieży w szkołach wpływa właściwa higienizacja procesu nauczania, zwłaszcza: plan lekcji, dostosowanie ławek (stolików i krzeseł) do wzrostu uczniów, oświetlenie sztuczne. Rok Oświetlenie sztuczne Tygodniowy rozkład lekcji Stoły i krzesła Skontrolowano oddziałów Stwierdzono niewłaściwe % Skontrolowano oddziałów Stwierdzono nieprawidłowości % Skontrolowano oddziałów Stwierdzono niewłaściwe % 2007 173 28% 1952 46% 708 44% 2008 13 0% 2203 44% 596 25% Interpretując wyniki przeprowadzonych kontroli można stwierdzić, że uległa poprawie sytuacja w zakresie prawidłowego rozsadzenia uczniów w ławkach. Nadal występują znaczne nieprawidłowości w rozkładach zajęć. Najczęściej dotyczyły one: skracania przerw międzylekcyjnych, zwłaszcza w szkołach gdzie większość dzieci mieszka daleko od miejsca nauki lub korzysta z komunikacji zorganizowanej, nieuwzględniania w każdym dniu zajęć z elementami ruchu. Sytuacja ta wynika głównie z ograniczonej liczby sal lekcyjnych i pomieszczeń do prowadzenia zajęć w-f, nierównomiernego rozłożenia zajęć lekcyjnych w poszczególne dni tygodnia, najczęściej jest to spowodowane łączeniem etatów nauczycieli w kilku placówkach, nieodpowiedniego rozłożenia zajęć lekcyjnych, szczególnie w zespołach szkół ze względu na dużą liczbę uczniów i oddziałów. Do często spotykanych nieprawidłowości w higienizacji procesu nauczania należy także brak systematycznego wietrzenia klas. Sala lekcyjna w jednej ze szkół w Łowiczu 118 Opieka medyczna Gabinety profilaktyki zdrowotnej i opieki przedlekarskiej odnotowano w 614 szkołach, co stanowi 46% ogółem. Znajdują się one w dobrym stanie technicznym oraz wyposażone są w odpowiedni sprzęt. Ponad połowa szkół nie posiada gabinetów, najmniej korzystnie w tym zakresie przedstawia się sytuacja w szkołach podstawowych - zaledwie 33%, lepiej w gimnazjach (47%), a najlepiej w zespołach szkół ponadpodstawowych (75%) i liceach ogólnokształcących (84%). W ostatnich latach obserwuje się negatywne zjawisko pozbawiania uczniów szkolnej opieki lekarskiej oraz znaczne ograniczenie opieki pielęgniarskiej. W trakcie prowadzonych kontroli dyrektorzy zgłaszają problemy związane z brakiem prawidłowej opieki medycznej w szkołach. W większości placówek sprawują ją pielęgniarki na podstawie umowy z NFZ. Dyżurują one z różną częstotliwością: przez 5 - 10 godzin w tygodniu w szkołach miejskich lub mają 1 dyżur w miesiącu w szkołach znajdujących się na wsiach. Dodatkowo dyrektorzy szkół podpisują porozumienia z pobliskimi Poradniami Niepublicznymi i Zakładami Opieki Zdrowotnej. W szkołach, w których brak gabinetów lekarskich, pielęgniarki często przyjmują w niedostosowanych pomieszczeniach, nie spełniających wyznaczonych norm. Niepełny wymiar pracy pielęgniarek szkolnych powoduje brak systematycznej kontroli higieny osobistej dzieci, co często procentuje występowaniem przypadków świerzbu i wszawicy. Wykres 5: Zapewnienie opieki medycznej w szkołach 100% szkoły posiadające gabinet profilaktyki zdrowotnej i pomocy przedlekarskiej 87% 90% 80% 70% szkoły, w których zapewniono na miejscu opiekę pielęgniarki/higienistki 60% 50% 46% szkoły, w których zapewniono na miejscu opiekę lekarza 40% 30% 22% 20% 10% 0% 5% szkoły, w których zapewniono na miejscu opiekę stomatologa Prowadzenie dożywiania uczniów Ciepłe posiłki (w tym 61% stanowią obiady dwudaniowe) wydawane są w 70% szkół podstawowych i gimnazjów, z których korzysta 68048 uczniów (2007 r. – 70193 dzieci). Śniadania szkolne przygotowuje 11% szkół, (2007 - 15%), a gorący napój podawany jest w 43% placówek (37% - 2007). Poniżej przedstawiono wykres obrazujący sytuację odnośnie zapewnienia dzieciom w 2008 roku ciepłych posiłków. 119 Wykres 6: Podawanie ciepłych posiłków w szkołach 30% 42% Szkoły wydające uczniom pełny obiad Szkoły wydające uczniom posiłek jednodaniowy Szkoły nie zapewniające obiadów 28% Wynika z niego, iż więcej jest szkół prowadzących dożywianie niż nie zapewniających posiłków. W grupie korzystających z prowadzonych form dożywiania ponad połowę stanowią uczniowie ze środowisk objętych dofinansowaniem. Wykres 7: Dzieci korzystające z dożywiania w szkole 58652 44975 31512 23073 4111 liczba uczniów spożywających w szkole pełne obiady liczba uczniów spożywających w szkole obiady jednodaniowe liczba uczniów korzystających z organizowanych w szkole śniadań liczba uczniów korzystających z podawanego w szkole gorącego napoju liczba uczniów korzystajacych z posiłków dofinansowywanych Dane są porównywalne z rokiem 2007, obserwuje się jednak wzrost korzystających z pełnych obiadów i gorącego napoju, zmniejszyła się liczba dzieci i młodzieży korzystających z posiłków dofinansowanych. Substancje i preparaty chemiczne w szkolnych pracowniach Tematyka substancji i preparatów chemicznych dotyczy głównie szkół licealnych i gimnazjalnych, w których problem stanowią przeterminowane odczynniki chemiczne. W 2008 roku w skontrolowanych pracowniach szkolnych było 10073,183 kg substancji i preparatów chemicznych (2007 r. – 11439,85 kg) z tego 7478,042 to substancje przeterminowane (2007 r. – 9205,94 kg). Większość z nich znajduje się w szkołach na terenie miasta Łodzi – 7766 kg. Z porównania danych 2007-2008 roku wynika, iż szkoły sukcesywnie pozbywają się przeterminowanych substancji i preparatów niebezpiecznych ze szkolnych pracowni chemicznych. 120 Pracownicy PSSE podczas przedmiotowych kontroli zwracają szczególną uwagę na właściwe ich zabezpieczanie i sposób przechowywania. Przykład pracowni chemicznej w jednej ze szkół w Łowiczu: WARSZTATY SZKOLNE I CENTRA SZKOLENIA ZAWODOWEGO Na terenie woj. łódzkiego wykazanych zostało 28 warsztatów i centrów szkolenia zawodowego, w następujących powiatach: bełchatowskim, kutnowskim, pajęczańskim, piotrkowskim – po 1 warsztacie, łęczyckim, opoczyński, pabianickim, sieradzkim –po 2 warsztaty, łowickim i skierniewickim – po 3 warsztaty, natomiast 5 mieści się w Łodzi i na terenie powiatu zgierskiego. Cztery - zlokalizowane w Łodzi - znajdują się w złym stanie technicznym i wymagają kapitalnego remontu: Warsztaty przy ZDZ, ul. Łąkowa 4, Warsztaty przy SOSW Nr 1, ul. Siedlecka 7/21, Warsztaty przy MOSW Nr 2, ul. Łucji 12/16, Centrum Kształcenia Ustawicznego, ul. Różyckiego 5. Stwierdzono w nich: bardzo brudne ściany i sufity, zniszczoną stolarkę okienną, znaczne ubytki podłóg, zły stan techniczny urządzeń sanitarnych. Częściową poprawę stanu sanitarno – technicznego uzyskano m.in. w: Bursie Szkolnej Nr 12 przy ul. Podgórnej 9/11 – odmalowano ciągi komunikacyjne i kilka pomieszczeń, wymieniono podłogę i wyposażenie. Istnieją placówki, w których nie są zapewniane są środki czystości (papier toaletowy, ręczniki i mydło). 121 Wykres 8: Stan techniczny warsztatów 18% Warsztaty w złym stanie technicznym Park maszynowy warsztatów jest w zadawalającym stanie technicznym. Stanowiska pracy posiadają właściwą powierzchnię, adekwatną do liczby uczniów praktykujących na zmianie. Uczniowie podczas zajęć pracują w odzieży ochronnej oraz wyposażeni są w środki ochrony indywidualnej. W placówkach zorganizowano sprawne funkcjonowanie systemu pierwszej pomocy w razie wypadku oraz środki do jej udzielenia. Na każdym stanowisku są instrukcje BHP i obsługi poszczególnych maszyn oraz urządzeń. SZKOŁY WYŻSZE I DOMY STUDENCKIE Ewidencją objęte zostały 32 uczelnie (12 państwowych i 20 niepaństwowych), znajdują się one w 83 obiektach. Ogólna liczba studentów zmniejszyła się o prawie 8000. W porównaniu z rokiem poprzednim: zwiększeniu uległa liczba studentów kształcących się na uczelniach państwowych w systemie stacjonarnym jak i zaocznym, zmniejszeniu uległa liczba studentów kształcących się na uczelniach niepaństwowych w systemie stacjonarnym i zaocznym. Porównanie przedstawia poniższy wykres: Wykres 9: Liczba studentów uczelni wyższych w latach 2007 -2008 50000 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 liczba studentów stacjonarnych liczba studentów zaocznych uczelnie publiczne uczelnie niepubliczne 2007 uczelnie publiczne uczelnie niepubliczne 2008 122 Od kilku lat, pomimo poprawy, stwierdza się zły, bądź jedynie dostateczny stan techniczny budynków wyższych uczelni. Złe warunki sanitarno – techniczne panują w szczególności na uczelniach wyższych w Łodzi, m. in: Wydział Filozoficzny UŁ przy ul. Sienkiewicza 21, Wydział Fizyki i Chemii UŁ przy ul. Pomorskiej 149, Instytut Filologii Polskiej i Angielskiej UŁ przy al. Kościuszki 65, Wydział Budownictwa, Architektury i Inżynierii Środowiska Politechniki Łódzkiej przy al. Politechniki 6. Z kolei na wyróżnienie pod względem sanitarno- technicznym zasługują zwłaszcza: Wydział Prawa i Administracji UŁ przy ul. Kopcińskiego 8/12, Wydział Nauk Geograficznych UŁ przy ul. Narutowicza 88, Wydział Nauk Geograficznych UŁ przy ul. Kopcińskiego 31, Wydział Nauk Filologicznych UŁ przy ul. Lipowa 81, Wyższa Szkoła Kupiecka przy ul. Pojezierskiej 97, Wyższa Szkoła Administracji Publicznej przy ul. Tokarzewskiego 2, Wyższa Szkoła Studiów Międzynarodowych przy ul. Brzozowej 3/9. Infrastrukturę do prowadzenia zajęć z wychowania fizycznego posiada 12 uczelni (38%). Stan techniczny domów studenckich na ogół jest zadowalający, za wyjątkiem: I, IV, V, VI, VII, VIII, IX, X, DS Politechniki Łódzkiej, VII DS Uniwersytetu Łódzkiego. Poza tym uległ poprawie stan sanitarno-techniczny w: DS PWSFTviT w Łodzi – wymieniono wykładziny podłogowe, pomalowano ściany i sufity na korytarzach i w części pokoi, X DS. UŁ – wyremontowano wszystkie pokoje mieszkalne, klatkę schodową i pomieszczenia kuchni, DS. Nr 1 w Piotrkowie Trybunalskim - zakończono remont generalny i modernizacje pomieszczeń. Pod względem sanitarno-technicznym wyróżnione zostały: DS Wyższa Szkoła Informatyki przy ul. Rzgowskiej 17a, DS Sióstr Urszulanek przy ul. Czerwonej 6 w Łodzi, II DS PŁ przy al. Politechniki 5. Podwyższony standard wyposażenia posiadają: DS Nr 1, 4 w Piotrkowie Trybunalskim, Zespół Domów Studenckich nr 6 „Jodełka” w Rogowie (powiat brzeziński), który dostosowany jest do osób niepełnosprawnych. Zdjęcie domu studenckiego: Dom studenta „Jodełka” w Rogowie - powiat brzeziński 123 DOMY DZIECKA Liczba domów dziecka na terenie woj. łódzkiego nie zmieniła się od 2007 r. jest ich 29. Nieznacznie zmniejszyła się jednak liczba wychowanków przebywających w tych placówkach (2007 r. - 1202, 2008 r. – 1094). W złym stanie technicznym znajduje się: Dom Dziecka Nr 1 przy ul. Aleksandrowskiej 123 - brudne ściany, sufity w pomieszczeniach mieszkalnych, korytarzach, klatkach schodowych, węzłach sanitarnych oraz zniszczona stolarka okienna. Dzięki prowadzonym remontom poprawie uległy warunki pobytu m. in. w: Dom Dziecka Nr 6 w Łodzi, Dom Dziecka w Komornikach (powiat wieluński) – dzięki przebudowie osiągnął niezbędne standardy w zakresie liczby pomieszczeń i wyposażenia, Dom Dziecka w Rawie Mazowieckiej – zakupiono nowe meble, wymieniono podłogi, odmalowano pomieszczenia, Dom Dziecka w Wojsławicach (powiat zduńskowolski) – odmalowano pokoje mieszkalne, położono panele podłogowe w świetlicy, doposażono sanitariaty. Zaopatrzenie w bieliznę pościelową oraz jej stan użytkowy nie budził większych zastrzeżeń. Przybory toaletowe i ręczniki indywidualne były w wystarczającej ilości, co stwarzało odpowiednie warunki do utrzymania higieny osobistej. Ogólnie placówki tej grupy zakładów oceniane są pozytywnie. BURSY I INTERNATY Stan czystości bieżącej w 35 skontrolowanych bursach i internach nie budził większych zastrzeżeń. Mimo, to zły stan techniczny stwierdzono w 4 placówkach w Łodzi: Bursa Szkolna Nr 11, Bursa Szkolna nr 12, Bursa Samorządu Województwa Łódzkiego przy ul. Narutowicza 122. W trakcie minionego roku w kilku bursach i internatach uległ poprawie stan sanitarnotechniczny m. in.: Bursa Szkolna w Bełchatowie – pomalowano i odgrzybiono łazienki, zainstalowano wentylację mechaniczną, odnowiono część pokoi, zakupiono nowe meble do biblioteki, Bursa nr 1 w Kutnie, Bursa w Mieczysławowie (powiat kutnowski) – na podstawie wydanych uprzednio decyzji administracyjnych wyegzekwowano: odnowienie pokoi, wymianę mebli, wymianę oświetlenia, odnowienie podłóg, doposażono w sprzęty kuchenne blok żywienia, zaadaptowano pomieszczenie do prania i suszenia odzieży, Bursa Szkolna Nr 12 w Łodzi – pomalowano ciągi komunikacyjne, w 3 pokojach wymieniono podłogę i wyposażenie, Internat LO w Opocznie – przeprowadzono generalny remont pomieszczeń sanitarno – higienicznych, wymieniono instalację ogrzewania, Bursa w Radomsku – przeprowadzono modernizację bloku żywieniowego, na podstawie wydanych uprzednio decyzji wyegzekwowano: odnowienie ścian sufitów w sanitariatach, położenie nowych wykładzin podłogowych w 3 pokojach. Na terenie woj. łódzkiego powstały 2 nowe placówki tego typu, stan sanitarno – techniczny nie budzi zastrzeżeń. Są to: 124 Bursa – Internat przy Zespole Szkół Prywatnych w Opocznie, Internat przy Prywatnym Studium Medycznym w Zgierzu. PLACÓWKI Z POBYTEM DZIENNYM, CAŁODOBOWYM ORAZ DZIENNYM I CAŁODOBOWYM Do placówek tego typu zalicza się w szczególności: Placówki z pobytem dziennym: świetlice i kluby środowiskowe, ogniska wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, ośrodki rehabilitacyjne i dydaktyczno-rehabilitacyjne dla dzieci niepełnosprawnych, warsztaty terapii zajęciowej, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, ośrodki adaptacyjne, schronisko, poradnię psychologiczno- pedagogiczną, specjalny ośrodek szkolno-wychowawczy. Placówki z pobytem całodobowym: młodzieżowe i specjalne ośrodki wychowawcze i szkolno-wychowawcze, domy pomocy społecznej dla dzieci, pogotowia opiekuńcze, placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki socjoterapeutyczne, ośrodek interwencyjno – socjalizacyjny, sanatorium, MONAR. Placówki z pobytem dziennym i całodobowym: specjalne ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze, szkoły specjalne, ośrodki rehabilitacyjno – edukacyjne, ośrodki adaptacyjne, OHP, a także ochronkę. W 2008 r. funkcjonowało ich 189 (2007 r. - 216), w tym udział placówek z pobytem dziennym, całodobowym oraz dziennym i całodobowym kształtował się w sposób przedstawiony na zamieszczonym wykresie: Wykres 10: Placówki 14% 13% 73% placówki z pobytem dziennym placówki z pobytem całodobowym placówki z pobytem dziennym i całodobowym W porównaniu z 2007r. nieznacznie wzrosła liczba placówek z pobytem dziennym (o 5), zmniejszyła się zaś liczba placówek o charakterze całodobowym (o 1) oraz całodobowym i dziennym (aż o 31). Stan sanitarny był bardzo zróżnicowany - aż w 30 obiektach określony został jako zły. Znaczna część budynków należących do tych placówek posiada nieodpowiedni stan techniczny (14%). Dodatkowo zwiększyła się liczba placówek, gdzie występuje ponadnormatywna liczba uczniów na urządzenie ustępowe (2007 – 7%, 2008 – 11%). Placówki w złym stanie technicznym znajdują się głównie w Łodzi, należy do nich: 15% placówek dziennych (głównie świetlice środowiskowe), 45% placówek całodobowych, 67% placówek dziennych i całodobowych. 