Wybrane zagadnienia z zakresu postępowania egzekucyjnego w

Transkrypt

INSTYTUT WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI
Agnieszka Okońska LL.M.
Wybrane zagadnienia
z zakresu postępowania egzekucyjneg
w prawie austriackim
Warszawa 2015
Spis treści
Spis treści
Wstęp.................................................................................................................................. III
Wykaz skrótów.................................................................................................................... V
Wykaz literatury ................................................................................................................ VII
A.
Rodzaje egzekucji i źródła prawa .............................................................................. 1
I.
Egzekucja administracyjna i egzekucja podatkowa ................................................ 1
1.
Egzekucja administracyjna .................................................................................. 1
2.
Egzekucja podatkowa.......................................................................................... 2
3.
Ograniczenia egzekucji administracyjnej oraz egzekucji podatkowej ................. 3
II.
Egzekucja sądowa – źródła prawa i aktualne zmiany ............................................ 3
1.
Źródła prawa ........................................................................................................ 3
2.
Zmiany w 2014 r. ................................................................................................. 4
B.
Organy egzekucyjne .................................................................................................. 5
I.
System organów egzekucyjnych ............................................................................. 5
II.
Sąd egzekucyjny (Exekutionsgericht) ..................................................................... 5
1.
Właściwość rzeczowa .......................................................................................... 5
2.
Właściwość miejscowa ........................................................................................ 5
3.
Właściwość wyłączna .......................................................................................... 6
III. Podmioty działające w postępowaniu egzekucyjnym i ich kompetencje ................ 7
1.
Sędzia i referendarz sądowy ............................................................................... 7
2.
Organy egzekucyjne ............................................................................................ 8
a. Właściwość funkcjonalna................................................................................... 8
b. Właściwość miejscowa .................................................................................... 10
C.
Status komornika ..................................................................................................... 12
I.
Komornik w strukturze sądownictwa ..................................................................... 12
1.
Organ pomocniczy sądu .................................................................................... 12
2.
Zmiany na podstawie nowelizacji EO 1995 i 2003 ............................................ 12
II.
Status ustrojowy .................................................................................................... 13
III. Nadzór nad komornikami ...................................................................................... 14
1.
Nadzór judykacyjny ........................................................................................... 14
2.
Udzielanie poleceń (§ 61 EO) ........................................................................... 14
3.
Nadzór służbowy i odpowiedzialność dyscyplinarna ......................................... 15
a. Ogólny nadzór służbowy ................................................................................. 15
b. Skarga na urzędnika........................................................................................ 16
c. Kontrola sprawowana przez kierownika wydziału egzekucyjnego .................. 17
d. Odpowiedzialność dyscyplinarna .................................................................... 17
IV. Odpowiedzialność odszkodowawcza za działania komornika .............................. 20
V.
Droga do zawodu komornika; status urzędnika służby publicznej........................ 22
1.
Wymagania stawiane kandydatom na komornika ............................................. 22
2.
Nauka zawodu i egzamin komorniczy ............................................................... 24
a. Kwestie ogólne ................................................................................................ 24
b. Kształcenie pracowników służby komorniczej ................................................. 24
c. Kształcenie pracowników fachowej służby komorniczej ................................. 26
3.
Inne wymagania ................................................................................................ 28
4.
Zawarcie umowy o pracę i zakończenie stosunku pracy .................................. 29
5.
Mianowanie i zakończenie stosunku służbowego ............................................. 30
6.
Liczba komorników ............................................................................................ 31
7.
Organizacja komorników ................................................................................... 32
VI. Wykonywanie zawodu komornika ......................................................................... 32
1.
Wydział egzekucyjny ......................................................................................... 32
2.
Działalność na zlecenie sądu i elementy samodzielności komornika ............... 33
3.
Dochody komornika ........................................................................................... 36
a. Wynagrodzenie ................................................................................................ 36
b. Uposażenie ...................................................................................................... 39
c. Wynagrodzenie z tytułu czynności egzekucyjnych ......................................... 41
d. Zwrot kosztów podróży .................................................................................... 44
4.
Czas pracy ......................................................................................................... 45
VII. Praktyka i informacje statystyczne .......................................................................... 46
1.
Praktyka ............................................................................................................. 46
2.
Informacje statystyczne ..................................................................................... 46
I
Spis treści
a. Zatrudnienie ..................................................................................................... 46
b. Wpływ w sprawach egzekucyjnych ................................................................. 47
c. Obciążenie ....................................................................................................... 48
D.
Wybrane kwestie dotyczącego przebiegu postępowania egzekucyjnego ............... 49
I.
Dopuszczalność egzekucji z punktu widzenia jej celowości ................................. 49
1.
Zasada pokrycia kosztów .................................................................................. 49
2.
Zakaz bezcelowych egzekucji ........................................................................... 49
II.
Przebieg postępowania egzekucyjnego ................................................................ 50
1.
Etapy postępowania .......................................................................................... 50
2.
Priorytet egzekucji z wynagrodzenia za pracę .................................................. 51
3.
Wniosek wierzyciela .......................................................................................... 52
4.
Zlecenie egzekucji ............................................................................................. 52
5.
Działalność komornika....................................................................................... 52
6.
Zakończenie egzekucji ...................................................................................... 53
III. Rozstrzygnięcia w postępowaniu egzekucyjnym .................................................. 53
E.
Koszty postępowania egzekucyjnego ...................................................................... 55
I.
Wprowadzenie ...................................................................................................... 55
II.
Zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego między stronami ........................... 55
1.
Zasady zwrotu kosztów między stronami .......................................................... 55
a. Zwrot kosztów wierzycielowi ........................................................................... 55
b. Zwrot kosztów dłużnikowi ................................................................................ 58
2.
Dochodzenie zwrotu kosztów ............................................................................ 59
III. Odpowiedzialność stron wobec państwa za koszty egzekucji .............................. 61
1.
Koszty sądowe .................................................................................................. 61
a. Źródła prawa .................................................................................................... 61
b. Zasady ponoszenia ......................................................................................... 61
c. Wysokość kosztów sądowych w postępowaniu egzekucyjnym ...................... 62
2.
Koszty czynności komorników ........................................................................... 65
3.
Wydatki .............................................................................................................. 66
4.
Zwolnienie od kosztów egzekucji ...................................................................... 67
a. Z mocy prawa .................................................................................................. 67
b. Na podstawie decyzji sądu .............................................................................. 67
F.
Środki obrony dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym ......................................... 69
I.
Wprowadzenie ...................................................................................................... 69
II.
Środki obrony merytorycznej................................................................................. 69
III. Środki obrony formalnej ........................................................................................ 70
1.
Wprowadzenie ................................................................................................... 70
2.
Szczególne środki prawne................................................................................. 70
3.
Rekurs ............................................................................................................... 71
a. Przedmiot zaskarżenia .................................................................................... 71
b. Dopuszczalność .............................................................................................. 72
c. Postępowanie .................................................................................................. 73
d. Zasadność ....................................................................................................... 74
e. Rekurs rewizyjny ............................................................................................. 74
4.
Skarga na czynności egzekucyjne (Vollzugsbeschwerde)................................ 76
a. Przedmiot zaskarżenia .................................................................................... 76
b. Dopuszczalność .............................................................................................. 77
c. Postępowanie .................................................................................................. 78
d. Zasadność ....................................................................................................... 78
II
Wstęp
III
Wstęp
Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie ustawowej regulacji wybranych
kwestii z zakresu postępowania egzekucyjnego w Austrii oraz ich funkcjonowania
w praktyce.
Opracowanie obejmuje następujące bloki zagadnień:
1)
rodzaje egzekucji (egzekucja sądowa i administracyjna),
2)
organy egzekucyjne,
3)
status komornika,
4)
koszty postępowania egzekucyjnego,
5)
środki obrony formalnej dłużnika.
Nie obejmuje natomiast tzw. Bewilligungsverfahren, tj. postępowania w przedmiocie
dopuszczenia egzekucji (udzielenia zezwolenia na egzekucję), które poprzedza
właściwe postępowanie egzekucyjne i spełnia podobne funkcje jak postępowanie
klauzulowe w Polsce.
Komentarze są cytowane w przypisach w skróconej formie odpowiadającej praktyce
przyjętej w Austrii. Wyjaśnienie skróconej formy cytatów znajduje się w wykazie
literatury. W opracowaniu użyto skróconych nazw ustaw austriackich, np. „Gesetz
über die Ausübung der Gerichtsbarkeit und die Zuständigkeit der ordentlichen
Gerichte in bürgerlichen Rechtssachen“ (tj. Ustawa o wykonywaniu jurysdykcji
i właściwości sądów powszechnych w sprawach cywilnych) jest w skrócie określana
jako „Jurisdiktionsnorm” (tj. Ustawa o właściwości sądów).
Austria
dysponuje bardzo
obszerną
internetową
(„Rechtsinformationssystem”,
RIS,
„System
bazą
informacji
Informacji
prawnych
Prawnej”,
https://www.ris.bka.gv.at), administrowaną przez Urząd Kanclerski. Zawiera ona nie
tylko stale aktualizowane przepisy prawa, lecz także wiele orzeczeń, w szczególności
OGH. Rozstrzygnięcia opublikowane w tej bazie danych, które nie zostały
opublikowane w łatwo dostępnych czasopismach prawniczych, są cytowane ze
wskazaniem RIS jako ich źródła.
Wstęp
IV
Wykaz skrótów
V
Wykaz skrótów
AbgEO
Abgabenexekutionsordnung (Ustawa o egzekucji i zabezpieczeniu
zobowiązań podatkowych)
AHG
Amthaftungsgesetz (Ustawa o odpowiedzialności odszkodowawczej
państwowych jednostek organizacyjnych i innych jednostek
i zakładów prawa publicznego za szkodę wyrządzoną przy
wykonywaniu ustaw)
art.
artykuł
B-VG
Bundes-Verfassungsgesetz
konstytucja Austrii)
BAO
Bundesabgabenordnung (Federalna ordynacja podatkowa)
BDG
Beamten-Dienstrechtsgesetz
urzędników)
BGBl.
Bundesgesetzblatt (Federalny Dziennik Ustaw)
EBLR
European Business Law Review
ecolex
Ecolex, Fachzeitschrift für Wirtschaftsrecht
EGEO
Einführungsgesetz zur Exekutionsordnung (Przepisy wprowadzające
ustawę Ordynacja egzekucyjna)
EO
Exekutionsordnung (Ordynacja egzekucyjna)
GEG
Gerichtliches Einbringungsgesetz (Ustawa o pobieraniu kosztów
sądowych)
GehG
Gehaltsgesetz (Ustawa o uposażeniach)
Geo
Geschäftsordnung für die Gerichte I. und II. Instanz (Regulamin
urzędowania sądów pierwszej i drugiej instancji)
GGG
Gerichtsgebührengesetz (Ustawa o kosztach sądowych)
GOG
Gerichtsorganisationsgesetz
powszechnych)
GP
Gesetzgebungsperiode (kadencja parlamentu)
JBl
Juristische Blätter
JN
Jurisdiktionsnorm (Ustawa o właściwości sądów)
KGAV
Kanzleiund
Gerichtsvollzieher/innen-Ausbildungsverordnung
(Rozporządzenie o kształceniu urzędników kancelaryjnych oraz
komorników i komorniczek)
LG
Landesgericht
okręgowego)
LGZ
Landesgericht für Zivilrechtssachen (sąd krajowy
cywilnych)
lit.
litera
(sąd
(Federalna
(Ustawa
(Ustawa
krajowy,
ustawa
o
konstytucyjna,
stosunku
o
odpowiednik
służbowym
ustroju
polskiego
sądów
sądu
dla spraw
Wykaz skrótów
VI
n.
następny, następna, następne
nb.
numer brzegowy
Nov.
Novelle (nowelizacja)
ÖJZ
Österreichische Juristen-Zeitung
OGH
Oberstes Gerichtshof (Sąd Najwyższy Austrii)
OLG
Oberlandesgericht (wyższy sąd krajowy, odpowiednik polskiego
sądu apelacyjnego)
pkt
punkt
RGBl.
Reichsgesetzblatt (Dziennik Ustaw Rzeszy)
RIS
Rechtsinformationssystem
www.ris.bka.gv.at
RpflG
Rechtspflegergesetz (Ustawa o referendarzach)
RZ
Österreichische Richterzeitung
s.
strona
UIHJ
Union internationale des huissiers de justice (Międzynarodowa Unia
Komorników Sądowych)
ust.
ustęp
VBG
Vertragsbedienstetengesetz (Ustawa o stosunku pracy i
wynagradzaniu pracowników federacji zatrudnionych na podstawie
umowy o pracę)
VGebG
Vollzugsgebührengesetz (Ustawa o opłatach egzekucyjnych)
VÖG
Vereinigung
Österreichischer
Komorników Austriackich)
VVG
Verwaltungsvollstreckungsgesetz
administracyjnej)
VwGH
Verwaltungsgerichtshof (Trybunał Administracyjny)
red.
wydawca
Zak
Zivilrecht aktuell
zd.
zdanie
ZfV
Zeitschrift für Verwaltung
ZIK
Zeitschrift für Insolvenzrecht und Kreditschutz
ZPO
Zivilprozessordnung (Kodeks postępowania cywilnego)
(System
Informacji
Gerichtsvollzieher
(Ustawa
o
Prawnej),
(Zrzeszenie
egzekucji
Wykaz literatury
Wykaz literatury
Angst, Peter (red.), Exekutionsordnung. Kommentar, 2. wydanie, Wiedeń 2008 (w
przypisach: Angst/autor).
Breinl, Reinhart/Kodek, Anneliese, EO – Exekutionsordnung idF EO-Novelle 2008,
3. wydanie, Wiedeń 2008.
Burghardt, Jürgen, Zwangsvollstreckungsorgane in europäischen Ländern im Vergleich zum
deutschen Gerichtsvollzieher (Bundesrepublik, Frankreich, Schweiz, Österreich), Bochum
1976.
Burgstaller, Alfred/Deixler-Hübner, Astrid (red.), Exekutionsordnung. Kommentar, 18. edycja,
Wiedeń 2014 (w przypisach: Burgstaller/Deixler-Hübner/autor).
Fucik, Robert, EO-Nov 2014 in Begutachtung, Österreichische Juristen-Zeitung 2014, 433.
Gaul, Hans Friedhelm/Schilken Eberhard/Becker-Eberhard Ekkhard, Zwangsvollstreckungsrecht, 12. wydanie, Monachium 2010 (w przypisach: Gaul/Schilken/ Becker-Eberhard/autor).
Jakusch, Werner, Die EO-Novelle 2003, Österreichische Juristen-Zeitung 2004, 201–212.
Kieweler, Friedrich, Zu den Erscheinungsformen des gradus executionis, Juristische Blätter
2013, 12–23.
Klicka, Thomas/Albrecht, Isabel, Die EO-Novelle 1995 – Änderungen im Allgemeinen Teil,
ecolex 1995, 707–709.
Kodek, Georg E., Praxistipps zum Rekursverfahren nach der ZPO, Zivilrecht aktuell 2007,
126–129.
Koziol, Helmut/Welser, Rudolf, Grundriss des bürgerlichen Rechts. Band II: Schuldrecht
Allgemeiner Teil, Schuldrecht Besonderer Teil, Erbrecht, 13. wydanie, Wiedeń 2007.
Kucsko-Stadlmayer, Gabriele, Das Disziplinarrecht der Beamten, 4. wydanie, Wiedeń 2010.
Mohr, Franz, Die Fahrnisexekution nach der EO-Nov 1995, Österreichische Juristen-Zeitung
1996, 81–91.
Mohr, Franz, Die Vollzugsgebühr im Exekutionsverfahren, Zeitschrift für Insolvenzrecht und
Kreditschutz 2004, 46–47.
Neumayr, Matthias/Nunner-Krautgasser, Bettina, Exekutionsrecht, 3. wydanie, Wiedeń 2011.
VII
Wykaz literatury
VIII
Oberhammer, Paul, Civil enforcement in Austria, European Business Law Review 2006,
595–617.
Rassi, Jürgen, Exekutionstipps für Praktiker III: Die Exekutionskosten, Zivilrecht aktuell 2007,
403–407.
Rassi, Jürgen, Neuerungen im Exekutionsverfahren – ein Überblick (Teil I), Österreichische
Richterzeitung 2007, 59–64.
Rechberger, Walter (red.), ZPO. Zivilprozessordnung. Kommentar, 3. wydanie, Wiedeń 2006
(w przypisach: Rechberger/autor).
Rechberger, Walter/Oberhammer, Paul, Exekutionsrecht, 5. wydanie, Wiedeń 2009.
Rijavec,
Vesna/Jelinek,
Zwangsvollstreckung
Wolfgang/Brehm,
in
Europa,
Wolfgang
(red.),
Baden–Baden
Die
2012
Erleichterung
(w
der
przypisach:
Rijavec/Jelinek/Brehm/autor).
Roth, Marianne/Holzhammer, Richard, Exekutionsrecht und Konkursrecht, 9. wydanie,
Wiedeń 2012.
Schmitz, Marc, The Occupation of Judicial Officer in Austria: an Example not to Follow,
Union internationale des huissiers de justice Magazine, 2007/21, 53.
Schneider,
Birgit,
Wesentliche
Neuerungen
der
EO-Novelle
2003,
Zeitschrift
für
Insolvenzrecht und Kreditschutz 2004, 48.
Schwimann, Michael/Kodek, Georg E. (red.), ABGB Praxiskommentar, Band 7 (AHG, § 332–
337 ASVG, DHG, EKHG, OrgHG, PHG), 3. wydanie, Wiedeń 2005 (w przypisach:
Schwimann/G. Kodek/autor).
