Podsumowanie Wprowadzenie

BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2004
Podsumowanie
Zgodnie z rozporządzeniem ministra pracy i polityki socjalnej z dnia 26
września 1997 r. w sprawie ogólnych
przepisów bezpieczeństwa i higieny
pracy [1] prace na wysokości, zaliczone
są do prac szczególnie niebezpiecznych,
bowiem skutkiem wypadków związanych z tymi pracami jest często śmierć
pracownika lub ciężkie urazy. Dlatego
pracodawca, u którego wykonywane
są tego typu prace powinien zapewnić
realizację szczegółowych wymagań
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
tego rodzaju prac, a zwłaszcza:
– bezpośredni nadzór nad tymi pracami przez wyznaczone w tym celu osoby
– odpowiednie środki zabezpieczające
– instruktaż pracowników obejmujący
w szczególności: imienny podział pracy,
kolejność wykonywania zadań oraz wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy
przy poszczególnych czynnościach.
Wprowadzenie
PIŚMIENNICTWO
[1] Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 169, poz. 1650
[2] Główny Urząd Statystyczny. Monitoring
rynku pracy. Wypadki przy pracy w 2002 r.
Warszawa, 2003
[3] Główny Urząd Statystyczny. Wypadki przy
pracy w 1999 r. Warszawa 2000
[4] Główny Urząd Statystyczny. Wypadki przy
pracy w 2000 r. Warszawa 2001
[5] Główny Urząd Statystyczny. Wypadki przy
pracy w 2001 r. Warszawa 2002
[6] Projekt celowy zamawiany PCZ 16-21 pt.
System analizy wydarzeń wypadkowych w środowisku pracy dla potrzeb profilaktyki. Etap III.
Opracowanie modeli typowych wypadków i zdarzeń wypadkowych powodowanych upadkami
z wysokości, na powierzchni i do zagłębień
[7] Sturz und Fall. Qualitative Analyse von Intervievs mit Unfallopfern. Nummer 11. AUVA,
Austria, 1996
[8] Zagrożenia wypadkowe w gospodarstwach
rolnych. Materiały szkoleniowe. Skrobacki A.
(red). Wrocław, grudzień 1999
[9] Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Kwartalna informacja statystyczna. IV kwartał
2000 r. Warszawa 2000
[10] Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego.
Kwartalna informacja statystyczna. IV kwartał
2001 r. Warszawa 2001
Publikacja opracowana na podstawie
wyników zadań badawczych wykonanych w ramach projektu celowego
zamawianego nr 16-21 pn. „Ochrona
przed upadkami z wysokości na powierzchnię i do zgłębień”
6
Jerzy Skakun – Ogólnopolski konkurs na plakat bezpieczeństwa pracy „Budownictwo” 2001
Budowy są miejscami pracy o szczególnie wysokim poziomie ryzyka.
Przyczyną znacznej części wypadków
przy pracy podczas realizacji inwestycji
może być m.in. niewłaściwa koordynacja różnych przedsięwzięć wykonywanych jednocześnie lub kolejno na
tej samej tymczasowej lub ruchomej
budowie.
Konieczność poprawy koordynacji
działań różnych zespołów, istnieje zarówno na etapie przygotowania inwestycji,
jak i podczas jej realizacji.
W tym zakresie Rada Wspólnot
Europejskich ustanowiła dyrektywę nr
92/57/EWG z dnia 24 czerwca 1992 r.
w sprawie wdrożenia minimalnych wymagań bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
na budowach. Jest to ósma szczegółowa
dyrektywa w rozumieniu art. 16 (1) dyrektywy 89/391/EWG, tzw. ramowej.
Postanowienia tej dyrektywy zostały
wprowadzone do prawa polskiego głównie przez:
– zmiany do ustawy – Prawo budowlane, zwłaszcza wprowadzone ustawami
z dnia 27 lipca 2001 r. i z dnia 27 marca
2003 r. [1]
– rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 6 lutego 2003 r. w sprawie
bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
wykonywania robót budowlanych [2]
– rozporządzenie ministra infrastruktury z dnia 23 czerwca 2003 r. w sprawie
informacji dotyczącej bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia [3].
W tym artykule zostaną przedstawione
tylko uregulowania dotyczące informacji oraz planu bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia, nazywanych w dalszej części
informacją BIOZ i planem BIOZ.
Zgodnie z §18 ustawy – Prawo budowlane [1] do obowiązków inwestora
należy zorganizowanie procesu budowy
z uwzględnieniem zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia, a w szczególności: opracowanie
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2004
dr inż. ANTONI GILEWICZ
Bezpieczeństwo i ochrona zdrowia na budowach
– informacja oraz plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
projektu budowlanego oraz planu BIOZ
przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach.
Informacja BIOZ
Sporządzenie informacji BIOZ, ze
względu na specyfikę projektowanego
obiektu, zgodnie z art. 20 ustawy – Prawo
budowlane [1] należy do podstawowych
obowiązków projektanta. Zgodnie z rozporządzeniem ministra infrastruktury [3]
informacja ta powinna zawierać stronę
tytułową i część opisową.