125 Na poprawę stanu sanitarno – technicznego placówek wydano decyzje administracyjne. Na skutek tych działań dotychczas uzyskano częściową poprawę stanu sanitarnotechnicznego: Ośrodek Szkolno – Wychowawczy Nr 1 w Kutnie - przeprowadzono remont dachu sali gimnastycznej, bloku żywieniowego, odnowiono część sal dydaktycznych, Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Działoszynie (powiat pajęczański) – wymieniono stolarkę okienną, doprowadzono do odpowiedniego stanu technicznego schody wejściowe do internatu, Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Radomsku – wykonano nowe podłogi w kilku pomieszczeniach, naprawiono i pomalowano sufit, zapewniono wentylację mechaniczną , pomalowano pomieszczenia, Na terenie woj. łódzkiego znajdują się placówki, mieszczące się w nieprzystosowanych budynkach. Są to m. in.: Świetlica Środowiskowo – Terapeutyczna „Świetlik” w Brzezinach – placówka funkcjonuje przy Klasztorze Franciszkanów, nie ma tam możliwości pożądanej rozbudowy zaplecza sanitarnego, Placówka Opiekuńczo – Wychowawcza w Łasku – przekształcona z pogotowia Opiekuńczego, nie spełnia wszystkich wymagań tego typu placówek. We wszystkich obiektach zapewniono warunki do utrzymania higieny osobistej. Zdjęcie placówki z powiatu wieluńskiego: Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Gromadzicach (powiat wieluński) PLACÓWKI PRACY POZASZKOLNEJ Placówki pracy pozaszkolnej znajdujące się na terenie województwa łódzkiego to przede wszystkim: szkoły muzyczne, domy kultury, pałace młodzieży, świetlice środowiskowe oraz poradnie psychologiczno – pedagogiczne, ogniska pracy pozaszkolnej, ośrodki szkolno-terapeutyczne, sale gier i zabaw dla dzieci, międzyszkolne hale sportowe, planetarium, szkoły językowe, warsztaty terapii zajęciowej, ośrodki rehabilitacyjne. W 2008 r. funkcjonowały 62 placówki tego typu. Znaczna większość obiektów nie budzi zastrzeżeń dotyczących stanu sanitarno- technicznego. Jedynie 3 ze wspomnianych placówek (w 2007 r. – 4) były w złym stanie technicznym i sanitarnym. Wszystkie znajdowały się w Łodzi: Państwowa Szkoła Muzyczna I st. przy ul. Szpitalnej 5/7, Filia Państwowej Szkoły Muzycznej I st. przy ul. Wyszyńskiego 86, Ośrodek Kultury „Karolew” przy ul. Bratysławskiej 6a. 126 Cześć budynków, w których mieszczą się placówki pracy pozaszkolnej zaadaptowane są do tych celów, np.: Szkoła Muzyczna I st. przy ul. Św. Anny 33/35 w Brzezinach (zaadaptowane pomieszczenia w budynku Urzędu Stanu Cywilnego). W placówkach wchodzących w skład w/w grupy prowadzono wiele różnorodnych zajęć, np.: plastyczne, muzyczne. Oprócz prowadzonych stałych form pracy z dziećmi i młodzieżą, działalność kulturalna była rozszerzona o imprezy okolicznościowe, artystyczne i rekreacyjno sportowe. Udzielano też pomocy w nauce. Z zajęć prowadzonych w powyższych placówkach korzystało 11532 dzieci i młodzieży. PLACÓWKI WYPOCZYNKU LETNIEGO I ZIMOWEGO W 2008 roku na terenie woj. łódzkiego zostały zgłoszone 527 formy wypoczynku letniego i zimowego (258 letnich, 269 zimowych), na których łącznie wypoczywało 33664 dzieci i młodzieży. Liczba placówek (szczególnie zimowisk) i wypoczywających dzieci w porównaniu z rokiem ubiegłym nieznacznie się zwiększyła. liczba placówek wypoczynku letniego 249 258 2007 2008 liczba placówek wypoczynku zimowego 174 269 Ogólna liczba uczestników 27408 33664 Jak w latach poprzednich większość placówek zapewniała dzieciom opiekę w miejscu zamieszkania. Na terenie woj. łódzkiego odbywały się również formy wyjazdowe. Wykres 11: Letnie i zimowe formy wypoczynku 20% 45% 6% 29% letnie formy wyjazdowe zimowe formy wyjazdowe placówki wypoczynku letniego w miejscu zamieszkania placówki wypoczynku zimowego w miejscu zamieszkania Formy w miejscu zamieszkania funkcjonowały w świetlicach szkolnych, środowiskowych, domach kultury, klubach osiedlowych, fundacjach, stowarzyszeniach oraz różnorodnych pracowniach i salach sportowych. Formy wyjazdowe organizowane były w postaci: kolonii, obozów pod namiotami oraz innych - obozy organizowane w stałej bazie noclegowej. Nie stwierdzono poważnych uchybień natury sanitarno-higienicznej, jedynie w przypadkach występowania nieprawidłowości w blokach żywieniowych podejmowano stosowane działania, także restrykcyjne. Opieka medyczna najczęściej zapewniona była w pobliskich ośrodkach zdrowia. 127 Zdjęcie obozu harcerskiego oraz kolonii: Obóz harcerski w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym ZHP w Załęczu Wielkim (powiat wieluński) Kolonie letnie w Załęczu Wielkim (powiat wieluński) Baza noclegowa Ośrodka Szkoleniowo – Wypoczynkowego „RELAKS” – powiat brzeziński Pracownicy HDM w kontrolowanych placówkach omawiali tematykę zakażeń meningokokowych – prowadzono pogadanki podczas których przekazywano informacje jakich niebezpiecznych zachowań unikać. Rozdawano ulotki i rozklejano plakaty poświęcone ww. tematyce. Podczas kontroli zobowiązywano również kierowników i opiekunów do zwracania szczególnej uwagi na: 128 przestrzeganie mycia rąk, częste wietrzenie pomieszczeń, w których przebywają uczestnicy, uzupełnianie na bieżąco środków higienicznych, organizowanie zajęć w małych grupach, bezwzględne przestrzeganie zasad czystości podczas spożywania posiłków, a także w bloku żywieniowym, prawidłowe mycie i wyparzanie naczyń, - prowadzenie działań informujących o tematyce prozdrowotnej. Poza tym pracownicy PSSE współpracowali z Delegaturami Kuratorium Oświaty, Policją i Strażą Pożarną oraz przeprowadzali wspólne kontrole i uczestniczyli w spotkaniach zorganizowanych przez Starostwa Powiatowe. - WNIOSKI I POSTULATY 1. W placówkach oświatowo - wychowawczych systematycznie prowadzone są dość liczne prace remontowe zmierzające do poprawy stanu sanitarno-higienicznego. Sytuacja w tym zakresie wymaga jednak wsparcia ze strony władz samorządowych. 2. W dalszym ciągu, pomimo wykazanej poprawy, niezbędne jest wydawanie zaleceń przez pracowników pionu HDM dotyczących prawidłowego rozsadzania uczniów w ławkach. Krzesełka często nie są dopasowane rozmiarem do stolika, a uczniowie nie siedzą w ławce odpowiedniej do swojego wzrostu. 3. W szkołach obserwuje się przypadki zakupu mebli certyfikowanych, jednakże działania w tym zakresie są niedostateczne. 4. Do często spotykanych w higienizacji procesu nauczania nieprawidłowości należy brak systematycznego wietrzenia klas. 5. Pomimo zwiększającej się liczby nowopowstałych obiektów sportowych nadal brak jest dostatecznej bazy sportowej do realizacji treści programowych z wychowania fizycznego, głównie w szkołach podstawowych. 6. Sukcesywnej poprawie ulega sytuacja w zakresie eliminowania przeterminowanych odczynników chemicznych w pracowniach szkolnych. 7. Brak dostatecznej opieki lekarskiej i pielęgniarskiej w szkołach. W 2008 pracownicy pionu HDM przeprowadzili ogółem w placówkach stałych i sezonowych 4804 kontrole. Wydano 870 decyzji administracyjnych, nałożono 19 mandatów karnych na łączną kwotę 2350 zł. Przygotowała: Jolanta Piekarska Kierownik Oddziału Higieny Dzieci i Młodzieży WSSE 129 W ZAKRESIE HIGIENY RADIACYJNEJ NADZÓR BIEŻĄCY Medyczne Pracownie Rentgenowskie Na terenie województwa łódzkiego znajdują się 384 medyczne pracownie rentgenowskie, które użytkują 694 aparaty rtg. W narażeniu na promieniowanie X pracuje łącznie ok. 1400 osób. W roku 2008 Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny wydał 150 zezwoleń na uruchomienie aparatury i medycznych pracowni rentgenowskich. Przy wydawaniu zezwoleń uwzględniano nowe wymagania w zakresie dokumentacji jednostek zgodnie z obowiązującymi przepisami. Opracowano i umieszczono na stronie internetowej WSSE w Łodzi (z możliwością pobrania) druk wniosku o wydanie zezwolenia oraz informacje nt. procedury wydawania zezwoleń i warunków ich uzyskiwania. Egzekwowano i weryfikowano wykonywanie obowiązków z zakresu ochrony radiologicznej pacjenta, w szczególności wykonywania akceptacyjnych testów kontroli jakości parametrów fizycznych nowo instalowanej aparatury rtg oraz testów podstawowych i specjalistycznych w jednostkach już działających. W 2008 r. pracownicy Oddziału przeprowadzili łącznie 147 kontroli w 127 pracowniach rtg. Kontrole wykonywane i dokumentowane były zgodnie z obowiązującymi procedurami wprowadzonymi przez Głównego Inspektora Sanitarnego. W trakcie przeprowadzonych kontroli sprawdzano i egzekwowano realizację wymagań w zakresie higieny radiacyjnej, wynikających z Ustawy Prawo Atomowe, dotyczących aparatury i personelu narażonego na działanie prom. X. Zwracano także uwagę na stan sanitarno-techniczny pomieszczeń pracowni rtg. Na podstawie przeprowadzonych kontroli, PWIS w Łodzi wydał 40 decyzji na usunięcie stwierdzonych uchybień. Wydawane decyzje dotyczyły głównie nieprawidłowości w dokumentacji, braku wyników testów jakości aparatury rtg oraz braku uprawnień osoby pełniącej funkcję Inspektora Ochrony Radiologicznej. Wydano również jedną decyzję płatniczą, która dotyczyła stosowania w gabinecie stomatologicznym aparatu rentgenowskiego bez uprzedniego uzyskania właściwego zezwolenia Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi. W roku 2008 nie było potwierdzonego przypadku przekroczenia limitu dawki pracowników u zatrudnionych w narażeniu na promieniowanie X. Instytut Medycyny Pracy zgłosił 2 przypadki, w których istniało podejrzenie o nadmierne napromienienie personelu, jednak po dokładnym wyjaśnieniu sprawy ustalono, że dawki te nie zostały zaliczone do dawek życiowych. 130 Podczas przeprowadzonych kontroli wykonano 1024 pomiarów mocy dawki prom. X przy 150 stanowiskach rtg, sprawdzając stan osłon przed promieniowaniem oraz narażenie na stanowiskach pracy i w miejscach przebywania ludzi. W roku 2008 w ramach bieżącego nadzoru sanitarnego oraz odbiorów nowych pracowni i aparatów rtg na postawie opracowanych i wdrożonych instrukcji roboczych prowadzono na terenie województwa łódzkiego kontrolę jakości wybranych parametrów fizycznych aparatury rentgenowskiej. Na podstawie danych za rok 2008, dotyczących stanu aparatury rtg w województwie łódzkim, stwierdza się systematyczną wymianę diagnostycznego sprzętu rtg na nowy, często wysokospecjalistyczny, oraz znaczącą poprawę stanu sanitarno-technicznego w wielu medycznych pracowniach rtg. W chwili obecnej ok. 60% aparatury stanowią aparaty eksploatowane po 1999 r. W ramach współpracy z Krajowym Centrum Ochrony Radiologicznej w roku 2008 zostały przekazane dane o pomiarach wysokości dawki referencyjnej zmierzone podczas kontroli jakości wybranych parametrów fizycznych aparatury rentgenowskiej. 131 Ilość i rodzaj aparatów rtg stosowanych w ochronie zdrowia w woj. łódzkim w/g. lat produkcji ilustrują poniższe zestawienia: 132 Zakłady stosujące substancje promieniotwórcze i urządzenia techniki jądrowej do celów medycznych Wg posiadanej przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora ewidencji na terenie województwa znajduje się 20 pracowni stosujących substancje promieniotwórcze i urządzenia techniki jądrowej, do celów medycznych. W pracowniach tych ok 140 pracowników jest narażonych na promieniowanie. Nie stwierdzono zdarzeń radiacyjnych na terenie tych placówek ani wypadków medycznych. W zakresie ochrony radiologicznej jednostki posiadające źródła promieniotwórcze nadzorowane są przez Państwową Agencję Atomistyki. W kompetencji PWIS pozostaje wydawanie zgód z zakresu badań rentgenodiagnostycznych, badań diagnostycznych, leczenia chorób nienowotworowych, paliatywnego leczenia chorób nowotworowych z wykorzystaniem produktów radiofarmaceutycznych oraz zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej. Pomimo, iż rozporządzenie w tej sprawie ukazało się w marcu 2008 r. proces wydawania zgód został aktualnie wstrzymany ze względu na brak procedur kontrolnych, które w dalszym ciągu pozostają w opracowaniu. Zakłady stosujące urządzenia wytwarzające pola e-m 0-300 GHz Na terenie województwa w 2008 r. znajdowało się 290 zakładów stosujących urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne wysokiej częstotliwości. Pracownicy Oddziału przeprowadzili 95 kontroli w 77 zakładach. Podczas kontroli sprawdzano przestrzeganie zasad BHP przy stosowaniu urządzeń wysokiej częstotliwości, kontrolowano ważność protokołów pomiarowych natężenia pola w otoczeniu urządzeń oraz szkoleń i specjalistycznych badań lekarskich pracowników obsługujących urządzenia. Na podstawie wniosków pokontrolnych wydano 9 decyzji na usunięcie stwierdzonych uchybień, które dotyczyły nieaktualnych terminów ważności badań lekarskich pracowników oraz pomiarów kontrolnych środowiska pracy. W 2008 r. nie stwierdzono nadmiernej ekspozycji pracowników na działanie pól elektromagnetycznych. MONITORING SKAŻEŃ PROMIENIOTWÓRCZYCH ŚRODOWISKA I ŻYWNOŚCI NA TERENIE WOJEWÓDZTWA W ramach Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi w roku 2008 działały 3 Placówki Pomiarów Skażeń Promieniotwórczych. Placówki prowadziły pomiary w zakresie monitoringu państwowego służącego do oceny sytuacji radiacyjnej kraju, oraz w ramach nadzoru nad bezpieczeństwem żywności. 133 Pobierano próby a następnie prowadzono pomiary skażeń promieniotwórczych mleka i innych produktów żywnościowych jak: mięso, ryby, drób, jaja, warzywa, owoce, pasze oraz wodę powierzchniową przeznaczoną do spożycia z ujęć wodociągu łódzkiego. Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi poświadczył w 2008 r. 3 certyfikaty eksportowe na produkty żywnościowe w zakresie skażeń promieniotwórczych. W 2008 r. zarejestrowano na terenie województwa łódzkiego następujący poziom skażeń promieniotwórczych: moc dawki w powietrzu atmosferycznym utrzymywała się na poziomie śr. 0,4 –0,6 pA/kg, mleko płynne stężenie Cs-137 wahało się w granicach 0,16-1,45 Bq/kg, w innych produktach żywnościowych stężenie sztucznego Cs-137 utrzymywało się na poziomie poniżej 1 Bq/kg , tj. na poziomie z przed awarii w Czarnobylu, woda z ujęć wodociągu łódzkiego i wodociągowa –stężenie Cs-137 utrzymuje się poniżej poziomu wykrywalności, obserwuje się stale utrzymujący się podwyższony poziom stężenia Cs-137 w środowisku leśnym. W próbach grzybów oznaczono(Cs-137): 28,5 – 236,44 Bq/kg. Wyniki pomiarów były przekazywane do Centrum ds. Zdarzeń Radiacyjnych Prezesa Państwowej Agencji Atomistyki. Prowadzono również bieżące pomiary mocy dawki w powietrzu atmosferycznym. Roczną zmienność mocy dawki w powietrzu atmosferycznym na terenie województwa łódzkiego ilustruje poniższe zestawienie: Moc dawki w powietrzu atmosferycznym w 2008r pA/kG 0,70 0,60 0,50 0,40 0,30 0,20 0,10 Na podstawie prowadzonych pomiarów należy stwierdzić, że łączny roczny równoważnik dawki na jaką eksponowany jest mieszkaniec naszego województwa, pochodzący od skażeń środowiska i żywności, utrzymuje się na poziomie kilkunastu Sv/rok, co stanowi wartość znacznie poniżej przyjętego poziomu wartości tła naturalnego (2,4 mSv/rok). 31-12 23-12 8-12 14-12 31-11 25-11 5-11 17-11 29-10 8-10 20-10 2-10 23-09 4-09 15-09 25-08 6-08 19-08 28-07 20-07 2-07 10-07 27-06 24-06 6-06 16-06 30-05 9-05 19-05 2-05 23-04 2-04 11-04 26-03 6-03 18-03 25-02 18-02 12-02 30-01 7-01 18-01 2-01 0,00 134 WNIOSKI 1. Stan ochrony przed promieniowaniem jonizującym w większości diagnostycznych pracowni rentgenowskich jest zadowalający. Personel obsługujący aparaturę rentgenowską, a tym samym narażony na działanie promieniowania X, otrzymuje dawki promieniowania wielokrotnie niższe od dawek granicznych. 