Stamm, Jürgen, Die Prinzipien und Grundstrukturen des Zwangsvollstreckungsrechts,
Tübingen 2007.
Ziehensack, Helmut, AHG – Amtshaftungsgesetz. Praxiskommentar, 2. wydanie, Wiedeń
2011.
A. Rodzaje egzekucji i źródła prawa
A.
1
Rodzaje egzekucji i źródła prawa
W Austrii egzekucja roszczeń należy do kompetencji zarówno sądów powszechnych,
jak i organów administracji oraz organów administracji podatkowej. Powyższa
sytuacja jest w nauce prawa określana jako „trójtorowość egzekucji”1.
Egzekucja sądowa dotyczy roszczeń prywatnoprawnych i jest trójstronna2: wierzyciel
zwraca się do sądu z wnioskiem o jej przeprowadzenie przeciwko dłużnikowi.
Egzekucja prowadzona przez organy administracji (egzekucja administracyjna) lub
organy administracji podatkowej (egzekucja podatkowa) ma charakter dwustronny:
wydanie tytułu stanowiącego podstawę tych rodzajów egzekucji i jego wykonanie
należą do kompetencji organów administracji. Jednakże granice pomiędzy tymi
rodzajami egzekucji są w Austrii mniej wyraźne niż w Polsce czy w Niemczech,
albowiem możliwa jest egzekucja tytułów administracyjnych także w trybie egzekucji
sądowej (patrz pkt I).
Niniejsze opracowanie dotyczy egzekucji sądowej; egzekucję administracyjną
i egzekucję podatkową przedstawiono jedynie w zarysie.
I.
Egzekucja administracyjna i egzekucja podatkowa
1.
Egzekucja administracyjna
Egzekucja administracyjna jest uregulowana w Ustawie o egzekucji administracyjnej
(VVG).3. Jest ona prowadzona przez organy egzekucji administracyjnej, tj. w
szczególności
przez
rejonowe
organy
egzekucyjne4.
Ustawa
o
egzekucji
administracyjnej znajduje zastosowanie do egzekucji decyzji administracyjnych (§ 1
VVG) nakazujących spełnienie określonego świadczenia (np. rozbiórkę budynku) lub
zapłatę określonej kwoty.
Egzekucja świadczeń innych niż zapłata określonej kwoty pieniężnej oraz egzekucja
obowiązku zaniechania następują wyłącznie na podstawie przepisów VVG w drodze
wykonania zastępczego (§ 4 VVG), przez nałożenie kary mającej na celu
1
Roth/Holzhammer s. 3.
2
Do końca akapitu za Roth/Holzhammer s. 3.
3
Ustawa z 31 stycznia 1991 r., Verwaltungsvollstreckungsgesetz (VVG), BGBl. nr 53/1991, ze zm.
4
przymuszenie zobowiązanego do spełnienia świadczenia lub wykonania obowiązku
zaniechania (§ 5–6 VVG) albo zastosowanie przymusu bezpośredniego (§ 7 VVG).
Natomiast zgodnie § 3 ust. 1 VVG egzekucja świadczeń pieniężnych może być
prowadzona w jednym z dwóch trybów: w drodze egzekucji sądowej lub w drodze
egzekucji podatkowej. W razie skorzystania z trybu egzekucji sądowej organ
administracji kieruje wniosek egzekucyjny do właściwego sądu egzekucyjnego
i występuje w sądowym postępowaniu egzekucyjnym jako wierzyciel. Przy wyborze
trybu dochodzenia roszczeń organ administracyjny jest zobowiązany uwzględnić
szybkość postępowania i wysokość koniecznych kosztów (§ 3 ust. 1 VVG).
W związku z powyższym w § 1 pkt 10, 12 i 14 Ordynacji egzekucyjnej5 jako jeden
z tytułów egzekucyjnych wymienione są decyzje administracyjne, przy czym mogą
one pochodzić od każdego uprawnionego do ich wydawania organu administracji
publicznej6.
2.
Egzekucja podatkowa
Egzekucja zobowiązań podatkowych jest uregulowana w Federalnej ordynacji
podatkowej (BAO)7 oraz Ustawie o egzekucji i zabezpieczaniu zobowiązań
podatkowych (AbgEO).8. Jest ona prowadzona przez organy egzekucji podatkowej,
tj. w szczególności przez urzędy skarbowe i urzędy celne9. W tym trybie
egzekwowane są wydawane przez organy administracji podatkowej lub administracji
celnej decyzje administracyjne nakazujące zapłatę określonej kwoty pieniężnej.
Zgodnie z § 3 ust. 1 AbgEO egzekucja zobowiązań podatkowych na rzecz federacji
lub krajów związkowych może nastąpić w drodze egzekucji sądowej lub egzekucji
podatkowej. Wybór trybu dochodzenia roszczeń pozostawiono swobodnemu uznaniu
właściwego organu10. W związku z powyższym w § 1 pkt 12 i 13 EO jako jeden
5
Ustawa z 27 maja 1896 r. o postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym (Ordynacja
egzekucyjna - EO), Gesetz über das Exekutions- und Sicherungsverfahren (Exekutionsordnung - EO),
RGBl. nr 79/1896, ze zm.
6
Burgstaller/Deixler-Hübner/Höllwerth § 1 EO nb. 96.
7
Ustawa z 28 lipca 1961 r., Bundesgesetz über allgemeine Bestimmungen und das Verfahren für die
von den Abgabenbehörden des Bundes, der Länder und Gemeinden verwalteten Abgaben
(Bundesabgabenordnung – BAO), BGBl. nr 194/1961, ze zm.
8
Ustawa z 30 marca 1949 r., Gesetz über die Einbringung und Sicherung der öffentlichen Abgaben
(Abgabenexekutionsordnung), BGBl. nr 104/1949, ze zm.
9
10
Angst/Jakusch Art. III EGEO nb. 7.
2
z tytułów
egzekucyjnych
3
wymienione
są
decyzje
administracyjne
dotyczące
zobowiązań podatkowych.
3.
Ograniczenia egzekucji administracyjnej oraz egzekucji podatkowej
Możliwość wyboru trybu egzekucji roszczeń pieniężnych (tj. egzekucji sądowej lub
egzekucji podatkowej) jest ograniczona do egzekucji prowadzonej z ruchomości,
z wierzytelności oraz z roszczeń o wydanie rzeczy przysługujących zobowiązanemu.
Powyższe wynika z § 3 ust. 2 i 3 AbgEO oraz znajduje zastosowanie także do
egzekucji administracyjnej, jeżeli jest ona prowadzona w trybie egzekucji podatkowej.
Inne rodzaje egzekucji, w tym egzekucja z pozostałych praw majątkowych
i egzekucja z nieruchomości, mogą być prowadzone wyłącznie jako egzekucja
sądowa (§ 3 ust. 3 zd. 1 AbgEO). Jednakże wszczęcie sądowego postępowania
egzekucyjnego nie wyklucza prowadzenia egzekucji podatkowej (§ 3 ust. 3 zd. 2
AbgEO), np. z ruchomości lub z wierzytelności.
II.
Egzekucja sądowa – źródła prawa i aktualne zmiany
1.
Źródła prawa
Sądowe postępowanie egzekucyjne jest w Austrii uregulowane przede wszystkim
w Ordynacji egzekucyjnej (EO)11 oraz w Przepisach wprowadzających ustawę
Ordynacja
egzekucyjna
nieuregulowanych
w
tej
(EGEO).12.
ustawie
Zgodnie
zastosowanie
z
§ 78
znajdują
EO
w
przepisy
kwestiach
Kodeksu
postępowania cywilnego (ZPO)13. Ponadto przepisy dotyczące statusu komornika
znajdują się w Ustawie o ustroju sądów powszechnych14. Szczegółowe zasady
działania sądu i komornika w postępowaniu egzekucyjnym są uregulowane w
Regulaminie urzędowania sądów pierwszej i drugiej instancji15, w rozdziale
12
Ustawa z 27 maja 1896 r., Przepisy wprowadzające ustawę Ordynacja egzekucyjna,
Einführungsgesetz zur Exekutionsordnung (EGEO), BGBl. nr 6/1953, ze zm.
13
Ustawa z 1 sierpnia 1895 r. o postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, Gesetz über das
gerichtliche Verfahren in bürgerlichen Rechtsstreitigkeiten (Zivilprozessordnung), RGBl. nr 113/1895,
ze zm.
14
Ustawa z 27 listopada 1896 r. regulująca obsadzanie, strukturę wewnętrzną i urzędowanie sądów,
Gesetz, womit Vorschriften über die Besetzung, innere Einrichtung und Geschäftsordnung der
Gerichte erlassen werden (Gerichtsorganisationsgesetz – GOG), RGBl. nr 217/1896, ze zm.
15
Geschäftsordnung für die Gerichte I. und II. Instanz (Geo.), BGBl. nr 264/1951, ze zm.
zatytułowanym „Przepisy wykonawcze do EO”. W odniesieniu do regulacji opłat za
czynności komorników patrz pkt E.III.1, do kosztów sądowych pkt E.III.2.
Ordynacja egzekucyjna była wielokrotnie nowelizowana. Jej większe zmiany są
najczęściej wprowadzane ustawami nowelizującymi określanymi w skrócie jako „EONovelle” lub „EO-Nov.” (nowelizacja EO) wraz ze wskazaniem roku, w którym dana
nowelizacja została przyjęta (np. nowelizacja EO 2000). Dla niniejszego opracowania
największe znaczenie mają nowelizacje przyjęte w 1995 r. oraz w 2003 r., albowiem
dotyczyły one m.in. zadań i pozycji komornika oraz kosztów egzekucji. Przed
uchwaleniem nowelizacji EO 2014 (patrz niżej) ostatnia nowelizacja została przyjęta
w 2008 r.
2.
Zmiany w 2014 r.
Na początku 2014 r. Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt nowelizacji
EO 2014, której celem było m.in. zwiększenie efektywności egzekucji i ochrony praw
jej uczestników oraz waloryzacja opłat egzekucyjnych16. Najistotniejsze zmiany –
z punktu widzenia niniejszego opracowania – dotyczyły17:
1)
zwiększenia liczby postępowań wywołanych wniesieniem rekursu, które są
prowadzone jako postępowania dwustronne (patrz pkt F.III.3.c),
2)
waloryzacji opłat egzekucyjnych i wynagrodzenia komorników oraz zmiany
regulacji przyznawania tego wynagrodzenia w celu zwiększenia efektywności
egzekucji (patrz pkt E.III.2 oraz C.VI.3.c).
Do 23 maja 2014 r. możliwe było zgłaszanie opinii do tego projektu. W czerwcu
i lipcu 2014 r. nowelizacja była przedmiotem obrad parlamentu i została przyjęta
w brzmieniu odpowiadającym wniesionemu projektowi. Większość zmian weszła
w życie 1 października 2014 r. W niniejszym opracowaniu przedstawiono stan
prawny po wejściu w życie tej nowelizacji.
16
EO-Nov. 2014, 180 der Beilagen XXV. Gesetzgebungsperiode – Regierungsvorlage – Vorblatt und
WFA.
17
Patrz zestawienie sporządzone przez Fucik ÖJZ 2014, 433.
4
B. Organy egzekucyjne
5
B.
Organy egzekucyjne
I.
System organów egzekucyjnych
Obowiązujący w Austrii system organów egzekucyjnych różni się znacznie od
systemów niemieckiego i polskiego. Jego cechą charakterystyczną jest przekazanie
całego postępowania egzekucyjnego sądowi egzekucyjnemu18. Innymi słowy,
podmiotami uprawnionymi do przeprowadzania egzekucji są sądy powszechne19.
Komornik jest organem pomocniczym sądu, któremu powierzono „fizyczne”
przeprowadzenie egzekucji.
Obowiązująca
w
Austrii
regulacja
właściwości
organów
w
postępowaniu
egzekucyjnym jest krytykowana ze względu na dominującą rolę sądu, której
zgodność z duchem czasu jest podawana w wątpliwość20. Niemniej nowelizacje EO
1995 i 2003 zwiększyły kompetencje komornika kosztem uprawnień sądu (patrz pkt
C.I.2 oraz C.VI.2).
II.
Sąd egzekucyjny (Exekutionsgericht)
1.
Właściwość rzeczowa
Zgodnie z § 17 EO czynności w postępowaniu egzekucyjnym uregulowane w EO
należą do właściwości sądu rejonowego (Bezirksgericht) działającego jako sąd
egzekucyjny (Exekutionsgericht)21.
2.
Właściwość miejscowa
Właściwość miejscowa sądu egzekucyjnego jest uregulowana w § 18 EO i zależy od
wnioskowanego sposobu egzekucji:
•
dla egzekucji z nieruchomości przez zarząd przymusowy lub licytację oraz dla
egzekucji z wierzytelności, której zabezpieczenie jest ujawnione w księdze
wieczystej, właściwy jest sąd rejonowy prowadzący księgę wieczystą;
18
Oberhammer EBLR 2006, 595 (605); patrz też Burghardt s. 88.
19
Rechberger/Oberhammer nb. 10.
20
21
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 58.
dla egzekucji z innych wierzytelności właściwy jest sąd rejonowy właściwości
•
ogólnej dłużnika; sądem właściwości ogólnej jest sąd właściwy ze względu na
miejsce zamieszkania lub pobytu albo siedzibę dłużnika (§ 65 i n. JN22); w razie
braku sądu właściwości ogólnej (ze względu na miejsce zamieszkania lub pobytu
albo siedzibę dłużnika za granicą) właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu
znajduje się miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce pobytu trzeciodłużnika; jeżeli
miejsce zamieszkania, siedziba lub miejsce pobytu trzeciodłużnika nie jest znane lub
znajduje się za granicą, wówczas właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu
znajduje się przedmiot zastawu ustanowionego dla zabezpieczenia wierzytelności
dłużnika wobec trzeciodłużnika;
dla pozostałych rodzajów egzekucji właściwy jest sąd rejonowy, w którego
•
okręgu w chwili rozpoczęcia egzekucji znajdują się przedmioty majątkowe, do których
jest ona skierowana, a w razie ich braku – sąd rejonowy, w którego okręgu ma zostać
podjęta pierwsza czynność egzekucyjna. Zgodnie z powyższym sądem właściwym
np. dla egzekucji obowiązku wydania rzeczy lub opróżnienia lokalu jest sąd,
w którego okręgu znajdują się rzeczy lub lokal podlegający wydaniu23.
Jeżeli właściwy jest więcej niż jeden sąd, wierzyciel może wybrać, do którego z nich
skieruje wniosek egzekucyjny (§ 5 i 6 EO).
Jeżeli wierzyciel prowadzi postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikowi przed
kilkoma sądami egzekucyjnymi, wówczas na wniosek strony lub sądu egzekucyjnego
możliwe jest przekazanie całego postępowania egzekucyjnego lub poszczególnych
czynności w tym postępowaniu jednemu sądowi egzekucyjnemu (§ 21, 22 EO, § 31
JN).
3.
Właściwość wyłączna
Właściwość sądu w postępowaniu egzekucyjnym ma charakter właściwości
wyłącznej. Umowa prorogacyjna dotycząca właściwości sądu w postępowaniu
egzekucyjnym jest bezskuteczna (§ 51 zd. 2 EO).
22
Ustawa z 1 sierpnia 1895 r. o wykonywaniu jurysdykcji i właściwości sądów powszechnych w
sprawach cywilnych (Ustawa o jurysdykcji – JN), Gesetz über die Ausübung der Gerichtsbarkeit und
die Zuständigkeit der ordentlichen Gerichte in bürgerlichen Rechtssachen (Jurisdiktionsnorm – JN),
RGBl. nr 111/1895, ze zm.
23
Angst/Jakusch § 18 EO nb. 9.
6
III.
Podmioty
działające
7
w
postępowaniu
egzekucyjnym
i
ich
kompetencje
1.
Sędzia i referendarz sądowy
W celu zmniejszenia obciążenia sędziów znaczna część czynności w postępowaniu
egzekucyjnym, które uprzednio należały do ich kompetencji, została przekazana
referendarzom sądowym. Do ich zadań należą m.in.24:
1) egzekucja przez wpis przymusowego obciążenia nieruchomości (§ 87–96 EO),
2) egzekucja z majątku ruchomego dłużnika (§ 249–354 EO), do której należą
egzekucja z ruchomości, z wierzytelności, z roszczeń o wydanie lub świadczenie
rzeczy ruchomych oraz egzekucja z innych praw majątkowych,
3) rozstrzyganie wniosków o wstrzymanie egzekucji (z ograniczeniem do określonych
podstaw wstrzymania egzekucji),
4) rozstrzyganie skarg na czynności egzekucyjne w egzekucji z ruchomości (patrz pkt
F.III.4).
Przy wykonywaniu czynności należących do jego kompetencji referendarz związany
jest poleceniami właściwego sędziego (§ 8 ust. 1
25
). Ponadto sędzia może
rozstrzygnąć daną sprawę osobiście, jeżeli jest to jego zdaniem celowe z powodu jej
zawiłości faktycznej lub prawnej, znaczenia lub doniosłości rozstrzygnięcia (§ 9 ust. 1
RpflG).
Od czasu wejścia w życie nowelizacji EO 2003, która zwiększyła uprawnienia
komornika, referendarz zajmuje się jedynie najważniejszymi kwestiami w toku
postępowania egzekucyjnego (np. wstrzymaniem lub ograniczeniem egzekucji,
podziałem uzyskanej sumy) oraz skargami na czynności egzekucyjne w egzekucji
z ruchomości26.