Strona tytułowa informacji BIOZ
powinna zawierać:
– nazwę i adres obiektu budowlanego,
a w razie potrzeby wszystkich obiektów
wchodzących w skład inwestycji
– imię i nazwisko lub nazwę inwestora
oraz jego adres
– imię i nazwisko oraz adres projektanta sporządzającego informację.
Natomiast część opisowa powinna
zawierać:
– zakres robót w ramach całego zamierzenia budowlanego oraz kolejność
realizacji poszczególnych obiektów
– wykaz istniejących obiektów budowlanych
– wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą
stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa
i zdrowia ludzi
– wskazanie dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas
realizacji robót budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce
i czas ich wystąpienia
– wskazanie sposobu prowadzenia
instruktażu pracowników przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie
niebezpiecznych
– wskazanie środków technicznych
i organizacyjnych, zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach
szczególnego zagrożenia zdrowia lub
w ich sąsiedztwie, w tym zapewniają-
Autor omówił przepisy dotyczące informacji, a także planu bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia sporządzanych na podstawie ustawy – Prawo budowlane oraz rozporządzeń
ministra infrastruktury.
Safety and health protection at construction sites – information and plans regarding safety
and health protection
The author discusses regulations concerning information and plans regarding safety and
health protection, based on the Construction Law and decrees issued by the Minister of
Infrastructure.
cych bezpieczną i sprawną komunikację,
umożliwiającą szybką ewakuację na
wypadek pożaru, awarii czy innych
zagrożeń.
Plan BIOZ
Zgodnie z art. 21a ustawy – Prawo
budowlane kierownik, na podstawie danych opracowanych przez projektanta
i otrzymanych od inwestora, powinien
opracować lub zapewnić sporządzenie,
przed rozpoczęciem budowy, planu
BIOZ na budowie, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki
prowadzenia robót budowlanych, w tym
planowanie jednoczesnego prowadzenia
robót budowlanych i produkcji przemysłowej.
Plany BIOZ trzeba sporządzać tylko
w odniesieniu do ściśle określonych budów, a mianowicie, jeżeli:
a) przewidywane roboty budowlane
mają trwać dłużej niż 30 dni roboczych
i jednocześnie będzie przy nich zatrudnionych co najmniej 20 pracowników
lub pracochłonność planowanych robót
będzie przekraczać 500 osobodni,
b) w trakcie budowy będzie wykonywany przynajmniej jeden z wymienionych, szczególnie niebezpiecznych
rodzajów robót budowlanych, a mianowicie:
– których charakter, organizacja lub
miejsce prowadzenia stwarza szczególnie wysokie ryzyko powstania zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi,
a w szczególności przysypania ziemią
lub upadku z wysokości
– podczas prowadzenia których występują działania substancji chemicznych
lub czynników biologicznych zagrażających bezpieczeństwu i zdrowiu ludzi
– stwarzających zagrożenie promieniowaniem jonizującym
– prowadzonych w pobliżu linii
wysokiego napięcia lub czynnych linii
komunikacyjnych
– stwarzających ryzyko utonięcia
pracowników
– prowadzonych w studniach, szybach
pod ziemią i w tunelach
– wykonywanych przez kierujących
pojazdami zasilanymi z linii napowietrznych
– wykonywanych w kesonach, w atmosferze ze sprężonego powietrza
– wymagających użycia materiałów
wybuchowych
– prowadzonych przy montażu i demontażu ciężkich wielkowymiarowych
elementów prefabrykowanych względnie wstępnie scalonych elementów
stalowych z pomostami umożliwiającymi ich bezpieczny montaż w miejscu
przeznaczenia.
Szczegółowy zakres tych prac określa
rozporządzenie ministra infrastruktury
z dnia 23 czerwca 2003 r. [3], które weszło
w życie z dniem 11 listopada 2003 r.
W grupie 1. są to np.:
– prace przy wykonywaniu wykopów
o ścianach pionowych bez rozparcia,
o głębokości większej niż 1,5 m
– roboty, przy wykonywaniu których
występuje ryzyko upadku z wysokości
5,0 m
– roboty wykonywane na terenie czynnych zakładów przemysłowych.
Do grupy 2. zaliczono roboty:
– prowadzone w temperaturze poniżej
10 °C
7
BEZPIECZEŃSTWO PRACY 1/2004
– polegające na usuwaniu i naprawie
wyrobów budowlanych zawierających
azbest.