2. Na podstawie przeprowadzanych kontroli można wnioskować, że jednym z najczęściej stwierdzanych uchybień są nieprawidłowości w dokumentacji, bark prowadzonych testów kontroli jakości aparatury rentgenowskiej oraz brak uprawnień osoby pełniącej funkcję Inspektora Ochrony Radiologicznej. 3. W ostatnich latach obserwuje się systematyczną poprawę jakości stosowanej aparatury rentgenowskiej. Wzrasta ilość nowoczesnej aparatury umożliwiającej realizację specjalistycznych procedur medycznych ( W roku 2008 w NZOZ Centrum Kardiologii Inwazyjnej i Angiologii w Sieradzu ul. Armii Krajowej 7 uruchomiono nowoczesny angiograf, natomiast w nowoczesny tomograf komputerowy wyposażono Uniwersytecki Szpital Kliniczny nr 5 w Łodzi, pl. Hallera 1) a stan sanitarno – techniczny ulega ciągłej poprawie. 4. W 2008 r. PWIS nawiązał współpracę z konsultantami wojewódzkimi w sprawie wydawania zgód z zakresu badań rentgenodiagnostycznych, badań diagnostycznych, leczenia chorób nienowotworowych, paliatywnego leczenia chorób nowotworowych z wykorzystaniem produktów radiofarmaceutycznych oraz zabiegów z zakresu radiologii zabiegowej. Opierając się na Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 27 marca 2008 r. w tym zakresie opracowano w porozumieniu z konsultantami wstępną informację w sprawie trybu uzyskiwania zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych związanych z narażeniem na promieniowanie jonizujące w celach medycznych, przygotowano wzór wniosku jakim należy się posługiwać w celu uzyskania zgody, oraz załączniki: wykazy świadczeń, które wymagają zgody. W obecnej chwili proces wydawania zgód został wstrzymany ze względu na brak procedur kontrolnych, które w dalszym ciągu pozostają w opracowaniu. Niezwłocznie po przekazaniu procedur kontrolnych PWIS rozpocznie procedurę wydawania zgód w konsultacji z konsultantami wojewódzkimi. 5. W ubiegłym roku na terenie województwa łódzkiego interweniowano w dwóch przypadkach zgłoszeń zdarzeń radiacyjnych o zasięgu wojewódzkim. Pierwszy przypadek dotyczył interwencji w sprawie podejrzenia o ładunek zawierający substancję promieniotwórczą w Strykowie (w związku z podejrzeniem zatrzymano i zabezpieczono samochód ciężarowy). Drugie zdarzenie miało miejsce w Kutnie i dotyczyło porzucenia potencjalnego źródła promieniowania (owalny pojemnik niewiadomego pochodzenia oznakowany znakiem świadczącym o promieniotwórczości zawartego w nim materiału). 6. W minionym roku pracownicy Oddziału Higieny Radiacyjnej brali udział w ćwiczeniach zorganizowanych przez Urząd Wojewódzki Miasta Łodzi na temat „Organizacja i prowadzenie dystrybucji preparatu stabilnego jodu w przypadku zdarzeń radiacyjnych na terenie województwa łódzkiego”, których celem było przećwiczenie postępowania w przypadku zdarzeń radiacyjnych. 135 7. Urządzenia będące źródłami pól elektromagnetycznych stosowane w ochronie zdrowia jak i w przemyśle są eksploatowane zgodnie z zasadami BHP. Jednym z najczęściej stwierdzanych uchybień jest brak aktualnych pomiarów kontrolnych oraz badań lekarskich pracowników – co jest eliminowane w drodze decyzji administracyjnej. W ostatnich latach obserwuje się stopniowy spadek liczby źródeł pól e-m oraz zmniejszanie się wskaźnika ekspozycji pracowników zatrudnionych w narażeniu na działanie pól elektromagnetycznych. Może to być spowodowane wprowadzaniem nowoczesnego, bardziej bezpiecznego sprzętu oraz likwidacją zakładów przemysłowych a także przyzakładowych Przychodni oraz Poradni Publicznych z Poradniami K. Przygotowała: Agata Majczak p.o. Kierownika Oddziału Higieny Radiacyjnej WSSE 136 137 W ZAKRESIE ZAPOBIEGAWCZEGO NADZORU SANITARNEGO Do zadań Państwowej Inspekcji Sanitarnej w zakresie zapobiegawczego nadzoru sanitarnego w roku sprawozdawczym 2008 należało: 1. opiniowanie projektów polityk, strategii, planów lub programów w dziedzinie przemysłu, energetyki i transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rybołówstwa, rolnictwa, turystyki i wykorzystania terenu, opracowywane przez organy administracji, ustalające ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 2. uzgadnianie wojewódzkich, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, 3. uzgadnianie zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko dla dokumentów określonych w art. 46 ustawy z dnia 03 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227), 4. wydawanie opinii w sprawie obowiązku sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i jego zakresu lub odstąpienia od obowiązku sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko (potrzeby przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko), 5. uzgadnianie, opiniowanie warunków realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 6. uzgadnianie projektów budowlanych, 7. uczestniczenie w dopuszczeniu do użytkowania obiektów budowlanych, 8. wyrażanie zgody na odstępstwa w zakresie: wysokości pomieszczeń, oświetlenia wyłącznie światłem elektrycznym stałych stanowisk pracy, zagłębienia pomieszczeń usługowych i produkcyjnych poniżej otaczającego terenu, korzystania z ustępu znajdującego się poza zakładem fryzjerskim, w odległości nie większej niż 75 m od zakładu usytuowania zbiorników bezodpływowych w stosunku do pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi, magazynów produktów spożywczych i granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego, usytuowania pojemników do czasowego gromadzenia odpadów stałych w stosunku do okien i drzwi budynków z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi i od granicy sąsiedniej działki, sytuowania tymczasowych, nieskanalizowanych ustępów publicznych na terenach skanalizowanych, zastosowanie recyrkulacji powietrza w budynku opieki zdrowotnej, zastosowania w szpitalu zsypów brudnej bielizny 9. uzgadnianie ekspertyz technicznych na podstawie § 2 ust. 2 warunków technicznych, 10. opiniowanie programów dostosowawczych zakładów opieki zdrowotnej, 11. uzgadnianie projektów pracowni rentgenowskich (gabinetów rentgenowskich) wraz z projektem osłon stałych i wentylacji, 12. wyrażanie zgody i określenie warunków usytuowania wyrzutni powietrza na poziomie terenu, 138 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. określanie odległości zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe i kompostowników o pojemności powyżej 50 m3 od budynków przeznaczonych na pobyt ludzi na podstawie przyjętej ekspertyzy, uzgadnianie odległości otwartych zbiorników na płynne odchody zwierzęce o pojemności większej niż 200 m3 od budynków przetwórstwa rolno – spożywczego, magazynów środków spożywczych, budynków magazynowych pasz i ziarna oraz od granicy działki sąsiedniej, ustalanie zmniejszonych odległości pokryw i wylotów wentylacji ze zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, dołów ustępów nieskanalizowanych o liczbie miejsc nie większej niż 4 i podobnych urządzeń sanitarno-gospodarczych o pojemności do 10m3 od okien, drzwi zewnętrznych pomieszczeń przeznaczonych na pobyt ludzi oraz od granicy działki sąsiedniej, drogi lub ciągu pieszego, zajmowanie stanowiska odnośnie wymagań higienicznych i zdrowotnych zakładanego lotniska, wymagane przy ubieganiu się o zezwolenie prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego na założenie lotniska, wydawanie opinii odnośnie wymagań higienicznych i zdrowotnych zakładanego lotniska, wymagane przy ubieganiu się o wpis lądowiska do ewidencji prowadzonej przez Prezesa Urzędu Lotnictwa Cywilnego, wydawanie zgody na założenie lub rozszerzenie cmentarzy komunalnych i wyznaniowych, współpraca z organami: wojewódzkim i samorządowym oraz organami opiniotwórczymi. W trakcie opiniowania i uzgadniania organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej egzekwowały stosowanie rozwiązań projektowych gwarantujących zachowanie w obiektach właściwych warunków higienicznych i zdrowotnych oraz wyeliminowanie lub maksymalne ograniczenie niekorzystnego oddziaływania przedsięwzięć na środowisko, a tym samym na zdrowie ludzi. Ilość opinii i uzgodnień sanitarnych wydanych w ostatnich latach przez Zapobiegawczy Nadzór Sanitarny Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi i Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych województwa łódzkiego ilustruje tabela i wykresy nr 1 i 2. Tabela nr 1 2007 r. 2008 r. WSSE PSSE WSSE PSSE 5742 8072 5245 6641 13 814 11 886 139 Wykres nr 1 Ilość załatwionych spraw WSSE+PSSE 11886 13814 2007 2008 Wykres nr 2 9000 8000 8072 7000 Ilość załatwionych spraw 6641 6000 5742 5000 5245 WSSE PSSE 4000 3000 2000 1000 0 2007 2008 Rok Z przedstawionych powyżej danych wynika, że ilość spraw załatwionych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w roku sprawozdawczym 2008 nieznacznie zmalała w stosunku do ilości spraw załatwionych w poprzednim roku (wykresy nr 1 i 2). 140 Sprawy załatwione w 2008 roku przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej to m.in.: 162 2269 1106 934 1253 4127 uzgodnienia projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (100 w roku 2007), opinii w sprawie konieczności sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i jego zakresie (1470 w roku 2007), uzgodnień warunków realizacji przedsięwzięć, uzgodnień i opinii projektów budowlanych (w tym 920 pozytywnie), dopuszczeń obiektów do użytkowania, w tym 2 obiekty nie zostały dopuszczone do użytkowania ze względu na uchybienia w zakresie wymagań higienicznych i zdrowotnych (1061 w roku 2007), uzgodnień dokonanych przez rzeczoznawców sanitarnohigienicznych. Z powyższego wynika, że w roku 2008 wzrosła ilość uzgodnień projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego ze 100 do 162 w stosunku do roku 2007 (wykres nr 3). Wykres nr 3 Ilość uzgodnień miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego 180 160 162 140 120 100 100 80 60 40 20 0 2007 2008 Rok Wzrosła również ilość opinii w sprawie konieczności sporządzenia raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko i jego zakresie (z 1470 na 2269), a zatem każde z tych przedsięwzięć będzie wymagało opinii o warunkach realizacji. Zmalała natomiast ilość uzgodnień warunków realizacji przedsięwzięć. Wynika to ze zmiany zapisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 09 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych uwarunkowań związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięcia do sporządzenia raportu o oddziaływaniu (Dz.U. z 2004 r. Nr 257, poz. 2573, ostatnia zmiana: Dz.U. z 2007 r. Nr 158, poz. 1105) w zakresie kwalifikowania przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (dotyczy to głównie bazowych stacji telefonii komórkowej). 141 Na terenie województwa łódzkiego dopuszczane do użytkowania obiekty żywieniowożywnościowe to przede wszystkim obiekty handlowe, sklepy spożywcze, bary, małe gastronomie. Wśród często odbieranych obiektów w 2008 r. znalazły się zakłady fryzjerskie, zakłady opieki zdrowotnej, apteki, a także obiekty oświaty i nauki: przedszkola i inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły wyższe, sale gimnastyczne, hale sportowe, boiska i urządzenia sportowe ORLIK oraz obiekty kulturalno-oświatowe, szkoleniowo-konferencyjne, obiekty agroturystyczne. W roku 2008 r. dopuszczono do użytkowania o 192 obiekty więcej w stosunku do roku 2007 (wykres nr 4). Wykres nr 4 1300 Ilość obiektów dopuszczonych do użytkowania 1250 1251 1200 1150 1100 1050 1061 1000 950 2007 2008 Rok Dopuszczone do użytkowania w 2008 roku obiekty mające wpływ na poprawę stanu sanitarnego województwa łódzkiego to obiekty takie jak: oczyszczalnie ścieków (pow. kutnowski, skierniewicki, pabianicki, zgierski, piotrkowski, tomaszowski), stacje uzdatniania wody (pow. kutnowski, pabianicki, zgierski, wieruszowski, bełchatowski), sieci kanalizacyjne (pow. pabianicki, brzeziński), sieci wodociągowe (pow. kutnowski, bełchatowski), obiekty służby zdrowia (pow. kutnowski, brzeziński, pabianicki, wieruszowski, zduńskowolski), budynki oświaty i nauki: gimnazja, przedszkola, sale gimnastyczne (pow. kutnowski, skierniewicki, radomszczański, brzeziński, opoczyński, łódzki, piotrkowski, pajęczański, sieradzki, tomaszowski), farma wiatrowa (pow. brzeziński). 142 Wśród znaczących dla województwa obiektów budowlanych dopuszczonych do użytkowania w 2008 r. należy wymienić: Odsiarczalnik biogazu, stacja odbioru osadów z wpustów ulicznych, sieć wody technologicznej na terenie GOŚ ŁAM, Hala Sportowa przy Gimnazjum w Dobryszycach, Sala Gimnastyczna z zapleczem socjalnym przy Publicznym Zespole SzkolnoGimnazjalnym w Szczepocicach Rządowych, Zespół boisk sportowych zrealizowany w ramach programu pn: „Moje boisko-Orlik 2012”, Sala zabaw dla dzieci (Klub Malucha „Bajka”), Sala gimnastyczna przy Szkole Podstawowej w miejscowości Sielec, gm. Opoczno, Rozbudowa hali produkcyjnej A na terenie zakładu produkcyjnego NOVA CERAMIKA Sp. z o.o. w miejscowości Mniszków, gm. Mniszków, Budynek restauracyjno-hotelowy ZAMKOWA w miejscowości Drzewica, Świetlica integracyjna przy Zespole Szkół Samorządowych Nr 2 w Opocznie, Centrum Logistyczne Dystrybucji Wyrobów Ceramicznych w miejscowości Cedrowie Parcele, Obiekt agroturystyczny w miejscowości Sokolniki, Oczyszczalnia ścieków w Skromnicy, Stacja uzdatniania wody w miejscowości Biała, System podczyszczania i odzysku wody technologicznej w Wolborzu, Sale gimnastyczne przy szkołach Podstawowych w miejscowościach: Golesze i Brzoza, Zakład Opieki Zdrowotnej „Przyjazna Poradnia” i NZOZ „Zdrowie Rodziny” w miejscowości Rękoraj, Przedszkole przy Szkole Podstawowej w Srocku, Zespół Chirurgii Jednego Dnia w NZOZ „ER-MED.” I w NZOZ ‘MEDICALL” w Piotrkowie Trybunalskim, Oddział Położniczo-Ginekologiczny i Noworodkowy w Szpitalu Miejskim w Piotrkowie Trybunalskim, Budynek hotelowy w Zespole Usług Gastronomiczno-Rekreacyjnych we Włodzimierzowie, Przebudowa i rozbudowa Szkoły Podstawowej wraz z halą sportową w Rząśni, Samodzielny Publiczny Specjalistyczny Zakład Opieki Zdrowotnej dla Dzieci – Rafałówka, Sala gimnastyczna z zapleczem oraz część dydaktyczna gimnazjum – Kalinowa, Teatr Wielki (Sieradz), Wojewódzki Szpital Psychiatryczny Pawilon nr I w Warcie, Centrum Kardiologii Inwazyjnej i Angiologii w Sieradzu, Budowa Hali Gimnastycznej przy Szkole Nr 7 w Tomaszowie Mazowieckim, Rozbudowa Budynku Szkoły Podstawowej w Wiadernie o Halę Gimnastyczną wraz z zapleczem sanitarnym i blokiem żywieniowym, Dobudowa Budynku Oczyszczalni Technologicznej oraz Hali 2 i 3 w Tomaszowie Mazowieckim, Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych Politechniki Łódzkiej, ul. Wólczańska 221/223, Łódź, Liceum Ogólnokształcące przy Politechnice Łódzkiej, Al. Politechniki 6, Łódź, Segment „B” budynku Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Banacha 12/16, Łódź, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Kopcińskiego 8/12, Łódź, X Dom Studenta Uniwersytetu Łódzkiego (I etap), ul. Lumumby 