24
Rechberger/Oberhammer nb. 21; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 7; Roth/Holzhammer s. 12.
25
Ustawa z 12 grudnia 1985 r. o wykonywaniu czynności sądowych przez referendarzy (Ustawa
o referendarzach – RpflG), Bundesgesetz betreffend die Besorgung gerichtlicher Geschäfte durch
Rechtspfleger (Rechtspflegergesetz – RpflG), BGBl. nr 251/1989, ze zm.
26
Patrz uzasadnienie projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der Regierungsvorlage, 39 der
Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 20.
8
Przeciwko rozstrzygnięciom referendarza przysługują te same środki zaskarżenia jak
przeciwko rozstrzygnięciom sędziego (§ 11 ust. 1 RpflG), tj. rekurs (patrz pkt F.III.3).
Jeżeli przeciwko rozstrzygnięciu wydanemu przez referendarza nie przysługuje
środek zaskarżenia na podstawie przepisów ogólnych, wówczas możliwe jest
zaskarżenie go w drodze zarzutów, które są rozpoznawane przez sędziego (§ 11
ust. 1 RpflG), patrz pkt F.III.2.
W postępowaniu egzekucyjnym dla sędziego są zastrzeżone m.in. następujące
czynności27:
1) egzekucja z nieruchomości przez zarząd przymusowy lub licytację (§ 97 i n. EO),
2) egzekucja obowiązku działania lub zaniechania (§ 346 i n. EO),
3) rozstrzyganie wniosków o wstrzymanie egzekucji w związku z wytoczonymi
powództwami egzekucyjnymi (§ 42 ust. 1 EO, odnośnie do powództw egzekucyjnych
patrz pkt F.II),
4) rozstrzyganie skarg na czynności egzekucyjne z wyłączeniem skarg składanych
w egzekucji z ruchomości (patrz pkt F.III.4.c).
W pierwszej instancji sąd działa w składzie jednego sędziego zawodowego; udział
ławników jest (z wyjątkiem postępowań w przedmiocie powództw egzekucyjnych,
patrz pkt F.II) wykluczony28. Przeciwko rozstrzygnięciom sędziego w postępowaniu
egzekucyjnym przysługuje rekurs (§ 65 EO), patrz pkt F.III.3.
2.
Organy egzekucyjne
a.
Właściwość funkcjonalna
Zgodnie z § 24 ust. 1 zd. 1 EO jako organ egzekucyjny działają komornicy29.
W szczególnych
przypadkach
możliwe
jest
przekazanie
ich
zadań
innym
pracownikom sądu (§ 24 ust. 1 zd. 2 EO). W doktrynie przyjmuje się, że ta regulacja
znajduje zastosowanie jedynie w wyjątkowych sytuacjach, np. w razie choroby albo
27
28
29
Od chwili wejścia w życie § 24 EO w powyższym brzmieniu bezprzedmiotowy stał się § 17 I JN,
zgodnie z którym do podejmowania czynności egzekucyjnych przy poszczególnych sądach mogą
zostać w miarę potrzeby powołani urzędnicy egzekucyjni; patrz Rechberger/Mayr § 17 JN nb. 1.
urlopu komornika30. Ponadto w sprawach szczególnie skomplikowanych pod
względem prawnym czynności mogą podejmować inni wykwalifikowani urzędnicy
(patrz pkt C.VI.1)31.
Czynności egzekucyjne, które nie zostały zastrzeżone do kompetencji sędziego lub
referendarza, są wykonywane przez komornika32. Do jego zadań należy przede
wszystkim tzw. faktyczne przeprowadzenie egzekucji; komornik nie wydaje
rozstrzygnięć podlegających zaskarżeniu, lecz ogranicza się do czynności
faktycznych33. Najważniejsze uprawnienia komorników obejmują34:
1)
dokonywanie zajęcia w egzekucji z ruchomości (§ 253 EO) oraz w egzekucji
z papierów wartościowych (§ 296 EO),
2)
sprzedaż zajętych przedmiotów w ramach egzekucji z ruchomości, w tym
sprzedaż z wolnej ręki i sprzedaż internetowa (§ 264 i n. EO),
3)
egzekucję obowiązku wydania lub świadczenia rzeczy ruchomych (§ 346 i n.
EO),
4)
egzekucję obowiązku wydania nieruchomości lub opróżnienia pomieszczenia
(§ 349 EO),
5)
przełamanie oporu dłużnika w ramach egzekucji obowiązku znoszenia (§ 357
EO), np. w postaci umożliwienia dostępu do pomieszczeń, w których mają zostać
przeprowadzone roboty, do których znoszenia dłużnik jest zobowiązany35,
6)
aresztowanie dłużnika (§ 360 EO),
7)
doręczenia dokonywane na zlecenie sądu.
30
Mohr, ÖJZ 1996, 81; Angst/Jakusch § 24 EO nb. 1.
31
Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Mini § 24 EO nb. 2.
32
33
34
Rechberger/Oberhammer nb. 28; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 9 i n.; Roth/Holzhammer s. 14.
35
9
b.
10
Właściwość miejscowa
Jeżeli przy danym sądzie działa więcej niż jeden komornik, wówczas zakres ich
zadań podlega podziałowi terytorialnemu (§ 24 ust. 2 EO)36, którego dokonuje
kierownik wydziału egzekucyjnego (§ 40 ust. 1 zd. 2 Geo) przez przydzielenie
komornikom określonych rewirów egzekucyjnych.
Szczegółowe zasady ustalania rewirów egzekucyjnych są uregulowane w Ustawie
o opłatach egzekucyjnych (VGebG)37. Zgodnie z § 20 ust. 1 VGebG plan rewirów
egzekucyjnych jest ustalany przez prezesa wyższego sądu krajowego (OLG)38.
Zawiera on podział gmin lub części gmin należących do okręgu wyższego sądu
krajowego na rewiry egzekucyjne oraz informacje o strukturze poszczególnych
rewirów (odnośnie do jej znaczenia dla zwrotu kosztów podróży komornika patrz pkt
C.VI.3.d); granice między poszczególnymi rewirami są zaznaczane na mapach lub
dokładnie opisywane (§ 20 ust. 2 VGebG). Liczba rewirów egzekucyjnych powinna
odpowiadać liczbie komorników przy danym sądzie, a przy ich ustalaniu należy brać
pod uwagę równomierny podział obowiązków oraz możliwe skrócenie podróży
służbowych (§ 20 ust. 3 i 4 VGebG), co ma służyć przyspieszeniu załatwiania
wniosków egzekucyjnych39. Projekt planu rewirów podlega udostępnieniu przez trzy
tygodnie w wyższym sądzie krajowym oraz w innych sądach w jego okręgu; każdy
komornik jest uprawniony do zapoznania się z nim i wyrażenia swojego stanowiska
w formie pisemnej (§ 21 ust. 1 i 2 VGebG). Celem tego postępowania jest
uwzględnienie wiedzy komorników o stosunkach miejscowych przy sporządzaniu
planu rewirów40. Powyższa procedura znajduje zastosowanie także w razie
konieczności dokonania większych zmian w planie rewirów (§ 23 VGebG). Ponadto
prezes wyższego sądu krajowego jest zobowiązany do sprawdzania planu rewirów,
nie rzadziej niż co dwa lata, w celu wprowadzenia koniecznych i celowych zmian
(§ 24 VGebG).
36
Podział terytorialny został wprowadzony dopiero w ramach nowelizacji EO 1995; wcześniej
stosowany był podział alfabetyczny, Angst/Jakusch § 24 EO nb. 4.
37
Ustawa
o
opłatach
egzekucyjnych,
Bundesgesetz
(Vollzugsgebührengesetz – VGebG), BGBl. nr 31/2003, ze zm.
38
über
die
Vollzugsgebühren
Oberlandesgericht, odpowiednik polskiego sądu apelacyjnego.
39
Uzasadnienie projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der Regierungsvorlage, 39 der Beilagen
XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 29.
40
Z planu rewirów egzekucyjnych nie wynika jednak ani roszczenie komornika
o przyznanie mu konkretnego rewiru, ani roszczenie stron o podjęcie czynności przez
określonego komornika (§ 20 ust. 5 VGebG). Wierzyciel nie ma możliwości wyboru
komornika41. Jeżeli miejsce, w którym czynność egzekucyjna ma zostać dokonana,
leży w rewirze innego komornika lub na obszarze właściwości innego sądu
rejonowego (np. jeżeli ruchomości dłużnika znajdują się nie tylko w jego miejscu
zamieszkania), komornik może przekroczyć zarówno granice swojego rewiru, jak
i obszar właściwości sądu (§ 25b ust. 3 zd. 1 EO). Powyższa możliwość nie jest
ograniczona żadnymi warunkami42. Zamiast działania poza swoim rewirem komornik
może zwrócić się do organu egzekucyjnego właściwego dla tego miejsca (np. innego
komornika) z wnioskiem o dokonanie danej czynności (§ 25b ust. 3 zd. 1 EO)43, co
ma miejsce częściej niż egzekucja w innym rewirze44. Jednakże komornik może być
zobowiązany do przeprowadzenia egzekucji w innym rewirze (zamiast zwrócenia się
z odpowiednim wnioskiem do właściwego organu), np. jeżeli dany wniosek
egzekucyjny wymaga pilnego wykonania45.
Przeciwko czynnościom komornika przysługuje skarga na czynności egzekucyjne na
podstawie § 68 EO (patrz pkt F.III.4).
41
Burghardt s. 93.
42
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (204).
43
Angst/Jakusch § 25b EO nb. 9.
44
Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner § 25b EO nb. 1.
45
Breinl/A. Kodek s. 38.
11
C. Status komornika
C.
Status komornika
I.
Komornik w strukturze sądownictwa
1.
Organ pomocniczy sądu
Jako organ egzekucyjny działają w Austrii przede wszystkim komornicy (§ 24 ust. 1
zd. 1 EO). Jednakże pod pojęciem „organu egzekucyjnego” w EO kryje się raczej
podmiot, do którego zadań należy „fizyczne” przeprowadzenie egzekucji, tj. podjęcie
konkretnych czynności egzekucyjnych związanych z zastosowaniem przymusu46, niż
niezależny organ egzekucyjny. Austriaccy komornicy nie działają samodzielnie, lecz
są organem pomocniczym sądu, przy którym znajduje się ich miejsce pracy47,
podejmującym czynności wyłącznie na zlecenie sądu (§ 25 ust. 1 i 2 EO). Starsze
ustawy (sprzed 1975 r.) posługiwały się określeniem „egzekutor” (Vollstrecker)
zamiast „komornik”48.
W porównaniu z regulacjami obowiązującymi w innych państwach europejskich
komornik austriacki ma słabszą pozycję, wynikającą z jego daleko idącego
podporządkowania sądowi egzekucyjnemu49.
2.
Zmiany na podstawie nowelizacji EO 1995 i 2003
Na podstawie nowelizacji EO 1995 pozycja komornika uległa wzmocnieniu —
wszystkie czynności w egzekucji z ruchomości należą do kompetencji komornika.
Ponadto przy ich wykonywaniu przysługuje mu daleko idąca samodzielność; po
uzyskaniu przez wierzyciela zgody na egzekucję wydawanej przez właściwy sąd
(patrz pkt D.II.1) komornik działa samodzielnie aż do momentu skutecznego
zakończenia lub ustalenia bezskuteczności egzekucji50. Tym samym sąd wydaje
jedno zlecenie, które stanowi podstawę działalności komornika, i nie musi go
46
Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Mini § 24 EO nb. 2; Burgstaller/Deixler-Hübner/Rassi
§ 61 EO nb. 1; patrz też LG Krems/Donau 20.4.1998, 1 R 191/97m, RIS: „faktyczne czynności
egzekucyjne“.
47
Rechberger/Oberhammer
nb. 23;
Neumayr/Nunner-Krautgasser
s. 8;
Rijavec/Jelinek/Brehm/Wetzelberger s. 239; Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Mini § 24 EO
nb. 3; podobnie VwGH 24.3.2014, 2012/01/0078, RIS.
48
Burghardt s. 88.
49
Oberhammer, EBLR 2006, 595 (609).
50
Mohr, ÖJZ 1996, 81; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 5.
12
C. Status komornika
powtarzać w odniesieniu do każdej czynności egzekucyjnej51. Celem tej reformy było
uproszczenie, przyspieszenie i zwiększenie efektywności egzekucji z ruchomości52.
Zmiany wprowadzone na podstawie nowelizacji EO 1995 sprawdziły się w praktyce;
w związku z tym ustawodawca zdecydował się na wzmocnienie pozycji komornika
także w innych rodzajach egzekucji53. Tym samym w ramach nowelizacji EO 2003
powyższe uprawnienia komornika zostały rozciągnięte na wszystkie rodzaje
egzekucji, których prowadzenie należy do zadań komornika (patrz pkt B.III.2.a)54.
Zakres samodzielności komornika na podstawie obecnie obowiązujących przepisów
został przedstawiony w pkt C.VI.2.
II.
Status ustrojowy
W Austrii komornicy mogą być zarówno pracownikami wymiaru sprawiedliwości
zatrudnionymi na podstawie umowy o pracę (patrz pkt C.V.4), jak również – po
mianowaniu ich na stanowisko urzędnicze – urzędnikami służby publicznej (patrz pkt
C.V.5)55. Możliwość wykonywania czynności z zakresu administracji państwowej nie
tylko przez urzędników, lecz także przez pracowników zatrudnionych na podstawie
umowy o pracę, została wprowadzona do Konstytucji Austrii w 1974 r.56. Artykuł 20
ust. 1 Konstytucji Austrii57 wyraźnie przewiduje możliwość powierzenia wykonywania
tych zadań zarówno podmiotom mianowanym (urzędnikom58), jak i podmiotom,
którym zostały one przekazane na podstawie umowy o pracę.
51
Oberhammer, 2006, 595 (609).
52
Klicka/Albrecht ecolex 1995, 707.
53
Patrz uzasadnienie projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der Regierungsvorlage, 39 der
Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 31.
54
Jakusch, ÖJZ 2004, 201.
55
Rijavec/Jelinek/Brehm/Wetzelberger s. 237.
56
Kucsko-Stadlmayer s. 7.
57
Ustawa z 7 grudnia 1929 r. o Konstytucji Federalnej, Bundes-Verfassungsgesetz (B-VG), BGBl.
nr 194/1999, ze zm.
58
13
C. Status komornika
Organem, przy którym komornicy są zatrudniani, jest wyższy sąd krajowy
(Oberlandesgericht), natomiast ich miejscem pracy jest konkretny sąd rejonowy
(Bezirksgericht)59.
Z punkt widzenia prawa konstytucyjnego są oni organem wymiaru sprawiedliwości,
który związany jest poleceniami sądu (patrz pkt C.VI.2)60. W odróżnieniu od Niemiec
w Austrii nie pojawiły się propozycje „prywatyzacji” działalności komorników61.
III.
Nadzór nad komornikami
1.
Nadzór judykacyjny
Nadzór judykacyjny sądu nad komornikiem jest sprawowany w ramach postępowania
w przedmiocie skargi na czynności egzekucyjne (patrz pkt F.III.4).
2.
Udzielanie poleceń (§ 61 EO)
Niezależnie od możliwości udzielania komornikowi poleceń w ramach zlecenia
przeprowadzenia egzekucji (patrz pkt C.VI.2) sąd jest uprawniony do wydawania mu
poleceń z urzędu. Zgodnie z § 61 EO, jeżeli czynność egzekucyjna nie została przez
organ przeprowadzona zgodnie z prawem lub zgodnie ze zleceniem sądu, sąd
z urzędu udziela organowi egzekucyjnemu poleceń mających na celu usunięcie
popełnionych błędów i prawidłowe przeprowadzenie czynności egzekucyjnej.
Z powyższej regulacji wynika obowiązek kontrolowania przez sąd z urzędu
działalności komornika, co następuje przede wszystkim w drodze kontroli protokołów
(§ 60 EO, patrz pkt D.II.5) oraz sprawozdań (§ 25d EO, patrz pkt C.VI.2)
sporządzanych przez komornika62. W razie stwierdzenia nieprawidłowości sąd jest
zobowiązany podjąć odpowiednie działania z urzędu63, tj. powinien wydać
odpowiednie polecenia lub w inny sposób doprowadzić do stanu zgodnego
z prawem, w tym przez uchylenie skutków czynności dokonanej przez komornika (np.
59
Rassi, RZ 2007, 59 (61).
60
61
Rassi, RZ 2007, 59 (61).
62
Angst/Jakusch § 61 EO nb. 2 i n.
63
Burgstaller/Deixler-Hübner/Rassi § 61 EO nb. 4.
14
C. Status komornika
15
skutków dokonanego niezgodnie z prawem zajęcia ruchomości). Ponadto na
podstawie § 61 EO możliwe jest udzielanie komornikowi wskazówek na przyszłość.
Wykonywanie nadzoru na podstawie § 61 EO może nastąpić w formie zarówno
pisemnej, jak i ustnej, ponadto celowe może być wydanie przez sąd odpowiedniego
postanowienia64, które nie podlega zaskarżeniu (§ 66 ust. 1 pkt 4 EO).
Powyższy tryb nadzoru nad komornikiem jest określany jako tryb wewnętrzny,
albowiem strony nie mają na niego wpływu, w szczególności nie mogą one żądać
wydania komornikowi konkretnych poleceń65. Jednakże pochodzące od nich
informacje mogą prowadzić do podjęcia odpowiednich działań przez sąd66.
3.
Nadzór służbowy i odpowiedzialność dyscyplinarna
a.
