BIELAWY

BIELAWY
Nazwa tej wsi pochodzi od słowa „bielawa”, oznaczającego kiedyś błotnistą łąkę,
torfowisko, mokradło1.
Początki Bielaw sięgają XV wielu, pierwsze wzmianki źródłowe pochodzą z 1459
roku. W tymże roku niejaki Adam Wilkanowski otrzymał sumy należące mu się z posagu
swojej żony, córki Jana Kinickiego. Były one zapisane na dochodach między innymi ze wsi
byelawi. Ten zapis historycy uważają za pierwszą informację o tej wsi2.
Kolejny zapis pochodzi z 1531 roku z ówczesnego spisu podatkowego. Nazwę
zapisano tam jako Byelawy Radzanowszkye, czyli Bielawy Radzanowskie. Nazwa ta wzięła
się stąd, iż Bielawy należały do parafii radzanowskiej, ale nie tylko. W XVI wieku
Radzanowscy wykupili tą wieś od dotychczasowych właścicieli i włączyli do dóbr
radzanowskich. W czasie spisu z 1531 roku Bielawy liczyły 9 i ćwierć włók ziemi uprawnej3.
W tym czasie była to, więc całkiem spora wioska. Jednak później przyszły gorsze czasy.
Według danych z 1578 roku uprawiano tylko 4 włóki ziemi, co czyniło Bielawy jedną z
mniejszych okolicznych wsi4.
Dziedzicami Bielaw był ród Radzanowskich z Radzanowa. Na początku XVII wieku
żył Marcin Radzanowski, ostatni przedstawiciel rodu. Po bezpotomnej śmierci Marcina
Radzanowskiego, dobra, Radzanów został podzielony między jego spadkobierców:
Narzymskich i Niszczyckich5.
Bielawy i pobliskie Złotowo stały się dziedzictwem Niszczyckich. Dziedziczył tu
Paweł Niszczycki znany rycerz z pod Chocimia i Smoleńska6 Następcą był jego syn
Stanisław. W końcu XVII wieku dziedzicem został Paweł Niszczycki kasztelan sierpski i
płocki, stronnik króla Leszczyńskiego, Syn Stanisława Niszczyckiego7. Po Pawle
Niszczyckim właścicielami byli dwaj jego synowie: Stanisław i Walenty. Stanisław był
kasztelanem raciąskim (od 1722 roku) i pułkownikiem wojsk królewskich. Miał on z kolei
dwóch synów Adama i Antoniego8.
Młodszy syn Pawła, Walenty Niszczycki miał urząd kasztelana raciąskiego (od 1746
roku) oraz synów Józefa i Stanisława9. Rodzina Niszczyckich wspólnie posiadała część dóbr
Radzanów w tym również Bielawy. W wyniku porozumień rodzinnych w końcu XVIII wieku
właścicielem tych dóbr został Antoni Niszczycki chorąży sierpski, właśnie jego jako
właściciela wymienia się w spisie ziemian z 1783 roku10.
Z końcem XVIII wieku upadł, niegdyś całkiem potężny, ród Niszczyckich. Większość
z nich zmarła bezpotomnie. Majątek uległ rozproszeniu. Dobra Ratowo-Radzanowo wraz z
Bielawami kupiła wtedy rodzina hrabiów Moszyńskich. Hrabiowie Moszyńscy dziedziczyli tu
jednak tylko kilka lat, do 1806 roku11.
1
Nazwy miejscowe Polski, pod red. K. Rymuta, tom I, Kraków 1996, s 172
Słownik historyczno-geograficzny województwa płockiego w średniowieczu, zeszyt 1, Wrocław 1980-1981, s.
10
3
Tamże
4
Źródła Dziejowe, tom XVI, Warszawa 1895, s. 54
5
Rodzina, Herbarz szlachty polskiej, opracowany przez Seweryna hrabiego Uruskiego (Armorial of Polish
Nobility by Severin Mount Uruski)..T. 1-4 Warszawa 1906, tom XII, s 44
6
Rodzina, Herbarz … tom XII, s.159
7
Tamże
8
Tamże
9
Tamże
10
Regestr Diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie w latach 1783-1784,
Warszawa 2006, s 160
11
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. F.Sulimierskiego, B.
Chlebowskiego, W. Wawelskiego, Tomy I-XIV, tom IX, s.554
2
W pierwszej połowie XIX wieku dobra radzanowskie zostały uszczuplone. Odłączono od
nich samodzielne odtąd dobra Złotowo Koziczki, do których należały również Bielawy.
Dobra Złotowo- Koziczki należały do przodujących dóbr w powiecie mławskim. Bielawy
należały do tych dóbr do 1864 roku. Ostatnim właścicielem wsi był B. Lasocki12.
W 1864 raku, jeszcze w czasie powstania styczniowego, car ogłosił za przykładem
rządu powstańczego ukaz o uwłaszczeniu. Ziemia użytkowana przez chłopów stała się ich
dziedziczną własnością. Powstało wtedy w Bielawach 27 gospodarstw (osad) na 593 morgach
ziemi13.
Według danych ze Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego z 1880 roku nazwę
zapisywano jako Bielawy Złotowskie. Mieszkało tu w tym czasie 195 osób14.
W 1921 roku przeprowadzono pierwszy spis powszechny w wolnej Polsce. Podczas
spisu w tej wsi naliczono 28 domów i 204 mieszkańców15. Bielawy należały do gminy
Mostowo.
2
12
Marek Piotrowski, Szreńsk- miasto zapomniane, Warszawa 1986, wyd. Społeczny komitet obchodów 600lecia Szreńska, Mazowiecki Ośrodek Badań Naukowych im. Stanisława Herbsta, Ciechanowskie Towarzystwo
Naukowe, s.31
13
Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich pod red. F. Sulimierskiego, B.
Chlebowskiego, W. W Wawelskiego, Tomy I-XI, tom XIV , s.645
14
Słownik geograficzny … tom I, s.210
15
Skorowidz miejscowości Rzeczpospolitej Polskiej Opracowany na podstawie wyników pierwszego
powszechnego spisu ludności z dnia 30 IX 1921 roku, województwo warszawskie, Warszawa 1925, s.90