12, Łódź, Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Łódzkiego, ul. Kilińskiego 101, Łódź, 143 Instytut Chemii Uniwersytetu Łódzkiego (Budynek Nr 3 i 4), ul. Tamka 12, Łódź, Budynek Katedry Zakładu Medycyny Sądowej Uniwersytetu Medycznego, ul. Sędziowska 18, Łódź, Szkoła Ratownictwa Medycznego, ul. Łąkowa 11, Łódź, Wyższa Szkoła Informatyki –Wydział Fizjoterapii, ul. Rzgowska 17 a, Łódź, Kryta Pływalnia przy SP Nr 184, ul. Syrenki 19 a, Łódź, Rozbudowa Szkoły Podstawowej, ul. Poniatowskiego 11, Tuszyn Las, Hala Sportowa przy Szkole Podstawowej, ul. Żeromskiego 31, Tuszyn, Mini Przedszkole „Centrum Pingwinek”, ul. Jagiellonki 6, Łódź, Mini Przedszkole „Hulajnoga”, ul. Elsnera 8, Łódź, Przedszkola: Łódź, przy ul. Okopowej 6, ul. Borówkowej 4, ul. Dąbrówki 3/7, ul. Strzelców Kaniowskich 8, ul. Rzgowskiej 242, Przedszkole, Natolin 50, Gm. Nowosolan, Przedszkole, Justynów, ul. Łódzka 35, Centrum Pomocy Logopedyczno-Psychologicznej, ul. Wróblewskiego 19a/29, Łódź, Niepubliczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, ul. Rybna 7-A-E, Łódź, Technikum Gazownictwa (Budynek Nr 4), ul. Targowa 18, Łódź, Dom Akademicki, ul. Senatorska 7/9, Łódź, Miejska Przychodnia WIDZEW-Rehabilitacja Dzieci i Młodzieży, Al. Piłsudskiego 157, Łódź, MOMP – Poradnia ginekologiczna, chirurgiczna, gabinet zabiegowy, ul. Gdańska 117 a, Łódź, Chirurgia Okulistyczna, ul. Milionowa 55, Łódź, Stacja Dializ Szpitala im. Barlickiego, ul. Kopcińskiego 22, Łódź, Przebudowa pawilonu „D” w Wojewódzkim Zespole Zakładów Opieki Zdrowotnej Centrum Leczenia Chorób Płuc i Rehabilitacji, ul. Okólna 181, Łódź, MOMP, Al. Piłsudskiego 135, Łódź, Oddział Kardiologii (przebudowa II etap) Szpitala WAM, ul. Żeromskiego 113, Łódź, Ambulatorium szybkiej diagnostyki z pracownią endoskopii oraz Katedra ortopedii i traumatologii Szpitala WAM, ul. Żeromskiego 113, Łódź, Katedra Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej Szpitala WAM, ul. Żeromskiego 113, Łódź, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy (Przychodnia – budynek CP-L), ul. Tymienieckiego 18, Łódź, Centrum Leczenia Żywieniowego w Szpitalu im. Pirogowa, ul. Wólczańska 191/195, Łódź, Sterylizatornia Miejskiej Przychodni „LECZNICZA”, ul. Lecznicza 6, Łódź, Laboratorium Diagnostyczne i Mikrobiologiczne Międzyzakładowego Ośrodka Medycyny Pracy, ul. Aleksandrowska 61/63, Łódź, Usługi Medyczne NZOZ MEDICA, ul. Szparagowa 6/8/10, Łódź, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy – Centrum Profilaktyczno-Lecznicze (Zakład Psychologii), ul. Aleksandrowska 61/63, Łódź, Oddział Hemodynamiki w Wojewódzkim Specjalistycznym Szpitalu im. Dr Wł. Biegańskiego, ul. Kniaziewicza 1/5, Łódź, Komora hiperbaryczna NZOZ CREATOR, ul. Kopernika 53, Łódź, Budynek NZOZ „FAR-MED.” – przychodnia i rehabilitacja, Justynów, ul. Łódzka 37, Muzeum Włókiennictwa, ul. Piotrkowska 282, Łódź, Zespół boisk i urządzeń sportowych ORLIK (zaplecze socjalno-szatniowe), FALA- Centrum Rekreacji Wodnej, ul. Unii Lubelskiej 4, Łódź, Spopielania zwłok, ul. Solec 3/5, Łódź, Budowa nowej Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Oporowie, Budowa hali sportowej przy Szkole Podstawowej Nr 6, Budowa prywatnego oddziału szpitalnego „SPECJALISTA” w Kutnie, 144 Świetlica z bazą sportową przy OSP w Słomkawie, Gm. Maków, Dom pomocy społecznej w Kochanowie, Gm. Głuchów, Zlewnia ścieków dowożonych na terenie oczyszczalni ścieków i stacja dmuchaw przy oczyszczalni ścieków w Mokrej Prawej, Szkoła muzyczna w Skierniewicach, Oczyszczalnia ścieków dla zakładu przetwórstwa owocowo-warzywnego w Skierniewicach, Boisko sportowe „ORLIK” w Makowie, Sortownia surowców wtórnych na terenie przedsiębiorstwa ECO-REGION Bełchatów Oddział Skierniewice/selektywna zbiórka odpadów na terenie miasta/, Instalacja Odsiarczania Spalin bloków 10 i 11 w Elektrowni Bełchatów, Studnia Ujściowa nr 3 na terenie ujęcia wody w miejscowości Rusiec, Punkty przedszkolne w miejscowościach: Bujny Szlacheckie, Kociszew i Wygiełzów. Z dniem 15 listopada weszła w życie ustawa z dnia 3 października 2008 r. o dostępie informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz i ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. z 2008 r. Nr 199, poz. 1227), której zapisy spowodowały wzrost ilości uzgodnień zakresu i stopnia szczegółowości informacji wymaganych w prognozie oddziaływania na środowisko oraz opinii wydawanych dla: projektów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, polityk, strategii, planów, programów w dziedzinie przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu, opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji, wyznaczających ramy dla późniejszej realizacji przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Należy podkreślić, że powyższe dokumenty przygotowywane są dla poszczególnych gmin i powiatów a w skład województwa łódzkiego wchodzi 21 powiatów i 177 gmin. W 2008 roku dobrze układała się współpraca organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej z Państwową Inspekcją Pracy, Weterynaryjną Inspekcją Pracy, Inspekcją Nadzoru Budowlanego, Komendą Straży Pożarnej, Nadzorem Farmaceutycznym, Wójtami Gmin, Prezydentami i Burmistrzami, Wydziałami Urbanistyki i Architektury oraz Ochrony Środowiska szczebla wojewódzkiego i powiatowego. WNIOSKI W roku 2008 przedsięwzięciami, dla których organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej uzgadniały warunki realizacji były w większości przedsięwzięcia związane z budową i przebudową dróg, budową sieci wodociągowych i kanalizacyjnych, przedsięwzięcia polegające na budowie lub przebudowie stacji uzdatniania wody, oczyszczalni ścieków, składowisk odpadów, budowie chlewni, ferm kurzych, przedsięwzięcia polegające na wykonaniu urządzeń do poboru wód podziemnych oraz polegające na przebudowie stacji paliw, stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji, sprzętu elektrycznego i elektronicznego, stacji telefonii komórkowej. Uzgadniając warunki realizacji przedsięwzięć, polegających na budowie sieci wodociągowych i kanalizacyjnych wskazywano na rozwiązania techniczne mogące ograniczyć ich oddziaływanie na środowisko w trakcie budowy a także na zastosowanie materiałów budowlanych gwarantujących należytą trwałość, szczelność i wytrzymałość tych instalacji oraz materiałów posiadających aktualne atesty higieniczne. W przypadku budowy dróg zwracano uwagę na potrzebę uwzględnienia rozwiązań chroniących przed hałasem, a także na konieczność wprowadzania w otoczeniu dróg w miarę możliwości zieleni izolującej, ograniczającej oddziaływanie zanieczyszczeń powodowanych ruchem pojazdów. 145 W każdym przypadku, przed uzgodnieniem warunków realizacji przedsięwzięcia analizowano wpływ tych przedsięwzięć na zdrowie ludzi biorąc pod uwagę charakter przedsięwzięć, ich rozmiar, wielkość i rodzaj zajmowanego terenu, przedstawianą technologię oraz przewidywane rozwiązania techniczne i organizacyjne mające na celu eliminowanie lub ograniczenie skutków realizacji tych przedsięwzięć. Można stwierdzić, że realizacja projektowanych przedsięwzięć z uwzględnieniem wskazanych przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej warunków realizacji przyczyni się do ograniczenia oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko, co w konsekwencji wpłynie na poprawę warunków zdrowotnych życia ludzi. Przygotowała: Bogusława Wrona Kierownik Oddziału Zapobiegawczego Nadzoru Sanitarnego WSSE 146 147 W ZAKRESIE OŚWIATY ZDROWOTNEJ I PROMOCJI ZDROWIA PROGRAMY I AKCJE PROZDROWOTNE W 2008 roku realizowano następujące programy i akcje prozdrowotne: Krajowy Program Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007 - 2011. W ramach Programu pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej realizowali i koordynowali działania ogólnopolskiej multimedialnej kampanii społecznej „Wróć bez HIV”, organizacji Obchodów Światowego Dnia AIDS, oraz podejmowali wiele różnorodnych projektów lokalnych - wojewódzkich i powiatowych. Ogólnopolska społeczna kampania multimedialna: „Wróć bez HIV”. Inicjatorem kampanii jest Krajowe Centrum ds. AIDS, natomiast koordynatorem i organizatorem na szczeblu wojewódzkim pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Kampania jest kluczowym elementem działań profilaktycznych w Polsce i ma na celu ograniczenie zasięgu epidemii HIV/AIDS. Kampania adresowana jest do osób podróżujących w kraju i za granicę, zarówno w celach turystycznych, jak i zawodowych i ma na celu podniesienie poziomu wiedzy na temat HIV/AIDS oraz zmniejszenie liczby nowych zakażeń HIV drogą kontaktów seksualnych. Kampania rozpoczęła się 1 lipca 2008 roku, a zakończy 1 grudnia 2009 roku wraz z obchodami Światowego Dnia AIDS. Kampania adresowana jest do osób w wieku 18 – 35 lat, gdyż w tej grupie wiekowej odnotowuje się największy odsetek zakażeń HIV w Polsce i na świecie. Kampania ma również zachęcać wszystkie osoby, które zachowywały się ryzykownie do wykonania testu w kierunku HIV. W 2008 roku pracownicy oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia aktywnie włączyli się w organizację kampanii na terenie swoich powiatów. Informacje i materiały nt ogólnopolskiej kampanii społecznej przekazano lokalnym mediom. Na spotkaniach z przedstawicielami biur turystycznych (41) przedstawiono założenia i treści kampanii oraz dostarczono materiały edukacyjne (plakaty, ulotki). Materiały edukacyjne wraz z informacją o kampanii społecznej przekazano do placówek służby zdrowia (57) oraz dyrekcjom dworców PKP i PKS (4). Światowy Dzień AIDS – 1 grudnia. W związku ze zbliżającym się Światowym Dniem AIDS, we wszystkich powiatach województwa łódzkiego od połowy listopada do połowy grudnia organizowano imprezy, spotkania, apele, konkursy, prelekcje, wykłady, pogadanki na temat AIDS. Założenia i treści multimedialnej kampanii społecznej również były przedstawiane szerokiemu ogółowi społeczeństwa podczas lokalnych obchodów Światowego Dnia AIDS. W ciągu całego roku prowadzono systematyczne działania edukacyjne adresowane do młodzieży i innych grup odbiorców, poradnictwo metodyczne oraz rozdawnictwo materiałów edukacyjnych. Projekty wojewódzkie: Wojewódzki konkurs na zakładkę z hasłem ostrzegającym młodzież przed podejmowaniem zachowań ryzykownych, skutkujących zakażeniem HIV dla młodzieży szkół gimnazjalnych województwa łódzkiego pod honorowym patronatem Wojewody Łódzkiego i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi. 148 Cel główny Konkursu: Podwyższenie poziomu wiedzy nt HIV/AIDS oraz świadomości młodzieży, że własna postawa niepodejmowania zachowań ryzykownych oraz propagowanie takiej postawy wśród rówieśników to najlepsza ochrona przed zakażeniem. Cele szczegółowe: Zwiększenie wśród młodzieży rozumienia i ocena faktycznego ryzyka w rozmaitych sytuacjach życiowych – przekazanie wiedzy nt HIV/AIDS oraz jej praktyczne wykorzystanie. Udostępnienie młodzieży i instytucjom zainteresowanym edukacją młodzieży nowego wzoru formy graficznej, odpowiadającej oczekiwaniom młodych ludzi. Propagowanie zdrowego stylu życia (bez narkotyków, alkoholu oraz wczesnych, niedojrzałych, nieodpowiedzialnych zachowań seksualnych). Kształtowanie postaw tolerancji, pomocy dla osób żyjących z HIV. Włączenie młodzieży do obchodów Światowego Dnia AIDS. Udostępnienie młodzieży i instytucjom zainteresowanym edukacją młodzieży nowego wzoru plakatu odpowiadającego oczekiwaniom młodych ludzi. Adresaci: młodzież szkół gimnazjalnych województwa łódzkiego. Koordynator: Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Łodzi. Realizatorzy: pracownicy oz WSSE, PSSE, nauczyciele szkół gimnazjalnych województwa łódzkiego, edukatorzy Polskiego Towarzystwa Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy w Łodzi. Partnerzy: Łódzki Urząd Wojewódzki, PTOZ Oddział Terenowy w Łodzi, KC ds. AIDS, Pałac Młodzieży im. Juliana Tuwima w Łodzi, samorząd lokalny, domy kultury, biblioteki, lokalne media. Zasadnicze działania w ramach realizacji programu: Konkurs przebiegał wieloetapowo .Organizowano etapy klasowe, szkolne, powiatowe i finałowy etap wojewódzki Najlepsze 3 zakładki z 21 etapów powiatowych decyzją komisji konkursowych zostały zakwalifikowane do etapu wojewódzkiego konkursu (63) 22 narady konkursowe jury (etapy powiatowe i etap wojewódzki) Zwycięska zakładka (na zdjęciu poniżej) została wydrukowana w ilości 40000 egzemplarzy i przekazana do dystrybucji w miejscach najbardziej uczęszczanych przez młodzież. W szkołach zgłoszonych do konkursu prowadzono edukację młodzieży (1330 uczniów). Z dotacji Wojewody Łódzkiego zakupiono nagrody i wyróżnienia dla laureatów etapów powiatowych, etapu wojewódzkiego oraz gadżety reklamowe. We wszystkich powiatach uroczyste podsumowania konkursu odbywały się podczas obchodów Światowego Dnia AIDS (21). Wykonano ekspozycje prac uczestników i laureatów Wojewódzkiego Konkursu na terenie PSSE, urzędów miast, starostw powiatowych, domów kultury, bibliotek (21). 149 Uroczyste podsumowanie Konkursu odbyło się 01 grudnia w ramach Wojewódzkich Obchodów Światowego Dnia AIDS w Pałacu Młodzieży im. Juliana Tuwima w Łodzi. Uczestnikami spotkania była młodzież uczestnicząca w konkursie, przedstawiciele władz samorządowych, instytucji zajmujących się tematyką HIV/AIDS, lokalnych mass mediów (ok. 200 osób). W programie spotkania: wystąpienia organizatorów, podsumowanie wojewódzkiego konkursu, wykład lekarza na temat HIV/AIDS, wręczenie nagród laureatom konkursu, występy artystyczne młodzieży, ekspozycja prac zgłoszonych do etapu wojewódzkiego, rozdawnictwo materiałów edukacyjnych. Wnioski Wojewódzkie Konkursy dla młodzieży realizowano również w latach ubiegłych i cieszyły się bardzo dużym zainteresowaniem młodzieży i kadry pedagogicznej. Organizatorzy zakładali w projekcie udział ok. 100 gimnazjów. Zasięg konkursu był większy od spodziewanego (132 szkoły gimnazjalne). W niektórych szkołach wszyscy uczniowie brali udział w konkursie. Ogółem uczestniczyło w nim 12000 uczniów. Proponowana forma działania w atrakcyjny sposób przybliża tematykę zakażeń HIV, skłania młodzież do zainteresowania się tym trudnym tematem i daje możliwość przedstawienia swoich przemyśleń w formie artystycznej. Dużą pomocą dla szkoły były zajęcia edukacyjne z młodzieżą oraz przekazane do wszystkich szkół biorących udział w konkursie materiały edukacyjne z zakresu profilaktyki HIV/AIDS. Realizacja zadania w takim wymiarze możliwa była dzięki współpracy z KC ds. AIDS, Łódzkim Urzędem Wojewódzkim i Polskim Towarzystwem Oświaty Zdrowotnej Oddział Terenowy w Łodzi. Dotacja Wojewody Łódzkiego zapewniła atrakcyjne nagrody dla laureatów etapów powiatowych, etapu wojewódzkiego, przeprowadzenie edukacji młodzieży, sfinansowanie druku zakładki oraz organizację Wojewódzkich Obchodów Światowego Dnia AIDS. 150 Na realizację przedsięwzięcia o tak spektakularnym zasięgu niezbędne są środki finansowe a realizacja takich działań jest możliwa dzięki wielkiemu zaangażowaniu pracowników oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia oraz dobrej współpracy z innymi partnerami. Najciekawsze projekty powiatowe. Lokalna kampania profilaktyczno-edukacyjna „Porozmawiajmy o AIDS” adresowana do szkół ponadgimnazjalnych (6 szkół – 85,7%). Edukacją objęto 808 uczniów (97% uczniów klas I) – 3 – godzinne warsztaty prowadzone przez przeszkolonych nauczycieli. Program realizowano przy współpracy ze Starostwem Powiatowym, Urzędem Miasta i Urzędem Gminy - PSSE Zduńska Wola. Program lokalny „Profilaktyka zakażeń HIV/AIDS”. Program adresowany do młodzieży klas III gimnazjów. Przeszkoleni nauczyciele prowadzili edukację młodzieży (22 gimnazja - 100%) – PSSE Piotrków Trybunalski. IV Powiatowy Festiwal Sztuk Teatralnych „Żyję bo lubię, AIDS to nie dla mnie” zorganizowany w Miejskim Domu Kultury w Wieruszowie (6 gimnazjów – 66,6% i 2 szkoły ponadgimnazjalne – 70%) – PSSE Wieruszów. II – etapowy happening „Stop uzależnieniom” (1350 uczestników), z udziałem młodzieży władz miejskich i powiatowych w ramach obchodów Światowego Dnia AIDS – PSSE Skierniewice. Ogółem w roku 2008 w ramach realizacji „Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007 – 2011” zorganizowano: 23 narady z pracownikami oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia, współpartnerami kampanii społecznej i lokalnych obchodów Światowego Dnia AIDS, z przedstawicielami władz samorządowych, domów kultury, bibliotek, przedstawicielami służby zdrowia, nauczycielami, pedagogami (86 uczestników). 