Ogólny nadzór służbowy
Ogólny nadzór służbowy nad komornikiem sprawuje prezes sądu rejonowego
w porozumieniu z sędzią, do którego jest przydzielony konkretny komornik (§ 63
ust. 1 zd. 1 GOG). Nadzór należący do kompetencji prezesa sądu jest sprawowany
przez niego przy współudziale sędziego lub urzędnika pomocniczego, któremu
powierzył on wykonywanie nadzoru (§ 63 ust. 1 zd. 2 GOG). W praktyce nadzór jest
sprawowany
przez
wyspecjalizowane
wydziały,
tzw.
FEX-Planungs-
und
Leitungsstellen (Fex-Pul), tj. wydziały planistyczne i kierownicze w egzekucji
z ruchomości67.
Zgodnie z § 94 ust. 1 Geo organ nadzoru jest uprawniony do:
1)
udzielania poleceń i wskazówek dotyczących konkretnych przypadków, jeżeli
organ nadzoru poweźmie wiedzę o niezgodności z prawem, zwłoce lub
nieprawidłowym wykonywaniu zadań;
2)
64
kontroli akt poszczególnych postępowań;
65
LGZ Graz 8.9.2010, 4 R 444/08f, RIS (polecenie zasięgnięcia informacji z ewidencji dowodów
rejestracyjnych); LG Krems/Donau 20.4.1998, 1 R 191/97m, RIS (polecenie przekazania zajętych
ruchomości profesjonalnemu aukcjonatorowi).
66
Burgstaller/Deixler-Hübner/Rassi § 61 EO nb. 1 i 8.
67
Rassi, RZ 2007, 59 (61).
C. Status komornika
3)
żądania sprawozdań i wyjaśnień o stanie spraw oraz wykazów zaległości;
4)
wszczynania w razie potrzeby postępowania dyscyplinarnego.
b.
Skarga na urzędnika
Strony i inni uczestnicy postępowania egzekucyjnego mogą się zwrócić do organu
nadzoru nad komornikiem (prezesa sądu rejonowego lub sędziego, któremu
powierzono sprawowanie nadzoru, patrz lit. a powyżej) ze skargą na komornika jako
urzędnika służby publicznej. Jej podstawę stanowi niewykonanie lub nienależytego
wykonanie czynności urzędowych należących do jego obowiązków na podstawie
ustawy lub zleconych mu przez sąd (§ 78 ust. 3 GOG). W odróżnieniu od skargi na
czynności egzekucyjne, skarga na urzędnika nie dotyczy samych czynności
w postępowaniu egzekucyjnym, lecz jest skierowana przeciwko zachowaniu
urzędnika68. Skarga na urzędnika dotyczy tej sfery działalności komornika, która nie
jest bezpośrednio związana z wykonywaniem jego ustawowych obowiązków lub
zleceń sądu; może ona zostać skierowana przeciwko uchybieniom przy wykonywaniu
czynności egzekucyjnych, które wprawdzie pozostają w związku z egzekucją, nie
mają jednak na celu zaspokojenia roszczenia69. Do tych uchybień należą np.
nieodpowiednie zachowanie wobec stron, atakowanie osób, uszkodzenie ruchomości
dłużnika przy okazji zajęcia, naruszenie tajemnicy służbowej albo nieuzasadnione
przeprowadzenie egzekucji w czasie, w którym była ona dopuszczalna jedynie
w szczególnych okolicznościach, tj. w sobotę, niedzielę, święto lub między godziną
22 a 6 rano70.
Strona nie ma roszczenia o rozpoznanie skargi na urzędnika; w praktyce organy
administracji wymiaru sprawiedliwości przesyłają skarżącemu odpowiedź na jego
skargę71. Bez rozpoznania mogą zostać pozostawione skargi na urzędnika, które
zawierają zniewagi, składają się z zagmatwanych, niejasnych, niedorzecznych lub
bezcelowych wywodów, nie zawierają rozpoznawalnego żądania lub ograniczają się
68
69
Do końca akapitu za Burgstaller/Deixler-Hübner/Rassi § 68 EO nb. 3.
70
Ostatnie przykład za Breinl/A. Kodek s. 41.
71
16
C. Status komornika
17
do powtórzenia już załatwionych lub uprzednio podniesionych kwestii (§ 78 ust. 3
GOG).
c.
Kontrola sprawowana przez kierownika wydziału egzekucyjnego
Zgodnie z § 42 ust. 3 zd. 1 Geo komornicy podlegają stałej kontroli sprawowanej
przez kierownika wydziału egzekucyjnego oraz przez sędziego egzekucyjnego;
w razie
potrzeby
udzielane
są
im
wskazówki
dotyczące
wykonywania
poszczególnych zleceń (patrz pkt 2 powyżej). Ponadto kierownik wydziału
egzekucyjnego jest zobowiązany do kontrolowania po każdym powrocie komornika
z wykonania czynności egzekucyjnych, czy:
– zeszyt pokwitowań jest prowadzony prawidłowo i czy jest kompletny,
– informacje o pobranych kwotach wykazane w zeszycie pokwitowań odpowiadają
informacjom zawartym w protokole czynności urzędowej,
– komornik złożył pobrane kwoty oraz odebrane przedmioty prawidłowo i terminowo
do depozytu lub wydał wierzycielowi, czy też ma je przy sobie.
d.
Odpowiedzialność dyscyplinarna
Komornicy będący jednocześnie urzędnikami służby publicznej (patrz pkt II powyżej
oraz pkt C.V.5) podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej na podstawie Ustawy
o statusie urzędników72. Zgodnie z § 91 BDG urzędnicy ponoszą odpowiedzialność
dyscyplinarną za zawinione naruszenie obowiązków służbowych. Najważniejsze
obowiązki służbowe urzędnika są uregulowane w § 43–61 BDG i obejmują
w szczególności obowiązek wykonywania zadań zgodnie z obowiązującym prawem,
rzetelnie, sumiennie, z zaangażowaniem i bezstronnie, obowiązek wykonywania
poleceń przełożonego, zakaz żądania i przyjmowania prezentów lub ich obietnicy,
obowiązek dochowania tajemnicy służbowej i wiele innych.
Zgodnie z § 92 BDG kary dyscyplinarne obejmują:
1)
72
naganę,
Ustawa z 27 lipca 1979 r. o stosunku służbowym urzędników, Bundesgesetz über das Dienstrecht
der Beamten (Beamten-Dienstrechtsgesetz 1979 – BDG 1979), BGBl. nr 333/1979, ze zm.
C. Status komornika
18
2)
grzywnę do wysokości połowy miesięcznego wynagrodzenia,
3)
karę pieniężną w wysokości od jednego do pięciu wynagrodzeń miesięcznych,
4)
zwolnienie urzędnika.
Karą dyscyplinarną nie są natomiast pouczenie lub upomnienie73. Zgodnie z § 109
ust. 2 BDG postępowanie dyscyplinarne nie jest wszczynane, jeżeli zdaniem
przełożonego wystarczające jest udzielenie pouczenia lub upomnienia. Stanowią one
konsekwencję przysługującego przełożonemu uprawnienia do udzielania poleceń
i są stosowane w odniesieniu do mniej znaczących naruszeń obowiązków
służbowych74. Także zawieszenie urzędnika nie stanowi kary dyscyplinarnej, lecz
środek zabezpieczający75; urzędnik podlega zawieszeniu w razie zastosowania
wobec niego aresztu tymczasowego, wniesienia przeciwko niemu aktu oskarżenia
(jednak tylko w odniesieniu do enumeratywnie wymienionych przestępstw) oraz jeżeli
dalsze wykonywanie przez niego obowiązków służbowych zagrażałoby poważaniu
urzędu lub ważnym interesom służbowym (§ 112 ust. 1 BDG). Z zawieszeniem
związane jest zmniejszenie uposażenia do 2/3 jego normalnej wysokości (§ 112
ust. 4 BDG).
Postępowanie dyscyplinarne należy do kompetencji organów dyscyplinarnych,
tj. organu nadzoru służbowego urzędnika i komisji dyscyplinarnych (§ 96 BDG). Do
kompetencji organu nadzoru służbowego należy tymczasowe zawieszenie urzędnika
oraz wydawanie zarządzeń dyscyplinarnych (w tzw. skróconym postępowaniu
dyscyplinarnym),
natomiast
wydawanie
rozstrzygnięć
dyscyplinarnych
oraz
rozstrzyganie o zawieszeniu urzędnika należy do kompetencji komisji dyscyplinarnej
(§ 97 BDG). Komisje dyscyplinarne powoływane są przy organach służbowych
najwyższego stopnia (§ 98 ust. 1 BDG), np. przy Trybunale Administracyjnym
(VwGH)76. Stronami postępowania dyscyplinarnego są obwiniony i rzecznik
dyscyplinarny (§ 106 BDG).
73
74
75
76
C. Status komornika
Przeciwko
19
rozstrzygnięciom
komisji
dyscyplinarnej
przysługuje
skarga
do
Federalnego Sądu Administracyjnego (Bundesverwaltungsgericht) (art. 130 i n.
Konstytucji Austrii), tj. sądu administracyjnego pierwszej instancji w sporach
dotyczących administracji federalnej. Jego orzeczenia mogą podlegać zaskarżeniu w
drodze rewizji do Trybunału Administracyjnego, jeżeli rozstrzygnięcie zależy od
kwestii prawnej mającej fundamentalne znaczenie, w szczególności, jeżeli
rozstrzygnięcie
odbiega
od
dotychczasowego
orzecznictwa
Trybunału
Administracyjnego, w danej kwestii brak orzecznictwa Trybunału lub jest ono
niejednolite (art. 133 Konstytucji Austrii).
W orzecznictwie Trybunału Administracyjnego i Komisji Dyscyplinarnej można
znaleźć następujące przykłady zastosowania kar dyscyplinarnych i innych środków
wobec komorników:
1)
zwolnienie ze służby publicznej komornika, który został prawomocnie skazany
za nadużycie uprawnień przez naliczenie i pobranie kosztów z tytułu podróży
służbowych w odniesieniu do kilku czynności egzekucyjnych dokonanych w różnych
miejscach w tym samym czasie, mimo że nie dokonał on żadnej czynności
egzekucyjnej lub podjął tylko jedną z nich; powyższe rozstrzygnięcie zostało przez
Trybunał Administracyjny uchylone, a sprawa została przekazana do ponownego
rozpoznania, bowiem organ rozpoznający nie uwzględnił choroby psychicznej
komornika (syndromu wypalenia zawodowego wskutek nadmiernego obciążenia)
jako okoliczności łagodzącej77;
2)
udzielenie nagany komornikowi, który dokonał zajęcia i nowego zajęcia 50
świń tucznych, zaglądając do obory jedynie przez okno i zaniechawszy policzenia
zajętych świń ze względu na odór w oborze78;
3)
zwolnienie ze służby publicznej komornika, który został prawomocnie skazany
za nadużycie uprawnień, ponieważ w 28 postępowaniach egzekucyjnych pobrał
płatności od dłużnika i nie przekazał ich niezwłocznie wierzycielowi, lecz
z opóźnieniem do 11 miesięcy oraz fałszował wpisy w zeszycie pokwitowań79;
77
VwGH 4.10.2012, 2011/09/0190, RIS.
78
VwGH 24.6.2009, 2007/09/0116, RIS.
79
VwGH 29.10.1997, 97/09/0183, RIS.
C. Status komornika
4)
20
zawieszenie komornika w związku z podejrzeniem, że w 217 przypadkach
umyślnie sporządził sprawozdania zawierające nieprawdziwe informacje o czasie
i miejscu podjęcia czynności egzekucyjnych80.
IV. Odpowiedzialność odszkodowawcza za działania komornika
Zgodnie z art. 23 ust. 1 Konstytucji Austrii federacja, kraje związkowe, gminy i inne
korporacje prawa publicznego ponoszą odpowiedzialność za szkody, które zostały
wyrządzone wskutek niezgodnego z prawem zawinionego działania lub zaniechania
osób działających jako ich organy przy wykonywaniu ustaw. Organ, którego działanie
doprowadziło do powstania szkody, jest zobowiązany do zwrotu odszkodowania
uiszczonego przez podmiot odpowiedzialny tylko wtedy, gdy szkoda jest skutkiem
jego umyślnego lub rażąco niedbałego działania (art. 23 ust. 2 Konstytucji Austrii).
Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa dotyczy zakresu działań władczych,
w tym działań w ramach zarówno wymiaru sprawiedliwości, jak i administracji81.
Szczegółową
regulację
tych
kwestii
zawiera
Ustawa
o
odpowiedzialności
odszkodowawczej państwowych jednostek organizacyjnych i innych jednostek
i zakładów prawa publicznego za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu ustaw
(AHG).82. Zgodnie z § 1 AHG federacja i inne podmioty ponoszą odpowiedzialność
na podstawie przepisów prawa cywilnego za szkody majątkowe i szkody na osobie,
które zostały wyrządzone wskutek niezgodnego z prawem zawinionego działania
osób działających jako ich organy przy wykonywaniu ustaw. Tym samym roszczenie
odszkodowawcze ma charakter prywatnoprawny83, a rozpoznawanie powództw
o odszkodowanie należy do sądów powszechnych (§ 9 AHG). Szkoda, naruszenie
prawa i wina są oceniane na podstawie przepisów prawa cywilnego84.
80
Berufungskommision 10.9.2013, GZ 36/16-BK/13, ZfV 2013, 878 (879).
81
Koziol/Welser s. 386.
82
Ustawa z 18 grudnia 1948 r., Bundesgesetz über die Haftung der Gebietskörperschaften und der
sonstigen Körperschaften und Anstalten des öffentlichen Rechts für in Vollziehung der Gesetze
zugefügte Schäden (Amtshaftungsgesetz – AHG), BGBl. nr 194/1999, ze zm.
83
Schwimann/G. Kodek/Mader Vorbemerkung § 1 AHG nb. 3; Ziehensack § 1 AHG nb. 5.
84
Ziehensack § 1 AHG nb. 24.
C. Status komornika
Organem są osoby fizyczne85, które działają w imieniu podmiotów ponoszących
odpowiedzialność w wykonaniu ustaw, tj. w sferze działań władczych państwa86.
Sam organ nie ponosi odpowiedzialności wobec poszkodowanego87; w odniesieniu
do powództwa poszkodowanego przeciwko organowi zachodzi niedopuszczalność
drogi sądowej (§ 9 ust. 5 AHG). Powyższa regulacja jest uznawana za zgodną
z Konstytucją Austrii88.
Poszkodowany może dochodzić odszkodowania, jeżeli próbował odwrócić szkodliwe
skutki działania organu przez wniesienie odpowiednich środków prawnych, jeżeli było
to możliwe (§ 2 ust. 2 AHG). Zgodnie z obecnie dominującym poglądem zaniechanie
wniesienia środków prawnych musi być zawinione przez poszkodowanego89.
Podmiotowi odpowiedzialnemu przysługuje roszczenie regresowe wobec organu
tylko wtedy, gdy szkoda jest skutkiem jego umyślnego lub rażąco niedbałego
działania (§ 3 ust. 1 AHG). W razie rażącego niedbalstwa sąd może – zgodnie
z zasadą słuszności – zmniejszyć kwotę, do której zwrotu jest zobowiązany organ
(§ 3 ust. 2 AHG). Dochodzenie roszczeń regresowych jest wykluczone, jeżeli organ
działał na polecenie przełożonego, chyba że zostało ono wydane przez oczywiście
niewłaściwą osobę lub jego wykonanie prowadziłoby do naruszenia przepisów prawa
karnego (§ 4 AHG).
Przeprowadzanie egzekucji sądowej należy do działalności władczej państwa, a tym
samym do szkód wyrządzonych w jego ramach zastosowanie znajduje AHG90.
Organem federacji w rozumieniu powyższych przepisów jest także komornik, działa
on bowiem w wykonaniu ustaw91. W związku z powyższym za szkody wyrządzone
przez niego nie odpowiada on osobiście, lecz federacja92. Przepisami, których
85
Schwimann/G. Kodek/Mader § 1 AHG nb. 4.
86
Koziol/Welser s. 387.
87
Schwimann/G. Kodek/Mader Vorbemerkung § 1 AHG nb. 11.
88
OGH 27.8.1999, 1 Ob 33/99f, RIS.
89
Schwimann/G. Kodek/Mader § 2 AHG nb. 4.
90
Ziehensack § 1 AHG nb. 1567.
91
OGH 22.6.1993, 1 Ob 5/93, RIS.
92
OGH 18.12.1996, 3 Ob 11/97g, JBl 1997, 386; Angst/Jakusch § 24 EO nb. 8; Burgstaller/DeixlerHübner/Deixler-Hübner/Mini § 24 EO nb. 5.
21
C. Status komornika
22
naruszenie może prowadzić do powstania roszczeń na podstawie AHG, są
uregulowania EO i Geo93.
W orzecznictwie przyjęto np. odpowiedzialność federacji za szkodę poniesioną przez
wierzyciela wskutek zaniechania poinformowania go przez komornika o terminie
zajęcia ruchomości dłużnika i przez dokonanie przez komornika zajęcia maszyny,
która nie tylko znajdowała się w innym miejscu, w związku z czym komornik nie
umieścił na niej znaków zajęcia, lecz także nie pozostawała w posiadaniu dłużnika
ani nie była jego własnością. W związku z tym zajęciem komornik zaniechał zajęcia
innych ruchomości dłużnika (kolekcji broni i wartościowego wyposażenia biura)
i poinformował wierzyciela, że zajęta maszyna wystarczy do pokrycia jego
należności,
w
związku
z
czym
wierzyciel
nie
przeprowadził
egzekucji
z wierzytelności94. Zaspokojenie wierzyciela z zajętej ruchomości okazało się
niemożliwe, albowiem nie stanowiła ona własności dłużnika, a późniejsza egzekucja
z pozostałych ruchomości oraz wierzytelności dłużnika okazała się bezskuteczna w
związku z ogłoszeniem jego upadłości. Roszczenie odszkodowawcze może powstać
także wskutek zwłoki w dokonaniu odpowiednich czynności przez organy
egzekucyjne95 lub w razie udzielenia stronie lub uczestnikowi postępowania błędnych
informacji96.