Do grupy 4. zaliczono między innymi
roboty wykonywane w odległości liczonej poziomo od skrajnych przewodów,
mniejszych niż :
– 15,0 m – w odniesieniu do linii o napięciu znamionowym 110 kV
– 30,0 m – w odniesieniu do linii o napięciu znamionowym powyżej 110 kV
Plan BIOZ odnoszący się do określonej budowy powinien zawierać:
1) stronę tytułową z nazwą i adresem obiektu budowlanego; imieniem,
nazwiskiem lub nazwą inwestora i jego
adresem; imieniem i nazwiskiem, a także
adresem kierownika budowy sporządzającego plan BIOZ, a w razie gdy plan ten
sporządza inna osoba – również imieniem
i nazwiskiem oraz adresem tej osoby lub
nazwą i adresem podmiotu sporządzającego plan BIOZ;
2) część opisową zawierającą w szczególności:
– zakres robót całego zamierzenia
budowlanego oraz kolejność realizacji
poszczególnych obiektów
– wykaz istniejących obiektów budowlanych podlegających adaptacji lub
rozbiórce
– wskazanie elementów zagospodarowania działki lub terenu, które mogą
stwarzać zagrożenie bezpieczeństwa
i zdrowia ludzi
– informacje dotyczące przewidywanych zagrożeń występujących podczas
realizacji robót budowlanych, określające skalę i rodzaje zagrożeń oraz miejsce
i czas ich wystąpienia
– informację o wydzieleniu i oznakowaniu miejsca prowadzenia robót
budowlanych, stosownie do rodzaju
zagrożenia
8
– informację o sposobie prowadzenia
instruktażu pracowników, przed przystąpieniem do realizacji robót szczególnie
niebezpiecznych, w tym:
a) określenie zasad postępowania
w razie wystąpienia zagrożenia,
b) konieczność stosowania przez pracowników środków ochrony indywidualnej zabezpieczających przed skutkami
zagrożeń,
c) zasady bezpośredniego nadzoru –
przez wyznaczone w tym celu osoby – nad
pracami szczególnie niebezpiecznymi
– określenie sposobu przechowywania i przemieszczania materiałów,
wyrobów, substancji oraz preparatów
niebezpiecznych na terenie budowy
– wskazanie środków technicznych
i organizacyjnych zapobiegających niebezpieczeństwom wynikającym z wykonywania robót budowlanych w strefach
szczególnego zagrożenia zdrowia lub
w ich sąsiedztwie, w tym zapewniających
bezpieczną i sprawną komunikację umożliwiającą szybką ewakuację na wypadek
pożaru, awarii i innych zagrożeń
– wskazanie miejsca przechowywania dokumentacji budowy oraz dokumentów niezbędnych do prawidłowej
eksploatacji maszyn i innych urządzeń
technicznych.
3) część rysunkową, opracowaną na
kopii projektu zagospodarowania działki
lub terenu, jeśli jest on wymagany ustawą – Prawo budowlane; część rysunkowa
powinna zawierać dane umożliwiające
łatwe odczytywanie części opisowej,
a w szczególności:
– czytelną legendę
– oznaczenie czynników mogących
stwarzać zagrożenia
– rozmieszczenie urządzeń przeciwpożarowych, wraz z parametrami poboru
mediów, punktami czerpalnymi, zaworami
odcinającymi i drogami dojazdowymi
– rozmieszczenie sprzętu ratunkowego
(w tym pływającego, jeżeli jest to uzasadnione rodzajem robót), niezbędnego przy
prowadzeniu robót budowlanych
– rozmieszczenie i oznaczenie granic
obszarów wewnętrznych i zewnętrznych stref ochronnych wynikających
z odrębnych przepisów, jak: strefy magazynowania i składowania materiałów,
wyrobów, substancji oraz preparatów
niebezpiecznych, strefy pracy sprzętu
zmechanizowanego i pomocniczego
– rozmieszczenie placów produkcji
pomocniczej, jak węzły produkcji betonu cementowego i asfaltowego oraz
prefabrykatów
– przedstawienie rozwiązań układów
komunikacyjnych transportu na potrzeby
budowy oraz ogrodzenia terenu
– lokalizację pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Jeśli kierownik budowy wprowadza
zmiany do planu BIOZ, powinien zamieścić adnotację określającą przyczyny ich
wprowadzenia.
Wnioski
• Przy dostosowywaniu prawa budowlanego do standardów UE i opracowywaniu aktów wykonawczych do tej ustawy
wprowadzono obowiązek uwzględniania
wymagań BIOZ przy wykonywaniu procesów budowlanych.
• Prawo budowlane słusznie określiło
obowiązki inwestorów, projektantów
i kierowników budów w procesie inwestycyjnym, w tym obowiązek uwzględnienia przy opracowywaniu projektu
budowlanego zadań bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia w procesie budowy,
stosownie do specyfiki obiektu budowlanego.
• Zgodnie z dyrektywą 92/57/EWG
przepisy krajowe powierzyły obowiązek
wyznaczania przez inwestora, koordynatorów do spraw bezpieczeństwa i ochrony
zdrowia:
– na etapie przygotowania budowy
– projektantowi
– na etapie jej realizacji – kierownikowi
budowy.
• Informacje BIOZ oraz plany BIOZ
mogą stać się nowymi stymulatorami
skutecznej poprawy warunków bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz
obniżenia wypadkowości przy pracy
i zapadalności na choroby zawodowe
w budownictwie.
PIŚMIENNICTWO
[1] Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (t. jedn. DzU 2003 nr 207, poz. 2016)
[2] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (DzU nr 47 poz. 401)
[3] Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia
23 czerwca 2003 r. w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz
planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia (DzU
nr 120 poz. 1126)