26 imprez – w ramach obchodów Światowego Dnia AIDS, w których uczestniczyło ponad 3000 osób. Spotkania organizowane były w domach kultury, bibliotekach, na terenie starostw powiatowych, urzędów miast lub na terenie PSSE. Podczas tych spotkań przedstawiano prezentacje na temat sytuacji epidemiologicznej HIV/AIDS w Polsce i województwie łódzkim, założeń społecznej kampanii medialnej, profilaktyki HIV/AIDS. W trakcie imprez wręczano nagrody finalistom konkursów oraz odbywały się pokazy artystyczne, przygotowane przez młodzież. 7 prelekcji (350 uczestników). 11 pogadanek (375 uczestników). zajęcia warsztatowe (2661 uczestników). 23 konkursy (3361 uczestników) – konkursy powiatowe: wiedzy, plastyczne, literackie, recytatorskie, multimedialne, na scenkę, na najciekawszy spektakl teatralny, adresowane do młodzieży szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. 4 projekcje filmowe (160 odbiorców). 34 ekspozycje - tematyczne na terenie PSSE, domów kultury, bibliotek, starostw powiatowych, urzędów miast, zakładów opieki zdrowotnej. 1 szkolenie dla szkolnych koordynatorów promocji zdrowia - 30 nauczycieli szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych (PSSE Łódź) artykuły w prasie lokalnej (34), emisje radiowe (16 – w tym 6 wywiadów i 10 informacji serwisowych), 12 wywiadów i informacji w telewizjach lokalnych i kablowych, w tym 1 informacja na antenie ogólnopolskiej telewizji (PR 2 TVP) oraz 26 informacji na stronach internetowych WSSE i PSSE. 151 Wnioski Pracownicy oświaty zdrowotnej we wszystkich powiatach aktywnie realizowali zadania Krajowego Programu Zwalczania AIDS i Zapobiegania Zakażeniom HIV na lata 2007 - 2011. Realizacja tych działań jest możliwa dzięki dobrej współpracy z przedstawicielami samorządów lokalnych, lokalnymi mediami, szkołami i innymi podmiotami działającymi w zakresie profilaktyki HIV/AIDS. Materiały edukacyjne multimedialnej kampanii społecznej są chętnie eksponowane przez współpartnerów ze względu na ich atrakcyjną formę graficzną. Ważnym adresatem działań edukacyjnych jest młodzież. Duży zasięg Wojewódzkiego Konkursu na zakładkę z hasłem ostrzegającym młodzież przed podejmowaniem zachowań ryzykownych, skutkujących zakażeniem HIV (12000 uczniów szkół gimnazjalnych województwa) potwierdza zainteresowanie tematyką HIV/AIDS, oczekiwania oraz zapotrzebowanie dyrektorów szkół na oferowane przedsięwzięcia w zakresie promocji zdrowia inicjowane i koordynowane przez Państwową Inspekcję Sanitarną. Trzymaj Formę Program „Trzymaj formę" współorganizowany jest przez Główny Inspektorat Sanitarny oraz Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności” w ramach realizacji strategii WHO dotyczącej diety, aktywności fizycznej i zdrowia. Celem programu "Trzymaj formę" jest edukacja w zakresie trwałego kształtowania prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promocję zasad aktywnego stylu życia i zbilansowanej diety, w oparciu o odpowiedzialność indywidualną i wolny wybór jednostki. Program pomaga rozwijać zainteresowania uczniów i poszerza ich wiedzę o świecie. Realizowany jest metodą projektu, dzięki czemu wykracza poza podstawę programową i programy nauczania szkoły. Projekty winny służyć promocji aktywności fizycznej, uczyć prawidłowego, czyli zróżnicowanego i zbilansowanego sposobu odżywiania się dzieci i młodzieży, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności indywidualnej za zdrowie i zasady wolnego wyboru. I edycja Programu edukacyjnego „Trzymaj Formę” realizowana była w II półroczu roku szkolnego 2006/2007. Adresowana była do uczniów klas I – III szkół gimnazjalnych (wiek13 – 15 lat) oraz uczniowie ostatnich klas (V – VI) szkół podstawowych (wiek 11 – 12 lat). Zasięg programu: W województwie łódzkim programem objęto 213 (56%) szkół gimnazjalnych oraz 14 (1,6%) szkół podstawowych – łącznie 227 szkół. Liczba uczniów objętych programem łącznie – 43397, w tym uczniowie gimnazjum – 42331 oraz uczniowie szkół podstawowych – 1066. 152 Liczba uczniów obj ętych programem 34802 2008 rok 43397 2007 rok Program został wdrożony zgodnie z terminem i planem działań. Założone cele programu zostały osiągnięte. Realizatorzy programu zwracają uwagę na to, że znacznie wzrósł wśród dzieci poziom wiedzy na temat aktywności fizycznej i racjonalnego odżywiania oraz wzmocniona została odpowiedzialność za stan swojego zdrowia, dlatego też zgłaszają chęć jego realizacji w następnych latach. Wizytacje przeprowadzono w 92% placówek realizujących program. W ramach realizacji II edycji Programu edukacyjnego „Trzymaj Formę” odbyła się 24 kwietnia 2008 r. konferencja „Wybierz zdrowie- Trzymaj Formę”. Konferencja miała miejsce w Instytucie Europejskim im. Alcide de Gasperi w Łodzi. Konferencja skierowana była do przedstawicieli władz lokalnych, organizacji pozarządowych, instytucji zdrowia publicznego, dyrektorów szkół, nauczycieli oraz pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Ideą Konferencji była popularyzacja wiedzy na temat współczesnych zagrożeń zdrowotnych w aspekcie chorób cywilizacyjnych, wymiana doświadczeń oraz nawiązanie koalicji na rzecz promocji zdrowego stylu życia, ze szczególnym uwzględnieniem aktywności fizycznej i racjonalnego odżywiania. Konferencji wzięło udział ok. 300 osób. W ramach realizacji II edycji Programu edukacyjnego „Trzymaj Formę” Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Łodzi ogłosiła konkurs plastyczny i na hasło pod tytułem „Trzymaj Formę dla zdrowia i urody”. Konkurs skierowany był do dzieci i młodzieży biorącej udział w Programie. Celem konkursu było wyłonienie projektu edukacyjnego najpełniej realizującego założenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę” – ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z kształtowaniem prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promowanie zasad prawidłowego odżywiania i aktywności fizycznej. Konkurs cieszył się bardzo dużym zainteresowaniem. Wzięły w nim udział dzieci i młodzież z każdego powiatu województwa łódzkiego. Do organizatora wpłynęło około 100 prac plastycznych i 220 haseł. Uroczyste podsumowanie konkursu oraz wręczenie nagród laureatom miało miejsce w Urzędzie Miasta Łodzi dnia 13 maja 2008 r. W ramach współpracy z Oddziałem Nadzoru Żywności, Żywienia i Przedmiotów Użytku Wojewódzkiej i Powiatowej i Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej w Łodzi, dnia 10 czerwca 2008 r. przeprowadzone zostało szkolenie dla przedsiębiorców prowadzących działalność w obiektach obrotu żywnością na terenie szkół powiatu łódzkiego. 153 W trakcie szkolenia zostały przedstawione zagadnienia na temat: założeń i realizacji programu edukacyjnego „Trzymaj Formę”, zasad racjonalnego żywienia i zaleceń racji pokarmowych na przykładzie dzieci w wieku szkolnym, zbilansowanej diety dla młodzieży, znakowania wartością odżywczą GDA, roli tłuszczów w rozwoju chorób, wymagań higieniczno-sanitarnych dla obiektów obrotu żywnością prowadzących działalność na terenie szkół, W szkoleniu uczestniczyło 25 osób. W ramach realizacji III edycji Programu edukacyjnego „Trzymaj Formę” Główny Inspektorat Sanitarny oraz Stowarzyszenie „Polska Federacja Producentów Żywności” ogłosili konkurs na projekt edukacyjny najpełniej realizujący założenia Programu „Trzymaj Formę”. Celem konkursu jest wyłonienie projektu edukacyjnego najpełniej realizującego złożenia programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę” w roku szkolnym 2008/2009 – ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień związanych z kształtowaniem prozdrowotnych nawyków wśród młodzieży szkolnej poprzez promowanie zasad prawidłowego odżywiania i aktywności fizycznej. Konkurs trwa od 01 października 2008 r. do 31 lipca 2009 r. Uczestnikami konkursu są szkoły biorące udział w realizacji III edycji Programu edukacyjnego pt. „Trzymaj Formę”, które opracowały własny projekt edukacyjny, zgodnie z zasadami programu i realizują go od momentu wdrożenia Programu „Trzymaj Formę!” i/lub będą go realizować w roku szkolnym 2008/2009. Konkurs odbywa się na poziomie: szkolnym, powiatowym, wojewódzkim i krajowym. Program „Trzymaj Formę” cieszył się dużą popularnością, entuzjastycznie przyjęty przez młodzież i nauczycieli. Uczniowie chętnie przystąpili do opracowania projektu i jego realizacji. Tematy realizowane w ramach Programu są bardzo ważne dla rozwoju fizycznego i umysłowego. Program przygotowany bardzo dobrze, pozwalający posiąść uczniom umiejętności oraz wiadomości z zakresu zdrowego trybu życia oraz kształtowania prawidłowych nawyków żywieniowych. Na co dzień młodzież popełnia wiele błędów żywieniowych preferując do jedzenia chipsy i słodkie przekąski - Program pozwolił na uświadomienie im tych błędów oraz przekonanie jak ważna jest dla zdrowia odpowiednia dieta i aktywność fizyczna. Uczniowie zaczęli zmieniać swoje nawyki żywieniowe: na drugie śniadanie zaczęły się pojawiać owoce i soki owocowe. Program jest atrakcyjny i możliwy do realizacji w ramach ścieżki międzyprzedmiotowej. Realizacja projektu „Trzymaj Formę” wpływa na ukształtowanie wśród młodzieży pozytywnych postaw wobec zdrowia, zwiększenie dbałości o własne zdrowie, urodę i sprawność fizyczną. Coroczna realizacja programu wprowadzi trwałe zmiany niewłaściwych nawyków, jakim są nieprawidłowe odżywianie się i mała aktywność fizyczna. Ogólnopolski program edukacyjny „Wolność Oddechu – Zapobiegaj Astmie” Od października 2005 r. województwo łódzkie realizuje program edukacyjny dot. profilaktyki astmy oskrzelowej u dzieci. Adresatem programu są rodzice uczniów klas I – III szkół podstawowych, ich dzieci oraz nauczyciele i pielęgniarki środowiska szkolnego. 154 Celem programu jest edukacja rodziców i opiekunów w zakresie umiejętności obserwacji i objawów astmy, uświadomienie znaczenia wczesnej profilaktyki choroby oraz stworzenie dzieciom zagrożonym astmą pełnych możliwości rozwojowych. W województwie łódzkim w roku szkolnym 2007/2008 program realizuje 18 powiatów. Partnerem Programu jest Firma AstraZeneca, sponsor oprzyrządowania Programu: plakatów, ulotek, kasety edukacyjnej z filmem dla nauczyciela i rodziców, poradnika dla koordynatora szkolnego. W roku szkolnym 2007/2008 programem objęto 198 szkół podstawowych, 12766 uczniów klas I – III oraz ich rodziców – 7968 przeprowadzono 58 szkoleń dla 1040 osób, oraz 180 wizytacji co stanowi 91%. Program został oceniony bardzo dobrze przez realizatorów szkolnych oraz rodziców. Tematyka ciekawa i przydatna w ocenie zdrowia własnego Dziecka. Rodzice zdobywając podstawową wiedzę nt astmy i jej wczesnych objawów mogli samodzielnie podejmować decyzję o konieczności przeprowadzenia konsultacji lekarskiej. Dzieci objęte programem uczono tolerancji w stosunku do chorych uczniów dotkniętych tą chorobą. Koordynatorzy przygotowali dla uczestników programu liczne konkursy wiedzy, oraz konkursy plastyczne. Program profilaktyki raka piersi „Różowa wstążeczka” W 2006 roku, decyzją Głównego inspektora Sanitarnego zakończyła się realizacja programu profilaktyki raka piersi „Różowa wstążeczka”, adresowanego do szkół ponadgimnazjalnych. Jednak szkoły, które zadeklarowały kontynuację programu mogą liczyć na wsparcie pracowników oświaty zdrowotnej Powiatowych Stacji SanitarnoEpidemiologicznych województwa łódzkiego. Placówki szkolne otrzymują wsparcie w postaci materiałów edukacyjnych (film instruktażowy, ulotki, plakaty, zawieszki) oraz mają możliwość wypożyczenia fantomów na szkolenia, służących do nauki samobadania piersi. Program cieszył się dużym zainteresowaniem władz szkolnych jak i odbiorców. Wzrosła wiedza młodzieży objętej programem na temat profilaktyki raka piersi. Odbiorcy programu poznali techniki i metody badania piersi i zostali zmotywowani do prowadzenia samokontroli Program Profilaktyki Pierwotnej Wad Cewy Nerwowej Celem Programu jest zmniejszenie liczby urodzeń dzieci z wadami wrodzonymi układu nerwowego, poprzez propagowanie spożywania produktów bogatych w foliany i codziennego przyjmowania 0,4 mg kwasu foliowego przez kobiety w wieku rozrodczym. Program realizowany był wśród młodzieży szkolnej. Treści programowe przekazywane były w formie pogadanek i wykładów w czasie lekcji biologii dotyczących rozwoju embrionalnego człowieka, a także poświęconych tematyce odżywiania. Jak również w czasie lekcji wychowawczych i lekcji przygotowania do życia w rodzinie. W roku szkolnym 2007/2008 program realizowany był w sześciu powiatach województwa łódzkiego: poddębickim, sieradzkim, zgierskim, piotrkowskim, wieluńskim, oraz łaskim. W programie uczestniczyły 34 szkoły. Programem objęto 3606 uczniów. Tematyka programu cieszy się dużym zainteresowaniem wśród uczniów, a w szczególności wśród dziewcząt. 