W związku z odpowiedzialnością federacji za działania i zaniechania komorników nie
są oni zobowiązani do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności
cywilnej.
V.
Droga do zawodu komornika; status urzędnika służby publicznej
1.
Wymagania stawiane kandydatom na komornika
Kwalifikacje wymagane od kandydatów na komorników określa § 18 ust. 1 JN.
Zgodnie z tym przepisem od kandydatów na komorników wymagane jest ukończenie
93
OGH 22.6.1993, 1 Ob 5/93, RIS.
94
Patrz OGH 22.6.1993, 1 Ob 5/93, RIS.
95
OGH 26.7.1996, 1 Ob 10/96 (opóźnione udzielenie komornikowi zlecenia przeprowadzenia
egzekucji z ruchomości).
96
OGH 27.6.1984, 1 Ob 11/84, RIS (w tym przypadku powód nie wykazał jednak związku
przyczynowo-skutkowego między błędną informacją a poniesioną szkodą).
C. Status komornika
23
tzw. Mittelschule (tj. 4-letniej szkoły średniej dla uczniów w wieku od 10 do 14 lat,
której ukończenie uprawnia do podjęcia nauki w wyższej szkole ogólnokształcącej,
a po jej ukończeniu przystąpienia do egzaminu maturalnego); zdanie matury nie jest
wymagane97. W związku ze szczególnymi regulacjami kształcenia urzędników
sądowych, postanowienia § 18 JN o możliwości odstąpienia z ważnych przyczyn
przez Ministerstwo Sprawiedliwości od wymogu ukończenia szkoły średniej są
uznawane za bezprzedmiotowe98.
Szczegółowa regulacja nauki zawodu komornika zawarta jest w Rozporządzeniu
o kształceniu urzędników kancelaryjnych oraz komorników i komorniczek (KGAV).99.
Zgodnie z § 17 ust. 6 KGAV do nauki zawodu komornika mogą zostać dopuszczone
osoby, które:
1)
ukończyły
prowadzone
na
podstawie
KGAV
kształcenie
podstawowe
wymagane w odniesieniu do stanowisk należących do grupy zaszeregowania v4
(służba kancelaryjna),
2)
ukończyły
prowadzone
na
podstawie
odpowiedniego
rozporządzenia
Ministerstwa Sprawiedliwości kształcenie podstawowe dla służby kancelaryjnej
(grupa zaszeregowania v4) w biurach (kancelariach) sądów i prokuratur,
3)
ukończyły
prowadzone
na
podstawie
odpowiedniego
rozporządzenia
Ministerstwa Sprawiedliwości kształcenie podstawowe wymagane w odniesieniu do
stanowisk należących do grupy zaszeregowania D w biurach (kancelariach) sądów
i prokuratur,
4)
zdały „pierwszy egzamin kancelaryjny” zgodnie z Rozporządzeniem z 18 lipca
1897 r. o personelu kancelaryjnym,100
97
Oberhammer, EBLR 2006, 595 (610).
98
Rechberger/Mayr § 18 JN nb. 1.
99
Verordnung der Bundesministerin für Justiz über die Grundausbildung für den Kanzleidienst der
Gerichte und Staatsanwaltschaften sowie für den Gerichtsvollzieher/innendienst (Kanzlei- und
Gerichtsvollzieher/innen-Ausbildungsverordnung – KGAV) w brzmieniu ogłoszonym 15 listopada 2012
r., BGBl. nr 374/2012.
100
RGBl. nr 170/1897.
C. Status komornika
5)
ukończyły kształcenie podstawowe, które zgodnie z § 30 BDG (patrz pkt
C.V.5) jest uznawane przez organ służbowy niższego szczebla (za zgodą
Ministerstwa Sprawiedliwości) za równowartościowe.
Ponadto warunkiem dopuszczenia do nauki zawodu jest istnienie odpowiednich
stanowisk oraz zapotrzebowania (§ 3 ust. 4 KGAV).
Kształcenie podstawowe w odniesieniu do stanowisk należących do grupy
zaszeregowania v4101 obejmuje przede wszystkim podstawową wiedzę w danej
dziedzinie; kształcenie podstawowe w odniesieniu do stanowisk należących do grupy
zaszeregowania v3 ma na celu pogłębienie i poszerzenie wiedzy (§ 2 ust. 2 KGAV).
2.
Nauka zawodu i egzamin komorniczy
a.
Kwestie ogólne
Celem nauki zawodu komornika jest zapoznanie kandydatów z zadaniami i funkcjami
wymiaru sprawiedliwości w ogólności oraz sądów i prokuratur w szczególności,
przekazanie i pogłębienie wiedzy o organizacji i funkcjonowaniu sądów i prokuratur
oraz informatyzacji wymiaru sprawiedliwości (z uwzględnieniem kwestii dotyczących
bezpieczeństwa danych i ochrony danych osobowych), a także – przez
zintegrowanie treści prawnych, społeczno-komunikacyjnych oraz praktycznych –
przekazanie wiedzy i umiejętności praktycznych oraz kompetencji społecznych
koniecznych do bardzo dobrego wykonywania zawodu (§ 2 ust. 1 KGAV). Nauka
zawodu jest organizowana przez prezydenta wyższego sądu krajowego (§ 3 ust. 1
KGAV).
b.
Kształcenie pracowników służby komorniczej
Kształcenie pracowników służby komorniczej (grupa zaszeregowania v4) składa się
z dwóch części teoretycznych, między którymi kandydaci muszą odbyć praktyczną
naukę zawodu (§ 17 ust. 1 KGAV). Praktyczna nauka zawodu obejmuje szkolenie
w miejscu pracy przez 150 dni roboczych (§ 17 ust. 4 KGAV). Za jej przeprowadzenie
odpowiedzialny jest bezpośredni przełożony (§ 5 KGAV). Załącznik nr 3 do KGAV
101
Grupy v4 i v3 dotyczą tabeli wynagrodzeń pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o
pracę.
24
C. Status komornika
25
określa treści przekazywane w ramach teoretycznej nauki zawodu komornika
i wymaganą liczbę godzin.
Tabela 1. Treści przekazywane w ramach teoretycznej nauki zawodu komornika
i wymagana liczba godzin (na podstawie załącznika nr 3 do KGAV)
Treść, moduły i cele
1.
Liczba
godzin
Podstawy prawa cywilnego (łącznie z prawem
wekslowym i czekowym), jeżeli są one konieczne do
zrozumienia EO i innych ustaw dotyczących
postępowania egzekucyjnego
16
2.
Podstawy prawa
handlowych
8
3.
Podstawy prawa karnego, przede wszystkim
przestępstwa przeciwko władzy publicznej oraz
karalne
naruszenia
obowiązków
urzędniczych
(przestępstwa
urzędnicze)
i
podobne
czyny
zabronione
4.
ksiąg
wieczystych
i
rejestrów
Podstawy EO oraz innych ustaw i rozporządzeń
dotyczących postępowania egzekucyjnego
52 (w tym
4-godzinny
egzamin)
Podstawy prawa upadłościowego
16
6.
Podstawy regulacji Geo dotyczących służby
komorniczej z uwzględnieniem postanowień o
sporządzaniu
protokołów
w
postępowaniu
egzekucyjnym
16
Ustawa o opłatach egzekucyjnych, podstawy regulacji
kosztów sądowych, ich pobierania, płatności i
rozliczania, podstawy regulacji dotyczących opłat z
tytułu podróży służbowych
24
8.
Postawy ekonomiki przedsiębiorstw ze szczególnym
uwzględnieniem praktycznego ściągania należności
8
9.
Informatyka
w
funkcjonowaniu
wymiaru
sprawiedliwości i edycja tekstu z uwzględnieniem
kwestii dotyczących bezpieczeństwa danych i ochrony
danych osobowych
32
Technika organizacji czasu i pracy (organizacja pracy,
„zarządzanie sobą”), zachowanie wobec stron, w tym
rozwiązywanie konfliktów i radzenie sobie z trudnymi
sytuacjami,
deeskalacja,
samoobrona,
bezpieczeństwo w miejscu pracy
40
10.
Prawo cywilne i
karne
12
5.
7.
Przedmiot
Postępowanie
egzekucyjne i
upadłościowe
Wykonywanie
czynności,
opłaty i
ekonomika
przedsiębiorstw
Informatyka,
organizacja
pracy,
komunikacja i
deeskalacja
C. Status komornika
11.
12.
26
Zapobieganie korupcji i promowanie integralności
(Code of Conduct)
4
Równe traktowanie, zapobieganie dyskryminacji i
mobbingowi, gender mainstreaming
4
Łączna liczba godzin
Integralność i
niedyskryminacja
224
Kurs jest organizowany w miarę potrzeby i musi być tak zorganizowany, aby każdy
pracownik zatrudniony na podstawie umowy o pracę, który umownie zobowiązał się
do uczestnictwa w kształceniu podstawowym komorników, mógł je ukończyć w ciągu
rocznego okresu kształcenia przewidzianego dla pracowników średniego szczebla.
Po zakończeniu tego kształcenia kandydaci na komornika przystępują do egzaminu
komorniczego, który składa się z testu przeprowadzanego online, pracy pisemnej
i egzaminu ustnego (§ 18 ust. 2 zd. 1 KGAV). Pierwsza część kształcenia kończy się
egzaminem częściowym; do testu przeprowadzanego online oraz pracy pisemnej
kandydaci muszą przystąpić najpóźniej do końca drugiej części kształcenia i przed
egzaminem ustnym, który kończy drugą część kształcenia (§ 18 ust. 2 zd. 2 i 3
KGAV). Po zdaniu egzaminu wystawiane jest odpowiednie świadectwo (§ 12 KGAV).
c.
Kształcenie pracowników fachowej służby komorniczej
Na podstawie KGAV po zdaniu egzaminu komorniczego i zebraniu pewnego
doświadczenia zawodowego102 możliwe jest dalsze kształcenie; komornicy mogą
podjąć kształcenie podstawowe przewidziane dla stanowisk należących do grupy
zaszeregowania v3, tj. pracowników fachowej służby komorniczej. Pewne czynności
w postępowaniu egzekucyjnym mogą być podejmowane tylko przez pracowników
fachowej służby komorniczej (patrz pkt C.VI.1.). Ukończenie tego kształcenia i zdanie
egzaminu skutkuje także podwyżką wynagrodzenia (patrz pkt C.VI.3.a).
Kształcenie pracowników fachowej służby komorniczej (grupa zaszeregowania v3)
składa się z praktycznej nauki zawodu oraz kursu, który w miarę możliwości powinien
być organizowany w systemie modułowym (§ 19 ust. 1 KGAV). Kształcenie
rozpoczyna się praktyczną nauką zawodu, która obejmuje szkolenie w miejscu pracy
102
Inne możliwości dopuszczenia do kształcenia podstawowego dla pracowników fachowej służby
komorniczej (§ 19 ust. 6 KGAV) zostały pominięte.
C. Status komornika
27
i trwa przynajmniej rok (§ 19 ust. 4 KGAV). Za jej przeprowadzenie odpowiedzialny
jest bezpośredni przełożony (§ 5 KGAV). Następnie kandydaci uczestniczą
w wymienionym kursie. Załącznik nr 4 do KGAV określa treści przekazywane w
ramach tego kursu i wymaganą ilość godzin.
Tabela 2. Treści przekazywane w ramach kursu i wymagana liczba godzin (na
podstawie załącznika nr 4 do KGAV)
Treść, moduły i cele
Liczba
godzin
1.
Podstawy prawa cywilnego oraz prawa wekslowego
i czekowego
24
2.
Postawy ekonomiki przedsiębiorstw ze szczególnym
uwzględnieniem praktycznego ściągania należności
8
3.
Prawo ksiąg wieczystych i rejestrów handlowych
16
4.
Podstawy prawa karnego, przede wszystkim
przestępstwa przeciwko władzy publicznej oraz
karalne
naruszenia
obowiązków
urzędniczych
(przestępstwa
urzędnicze)
i
podobne
czyny
zabronione
8
5.
EO oraz inne ustawy i rozporządzenia dotyczące
postępowania egzekucyjnego
60 (w tym
4-godzinny
egzamin)
6.
Prawo upadłościowe
8
7.
Regulacja stosunków prawnych urzędników i ich
wynagrodzeń (wraz z unormowaniami reprezentacji
pracowników)
8
8.
Prawo konstytucyjne i organizacja administracji, Unia
Europejska
8
9.
Zapobieganie korupcji i promowanie integralności
(Code of Conduct)
4
10.
Równe traktowanie, zapobieganie
i mobbingowi, gender mainstreaming
4
11.
Organizacja i struktura wewnętrzna sądów oraz
prokuratur, Geo, podstawy budżetowania
8
12.
Ustawa o opłatach egzekucyjnych, koszty sądowe, ich
pobieranie, płatność i rozliczanie, depozyt sądowy i
przechowanie, opłaty z tytułu podróży służbowych,
roszczenia o zapłatę kosztów
16
dyskryminacji
Przedmiot
Prawo cywilne i
karne
Postępowanie
egzekucyjne i
upadłościowe
Prawo
urzędnicze i
konstytucyjne
Integralność i
niedyskryminacja
Wykonywanie
czynności,
opłaty i
ekonomika
przedsiębiorstw
C. Status komornika
13.
14.
28
Informatyka
w
funkcjonowaniu
wymiaru
sprawiedliwości i edycja tekstu z uwzględnieniem
kwestii dotyczących bezpieczeństwa danych i ochrony
danych osobowych
12
Technika organizacji czasu i pracy (organizacja pracy,
„zarządzanie sobą”), zachowanie wobec stron, w tym
rozwiązywanie konfliktów i radzenie sobie z trudnymi
sytuacjami,
deeskalacja,
samoobrona,
bezpieczeństwo w miejscu pracy
48
Łączna liczba godzin
232
Informatyka,
organizacja
pracy,
komunikacja i
deeskalacja
Kształcenie pracowników fachowej służby komorniczej jest organizowane w miarę
potrzeby i musi być tak zorganizowane, aby każdy komornik należący do grupy
zaszeregowania v4 mógł je ukończyć w ciągu dwóch lat przewidzianych dla
kształcenia pracowników służby fachowej.
Po zakończeniu tego kształcenia kandydaci na komornika przystępują do egzaminu,
który składa się z części praktycznej i egzaminu ustnego (§ 20 ust. 1 KGAV). Część
praktyczna obejmuje test przeprowadzany online oraz pracę pisemną (§ 20 ust. 4
KGAV).
3.
Inne wymagania
Dalsze wymagania stawiane wobec komornika wynikają z jego statusu jako
pracownika federacji lub urzędnika służby publicznej (patrz pkt C.II).
Zgodnie z § 3 ust. 1 Ustawy o stosunku pracy i wynagradzaniu pracowników federacji
zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (VBG)103 oraz § 4 ust. 1 Ustawy o
statusie urzędników (BDG) kandydaci na urzędników muszą spełniać następujące
wymagania ogólne:
1)
muszą mieć obywatelstwo austriackie lub nieograniczony dostęp do
austriackiego
rynku
pracy;
urzędnicy,
których
stosunek
służbowy
wymaga
szczególnego związku z Austrią, który może być wymagany jedynie od obywateli
austriackich, muszą mieć obywatelstwo austriackie; do tych stosunków służbowych
103
Ustawa z 17 marca 1948 r., Gesetz über das Dienst- und Besoldungsrecht der
Vertragsbediensteten des Bundes (Vertragsbedienstetengesetz 1948 – VBG), BGBl. nr 86/1948, ze
zm.
C. Status komornika
należą m.in. stanowiska urzędnicze, które mają bezpośredni lub pośredni związek z
wykonywaniem zadań władczych państwa; postępowanie egzekucyjne należy do tej
kategorii, a tym samym kandydaci na komornika i komornicy muszą mieć
obywatelstwo Austrii;
2)
muszą mieć pełną zdolność do czynności prawnych, w odniesieniu do
pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę dopuszczalne są
ograniczenia dotyczące małoletnich;
3)
muszą być w stanie wykonywać przekazane im zadania, zarówno pod
względem osobowości, jak i z punktu widzenia kwalifikacji zawodowych (tzw.
przydatność), muszą płynnie posługiwać się językiem niemieckim;
4)
w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę,
w chwili zawarcia umowy muszą mieć ukończone 15 lat; w odniesieniu do
urzędników: w chwili mianowania ukończone 18. lat i nieukończone 40 lat.
W ramach powyższego kryterium przydatności do wykonywania zawodu badane jest
m.in., czy dana osoba była karana za przestępstwa. Uprzednia karalność może
prowadzić do przyjęcia, że dany kandydat nie spełnia kryterium przydatności do
wykonywania danego zawodu.
Komornicy nie mają obowiązku składania oświadczeń majątkowych.
4.
Zawarcie umowy o pracę i zakończenie stosunku pracy
Komornicy i kandydaci na komornika są początkowo zatrudniani na podstawie
umowy o pracę i podlegają regulacji VBG.
Pracownik administracji publicznej może zostać przeniesiony na inne stanowisko,
jeżeli wymagają tego ważne interesy służbowe, a przeniesienie następuje na
obszarze właściwości wydziału personalnego, któremu on podlega (§ 6 VBG).