155 Programy dotyczące zasad higieny jamy ustnej oraz profilaktyki próchnicy zębów: Radosny Uśmiech, Radosna Przyszłość Program ogólnopolski, skierowany do uczniów klas II szkół podstawowych. W roku szkolnym 2007/2008 programem objęto 797 szkół (96%); 23783 (95%) uczniów klas II w tym 351 dzieci w klasach łączonych (0, I, III). W związku z realizacją programu przeprowadzono: 423 wizytacje w województwie, 6 szkoleń dla 207 koordynatorów programu, 38 narad dla 244 osób. Nawiązano współpracę z mediami lokalnymi, przekazując im bieżące informacje dotyczące realizacji programu, organizowanych imprezach szkolnych oraz udzielając wywiadów. Koordynatorzy przygotowali dla uczestników programu pogadanki, pokazy prawidłowego szczotkowania, projekcje filmu edukacyjnego. Ponadto liczne konkursy plastyczne i konkursy wiedzy, oraz inscenizacje i przedstawienia. Program spowodował, że dzieci chętniej i bez lęku korzystają z wizyt stomatologicznych. Natomiast u rodziców będących współrealizatorami programu rozbudowano potrzebę dbania o uzębienie swoich pociech. Zarówno dzieci, jak i ich rodzice, a także koordynatorzy wyrażają pozytywne opinie na temat programu. III Ogólnopolski Festiwal Piosenki o Zdrowiu Głównym organizatorem Festiwalu był Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej Warszawie oraz Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne w: Łodzi, Lublinie, Rzeszowie i Szczecinie. Festiwal odbył się w okresie od stycznia do czerwca 2008 r. Skierowany był do kategorii wiekowych: dzieci przedszkolnych, uczniów szkół podstawowych i gimnazjalnych. Przebiegał w 3 etapach: 1) powiatowym, 2) wojewódzkim - finał 9 maja 2009 r., 3) centralnym - z uroczystym finałem w Warszawie 11 czerwca 2009 r. Festiwal wojewódzki przebiegał pod honorowym patronatem Wojewody Łódzkiego i Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi. Patronat medialny objęła Telewizja Regionalna TVP3 Łódź. Celem Festiwalu Piosenki o Zdrowiu było zainteresowanie dzieci, młodzieży i ich opiekunów tematyką zdrowia, zainspirowanie w poszukiwaniu treści prozdrowotnych oraz nowych ciekawych form wyrazu. Koordynatorami i realizatorami etapu wojewódzkiego konkursu byli: WSSE Łódź, PSSE (8), Pałac Młodzieży im. J. Tuwima w Łodzi, natomiast partnerami: przedszkola, szkoły podstawowe i gimnazjalne, Urzędy Miast i Gmin, Starostwa powiatowe, Domy Kultury, lokalne media, fundatorzy nagród. 156 Zasadnicze działania: Nagłośnienie Festiwalu, informacji o kolejnej edycji Festiwalu: pisma Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego do Państwowych Powiatowych Inspektorów sanitarnych z terenu województwa łódzkiego z prośbą o włączenie się i rozpropagowanie Festiwalu. Pismo z prośbą o objęcie patronatu honorowego do Wojewody Łódzkiego wraz regulaminem. Rozesłanie pism do Dyrekcji Przedszkoli, Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych. Pozyskanie pisemnych potwierdzeń udziału dzieci i młodzieży w konkursie wraz z tekstami piosenek i podkładami muzycznymi. Pozyskanie sponsorów nagród głównych dla szkół i dla wykonawców (etap powiatowy, wojewódzki, ogólnopolski) oraz poczęstunek dla wszystkich uczestników podczas uroczystości finałowych organizowanych na wszystkich etapach Festiwalu. Pozyskanie członków Jury (przedstawiciele szkół muzycznych, Pałacu Młodzieży, Domów Kultury, przedstawiciele kuratorium). Zakup nagród, przygotowanie dyplomów dla wszystkich szkół oraz uczestników Festiwalu. Przygotowanie scenariuszy imprezy, oprawy plastycznej, sceny, tablic informacyjnych, transparentów, nagłośnienia. Przygotowanie druk i rozesłanie zaproszeń i podziękowań. Organizowaniu imprez plenerowych np. w Łowiczu z okazji Dnia Dziecka – finał etapu Przedszkolnego na Rynku Głównym. Liczba jednostek (szkół, zakładów opieki zdrowotnej lub innych jednostek objętych oddziaływaniem) zasięg etapu powiatowego: szkoły podstawowe – 35, liczba uczniów – 170, szkoły gimnazjalne – 14, liczba uczniów – 60. zasięg etapu wojewódzkiego: szkoły podstawowe – 8, liczba uczniów – 40, szkoły gimnazjalne – 8, liczba uczniów – 56. 157 Wnioski, napotkane problemy, trudności, uwagi: Festiwal okazał się bardzo atrakcyjną formą przekazu treści prozdrowotnych. Cieszył się dużym zainteresowaniem, zwłaszcza w szkołach wiejskich, gdyż w większości z nich była to jedyna okazja zetknięcia się z prawdziwą sceną i większą publicznością. Duże zaangażowanie wykazywali opiekunowie zespołów będący niejednokrotnie twórcami tekstu, piosenki i podkładu muzycznego, strojów, choreografii, ale również akompaniatorami podczas finału. Na etapie wojewódzkim laureaci I, II, III miejsca w obydwu kategoriach (szkoły) otrzymali nagrody główne (urządzenia wielofunkcyjne, odtwarzacze DVD, MP4, plecaki, badminton i piłki). Nagrody dla laureatów nagród głównych oraz wszystkich uczestników na etapie wojewódzkim i krajowym ufundowane były przez Wojewódzką Stację SanitarnoEpidemiologiczną w Łodzi oraz przez pozyskanych fundatorów, którzy przekazali nagrody rzeczowe oraz produkty spożywcze, napoje na poczęstunek dla dzieci. Wojewódzki Program Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w województwie łódzkim Cel główny: Zmniejszenie rozmiaru inicjacji nikotynowej wśród dzieci i młodzieży szkolnej oraz podniesienie świadomości dorosłych palaczy na temat skutków zdrowotnych, wynikających z biernej ekspozycji na dym tytoniowy. Cele szczegółowe: 1. Zwiększenie poziomu wiedzy o szkodliwości palenia wśród dzieci, młodzieży oraz dorosłej populacji. 2. Zainteresowanie młodzieży ideą niepalenia oraz propagowanie w środowisku rówieśniczym zdrowego stylu życia bez papierosa. 3. Kreowanie pozytywnego obrazu osoby niepalącej i zalety tego innego sposobu życia – moda na niepalenie. 4. Kształtowanie odpowiedzialności za zdrowie własne i innych. 158 5. Uświadamianie społeczności lokalnej, władz, nauczycieli, rodziców o szkodliwym wpływie palenia tytoniu –tworzenie lokalnej koalicji antytytoniowych. Grupa docelowa. – dyrektorzy szkół i przedszkoli, – nauczyciele, pedagodzy, – władze lokalne, – organizacje pozarządowe, – dzieci i młodzież szkolna, – dzieci przedszkolne, ich opiekunowie oraz personel przedszkolny, – społeczność lokalna (czynni i bierni palacze), – pracownicy służby zdrowia, – pacjenci publicznych i niepublicznych ZOZ-ów. Szkolenia W dniach 18-20 czerwca 2008r Oddział OZiPZ WSSE w Łodzi zorganizował szkolenie dla pracowników pionu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia województwa łódzkiego. Program szkolenia obejmował m.in. takie zagadnienia jak: realizacja Programu Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w Województwie Łódzkim w roku 2008, budowanie programów lokalnych, laboratorium ds. Krajowej Kontroli Substancji Szkodliwych w Wyrobach Tytoniowych przy WSSE w Łodzi, strategia wdrażania i realizacja programu edukacyjnego profilaktyki gruźlicy „Zadbaj o swoje płuca”, gruźlica XXI wieku, nowotwór płuc. W szkoleniu udział wzięły 34 osoby. W dniu 19 grudnia Oddział OZiPZ WSSE w Łodzi zorganizował szkolenie dla pracowników pionu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia województwa łódzkiego. Podczas spotkania podsumowano realizację Wojewódzkiego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu, przekazano informacje dotyczące Krajowego Programu Edukacyjnego dla dzieci w wieku przedszkolnym, ich rodziców i opiekunów „CZYSTE POWIETRZE WOKÓŁ NAS”. Konferencje 1. 24 kwietnia 2008 r. Pracownicy OZ i PZ WSSE w Łodzi zorganizowali Wojewódzką Konferencję Profilaktyczna „WYBIERZ ZDROWIE – TRZYMAJ FORMĘ” kierowana do przedstawicieli władz lokalnych, organizacji pozarządowych, instytucji zdrowia publicznego, dyrektorów szkół województwa łódzkiego oraz pracowników PIS (250 osób). Podczas konferencji przedstawiono uczestnikom m.in. zdrowotne następstwa palenia tytoniu oraz zapoznano ze Strategią Ogólnopolskiego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu. 159 2. 26 listopada 2008 Oddział OZiPZ WSSE w Łodzi we współpracy z Wyższą Szkołą Humanistyczno-Ekonomiczną w Łodzi zorganizowali II Wojewódzką Konferencję Profilaktyczną „WYBIERZ ZDROWIE – NIE PAL!”. Adresatami konferencji byli nauczyciele, pedagodzy, dyrektorzy szkół i przedszkoli, pracownicy PIS, przedstawiciele władz samorządowych (144 osoby). Poruszane zagadnienia to m.in. epidemiologia, toksyczny skład dymu tytoniowego, choroby odtytoniowe, problematyka związana z biernym paleniem przez dzieci a także mechanizm powstawania uzależnień oraz profilaktyka w walce z nałogiem. Wojewódzki Program Edukacyjny Profilaktyki Gruźlicy „Zadbaj o swoje płuca” Program, który powstał z inicjatywy Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi jest realizowany od 2004 r. W roku szkolnym 2007/2008 realizowana była IV edycja edukacyjnego programu profilaktyki gruźlicy. W roku szkolnym 2007/2008 program realizowano w 26 szkołach podstawowych na terenie Łodzi. Programem objęto 7117 uczniów, co stanowi 76,5% ogółu uczniów tych szkół. Średnio na realizację programu poświęcono 3,5 godziny w jednej klasie, natomiast 213 koordynatorów szkolnych realizowało projekt w ramach 1226 godzin przyrody, kultury fizycznej, godziny wychowawczej. W roku szkolnym 2008/2009 program edukacyjny „Zadbaj o swoje płuca” realizowany jest w 64 szkołach podstawowych na terenie 14 powiatów województwa łódzkiego. 05 listopada 2008 roku w WSSE w Łodzi przeprowadzono dwa szkolenia dla szkolnych koordynatorów programu, w których udział wzięło 51 osób. Kampania „Młodość Wolna od Papierosa”- 31 maja – 31 sierpnia 2008 r. Celem kampanii była edukacja młodzieży w zakresie zysków płynących z niepalenia oraz zagrożeń wynikających z czynnego i biernego palenia tytoniu. Adresatami była młodzież w wieku 16-19 lat. W ramach Kampanii pracownicy pionu oświaty zdrowotnej PSSE organizowali: – konkursy literacie, plastyczne, wiedzy, na hasło o tematyce antytytoniowej, – zawody sportowe, – happeningi uliczne, 160 – – – uroczystości szkolne, pogadanki, punkty konsultacyjno-informacyjne. Światowy Dzień Bez Papierosa – 31 maja 2008 r. Światowy Dzień Rzucania Palenia – 20 listopada 2008 r. W ramach Wojewódzkiego Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu w województwie łódzkim obchodzono Światowy Dzień Rzucania Palenia oraz Światowy Dzień Bez Papierosa. Działania kierowane były do nauczycieli, pedagogów, dyrektorów szkół i przedszkoli, władz lokalnych, organizacji pozarządowych, dzieci i młodzieży szkolnej, społeczności lokalnej (czynni i bierni palacze), a także pracowników służby zdrowia oraz pacjentów publicznych i niepublicznych ZOZ - ów. Dużym zainteresowaniem cieszyły się happeningi uliczne oraz punkty konsultacyjne organizowane podczas festynów, w placówkach służby zdrowia i siedzibach władz lokalnych. Osoby zgłaszające się mogły wykonać spirometrię, zmierzyć zawartość tlenku węgla w wydychanym powietrzu, zmierzyć ciśnienie tętnicze krwi, skorzystać z bezpłatnej porady lekarskiej oraz otrzymać pakiet materiałów edukacyjno – informacyjnych. Podczas licznych konkursów sprawnościowych, plastycznych i literackich młodzież szkolna mogła zaprezentować własne programy artystyczne, hasła i plakaty o tematyce antytytoniowej jak również zaprojektować oznakowanie miejsc wolnych od dymu tytoniowego. Do wielu parafii rzymsko–katolickich zostały rozesłane pisma z apelem o włączenie tematyki antynikotynowej do programu kursów przedmałżeńskich i lekcji katechezy w szkołach zachęcając w ten sposób parafian do wyboru zdrowego stylu życia wolnego od dymu tytoniowego. 161 Formy Wykorzystywane w Ramach Realizacji Programu: szkolenia – 7 (92 osoby) wykłady – 2 (326 osób) narady – 127 (269 osób) prelekcje – 18 (849 osób) pogadanki – 176 (7253 osoby) konkursy – 69 (13573 osoby) imprezy – 58 (8429 osób) punkty informacyjno-konsultacyjne – 22 (4309 osób) projekcje filmów – 17 (328 osób) Wojewódzka Kampania Profilaktyczna „Grunt To Zdrowie” Kampania „Grunt to zdrowie” powstała z inicjatawy Wicewojewody Łódzkiego – Pani Krystyny Ozgi i realizowana jest przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi – Panią Urszulę Sztuka Polińską. Skierowana jest do mieszkańców obszarów wiejskich województwa łódzkiego. W szczególności zaś do członkiń Kół Gospodyń Wiejskich, oraz Ośrodków Doradztwa Rolniczego, jak również do wszystkich zainteresowanych swoim zdrowiem. Kampania ma na celu aktywizację środowisk wiejskich i władz samorządowych w działaniach na rzecz umocnienia zdrowia i propagowania zachowań prozdrowotnych. Poprawę świadomości, oraz zmianę negatywnych nawyków i przekonań, mające za zadanie poprawę kondycji zdrowotnej mieszkańców terenów wiejskich. Tematyka działań w 2008 r. Skierowana była na profilaktykę chorób nowotworowych, z naciskiem na raka piersi i raka płuc, ponadto każda gmina może go modyfikować do własnych potrzeb. Profilaktyka chorób nowotworowych została wybrana ze względu na fakt, że są one drugą przyczyną zgonów, zaraz po chorobach układu krążenia. Polska Unia Onkologii w szacunkach na 2010 r. przewiduje, że na raka zachoruje 160 tysięcy osób, z czego umrze 100 tysięcy osób. Poważnym problemem w naszym kraju jest zbyt późne wykrywanie chorób nowotworowych we wczesnej fazie. W Polsce odsetek osób podejmujących leczenie we wczesnej fazie, która daje dobre rokowania wyleczenia wynosi zaledwie 20%. Dla porównania w USA i innych krajach Unii Europejskiej odsetek ten jest nawet cztery razy większy. Wśród nowotworów złośliwych występujących u kobiet w naszym kraju, rak piersi jest najczęstszym i w przybliżeniu odsetek ten wynosi 20%. Ponadto jest przyczyną prawie trzynastu procent zgonów kobiet spowodowanych chorobami nowotworowymi. 162 W przypadku raka piersi jak i innych chorób nowotworowych kluczową rolę odgrywa czas. Im później zostanie wykryta choroba, tym rokowania na wyleczenie maleją. Dlatego bardzo ważne jest propagowanie profilaktyki, która pozwala na wczesną diagnozę i podjęcie leczenia. Regularne samobadanie piersi, które powinno być wykonywane u kobiet od 20 roku życia jest najprostszym, ale bardzo ważnym narzędziem diagnostycznym. Ponadto u kobiet w wieku 35-40 lat co dwa lata powinno się wykonywać badanie mammograficzne, a po 50 roku życia co rok. W 2008 roku w dniach od 17 do 21 listopada realizowana była edycja pilotażowa kampanii, która swoim zasięgiem objęła pięć powiatów: – piotrkowski (gmina Wolbórz i Grabica), – wieluński (gmina Osjaków i Czarnożyły), – skierniewicki (gmina Lipce Reymontowskie), – łowicki (Bełchów w gminie Nieborów), – oraz kutnowski (gmina Żychlin i Strzelce). Organizatorzy wraz ze współpartnerami kampanii przygotowali dla odbiorców liczne formy zarówno w zakresie profilaktyki nowotworowej (szczególnie w szczególności raka piersi i raka płuc) cieszące się zainteresowaniem wśród odbiorców: – wykłady – 740 osób, – pokazy samobadania piersi – 430 osób, – pokazy zdrowej żywności – 351 osób, – porady dietetyczne - 75 osób, – konkursy dla dzieci i młodzieży – 40 osób, – pokazy pierwszej pomocy – 20 osób, – poradnictwo w zakresie rzucania palenia – 70 osób, – badania mammograficzne – 303 osoby, – pomiary: ciśnienia krwi – 110, poziomu cukru we krwi – 222, poziomu cholesterolu – 119, wskaźnika BMI – 140, spirometryczne – 125, nosicielstwa antygenu Hbs – 84, RTG – 43. 163 Wyniki badań mammograficznych: MIEJSCOWOŚĆ LICZBA BADAŃ BRAK ZMIAN ZMIANY ŁAGODE ZMIANY WĄTPLIWE PODEJRZENIE RAKA Wolbórz 62 56 5 1 - Osjaków 48 43 1 4 - Czarnożyły 15 13 - 1 1 Lipce Reymont. 39 33 5 1 - Grabica 71 62 8 1 - Bełchów 68 60 3 5 - RAZEM 303 267 22 13 1 Edycja pilotażowa Kampanii Profilaktycznej „Grunt To Zdrowie” realizowana w 2008 roku cieszyła się dużym zainteresowaniem i uznaniem wśród mieszkańców gmin, w których była realizowana. W związku ze spełnieniem oczekiwań podjęto decyzję o kontynuowaniu działań w roku 2009 we wszystkich powiatach województwa łódzkiego. Światowy Dzień Zdrowia „Chrońmy zdrowie przed wpływem zmian klimatycznych” Oddział Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Wojewódzkiej Stacji SanitarnoEpidemiologicznej w Łodzi był organizatorem V Wojewódzkiej Konferencji Zdrowia „Zdrowe Środowisko- Zdrowy Człowiek – Bezpieczne Życie” pod patronatem Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi, która odbyła się w dniach 15 – 16.05.2008 roku w Ośrodku Szkoleniowo-Wypoczynkowym ZHP „Nadwarciański Gród” w Załęczu Wielkim, powiat Wieluń. 