Zgodnie z § 30 ust. 1 VBG stosunek pracy podlega zakończeniu m.in. wskutek
śmierci pracownika; rozwiązania umowy za porozumieniem stron; w związku
z przejściem pracownika do służby publicznej; z upływem czasu, na który umowa
o pracę została zawarta, oraz wskutek wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie
29
C. Status komornika
umowy o pracę, która trwała nieprzerwanie przynajmniej rok, może nastąpić jedynie
w formie pisemnej ze wskazaniem powodu wypowiedzenia (§ 32 ust. 1 VBG).
Powodem wypowiedzenia może być np. poważne naruszenie obowiązków
pracowniczych (o ile nie wchodzi w grę zwolnienie), niezdolność do wykonywania
obowiązków z przyczyn zdrowotnych, nieosiągnięcie przez pracownika – mimo
upomnień – odpowiednich wyników pracy, które mogą zostać osiągnięte na danym
stanowisku (o ile nie wchodzi w grę zwolnienie), oraz nieukończenie szkolenia
podstawowego w przewidzianym czasie (§ 32 ust. 2 VBG).
Do rozpoznawania sporów między komornikiem zatrudnionym na podstawie umowy
o pracę a jego pracodawcą właściwe są sądy pracy.
5.
Mianowanie i zakończenie stosunku służbowego
Komornicy mogą uzyskać status urzędnika służby publicznej. Z uzyskaniem tego
statusu związana jest szczególna pozycja, jednakże w Austrii można zauważyć
proces utraty znaczenia służby publicznej104. Obecnie urzędnicy mianowani są
jedynie na potrzeby wymiaru sprawiedliwości, policji oraz sił zbrojnych; zaniechano
natomiast mianowania nauczycieli. Ponadto w dziedzinach, w których urzędnicy są
nadal mianowani, publiczna krytyka szczególnego statusu urzędników skutkowała
jego ograniczeniem.
Mianowanie oznacza przydzielenie urzędnikowi stanowiska planowego (§ 2 ust. 1
BDG) i prowadzi do powstania publicznoprawnego stosunku służbowego (§ 6 ust. 1
BDG). Mianowanie ma początkowo charakter tymczasowy i w tym okresie stosunek
służbowy może ulec zakończeniu wskutek wypowiedzenia (§ 10 BDG). Na wniosek
urzędnika jego stosunek służbowy jest przekształcany w dożywotni, jeżeli spełnia on
wymagania związane z jego stanowiskiem oraz jego tymczasowy stosunek służbowy
trwał przynajmniej sześć lat (§ 11 BDG)105.
Na stanowisko komornika może być mianowana jedynie osoba, która spełnia ogólne
warunki mianowania wskazane w § 4 ust. 1 BDG (patrz pkt C.V.3) oraz szczególne
warunki mianowania wskazane w części szczególnej BDG i w załączniku nr 1 do tej
104
Do końca akapitu za Kucsko-Stadlmayer s. 3.
105
Szczególne regulacje pozwalające na skrócenie tego okresu pominięto.
30
C. Status komornika
31
ustawy (§ 4 ust. 2 BDG). Komornicy należą do grupy zaszeregowania A 3 (służba
fachowa). Od urzędników mianowanych na stanowiska służby fachowej wymagane
jest ukończenie odpowiedniego kształcenia podstawowego oraz przynajmniej cztery
lata pracy w administracji publicznej w służbie średniego szczebla lub na podobnym
stanowisku (załącznik nr 1 do BDG, pkt 3.11). W odniesieniu do komorników
wymagane jest dodatkowo przynajmniej sześć lat pracy, podczas których kandydat
na urzędnika nieprzerwanie wykonywał przede wszystkim obowiązki komornika
(załącznik nr 1 do BDG, pkt 3.20 ust. 1).
Urzędnik może zostać przeniesiony na inne stanowisko, jeżeli wymagają tego ważne
interesy służbowe, tj. w szczególności w razie zmian w organizacji administracji,
likwidacji miejsc pracy oraz konieczności obsadzenia stanowisk, na które brak
odpowiednich kandydatów (§ 38 BDG).
Zgodnie z § 20 ust. 1 BDG stosunek służbowy podlega rozwiązaniu m.in. wskutek
opuszczenia służby publicznej przez urzędnika na własny wniosek (§ 21 BDG),
wypowiedzenia tymczasowego stosunku służbowego, zwolnienia (§ 22 BDG),
prawomocnego skazania przez sąd austriacki za określone przestępstwa umyślne,
orzeczenia usunięcia z urzędu jako środka karnego, utraty obywatelstwa
austriackiego lub dostępu do austriackiego rynku pracy oraz śmierci. Na podstawie
§ 22 BDG zwolnienie urzędnika może nastąpić, jeżeli z oceny jego pracy w dwóch
następujących po sobie okresach opiniowania wynika, że nie wykazał on
oczekiwanych od niego wyników pracy. Ponadto zwolnienie urzędnika stanowi jedną
z kar dyscyplinarnych (patrz pkt C.III.3.d powyżej wraz z przykładami jej
zastosowania).
Ze względu na publicznoprawny charakter stosunku służbowego spory między
komornikiem
a
jego
organem
zwierzchnim
są
rozpoznawane
przez
sądy
administracyjne.
6.
Liczba komorników
Liczba komorników jest uzależniona od liczby odpowiednich stanowisk. Informacje
o liczbie komorników austriackich zostały przedstawione w pkt C.VII.2.a.
C. Status komornika
7.
32
Organizacja komorników
Komornicy nie dysponują organizacją zawodową podobną do izb adwokackich.
Dobrowolnym
zrzeszeniem
komorników
jest
„Vereinigung
Österreichischer
Gerichtsvollzieher” (VÖG), tj. stowarzyszenie rejestrowe „Zrzeszenie Komorników
Austriackich”, które zostało założone w 2007 r. jako następca założonego w 1967 r.
i rozwiązanego w 2007 r. „Österreichischer Gerichtsvollzieherbund” („Związku
komorników
austriackich”)106.
Jego
celem
jest
reprezentowanie
interesów
zawodowych komorników.
Ponadto komornicy mogą należeć do „Związku zawodowego służby publicznej”
(Gewerkschaft öffentlicher Dienst).
VI. Wykonywanie zawodu komornika
1.
Wydział egzekucyjny
Większość sądów ma tzw. wydział egzekucyjny, do którego zadań należy
wykonywanie czynności egzekucyjnych na rzecz wszystkich wydziałów danego sądu
(§ 39 ust. 1 Geo). Możliwe jest także przekazanie wykonywania czynności
egzekucyjnych referatowi sędziego egzekucyjnego (§ 39 ust. 1 Geo). Prezes
wyższego sądu krajowego (OLG) może także zarządzić ustanowienie wspólnego
wydziału egzekucyjnego dla kilku sądów mających siedzibę w tym samym budynku
(§ 39 ust. 4 Geo).
Do wydziału egzekucyjnego przydzielana jest odpowiednia liczba urzędników
kancelaryjnych, urzędników egzekucyjnych (komorników), urzędników pomocniczych
oraz pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (§ 40 ust. 1 zd. 1
Geo). Kierownik wydziału egzekucyjnego sporządza plan podziału zadań pomiędzy
osoby zatrudnione tym wydziale, niemniej w razie potrzeby podjęcie trudniejszych
czynności egzekucyjnych może zostać – niezależnie od powyższego podziału zadań
– przekazane przez prezesa sądu lub upoważnionego do tego urzędnika sądu
urzędnikowi wydziału egzekucyjnego, który szczególnie nadaje się do jego
wykonania, ewentualnie urzędnikowi innego wydziału (§ 40 ust. 1 zd. 2, 3 i 4 Geo).
106
Informacje o VÖG pochodzą ze strony http://www.gerichtsvollzieher.at/.
C. Status komornika
33
Zgodnie z § 40 ust. 2 i 3 EO opisania i oszacowania wartości nieruchomości
dokonuje urzędnik wyższej służby fachowej lub urzędnik służby fachowej, natomiast
pozostałe czynności egzekucyjne są wykonywane przez urzędników egzekucyjnych
(komorników).
Przekazanie
tych
czynności
urzędnikom
kancelaryjnym
jest
dopuszczalne tylko wtedy, gdy żaden z komorników nie jest do dyspozycji,
a urzędnikom pomocniczym i pracownikom zatrudnionym na podstawie umowy o
pracę tylko wyjątkowo i tylko wtedy, gdy są oni godni zaufania i nadają się do
wykonania tych zadań (§ 40 ust. 3 zd. 2 Geo).
Ponadto, jeżeli do podejmowania czynności poza budynkiem sądu uprawniona jest
więcej niż jedna osoba, wówczas podział zadań następuje na podstawie kryterium
geograficznego – każdy z komorników wykonuje czynności egzekucyjne na
określonym obszarze (§ 42 ust. 1 Geo), patrz pkt B.III.2.b.
W toku wykonywania czynności egzekucyjnych komornik nie jest zobowiązany do
świadczenia ciężkiej pracy fizycznej; do jego obowiązków należy jedynie lekka praca
fizyczna, nieprzekraczająca obciążeń związanych z typową pracą biurową107. Jest on
np. zobowiązany do przetransportowania tych zajętych przedmiotów, które mieszczą
się w torbie; jeżeli do dokonania czynności egzekucyjnej konieczne są cięższe prace
(np. w ramach egzekucji obowiązku opróżnienia lokalu mieszkalnego), wierzyciel jest
zobowiązany pokryć koszty koniecznej siły roboczej i transportu.
2.
Działalność na zlecenie sądu i elementy samodzielności komornika
Przy wykonywaniu swoich zadań komornikowi nie wolno przekraczać przyznanych
mu ustawowo uprawnień; ponadto musi on przestrzegać udzielonego mu przez
sędziego lub referendarza zlecenia (§ 25 ust. 1 EO). Jest on związany poleceniami
sądu108. Wyjątek od tej zasady statuuje art. 20 ust. 1 zd. 3 Konstytucji Austrii,
zgodnie z którym organ niższego szczebla może odmówić wykonania polecenia,
jeżeli zostało ono udzielone przez niewłaściwy organ lub jego wykonanie
prowadziłoby do naruszenia przepisów prawa karnego.
107
Do końca akapitu za Angst/Jakusch § 25 EO nb. 7.
108
Angst/Jakusch § 24 EO nb. 7; Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Mini § 24 EO nb. 3.
C. Status komornika
34
Odnośnie do możliwości korygowania nieprawidłowego działania komornika przez
sąd patrz pkt C.III.2.
Przyznana komornikowi nowelizacją EO 2003 większa samodzielność (patrz pkt
C.I.2) wynika przede wszystkim z uregulowania zawartego w § 25 ust. 2 EO, zgodnie
z którym przekazanie czynności egzekucyjnej komornikowi zawiera zlecenie
podejmowania czynności egzekucyjnych aż do wykonania zlecenia w całości lub
ustalenia, że nie może ono zostać wykonane. Obecnie w zleceniu sąd – co do
zasady – nie udziela komornikowi poleceń odnośnie do sposobu, czasu i miejsca
podjęcia czynności egzekucyjnych, chyba że jest to w danym przypadku konieczne
ze względu na specyficzne okoliczności sprawy109. Udzielenie poleceń dotyczących
tych kwestii jest możliwe np. wtedy, gdy komornik nie przeprowadził danej czynności
egzekucyjnej zgodnie z prawem lub jeżeli należy oczekiwać, że nie zostanie ona
dokonana zgodnie z prawem110.
Komornik jest zobowiązany do podjęcia pierwszej czynności egzekucyjnej w ciągu
czterech tygodni od otrzymania zlecenia (§ 25 ust. 2 zd. 2 EO). Celem tego
unormowania jest przyspieszenie egzekucji i ukrócenie „chomikowania” zleceń
egzekucyjnych przez komorników, do których mogłaby ich skłaniać nowa regulacja
wynagrodzenia na podstawie Ustawy o opłatach egzekucyjnych (VGebG) (patrz pkt
C.VI.3.c)111.
Zgodnie
z
nią
komornik
otrzymuje
wynagrodzenie
za
każde
postępowanie z osobna, a tym samym podlegałoby ono zwielokrotnieniu w razie
podjęcia jednej i tej samej czynności na rzecz kilku wierzycieli.
Komornikowi przysługuje pewna samodzielność w ustaleniu kolejności wykonania
poszczególnych wniosków w celu zapewnienia ich ekonomicznej realizacji112.
Zgodnie z § 25 ust. 1 zd. 2 EO komornik wykonuje przekazane mu zlecenia
niezwłocznie i w miarę możliwości według kolejności wpływu; ponadto przy ich
wykonywaniu zwraca on uwagę na konieczność minimalizacji długości podróży
służbowych. Komornik może samodzielnie zmienić kolejność wykonywania wniosków
109
LGZ Graz 8.9.2010, 4 R 444/08f, RIS; Angst/Jakusch § 25 EO nb. 8.
110
OGH 28.6.1999, 3 Ob 28/99k, RIS; LGZ Graz 8.9.2010, 4 R 444/08f, RIS.
111
Do końca akapitu za uzasadnieniem projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der
Regierungsvorlage, 39 der Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 31 oraz Jakusch, ÖJZ 2004,
201 (203).
112
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (203).
C. Status komornika
35
egzekucyjnych, jeżeli prowadzi to do zwiększenia efektywności egzekucji, np.
w sprawach szczególnie pilnych lub ze względu na miejsce egzekucji (zwłaszcza na
terenach wiejskich)113. Niemniej – co do zasady – komornik powinien wykonywać
wnioski w kolejności ich otrzymania, aby uniknąć wrażenia, że faworyzuje on
określonych wierzycieli114. Ponadto, zgodnie z § 30 EO decyduje on samodzielnie
o czasie dokonania czynności egzekucyjnych, w tym także o ich (dopuszczalnym
w wyjątkowych okolicznościach) podjęciu w nocy, sobotę, niedzielę lub święto.
Komornik powinien dokonać czynności egzekucyjnych wtedy, gdy szansa ich
powodzenia jest największa115.
Kolejnym
przykładem
samodzielności
komornika
jest
regulacja
miejsca
przeprowadzenia egzekucji. Komornik jest wprawdzie zobowiązany do dokonania
czynności egzekucyjnych w miejscu wskazanym w zleceniu przeprowadzenia
egzekucji, niemniej może od tego odstąpić, jeżeli wie, że czynność egzekucyjna nie
może zostać dokonana w tym miejscu (§ 25b ust. 1 EO). Jeżeli znane mu są inne
miejsca, w których możliwe jest przeprowadzenie skutecznej egzekucji, lub może je
bez nadmiernego nakładu ustalić, wówczas jest on zobowiązany z urzędu (tj. bez
dalszego zlecenia sądu egzekucyjnego) podjąć czynności egzekucyjne w tych
miejscach (§ 25b ust. 2 EO)
116
. Co do podejmowania przez komornika czynności
poza jego rewirem patrz pkt B.III.2.b.
Po zakończeniu egzekucji lub w razie niemożnożci jej przeprowadzenia z powodu
istniejących przeszkód, jednakże najpóźniej w ciągu czterech miesięcy od otrzymania
zlecenia podjęcia czynności egzekucyjnych, komornik informuje sąd i wierzyciela o
stanie postępowania (§ 25d EO). W swoim sprawozdaniu komornik powinien
przedstawić podjęte czynności i ich wynik117. Czteromiesięczny termin dotyczy
jedynie chwili udzielenia informacji, nie ogranicza natomiast możliwości podjęcia
czynności egzekucyjnych po jego upływie118. Także po złożeniu sprawozdania
komornik jest zobowiązany do podejmowania czynności egzekucyjnych do chwili
113
Schneider, ZIK 2004, 48; Breinl/A. Kodek s. 36.
114
Schneider, ZIK 2004, 48, przypis 6; Breinl/A. Kodek s. 36.
115
116
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (204).
117
118
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (204).
C. Status komornika
otrzymania odmiennego zlecenia sądu, zaspokojenia roszczenia lub stwierdzenia
bezskuteczności egzekucji119. Niezależnie od powyższej regulacji komornik jest
zobowiązany do złożenia sprawozdania ze swojego działania na każde żądanie
sądu120.
3.
Dochody komornika
Na dochód komornika składają się: jego wynagrodzenie jako pracownika wymiaru
sprawiedliwości zatrudnionego na podstawie umowy o pracę lub uposażenie jako
urzędnika państwowego, wynagrodzenie z tytułu czynności egzekucyjnych oraz
zwrot kosztów podróży służbowych.
W 2002 r., w ramach przygotowań nowelizacji EO 2003, ustalono, że dochody
komorników składają się w 55% z ich uposażenia oraz w 45% z wynagrodzenia
z tytułu czynności egzekucyjnych121. Także po wejściu w życie nowelizacji EO 2003
ten stosunek miał pozostać bez zmian.
a.
Wynagrodzenie
Komornikowi, który nie jest mianowanym urzędnikiem służby publicznej, lecz
pracownikiem wymiaru sprawiedliwości zatrudnionym na podstawie umowy o pracę
(patrz pkt C.V.4), przysługuje wynagrodzenie na podstawie VBG. Jego wysokość jest
uzależniona od grupy zaszeregowania (v4 – służba komornicza lub v3 – fachowa
służba komornicza) oraz od tego, czy zdał on już egzamin dla pracowników służby
komorniczej lub fachowej służby komorniczej (patrz pkt C.V.2), czy też jego
kształcenie nie jest jeszcze zakończone.
Wynagrodzenie komorników będących pracownikami służby komorniczej (grupa
zaszeregowania v4) oraz pracownikami fachowej służby komorniczej (grupa
zaszeregowania v3) po ostatniej nowelizacji w lutym 2014 r. przedstawiają tabele 3 i
4.
119
Schneider, ZIK 2004, 48; Angst/Jakusch § 25d EO nb. 4.
120
Angst/Jakusch § 25d EO nb. 5.
121
Do końca akapitu za uzasadnieniem projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der
Regierungsvorlage, 39 der Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 24.
36
C. Status komornika
Tabela
3.
37
Wynagrodzenie
komorników
(grupa
zaszeregowania
v4)
po
nowelizacji w 2014 r. (w euro – brutto)
Grupa v4
Stopień
wynagrodzenia
podczas kształcenia (§ 72 ust. 1
VBG)
po zakończeniu kształcenia (§ 71
ust. 1 VBG)
1
1 508,5
1 578,9
2
1 534,2
1 606,3
3
1 559,1
1 632,5
4
1 584,3
1 658,9
5
1 609,3
1 685,2
6
1 634,2
1 711,6
7
1 659,4
1 737,8
8
1 684,5
1 764,2
9
1 709,3
1 790,5
10
1 734,4
1 817,0
11
1 759,4
1 843,5
12
1 784,6
1 870,1
13
1 809,5
1 897,1
14
1 834,6
1 923,8
15
1 859,7
1 950,7
16
1 885,4
1 977,6
17
1 910,9
2 005,3
18
1 936,4
2 032,4
19
1 964,4
2 062,0
20
1 991,4
2 090,8
21
2 045,9
2 148,3
C. Status komornika
38
Tabela 4. Wynagrodzenie komorników (grupa zaszeregowania v3) po nowelizacji w
2014 r. (w euro – brutto)
Grupa v3
Stopień
wynagrodzenia
podczas kształcenia (§ 72 ust. 1
VBG)
po zakończeniu kształcenia (§ 71
ust. 1 VBG)
1
1 618,5
1 695,1
2
1 636,1
1 713,5
3
1 680,3
1 760,0
4
1 711,0
1 792,5
5
1 742,0
1 825,0
6
1 772,7
1 857,3
7
1 803,6
1 890,5
8
1 834,3
1 923,6
9
1 865,4
1 956,7
10
1 897,0
1 990,2
11
1 928,3
2 023,7
12
1 959,8
2 057,2
13
1 991,4
2 090,8
14
2 023,4
2 124,5
15
2 055,3
2 158,0
16
2 087,0
2 191,6
17
2 119,1
2 225,3
18
2 151,2
2 258,9
19
2 183,1
2 292,7
20
2 215,1
2 326,2
21
2 246,9
2 360,0
C. Status komornika
Za okres kształcenia w grupie zaszeregowania v4 uznaje się pierwszy rok pracy
(§ 66 ust. 2 pkt 3 VBG). Zakończenie okresu kształcenia w rozumieniu VBG nie może
nastąpić przed zakończeniem kształcenia podstawowego (§ 66 ust. 5 zd. 1 VBG),
tj. przed zdaniem egzaminu.
Za okres kształcenia w grupie zaszeregowania v3 uznaje się pierwsze dwa lata pracy
(§ 66 ust. 2 pkt 3 VBG). Zakończenie okresu kształcenia w rozumieniu VBG nie może
nastąpić przed zakończeniem kształcenia podstawowego (§ 66 ust. 5 zd. 1 VBG),
tj. przed zdaniem egzaminu.
Stopień wynagrodzenia jest uzależniony od doświadczenia zawodowego pracownika.
Zgodnie z § 71 ust. 3 VBG pierwsze wynagrodzenie określane jest na podstawie
pierwszego stopnia. Przejście na następny stopień wynagrodzenia następuje
1 stycznia lub 1 listopada roku następującego po upływie okresu wymaganego do
przejścia do następnego stopnia (§ 19 ust. 2 VBG). W braku odmiennych regulacji
okres wymagany dla przejścia na drugi stopień wynagrodzenia wynosi pięć lat, dla
przejścia na kolejne stopnie dwa lata (§ 19 ust. 1 VBG).
Obok wynagrodzenia podstawowego komornikom wypłacany jest dodatek funkcyjny,
który wzrasta wraz z doświadczeniem zawodowym i wynosi od 35,9 do 329,8 euro
(§ 73 ust. 2 VBG).
b.
Uposażenie
Jako urzędnikowi służby publicznej (patrz pkt C.V.5) komornikowi przysługuje
uposażenie na podstawie Ustawy o uposażeniach (GehG)122. Komornicy należą do
ogólnej służby administracyjnej. Wysokość wynagrodzenia urzędników należących
do tej grupy jest uzależniona od grupy zaszeregowania i stopnia wynagrodzenia
(§ 28 ust. 1 GehG). Komornicy należą do grupy zaszeregowania A 3. Ich uposażenie
wynika z tabeli określonej w § 28 ust. 1 GehG (zob. tabela 5).
Tabela 5. Wysokość uposażenia komorników po nowelizacji w 2014 r. (w euro –
butto)
122
Ustawa z 29 lutego 1956 r. o uposażeniach 1956 – GehG), Bundesgesetz über die Bezüge der
Bundesbeamten (Gehaltsgesetz 1956 – GehG), BGBl. nr 54/1956, ze zm.
39
C. Status komornika
40
Stopień
wynagrodzenia
Grupa zaszeregowania A 3
1
1 582,7
2
1 620,2
3
1 657,7
4
1 695,6
5
1 733,0
6
1 770,7
7
1 808,2
8
1 856,9
9
1 906,9
10
1 956,6
11
2 006,8
12
2 057,6
13
2 117,0
14
2 176,4
15
2 250,4
16
2 323,9
17
2 400,7
18
2 477,0
19
2 553,5
Stopień wynagrodzenia jest uzależniony od doświadczenia zawodowego urzędnika.
Zgodnie z § 28 ust. 2 GehG pierwsze uposażenie określane jest na podstawie
pierwszego stopnia. Przejście na następny stopień uposażenia następuje 1 stycznia
lub 1 listopada roku następującego po upływie okresu wymaganego dla przejścia do
następnego stopnia (§ 8 ust. 2 GehG). W braku odmiennych regulacji okres
C. Status komornika
41
wymagany do przejścia na drugi stopień uposażenia wynosi pięć lat, do przejścia na
kolejne stopnie – dwa lata (§ 8 ust. 2 GehG).
Obok uposażenia komornikom jest wypłacany dodatek funkcyjny, który wzrasta wraz
z doświadczeniem zawodowym i wynosi od 31,90 do 319,20 euro (§ 30 ust. 1 GehG).
Obciążenie urzędników z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne jest niższe niż
w odniesieniu do pracowników zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, a tym
samym nawet przy identycznym wynagrodzeniu brutto kwota netto otrzymywana
przez urzędników jest wyższa.
c.
Wynagrodzenie z tytułu czynności egzekucyjnych
Za czynności egzekucyjne podjęte przez komorników przysługuje im wynagrodzenie
na podstawie Ustawy o opłatach egzekucyjnych (VGebG). Zostało ono gruntownie
zmodernizowane w ramach nowelizacji EO 2003. Celem tych zmian było zwiększenie
efektywności postępowania egzekucyjnego przez wprowadzenie wynagrodzenia
uzależnionego
od
wyniku
działalności
komornika
oraz
uproszczenie
dotychczasowego systemu123.
Regulacje VGebG dotyczące wynagrodzenia przysługującego komornikowi dotyczą
wewnętrznego stosunku między nim a federacją jako jego pracodawcą; są one
niezależne od zawartej w tej ustawie regulacji obowiązku uiszczania opłat
egzekucyjnych przez wierzyciela (stosunek zewnętrzny między nim a sądem)124.
W odniesieniu do tego ostatniego patrz pkt E.III.2.
Wynagrodzenie przysługujące komornikowi na podstawie VGebG jest finansowane
z (fikcyjnej) puli wszystkich opłat egzekucyjnych, które są wnoszone przez wierzycieli
wraz ze złożeniem wniosku egzekucyjnego (patrz pkt E.III.2)125. Wyjątki dotyczą
sytuacji, w których komornik może pobrać swoje wynagrodzenie bezpośrednio
z kwoty uiszczonej przez dłużnika lub sumy uzyskanej z licytacji ruchomości (patrz
123
124
XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 19 oraz Jakusch, ÖJZ 2004, 201.
125
XXV- Gesetzgebungsperiode), s. 12.
C. Status komornika
42
niżej). Wysokość wynagrodzenia komornika jest jednak niezależna od wysokości
opłaty
egzekucyjnej
uiszczonej
w
danym
postępowaniu
przez
wierzyciela
i przysługuje komornikowi w wysokości określonej w VGebG także wtedy, gdy opłata
egzekucyjna uiszczona przez wierzyciela jest niższa lub wyższa126, a tym samym
także w razie zwolnienia go od kosztów sądowych.
Na podstawie § 4 ust. 1 VGebG komornik za zgodne z prawem i prawidłowe
wykonanie czynności egzekucyjnych otrzymuje wynagrodzenie oraz zwrot kosztów
podróży (w odniesieniu do tych ostatnich patrz pkt C.VI.3.d). Powyższe
wynagrodzenie obejmuje (§ 4 ust. 2 VGebG) wynagrodzenie od kwot, które zostały
zapłacone komornikowi przez dłużnika lub pobrane przez komornika, oraz
wynagrodzenie zależne od sumy uzyskanej z egzekucji, pobierane z kwoty uzyskanej
w ten sposób i podlegającej podziałowi między wierzycieli. Tym samym
wynagrodzenie komornika jest uzależnione od pojętych przez niego czynności i ich
wyniku127.
Za dokonanie jednej czynności w ramach kilku postępowań egzekucyjnych
komornikowi przysługuje wynagrodzenie w każdym z tych postępowań (§ 5 VGebG).
W jednym
postępowaniu
komornikowi
może
wyjątkowo
przysługiwać
kilka
wynagrodzeń: zgodnie z § 6 ust. 2 VGebG wynagrodzenie za zajęcie ruchomości
(§ 11 VGebG, patrz pkt 4 tabeli 6), zapłatę roszczenia (§ 8a VGebG) lub w razie
wykazania
zapłaty
przez
dłużnika
przy
przeprowadzeniu
drugiej
próby
wyegzekwowania roszczenia (§ 11 ust. 2 zd. 2 VGebG, patrz pkt 4 tabeli 6) oraz za
zbycie ruchomości (§ 8b VGebG) przysługują niezależnie od siebie. Jednakże
kumulacja wynagrodzeń jest zasadna tylko wtedy, gdy podczas pierwszej czynności
komornika nie dojdzie do całkowitego zaspokojenia roszczenia; w tej sytuacji
wynagrodzenie za zajęcie ruchomości nie przysługuje (§ 6 ust. 2 VGebG).
Wynagrodzenie niezależne od wysokości sumy uzyskanej z egzekucji przysługuje za
dokonanie
określonych
126
Mohr, ZIK 2004, 46.
127
Mohr, ZIK 2004, 46.
czynności;
jego
wysokość
jest
uregulowana
w
C. Status komornika
43
poszczególnych paragrafach VGebG i została przez ustawodawcę ustalona przy
uwzględnieniu nakładu pracy koniecznego do podjęcia poszczególnych czynności128.
Tabela 6. Najważniejsze regulacje dotyczące wynagrodzenia komorników z
tytułu czynności egzekucyjnych
Rodzaj egzekucji, podjęta czynność
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
128
Sporządzenie wykazu majątku
Egzekucja z nieruchomości przez zarząd
przymusowy:
Wprowadzenie
zarządcy
przymusowego
w posiadanie nieruchomości
Egzekucja z nieruchomości przez licytację:
1.
Wprowadzenie
zarządcy
tymczasowego
w posiadanie nieruchomości
2. Wydanie ruchomości nabywcy
3. Wycena lub oględziny nieruchomości
Egzekucja z ruchomości:
1. Zajęcie ruchomości
W razie zbycia zajętego przedmiotu komornikowi
przysługuje dodatkowo wynagrodzenie zależne od
sumy uzyskanej z licytacji zgodnie z § 8b VGebG
(patrz niżej).
2. W razie wykazania przez dłużnika całkowitego
zaspokojenia roszczenia przy pierwszej czynności
komornika
3. W razie wykazania przez dłużnika zaspokojenia
roszczenia przy kolejnej czynności komornika
4. Zaniechanie zajęcia z powodu braku
przedmiotów podlegających zajęciu
5. W razie braku podstaw do poboru
wynagrodzenia na podstawie pozycji nr 1–3
powyżej
Egzekucja z innych praw majątkowych:
1. Opis tych praw w celu zajęcia
2. Wprowadzenie najemcy lub dzierżawcy tych
praw w ich posiadanie
W pozostałym zakresie odpowiednie zastosowanie
znajduje § 11 VGebG (patrz pkt 4 tabeli).
Egzekucja obowiązku wydania rzeczy ruchomych:
Odebranie rzeczy
Egzekucja obowiązku opróżnienia lokalu:
Opróżnienie lokalu
W razie niezakończenia rozpoczętego opróżniania
lokalu
Wysokość
wynagrodzenia
2 euro
Podstawa
prawna
§ 8 VGebG
§ 9 VGebG
20 euro
§ 10 VGebG
20 euro
20 euro
4,50 euro
§ 11 VGebG
6 euro
4,50 euro
połowa
wynagrodzenia
na podstawie
pozycji nr 1,
maks. 21 euro
2 euro
0,70 euro
§ 12 VGebG
4,50 euro
20 euro
§ 13 VGebG
4,50 euro
§ 14 VGebG
30 euro
15 euro
C. Status komornika
W egzekucji świadczeń pieniężnych (z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości)
komornikowi przysługuje ponadto wynagrodzenie uzależnione od wysokości kwot,
które zostały zapłacone komornikowi przez dłużnika (w gotówce lub na jego konto
bankowe) lub pobrane przez komornika. Zgodnie z § 8a VGebG wynosi ono:
1)
do kwoty 150 euro – 5,0%,
2)
od nadwyżki do kwoty 400 euro – 3,0%,
3)
od nadwyżki do kwoty 800 euro – 1,5%,
4)
od nadwyżki do kwoty 4 000 euro – 1,0%,
5)
od nadwyżki do kwoty 8 000 euro – 0,7%,
6)
od nadwyżki do kwoty 50 000 euro – 0,3% i
7)
od nadwyżki – 0,15%,
jednak nie mniej niż 6 euro.
Ponadto w razie zbycia przez komornika ruchomości dłużnika komornikowi
przysługuje wynagrodzenie zależne od wysokości sumy uzyskanej z tego tytułu (§ 8b
VGebG); jego wysokość jest obliczana na podstawie stawek określonych w § 8a
VGebG (patrz wyżej).
d.
Zwrot kosztów podróży
Na podstawie VGebG komornikom przysługuje także zwrot kosztów podróży. Jego
wysokość jest uzależniona od struktury rewiru egzekucyjnego (lub większości jego
obszaru129) przydzielonego komornikowi i zgodnie z § 19 ust. 1 i § 20 ust. 1 VGebG
wynosi:
1)
w odniesieniu do centrum miasta mającego dobrą komunikację publiczną – 1,10
euro,
129
44
C. Status komornika
45
2)
w odniesieniu do miejskiego obszaru zabudowanego lub obszaru należącego
do
aglomeracji,
na
których
terenie
dokonanie
czynności
egzekucyjnych
z wykorzystaniem środków komunikacji publicznej nie jest możliwe130 – 1,60 euro,
3)
w odniesieniu do średnio lub gęsto zabudowanego obszaru wiejskiego – 2,30
euro,
4)
w odniesieniu do rzadko zaludnionego obszaru wiejskiego charakteryzującego
się dużym rozproszeniem ludności131 – 3 euro,
5)
w odniesieniu do bardzo rzadko zaludnionego obszaru wiejskiego oraz obszaru
wiejskiego o znacznej powierzchni – 3,60 euro.
Zwrot przysługuje jeden raz w każdym postępowaniu egzekucyjnym, niezależnie od
liczby
podróży132.
Tylko
wyjątkowo,
jeżeli
komornikowi
przysługuje
dalsze
wynagrodzenie na podstawie VGebG, otrzymuje on ponownie zwrot kosztów
podróży133. Jeżeli komornik korzystał bezpłatnie z oddanego do jego dyspozycji
pojazdu, nie otrzymuje zwrotu kosztów podróży (§ 19 ust. 2 VGebG).
4.
Czas pracy
Czas pracy komornika jako urzędnika służby publicznej wynika z regulacji BDG.
Zgodnie z § 48 ust. 2 BDG średni tygodniowy czas pracy urzędnika wynosi
40 godzin. Powyższa regulacja znajduje odpowiednie zastosowanie do pracowników
wymiaru sprawiedliwości zatrudnionych na podstawie umowy o pracę (§ 20 ust. 1
VBG).
130
Do tej kategorii należą rzadziej zabudowane obszary miejskie, w tym przedmieścia dużych miast,
małe miasteczka itp., patrz uzasadnienie projektu nowelizacji EO 2003 (Erläuterung der
Regierungsvorlage, 39 der Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 28.
131
Do tej kategorii należą obszary alpejskie, w których gęstość zaludnienia jest niewielka, ale
większość mieszkańców mieszka w dolinach i z reguły nie ma konieczności podejmowania czynności
egzekucyjnych poza obszarem zamieszkałym, patrz uzasadnienie projektu nowelizacji EO 2003
(Erläuterung der Regierungsvorlage, 39 der Beilagen XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 29.
132
133
C. Status komornika
46
VII. Praktyka i informacje statystyczne
1.