164 Uczestnikami konferencji byli: – Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Łodzi – Pani Urszula Sztuka-Polińska, – Paweł Boniecki – Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Politechniki Łódzkiej, – Łukasz Walasik – Naczelnik Wydziału Promocji Rozwoju Zamówień Publicznych i Inwestycji Starostwa Powiatowego w Pajęcznie, – Maria Zarębska – Z-ca Naczelnika Wydziału Rolnictwa i Ochrony Środowiska Starostwa Powiatowego w Wieluniu, – pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej województwa łódzkiego, – przedstawiciele samorządów lokalnych, – dyrektorzy i nauczyciele z placówek oświatowych. Ogółem w konferencji uczestniczyło około 80 osób. W ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia zorganizowano około 20 dużych konkursów na terenie województwa łódzkiego: 1. Konkurs plastyczny „Moje zdrowie to czyste środowisko” w powiecie opoczyńskim, adresowany do dzieci i młodzieży. 2. Konkurs wiedzy „Żyj zdrowo” w powiecie wieruszowskim adresowany do dzieci i młodzieży (24 uczestników). 3. Konkurs na krzyżówkę w powiecie łowickim, której hasło nawiązuje do Hasła Roku (10 osób). 4. Konkurs plastyczny dla przedszkolaków z powiatu rawskiego (75 dzieci). 5. Konkurs plastyczny „ Jak zmieniamy klimat- co nam grozi” dla dzieci z przedszkoli z powiatu łaskiego (135 dzieci) oraz dla młodzieży szkolnej: „Zmiany klimatyczne a zdrowie”(515 uczestników). 6. Konkursy w powiecie radomszczańskim: plastyczny „ Nałóg a zdrowie ”; konkurs na najlepszą prezentację multimedialną „Aktywność fizyczna a zdrowie człowieka” oraz zorganizowanie mini wystawy prac (ogółem 226 uczestników). 7. Konkurs plastyczny „ Zdrowie masz jeśli o środowisko dbasz” dla dzieci z przedszkoli w powiecie brzezińskim (11 dzieci). 8. Konkurs literacki oraz plastyczny „Jak człowiek wpływał na środowisko 1500 lat temu a obecnie” zorganizowany w powiecie bełchatowskim (30 uczestników). Zorganizowano także konkurs wiedzy „Chemikum 2008”. 9. Konkurs plastyczny „Zmiany klimatyczne- chrońmy środowisko” w powiecie piotrkowskim adresowany do dzieci i młodzieży (33 uczestników). 10. Konkursy w powiecie łódzkim: plastyczny „W zdrowym ciele zdrowy duch” zorganizowany dla dzieci klas 0-III; „Jak prawidłowo dbać o zęby” dla dzieci klas IVVI, (ogółem 200 uczestników). 11. Konkursy plastyczne w powiecie kutnowskim dotyczące tematyki hasła roku (38 uczestników). 12. Konkurs plastyczny „Środowisko naturalne a zdrowie człowieka” zorganizowany dla uczniów klas IV-VI szkół podstawowych w powiecie zgierskim. 13. Konkursy w powiecie łęczyckim: fotograficzny „Zima w przyrodzie” oraz „Moje wakacje z przyrodą”; plastyczny „Ziemia w moich oczach” oraz „Dbamy o naszą ziemię” dla uczniów szkół podstawowych i dzieci z przedszkoli (56 uczestników); udział w ogólnopolskim ekologicznym konkursie EKO - PLANETA (28 uczestników). 165 Na terenie całego województwa w przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, szkołach ponadgimnazjalnych, placówkach opieki zdrowotnej oraz dla społeczności lokalnej w miesiącach luty-czerwiec z nasileniem w miesiącu kwietniu prowadzono różne formy edukacji w zakresie tematyki dotyczącej: – wpływu środowiska na zdrowie człowieka, – zachowań prozdrowotnych i prawidłowych wyborów zdrowotnych w życiu młodych ludzi, – znaczenia aktywności fizycznej i zbilansowanej diety dla zdrowia człowieka, – zmian jakie możemy wprowadzić w swoje życie aby polepszyć stan swojego zdrowia i chronić środowisko przed degradacją, – problemów związanych ze zmieniającym się klimatem i ich wpływu na zdrowie i życie ludzi. Zorganizowano w roku 2008 szereg imprez prozdrowotnych. Najciekawsze przedsięwzięcia to: Impreza „Jak dbać o zdrowe środowisko- radzą przedszkolaki” w powiecie rawskim odbyła się dnia 25.04.08 r. Przedszkolaki z Rawskich przedszkoli poprzez wiersze i piosenki przekazywały wiedzę na temat wpływu środowiska naturalnego na zdrowie człowieka (200 osób). Impreza prozdrowotna w powiecie poddębickim „Przedszkolak wam opowie jak dbać o zdrowie” zorganizowana przy współpracy Poddębickiego Domu Kultury i Sportu. Happening ulicami Wieruszowa 25.04.08 r. Uczniowie przygotowali stroje promujące zdrowy styl życia oraz transparenty wraz z hasłami prozdrowotnymi. Ponadto 3.04.08 r. powiatowy etap Ogólnopolskiego Turnieju Wiedzy Pożarniczej. Impreza prozdrowotna w powiecie wieluńskim – szkolna impreza w Gimnazjum w Mokrsku (200 osób). W ramach imprezy odbyły się: zajęcia z przedstawicielem Instytutu Promocji Zdrowia, warsztaty z zakresu profilaktyki HIV/AIDS, miała miejsce inscenizacja teatralna propagująca zdrowy styl życia w wykonaniu uczniów tej szkoły. IV Powiatowe Obchody Dnia Zdrowia 7.04.08 r. w powiecie radomszczańskim (Zespół Szkół Drzewnych i Ochrony Środowiska) zorganizowane przy współpracy ze Starostwem Powiatowym, PSSE Radomsko oraz Urzędem Miasta Radomsko. Akcja informacyjno–edukacyjna pod hasłem „ Dbamy o zdrowe i bezpieczne środowisko” zorganizowana 11.04.08r. w Przedszkolu w Przedborzu (powiat radomszczański). Przez pracownika OZiPZ przy współpracy z dyrektorem i wychowawcami przedszkola (120 osób). Impreza prozdrowotna „Chrońmy Ziemię” w powiecie brzezińskim w Zespole Szkół Specjalnych w Brzezinach zorganizowana 21.04.08 r. (35 osób). Warsztaty w ramach obchodów Światowego Dnia Zdrowia w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych nr 2 w Brzezinach połączone z konkursami i zawodami między klasowymi (229 osób). Happening w Piotrkowie Trybunalskim 21.04.08 r. Młodzież ze szkół zachęcała mieszkańców miasta do zamiany jednorazowych toreb foliowych na torby wielorazowego użytku. Happening zorganizowany przy współpracy Stowarzyszenia „Prawica Razem”, która dostarczyła torby do rozdawnictwa. Młodzież z gimnazjum nr 6 przygotowała kilka inscenizacji teatralnych i dram o tematyce ekologicznej. Młodzież śpiewała Hymn Ziemi a kierownik OZiPZ przedstawił referat na temat ochrony środowiska, zmian klimatycznych oraz ochrony zdrowia. 166 Akcja „Sadzenie Drzew” w Tomaszowie Mazowieckim. Pracownicy PSSE oraz uczniowie Szkoły Podstawowej nr 13 w Tomaszowie Mazowieckim przy współpracy z Nadleśnictwem Smardzewice zorganizowali akcję sadzenia 100 drzew oraz przeprowadzono pogadanki dotyczące wpływu klimatu na nasze zdrowie. Uroczyste obchody Światowego Dnia Zdrowia pod hasłem „Zdrowie nie jest wszystkim, ale bez zdrowia wszystko jest niczym” w Łodzi. Uroczystość została przygotowana przez uczniów ze Szkoły Podstawowej nr 138 w Łodzi (występy artystyczne, inscenizacje teatralne). W powiecie bełchatowskim – „Poranek pod hasłem: Chrońmy nasze zdrowie przed wpływem zmian klimatycznych” w Przedszkolu Samorządowym nr 5. Dzieci przy pomocy układów słowno-muzycznych przedstawiły zasady segregacji odpadów, apelowały o dbanie o środowisko. W Gimnazjum nr 1 w Bełchatowie „Człowiek a środowisko”- wystawa poświęcona idei energooszczędnego oświetlania. „Znaczenie wody dla zdrowia człowieka oraz ochrony wód przed zanieczyszczeniami i racjonalna gospodarka wodna” – prezentacja w ramach konkursu „Chemikum 2008” w Bełchatowie. W powiecie kutnowskim zorganizowano 7 imprez prozdrowotnych dla dzieci i młodzieży w ośrodkach oświatowo- wychowawczych. Imprezy połączone były z wystawami prac, projektowaniem gazetek szkolnych, pokazami prawidłowej segregacji odpadów, przedstawieniami teatralnymi dotyczącymi hasła roku oraz licznymi konkursami i zabawami. (Ogółem: 700 osób). „Sprzątanie Miasta” w Łęczycy zorganizował Specjalny Ośrodek Szkolno – Wychowawczy w Łęczycy. W ramach „Majówki Zdrowia 2008” organizowanej przez Starostwo Powiatowe w Łęczycy młodzież z Liceum im. Kazimierza Wielkiego, w którym aktywnie działa Szkolne Koło Ligii Ochrony Przyrody włączyło się w obchody Światowego Dnia Zdrowia organizując zbiórkę zużytych baterii oraz rozdając materiały edukacyjne a także przygotowując ekspozycję plakatów o tematyce zdrowotnej. Pracownik OZiPZ w trakcie trwania Majówki zorganizował zawody sportowe celem zachęcenia dzieci i młodzieży do aktywnego spędzania wolnego czasu. Dyscypliny sportowe, w których brały udział dzieci to: przeciąganie liny, bieg w workach, odbijanie piłeczki pingpongowej paletką, bieg z balonem, konkurs odbijania zośki oraz skakania na skakance. „Sympozjum Zdrowia” w gimnazjum w Topoli Królewskiej (powiat łęczycki) poruszające między innymi tematykę hasła roku. Ekspozycja plakatów prozdrowotnych, gazetek ściennych, ekspozycja pt. ”Ratunek w Roślinach” mówiąca o dobroczynnym wpływie poszczególnych gatunków roślin na nasze środowisko. 167 Akcja Letni Wypoczynek Akcja Lato 2008 skierowana była do dzieci i młodzież przebywająca na koloniach, półkoloniach, obozach sportowych, dzieci z przedszkoli dyżurujących, szkół, klubów osiedlowych, świetlic w województwie łódzkim. Ponad to została rozszerzona na wychowawców, personel pomocniczy, społeczność lokalną, osoby dorosłe korzystające z letniego wypoczynku. Realizatorami „Akcji” byli pracownicy pionu oświaty zdrowotnej i promocji zdrowia Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych, organizatorzy i wychowawcy poszczególnych grup dzieci i młodzieży kolonii, półkolonii, obozów, pielęgniarki, ratownicy medyczni, personel socjalno-pedagogiczny, dyrektorzy domów kultury. Partnerami „Akcji” były media lokalne – prasa, radio, tv, Urzędy Miejskie, Starostwa Powiatowe, sekcja Higieny Dzieci i Młodzieży PSSE, Dom Kultury „Ariadna” w Łodzi, Dom Samotnej Matki w Łodzi, Wojewódzki Ośrodek Medycyny Pracy w Łodzi, Komenda Straży Granicznej w Łodzi, Muzeum Regionalne w Radomsku, Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Radomsku, P.H.U „Sumex” w Pęczniewie, PKP Poddębice, AZS Łódź, Miejskie Biblioteki, Miejskie Domy Kultury, Gminne ośrodki kultury i sportu, ZHP Sieradz, ZHP Poddębice, Sportowa Osada Burzenin, Gminne Ośrodki Pomocy Społecznej, Powiatowa Komenda Policji, Powiatowa Straż Pożarna, Parafie, Zarząd Robotniczej Spółdzielni Mieszkaniowej „Pionier” w Kutnie, Stowarzyszenie „Ametyst” w Skierniewicach, Agencja Reklamowa „Egida” w Łowiczu, Caritas, ZOZy, NZOZy, zarządcy targowisk, Ośrodek Szkoleniowo-wypoczynkowy „Nadwarciański Gród” w Załęczu Wielkim. Podczas wypoczynku letniego dzieci, organizatorzy oraz pracownicy Oddziałów Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych w województwie łódzkim zwracali uwagę na zachowanie bezpieczeństwa w miejscu wypoczynku, zapoznając dzieci i młodzież z najważniejszymi zasadami pozwalającymi ustrzec się przed potencjalnymi zagrożeniami i niebezpieczeństwami w trakcie trwania wakacji. Podczas realizacji zadania w placówkach oświatowych i wychowawczych, oraz wypoczynku letniego realizowano działania profilaktyczne dotyczące tematyki: 1. zagrożeń wynikających z ukąszeń przez kleszcze i inne niebezpieczne owady- wszystkie powiaty, 2. higieny osobistej- wszystkie powiaty, 3. uzależnień, palenia tytoniu- wszystkie powiaty, 4. profilaktyki HIV/AIDS – wszystkie powiaty, 5. zbierania grzybów- powiat: zgierski, kutnowski, wieluński, łódzki, 6. ochrony przed promieniami słonecznymi- wszystkie powiaty, 7. ochrony przed zakażeniem przez Meningokokami-wszystkie powiaty, 8. aktywności fizycznej- wszystkie powiaty , 9. zbilansowana dieta, akcja „Jedz 5 x dziennie warzywa i owoce”- powiat: brzeziński, zduńskowolski, skierniewicki, 10. umiejętności radzenia sobie ze stresem- powiat: radomszczański, 11. bezpiecznego poruszania się na drodze- wszystkie powiaty, 12. bezpiecznego korzystania z kąpielisk- wszystkie powiaty, 13. zagrożeń podczas letniego wypoczynku w różnych środowiskach (las, woda, góry, miasto) – wszystkie powiaty, 14. zachowania w stosunku do dzikich zwierząt i zachowania w lesie - powiat: zduńskowolski, kutnowski, 168 15. zagrożenia w mieście- niebezpieczna piaskownica, zachowanie czasie burzy- powiat: brzeziński, 16. ochrona przed chorobami zakaźnymi – powiat: zgierski, sieradzki. Najciekawsze konkursy w województwie łódzkim: Konkurs „Grzyby są smaczne ale tylko te jadalne”- Kutno; konkurs dla dzieci 7-12 lat mający na celu upowszechnienie i pogłębienie wiedzy na temat lasu i grzybów, spopularyzowanie idei „bezpieczne grzybobranie” oraz uświadomienie zagrożeń zdrowia i życie wynikających ze zbierania i spożywania nieznanych. Konkurs „Turniej Zębowych Drużyn”- Wieluń; konkurs dla najmłodszych uczestników letniego wypoczynku ”Wakacje w mieście” zorganizowanego przez SDK w Wieluniu. Konkurs „Nie pal przy mnie”- Piotrków Trybunalski, konkurs plastyczny dla najmłodszych uczestników (8-12 lat) półkolonii w Piotrkowie Trybunalskim. Celem konkursu było zwrócenie uwagi dzieci na konsekwencje biernego palenia i zachęcenia do zachowań asertywnych w sytuacji, gdy dorośli palą w ich obecności. Konkurs „Wypoczywam Bezpiecznie i Zdrowo” - Radomsko; konkurs plastyczny w ramach akcji letniej w Świetlicy Środowiskowej „Jagódka”. Konkurs połączony z akcją informacyjno – edukacyjną oraz prezentacją filmów edukacyjnych. Konkurs „W zdrowym ciele, zdrowy duch”- Radomsko; konkursy sportowe i mini-zawody. Konkurs „Bezpieczne wakacje” – Łęczyca; konkurs plastyczny dla podopiecznych Towarzystwa Przyjaciół Dzieci w Łęczycy. Celem konkursu była promocja zdrowego stylu życia, sportu, czynnego wypoczynku na świeżym powietrzu oraz utrwalenie zasad bezpiecznego wypoczynku. Konkursy wiedzy pod hasłem „Wiedzą duzi, wiedzą mali, że źle robi ten co pali” w Skierniewicach w czasie imprezy zorganizowanej we współpracy ze Stowarzyszeniem Rodzin Abstynenckich „Ametyst” oraz Komendy Miejskiej Policji w Skierniewicach. Zorganizowano ekspozycje: – Ekspozycję dot. szczepień ochronnych – powiat: zgierski, – Ekspozycję grzybów – powiat: kutnowski, zgierski, brzeziński, – Ekspozycję „Bezpieczne Wakacje”- powiat: brzeziński, – Ekspozycję „Wróć bez HIV”- powiat: łódzki. W całym województwie zorganizowano liczne akcje: – Akcja prozdrowotne pod hasłem „Bezpieczne Wakacje we współpracy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w Łodzi z Komendą Miejską Policji w Łodzi (dla dzieci z półkolonii letnich Fundacji Pomocy Rodzinie „OPOKA”). Pogadanki między innymi na temat bezpieczeństwa nad wodą, bezpieczeństwa na rowerze, w domu i na „podwórku”. – Akcja prozdrowotna pod hasłem „Bezpieczne i Zdrowe Wakacje” we współpracy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w Łodzi ze Strażą Miejską w Łodzi. Pogadanki na temat bezpiecznych zachowań podczas wakacji oraz zapobiegania chorobom zakaźnym. Atrakcją spotkania był pokaz wyszkolonego psa policyjnego. 169 – Akcje prozdrowotne pod hasłem „Bezpieczne i Zdrowe Wakacje” we współpracy Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia w Łodzi z Komendą Miejską Policji w Łodzi, Strażą Miejską w Łodzi oraz Strażą Graniczną w Łodzi przeprowadzone wspólnie dla dzieci przebywających na półkoloniach w Świetlicy Środowiskowej „Caritas” Archidiecezji Łódzkiej, dla dzieci przebywających na półkoloniach letnich zorganizowanych przez stowarzyszenie „Łódka” oraz dla grupy dzieci przebywających na półkoloniach letnich w Ośrodku Kultury Górna. Przekazano podopiecznym informacje na temat zagrożeń wynikających z palenia tytoniu, udzielono wskazówek zachowań podczas pożaru, ataku psa. Ponadto pracownicy służb mundurowych przekazali informacje na temat swoich zawodów i obowiązków wynikających z ich pełnienia. – W każdym powiecie odbywały się mniejsze imprezy dla dzieci przebywających na koloniach i półkoloniach, w trakcie których informowano na bieżąco dzieci i młodzież o niebezpieczeństwach czyhających na nich w czasie wakacji, przygotowywano prezentacje multimedialne oraz projekcje filmów („Kleszcze”, „STOP-Meningokokom”, „Profilaktyka HIV/AIDS”, „Bezpieczeństwo na ulicy”). Zajęcia profilaktyczne i seminaria o tematyce prozdrowotnej prowadzone w ramach interwencji: – „Jestem OK., nie piję, nie palę, nie biorę” (Sieradz), – „Zdrowe i bezpieczne wakacje” ( Piotrków Trybunalski), – „Wpływ nikotyny i dymu tytoniowego na organizm człowieka” (Piotrków Trybunalski), – „Bezpieczne wakacje” (Rawa Mazowiecka), – „Choroby zakaźne i ich zapobieganie” (Zgierz), – „Ukąszenia przez owady – objawy, przykłady powikłań, zapobieganie ugryzieniom oraz udzielanie w przypadku ich wystąpienia pierwszej pomocy”. Dodatkowo odbyły się zajęcia praktyczne (Wieluń). Ponadto szereg pogadanek i rozmów indywidualnych zarówno z organizatorami wypoczynku jak i wychowawcami i opiekunami dzieci. Większość pracowników na bieżąco spotykała się z dziećmi i młodzieżą wypoczywającą na terenie województwa promując bezpieczne wakacje. Na uwagę zasługują rodzinne Festyny Sportowo–Rekreacyjne w miasteczku Ruchu Drogowego w Radomsku. Podczas Festynów pracownik OZiPZ prowadził rozdawnictwo materiałów edukacyjnych oraz prowadził rozmowy indywidualne na temat bezpiecznego wypoczynku w okresie letnim. Jedną z ciekawszych imprez w powiecie radomszczańskim była terenowa gra poświęcona profilaktyce, odbywająca się na polach i łąkach w okolicach Radomska. Każde dziecko otrzymywało identyfikator imienny; następnie czytało list od Strażnika Zdrowia i mapę. Uczestnicy mieli za zadanie rozwiązywać zagadki profilaktyczne i wypisywać zagrożenia dotyczące zdrowia oraz wymyślić przepis kucharski na zdrowe życie. Ostatnim zadaniem było namalowanie plakatu profilaktycznego. Wiedzę z zakresu profilaktyki przybliżył dzieciom pełnomocnik Prezydenta Miasta ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. W powiecie pabianickim nawiązano współpracę z Policją i Strażą Pożarną. Zorganizowano wspólnie 6 wyjazdów na kolonie i półkolonie, edukując w zakresie bezpieczeństwa na wakacjach i przybliżając zagrożenia czyhające na wypoczywających w lecie. Zorganizowano pokazy sprzętu i działań Straży Pożarnej oraz pokazy tresury psów policyjnych. 170 Zaplanowane interwencje były udane. Dzieci i młodzież wykazywały duże zainteresowanie, uważnie słuchały, aktywnie uczestniczyły w dyskusjach, konkursach, wykazywały duża wiedzę i zaangażowanie, zadawały pytania. Ważnym elementem akcji było rozszerzenie działań na całą społeczność lokalną. Skierniewickie Święto Kwiatów, Owoców i Warzyw W ramach akcji zorganizowano – paradę na otwarcie święta, w której uczestniczyło około 100 uczniów z Zespołu Sportowych Szkół Ogólnokształcących wyposażonych w emblematy programu „Trzymaj Formę” i hasła dotyczące zdrowej diety, – stoisko oświatowe, przy którym były zorganizowane konkursy dla młodzieży dotyczące zdrowego stylu życia, badania poziomu cukru we krwi, pomiary ciśnienia krwi i zawartości tlenku węgla w wydychanym powietrzu, poradnictwo w zakresie rzucania palenia tytoniu i prawidłowego odżywiania, rozdawnictwo materiałów tematycznych w tym ulotki opracowanej przez OziPZ, – satyryczna scenka rodzajowa „Sylwetka palacza” w wykonaniu uczniów ZSZ Nr 3 w Skierniewicach, – występ laureatów etapu powiatowego Festiwalu Piosenki o Zdrowiu w wykonaniu uczniów Zespołu Szkół Ogólnokształcących w Słupi. Światowy Dzień Osteoporozy – PSSE Kutno Światowy Dzień Osteoporozy obchodzony 20 października na na celu przybliżenie społeczeństwu problematyki związanej z osteoporozą, propagowanie działań profilaktycznych. Działania informacyjno-edukacyjne adresowane są głównie do osób po 50 roku życia kobiet i mężczyzn zagrożonych osteoporozą. Działania w ramach realizacji interwencji: – opracowanie informacji dotyczącej osteoporozy zamieszczonej na stronie PSSE w Kutnie, – współpraca z lek. med. Zbigniewem Sobczykiem, który współpracował z mediami w zakresie profilaktyki osteoporozy i udzielał porad medycznych osobą zainteresowanym, – rozdawnictwo materiałów o osteoporozie – październik 2008 (250 szt materiałów informacyjnych), oraz organizacja ekspozycji wizualnej w PSSE w Kutnie. Kampania społeczna „Stop meningokokom” Celem kampanii jest profilaktyka zakażeń meningokokowych Skierowana jest do dzieci, młodzież i dorośli, a także personel i pacjenci zakładów opieki zdrowotnej. Zasadnicze działania w 2008 r. – dystrybucja materiałów informacyjnych do szkół i placówek opieki zdrowotnej a ponadto pokazy filmu pt. „Meningokoki podstępny wróg”, pogadanki i prelekcje dla uczniów szkół i podopiecznych organizatorów kolonii i pół kolonii. Łącznie działaniami objęto 183 placówki nauczania i wychowania, a także 102 placówki opieki zdrowotnej, liczba osób wyniosła 24936, – w powiecie brzezińskim ulotki dotyczące zakażeń meningokowych były dołączone do wydania lokalnej prasy w liczbie 2500 szt, ponadto, a także ukazały się 3 artykuły prasowe, – na stronach internetowych Powiatowych Stacji Sanitarno-Epidemiologicznych zamieszczono pakiet informacji dotyczących tematyki zagrożeń ze strony meningokoków, – PSSE w Kutnie zorganizowała szkolenie dla lekarzy i pielęgniarek (21 osób) dotyczące tematyki meningokoków. 171 PROGRAMY LOKALNE „Mamo, Tato - Rosnę Zdrowo” – program edukacyjny dla przedszkoli z terenu powiatu radomszczańskiego Celem programu jest kształtowanie postaw prozdrowotnych, pozwalających wychować zdrowe, aktywne, odporne psychicznie i fizycznie dziecko żyjące w zdrowym środowisku. Do celów szczegółowych należą kształtowanie nawyków i przyzwyczajeń higienicznozdrowotnych. Wyposażenie dzieci w podstawowe wiadomości dotyczące zdrowia, zapoznanie z tym co sprzyja oraz zagraża zdrowiu. Podkreślenie wpływu środowiska na organizm człowieka. Promowanie zdrowego stylu życia – aktywny wypoczynek, zdrowe odżywianie. Kształtowanie właściwych relacji miedzy członkami rodziny i społeczności. Program jest skierowany do dzieci z przedszkoli w wieku od 3 do 6 lat, ich rodziców oraz wychowawców przedszkolnych. Działania były realizowane od września 2007 roku do czerwca 2008 roku – była to III ostatnia edycja programu W programie uczestniczyło 5 przedszkoli z powiatu radomszczańskiego. Ogólna liczba przedszkoli wynosi 18. Programem zostało objętych 28% placówek. Liczba dzieci objęta programem 605 z 1372, co stanowi 44%. Zasadnicze działania 1. W ramach realizacji programu koordynator powiatowy przeprowadził konkurs plastyczny, który przebiegał pod hasłem „Mamo, Tato – nie pal przy mnie”. Ramy konkursu obejmowały okres od maja do czerwca 2008 roku. Uroczyste podsumowanie połączone z wystawą prac plastycznych oraz wręczenie nagród laureatom odbyło się 6 czerwca w siedzibie Powiatowej Stacji Sanitarno–Epidemiologicznej w Radomsku. Na podsumowanie konkursu i wystawę prac konkursowych zaproszono lokalne media. Efektem tego było ukazanie się artykułu w lokalnej prasie „Komu i Czemu”. W konkursie uczestniczyły wszystkie przedszkola realizujące program „Mamo, Tato – rosnę zdrowo”, na konkurs wpłynęło 45 prac. Nagrody dla wszystkich uczestników konkursu plastycznego pozyskano poprzez nawiązanie współpracy z Okręgowa Spółdzielnią Mleczarską w Radomsku, która ufundowała różnorodne nagrody, m.in. kubki, parasole, breloki, długopisy, mleko smakowe. Ponadto dzieci, dyrektorzy i koordynatorzy przedszkolni otrzymali dyplomy i podziękowania. Informacje na temat konkursu tj. regulamin, terminy, lista laureatów, oraz foto-galerię zamieszczono na stronie internetowej PSSE w Radomsku. 2. Dnia 11 kwietnia 2008 roku w Samorządowym Przedszkolu w Przedborzu pracownik OZiPZ PSSE w Radomsku przy współpracy z dyrektorem oraz wychowawcami przedszkola przeprowadził akcję informacyjno-edukacyjną, połączoną z konkursami, spartakiadami pod hasłem „Dbamy o zdrowe i bezpieczne środowisko”. W tym dniu organizowano konkursy na temat wiedzy o higienie osobistej, zdrowego odżywiania, a także konkursy wokalne i sportowe (biegi, skoki w dal). Na koniec spotkania wszystkie grupy przedszkolne zaprezentowały przygotowane wcześniej piramidy zdrowia. Interwencją objęto wszystkie grupy wiekowe z przedszkola (3-6 lat), łącznie około 120 dzieci. 3. Ponadto koordynator powiatowy stale współpracował z koordynatorami przedszkolnymi (rozmowy indywidualne, poradnictwo metodyczne oraz wizytacje przebiegu realizacji programu). 172 Przeprowadzono 3 wizytacje dotyczące realizacji programu w przedszkolach co stanowi 60% ogółu wszystkich przedszkoli uczestniczących w programie. Formy i metody przekazu informacji programowych: – metoda przekazu wiedzy podająca: pogadanki, instruktarze, prelekcje, – metoda pobudzania i utrwalania pożądanych zachowań i przyzwyczajeń zdrowotnych poprzez materiały eksponujące takie jak pokazy, emisje filmów czy warsztaty, – praktyczne metody: zajęcia praktyczne, ćwiczenia. Wnioski, napotkane problemy, trudności, uwagi: Program bardzo dobrze przyjęty zarówno przez dyrektorów przedszkoli jak i rodziców. Dzieci z dużą chęcią i zaangażowaniem uczestniczą w zajęciach realizowanych w ramach programu, dzięki czemu systematycznie wzrasta ich świadomość na temat zasad zdrowego i aktywnego trybu życia oraz odpowiedzialności za własne zdrowie. Koordynator powiatowy programu w ramach środków PSSE zapewnił oprzyrządowanie i pomoce programowe (ulotki, piramida zdrowia, kasety VHS dt. higieny osobistej oraz zdrowego odżywiania, inne gadżety uzyskane od instytucji niepublicznych – długopisy, breloki, balony). Program lokalny „Odżywiam się zdrowo” (Piotrków Trybunalski ) Celem ogólnym programu jest promocja zdrowego żywienia. Cele szczegółowe: – podniesienie świadomości dzieci z zakresu zdrowego żywienia, – poprawa nawyków żywieniowych wśród dzieci, – zwiększenie umiejętności młodych konsumentów do poprawnego odczytywania reklam, – profilaktyka chorób dietozależnych. Adresatami programu są uczniowie klas IV szkół podstawowych i ich rodzice. W roku szkolnym 2008/2009 rozpoczęta się realizacja III edycji programu, poprzedziło ją szkolenie dla 49 szkolnych koordynatorów 15 i 16 września 2008 roku. W roku szkolnym 2007/2008 program realizowało 57 szkół podstawowych (97%) wśród 1625 uczniów (100%) i 852 rodziców (90%), /w niektórych placówkach odbywały się 2 spotkania z rodzicami/. Wdrożenie programu poprzedzono szkoleniem dla wychowawców klas IV. Celem szkolenia było zapoznanie nauczycieli z założeniami programu i zasadami zdrowego żywienia. Szkolenie prowadził asystent Higieny Żywności i Żywienia i kierownik s. OZ i PZ. W szkole program rozpoczynała ankieta przeprowadzona wśród ucz. kl. IV. Wyniki ankiety nauczyciel omówił z rodzicami zwracając uwagę na nieprawidłowości w żywieniu dzieci. Omówił też zasady zdrowego żywienia i prosił, by rodzice współpracowali z nim w realizacji programu. W czasie zajęć (minimum 2 godziny) nauczyciele stosowali aktywne metody pracy zapoznając uczniów z zasadami zdrowego żywienia. Przeprowadzono 100% wizytacji w szkołach realizujących program. Zasługą programu jest włączenie całej społeczności do działań na rzecz zdrowego żywienia. Wprowadzenie akcji „tydzień z marchewką”, „tydzień z jabłkiem”, „akcji szklanka mleka” oraz podjęcie inicjatywy zmiany asortymentu sklepików szkolnych tj. rezygnacja z chipsów, napojów gazowanych, a wprowadzenie do sprzedaży soków, owoców, wody niegazowanej. O realizacji programu pisała „Ziemia Piotrkowska” z 04.01.2008 roku –Chipsom precz! Reasumując, cel programu został osiągnięty, wymaga jednak ciągłego przypominania treści i kontynuacji w środowisku szkolnym. 173 WNIOSKI W 2008 roku kontynuowano realizację ogólnopolskich interwencji programowych i nieprogramowych oraz po przeprowadzeniu analizy potrzeb zdrowotnych ludności opracowano i wdrażano programy lokalne , podejmowano lokalne działania nieprogramowe. Stosowano różnorodne metody i formy oddziaływania Współpracowano z instytutami naukowymi, przedstawicielami władz samorządowych, instytucji pozarządowych, lokalnych mass mediów. Wszystkie działania prozdrowotne wymagają nakładów finansowych oraz wsparcia autorytetów merytorycznych z danej tematyki, dlatego niezbędne jest pozyskiwanie współpartnerów merytorycznych, metodycznych i finansowych do ich realizacji. Taki cel mają inicjowane i organizowane przez Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Łodzi Wojewódzkie Konferencje Zdrowia, w których uczestniczą przedstawiciele różnych instytucji z woj. łódzkiego. Dają one możliwości pozyskiwania współpartnerów na poziomie lokalnym w szerokich działaniach prozdrowotnych. Aktualnie priorytetowe działania Oddziału OZIPZ WSSE w Łodzi to realizacja programu edukacyjnego mającego na celu zapobieganie otyłości i promowanie aktywności fizycznej „Trzymaj Formę”, oraz realizacja zadań Programu Ograniczania Zdrowotnych Następstw Palenia Tytoniu. Przygotowała: Aleksandra Bilska Kierownik Oddziału Oświaty Zdrowotnej i Promocji Zdrowia WSSE 174 175 PODSUMOWANIE DZIAŁALNOŚĆ PAŃSTWOWEJ INSPEKCJI ŁÓDZKIEGO W LICZBACH W ROKU 2008 SANITARNEJ WOJEWÓDZTWA W 2008 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w ramach sprawowanego nadzoru dokonali w obiektach zlokalizowanych na terenie województwa łódzkiego 65915 kontroli sanitarnych, w tym poszczególne komórki organizacyjne przeprowadziły: Działalność kontrolna inspekcji sanitarnej województwa łódzkiego w liczbach 21913 higiena żywności, żywienia i przedmiotów użytku higiena pracy 22086 higiena radiacyjna 3973 16375 zapobiegawczy nadzór sanitarny 4804 higiena dzieci i młodzieży 242 epidemiologia 539 higiena komunalna Na stwierdzone podczas kontroli nieprawidłowości wydano 10288 decyzji administracyjnych oraz 7404 decyzje płatnicze. Skierowano do sądów grodzkich 12 wniosków o ukaranie. W postępowaniu represyjnym stosowano karanie mandatowe. Ukarano mandatami 1339 osób na kwotę 275800 zł. Nałożono 94 kary pieniężne na kwotę 89000 zł. W ramach postępowania egzekucyjnego w administracji wydano 79 tytułów wykonawczych celem przymuszenia do wykonania obowiązku. Tabela poniżej ilustruje działalność w tym zakresie, w poszczególnych zagadnieniach: Lp. Zagadnienia Decyzje Merytoryczne Płatnicze Postanowienia Tytuły Wnioski wykonawcze o ukaranie do sądów grodzkich 6 1 52 8 1. epidemiologia 2. higiena żywności, żywienia i przedmiotów użytku 3. higiena komunalna 4. higiena pracy 5. higiena dzieci i młodzieży 6. ochrona radiacyjna 7. zapobiegawczy nadzór sanitarny 259 6246 453 3984 483 155 1765 924 610 821 436 261 353 15 6 15 6 - 2 1 - 49 435 1 1448 1511 - - OGÓŁEM 10288 7404 2523 79 12