Praktyka
Ze względu na niezbyt wysokie dochody zawód komornika nie cieszy się w Austrii
dużą popularnością; ponadto za problem, zarówno dla dłużnika, jak i wierzyciela,
uznawany jest fakt, że komornik nie ma obowiązku umożliwienia im kontaktu z
nim134.
2.
Informacje statystyczne
Poniższe
informacje
Sprawiedliwości
egzekucyjnym”
a.
pochodzą
opracowania
ze
sporządzonego
„Porównania
obciążeń
przez
Ministerstwo
w
postępowaniu
135
.
Zatrudnienie
Poniżej przedstawiono informacje o liczbie osób zatrudnionych na stanowiskach
związanych z egzekucją sądową w przeliczeniu na pełny etat. Powyższe oznacza, że
np. liczba referendarzy może być wyższa, jeżeli część z nich pracuje w niepełnym
wymiarze czasu pracy. Liczbę komorników zestawiono z liczbą ludności, co pozwala
określić, ile osób przypada na jednego komornika. W odniesieniu do liczby
komorników przedstawiono ich zatrudnienie przypadające na wszystkie cztery okręgi
wyższych sądów krajowych; w odniesieniu do pozostałych pracowników podana
została jedynie ich liczba w całej Austrii.
Tabela 7. Liczba osób zatrudnionych na stanowiskach związanych z egzekucją
sądową w przeliczeniu na pełny etat w latach 2010–2013
Sędziowie
Referendarze
Kandydaci na referendarza
Kierownicy sekretariatu
Pracownicy sekretariatu
Służba komornicza
Hala aukcyjna
2010
44,55
154,75
29,72
202,19
194,63
354,26
2,95
2011
43,28
158,61
22,85
199,06
198,11
356,25
2,25
2012
41,62
152,36
14,07
197,94
194,15
348,42
1,67
134
Schmitz, UIHJ Magazine, 2007/21, 53.
135
Bundesministerium für Justiz, Auslastungsvergleich Exekutionssachen 1996–2013.
2013
40,77
145,99
16,33
198,16
181,40
338,73
1,40
C. Status komornika
47
Fex-Pul (wydziały planistyczne i kierownicze w
egzekucji z ruchomości, patrz pkt C.III.3.a)
Suma
14,24
14,75
14,75
14,74
997,29
995,16
964,98
937,52
Poniżej przedstawiono liczbę ludności Austrii i poszczególnych okręgów sądowych
w zestawieniu z liczbą działających na tym obszarze komorników136.
Tabela 8. Liczba ludności Austrii i poszczególnych okręgów sądowych
w zestawieniu z liczbą działających na tym obszarze komorników
Liczba ludności
Liczba
komorników
(na koniec
2013 r.)
Liczba ludności
na jednego
komornika
(w zaokrągleniu
do jedności)
b.
Austria
OLG Wiedeń
OLG Graz
OLG Linz
8.507.786
3.679.647
1.771.127
1.959.692
OLG
Innsbruck
1.097.320
338,73
138,08
80,78
64,60
55,27
23.788
26.649
21.925
30.336
19.854
Wpływ w sprawach egzekucyjnych
Poniżej przedstawiono informacje dotyczące wpływu w sprawach egzekucyjnych
oraz liczba wydanych zleceń przeprowadzenia egzekucji (patrz pkt C.VI.2).
Tabela 9. Wpływ w sprawach egzekucyjnych oraz liczba wydanych zleceń
przeprowadzenia egzekucji w latach 2010–2013
Egzekucja (łącznie)
Licytacja nieruchomości
Zarząd przymusowy nieruchomością
Inne sprawy egzekucyjne należące do
kompetencji sędziów
Eksmisje
Egzekucja z majątku ruchomego
Zlecenia przeprowadzenia egzekucji
136
2010
2011
2012
2013
1.092.105 1.063.750 1.018.450 1.015.082
7.312
6.588
5.738
5.223
369
311
291
221
1.844
1.730
2.207
1.771
13.788
14.071
13.625
13.247
896.978
871.336
835.730
837.205
1.550.470 1.583.975 1.554.526 1.541.188
Stan na początek pierwszego kwartału 2014 r., źródło: http://www.statistik.at; liczbę ludności
w poszczególnych okręgach wyższych sądów krajowych określono jako sumę ludności zamieszkałej
w krajach związkowych należących do okręgu danego sądu.
C. Status komornika
c.
48
Obciążenie
Poniżej przedstawiono informacje dotyczące obciążenia (wpływ w przeliczeniu na
pełny etat) poszczególnych kategorii zatrudnionych w postępowaniu egzekucyjnym.
Tabela
10.
Obciążenia
poszczególnych
kategorii
zatrudnionych
w postępowaniu egzekucyjnym w latach 2010–2013
2010
Łącznie
2011
Na etat
Łącznie
2012
Na etat
Łącznie
2013
Na etat
Łącznie
Na etat
Sędziowie
23.313
523,3
22.700
524,5
21.861
525,3
20.462
501,9
Referendarze
(wraz z
kandydatami na
referendarza)
1.068.792
5.793,9
1.041.050
5.737,1
996.589
5.988,0
994.620
6.127,5
Sekretariat
1.092.105
2.752,1
1.063.750
2.678,3
1.018.450
2.597,5
1.015.082
2.674,4
Egzekucja
z majątku
ruchomego
896.978
2.532,0
871.336
2.445,9
835.730
2.398,6
837.205
2.471,6
Zlecenia
przeprowadzenia
egzekucji
1.550.470
4.376,6
1.583.975
4.376,6
1.554.526
4.461,6
1.541.188
4.549,9
Komornicy
D. Wybrane kwestie dotyczącego przebiegu postępowania egzekucyjnego
D.
Wybrane
kwestie
dotyczącego
przebiegu
49
postępowania
egzekucyjnego
I.
Dopuszczalność egzekucji z punktu widzenia jej celowości
Jedną z przesłanek dopuszczalności egzekucji jest istnienie interesu wierzyciela
w przeprowadzeniu egzekucji137. Z powyższego wymogu wynika (1) zasada pokrycia
kosztów oraz (2) niedopuszczalność bezcelowych egzekucji.
1.
Zasada pokrycia kosztów
Postępowanie egzekucyjne nie jest celem samym w sobie i ma prowadzić do
zaspokojenia wierzyciela138. Tym samym, jeżeli można się spodziewać, że kwota
uzyskana w drodze egzekucji nie przekroczy kosztów postępowania, postępowanie
egzekucyjne podlega umorzeniu na wniosek lub z urzędu przez sędziego (§ 39 ust. 1
pkt
8 EO).
wierzyciela
2.
Przed umorzeniem postępowania
konieczne
jest
wysłuchanie
139
, co może nastąpić w formie pisemnej lub ustnej.
Zakaz bezcelowych egzekucji
Postępowanie egzekucyjne nie może służyć wierzycielowi jako środek przymusu140;
tym samym niedopuszczalna jest nie tylko egzekucja nieprowadząca do pokrycia
kosztów postępowania (patrz pkt 1 powyżej), lecz także wszelkie bezcelowe
postępowania egzekucyjne141. Egzekucja jest bezcelowa np. w razie przewidywanej
niemożności zbycia nieruchomości, do której skierowano egzekucję142. W razie
bezcelowości egzekucji sąd egzekucyjny (działający przez sędziego) zwraca wniosek
o przeprowadzenie egzekucji lub umarza postępowanie. Podobne uprawnienie nie
przysługuje komornikowi.
Ponadto zgodnie z § 252f EO wniosek o udzielenie zezwolenia na egzekucję lub
o ponowne podjęcie czynności egzekucyjnych, skierowany przeciwko dłużnikowi,
137
138
139
Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Rebernig § 39 EO nb. 58.
140
OGH 30.11.1994, 3 Ob 35/93, RIS; 17.7.2003, 3 Ob 100/03g, ZIK 2004, 36.
141
Roth/Holzhammer s. 10; Burgstaller/Deixler-Hübner/Deixler-Hübner/Rebernig § 39 EO nb. 38.
142
50
wobec którego w ciągu ostatnich sześciu miesięcy egzekucja nie mogła zostać
przeprowadzona z powodu braku przedmiotów podlegających zajęciu, podlega
wprawdzie uwzględnieniu, lecz jego wykonanie może nastąpić najwcześniej sześć
miesięcy po ostatniej bezskutecznej próbie egzekucji, chyba że jego wcześniejsze
wykonanie jest obiecujące. Jeżeli wierzyciel uprawdopodobni, że w międzyczasie
w posiadaniu dłużnika znajdują się przedmioty podlegające zajęciu, wówczas
wniosek egzekucyjny podlega wykonaniu przed upływem powyższego terminu.
II.
Przebieg postępowania egzekucyjnego
Poniżej przedstawiono typowy przebieg postępowania egzekucyjnego prowadzonego
przez komornika na przykładzie egzekucji z ruchomości.
1.
Etapy postępowania
Postępowanie egzekucyjne w Austrii składa się z dwóch etapów: postępowania
w przedmiocie dopuszczenia egzekucji, poprzedzającego właściwe postępowanie
egzekucyjne (tzw. postępowanie w przedmiocie udzielenia zezwolenia na egzekucję,
Bewilligungsverfahren)
oraz
właściwego
postępowania
egzekucyjnego.
Oba
postępowania są prowadzone z reguły przez ten sam sąd egzekucyjny.
Postępowanie w przedmiocie dopuszczenia egzekucji (udzielenia zezwolenia na
egzekucję) rozpoczyna się z chwilą złożenia wniosku egzekucyjnego przez
wierzyciela i kończy się wydaniem postanowienia o udzieleniu zezwolenia na
egzekucję lub postanowienia oddalającego wniosek wierzyciela. Postanowienie to
jest doręczane wierzycielowi i dłużnikowi, chyba że wierzyciel wnioskował
o przeprowadzenie egzekucji wyłącznie z ruchomości, wówczas – w celu uzyskania
efektu zaskoczenia dłużnika – postanowienie o zezwoleniu na egzekucję jest mu
doręczane przez komornika w chwili podjęcia pierwszej czynności egzekucyjnej143.
Środki zaskarżenia przeciwko tym rozstrzygnięciom nie są przedmiotem niniejszego
opracowania.
Po zakończeniu postępowania w przedmiocie udzielenia zezwolenia na egzekucję
przeprowadzane jest właściwe postępowanie egzekucyjne, które powinno się
143
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 44 i n.
51
zakończyć zaspokojeniem wierzyciela. Rozpoczyna się ono z chwilą otrzymania
przez właściwy organ egzekucyjny zlecenia dokonania czynności egzekucyjnej144.
2.
Priorytet egzekucji z wynagrodzenia za pracę
Co do zasady dopuszczalne jest skierowanie egzekucji do różnych składników
majątku dłużnika, jednakże zezwolenie na przeprowadzenie egzekucji może być
ograniczone do poszczególnych rodzajów egzekucji, jeżeli jest oczywiste, że są one
wystarczające do zaspokojenia wierzyciela (§ 14 ust. 1 EO).
Ustawodawca uznaje egzekucję z wynagrodzenia za pracę za bardziej efektywną,
zajmującą mniej czasu i mniej pracochłonną niż egzekucja z ruchomości145. Tym
samym zmierza on do zmniejszenia liczby egzekucji z ruchomości, w szczególności
przez odpowiednią regulację kosztów postępowania egzekucyjnego (patrz pkt
E.III.1.c). Ponadto, jeżeli trwa egzekucja z wynagrodzenia za pracę lub z innych
dochodów okresowych, egzekucja tego samego roszczenia z ruchomości dłużnika
jest podejmowania tylko wtedy, gdy (1) egzekucja z wynagrodzenia za pracę jest
bezskuteczna, ponieważ nie można ustalić trzeciodłużnika; (2) trzeciodłużnik
w swoim oświadczeniu nie uznał istnienia zajętego roszczenia lub nie złożył żadnego
oświadczenia albo (3) wierzyciel złożył wniosek o przeprowadzenie egzekucji
z ruchomości po otrzymaniu oświadczenia trzeciodłużnika (§ 14 ust. 2 EO). Oznacza
to, że sąd może udzielić zezwolenia na przeprowadzenie także egzekucji
z ruchomości, jednakże komornik nie podejmuje czynności egzekucyjnych146.
W celu uniemożliwienia obejścia powyższej regulacji przez uprzednie złożenie
wniosku o egzekucję z ruchomości, a następnie o egzekucję z wynagrodzenia za
pracę, ustawodawca uregulował także odwrotną sytuację147. Po uzyskaniu
zezwolenia
na
egzekucję
z
ruchomości
dłużnika
wierzyciel
może
wnosić
o przeprowadzenie egzekucji z wynagrodzenia za pracę tylko wtedy, gdy upłynął
przynajmniej rok od tego zezwolenia lub wierzyciel uprawdopodobni, że dopiero po
złożeniu wniosku o udzielenie zezwolenia na egzekucję z ruchomości dowiedział się,
iż dłużnikowi przysługują roszczenia z tytułu wynagrodzenia za pracę (§ 14 ust. 3
144
145
Do końca akapitu za Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 43.
146
Kieweler, JBl 2013, 12 (15).
147
Angst/Jakusch § 14 EO nb. 19; Kieweler, JBl 2013, 12 (15).
52
EO). Powyższe ograniczenie obowiązuje także wtedy, gdy egzekucja z ruchomości
jest bezskuteczna148.
Pewne ograniczenia dotyczą także egzekucji z nieruchomości, która podlega
wstrzymaniu, jeżeli trwa egzekucja z wierzytelności płatnych okresowo lub
z ruchomości, a wartość zajętych wierzytelności pozwala na przyjęcie, że roszczenie
wierzyciela zostanie zaspokojone w ciągu roku, lub wartość zajętych ruchomości jest
wystarczająca do jego pokrycia (§ 99b i 203 EO). Jednakże regulacje te znajdują
zastosowanie
tylko
wtedy,
gdy
jednocześnie
prowadzona
jest
egzekucja
z wierzytelności lub ruchomości, a tym samym wierzyciel może je łatwo obejść,
wnioskując o przeprowadzenie tylko egzekucji z nieruchomości149.
3.
Wniosek wierzyciela
Ze
względu
na
przekazanie
całości
postępowania
egzekucyjnego
sądowi
egzekucyjnemu (patrz pkt B.I) wierzyciel nie może skierować swojego wniosku
egzekucyjnego bezpośrednio do komornika, lecz musi zwrócić się do sądu
egzekucyjnego.
4.
Zlecenie egzekucji
Po udzieleniu zezwolenia na egzekucję (patrz pkt 1 powyżej), jeżeli istnieje
konieczność podjęcia czynności egzekucyjnych, sąd egzekucyjny zleca komornikowi
przeprowadzenie egzekucji. Przeciwko postanowieniom sądu dotyczącym udzielenia
komornikowi zlecenia dokonania czynności egzekucyjnych nie przysługuje odrębny
środek zaskarżenia (§ 66 ust. 1 pkt 4 EO). W razie udzielenia zlecenia akta sprawy
są przekazywane wydziałowi egzekucyjnemu (§ 551 ust. 1 zd. 1 Geo). Szczególne
polecenia dotyczące przeprowadzenia czynności egzekucyjnych, o których dłużnik
nie jest powiadamiany, są przekazywane przez sędziego ustnie lub odrębnym
pismem (§ 551 ust. 1 zd. 2 Geo).
5.
Działalność komornika
Przekazanie czynności egzekucyjnej komornikowi zawiera zlecenie podejmowania
czynności egzekucyjnych aż do wykonania zlecenia w całości lub ustalenia, że nie
148
149
Kieweler, JBl 2013, 12 (18).
53
może ono zostać wykonane (§ 25 ust. 2 zd. 1 EO, patrz pkt C.VI.2). Na tej podstawie
komornik może podejmować wszystkie czynności egzekucyjne należące do jego
kompetencji bez konieczności wielokrotnego zwracania się do sądu egzekucyjnego
o wydanie odpowiedniego zlecenia. Jeżeli pierwsza czynność nie doprowadzi do
zaspokojenia wierzyciela, komornik jest zobowiązany do podjęcia dalszych czynności
na podstawie tego samego zlecenia150. W egzekucji z ruchomości komornik jest – co
do zasady – zobowiązany do podjęcia dwóch dalszych prób egzekucji (§ 252b EO).
W ramach egzekucji z ruchomości komornik udaje się do miejsca zamieszkania
dłużnika (w razie potrzeby wielokrotnie) i wzywa go do zapłaty długu (§ 25a, 25b,
252b, 252c EO). W razie braku zapłaty komornik zajmuje ruchomości dłużnika przez
umieszczenie na nich znaku zajęcia lub przyjęcie ich na przechowanie, a następnie
najwcześniej po upływie trzech tygodni od zajęcia dokonuje ich sprzedaży w drodze
licytacji publicznej lub licytacji internetowej (§ 253 ust. 1, § 270, 273 ust. 1, § 277a
EO). Z podjętych czynności komornik sporządza protokół (§ 60 EO). Ponadto jest on
zobowiązany do poinformowania wierzyciela i sądu o stanie postępowania (patrz pkt
C.VI.2). Suma uzyskana ze sprzedaży podlega podziałowi pomiędzy wierzycieli
(§ 286 i n. EO).
6.
Zakończenie egzekucji
Postępowanie egzekucyjne kończy się bez konieczności wydawania postanowień
przez
sąd
egzekucyjny
w
razie
całkowitego
zaspokojenia
wierzyciela151.
W pozostałych przypadkach do zakończenia egzekucji prowadzi postanowienie sądu
egzekucyjnego o jej umorzeniu.
III.
Rozstrzygnięcia w postępowaniu egzekucyjnym
Z wyłączeniem rozstrzygnięć w przedmiocie powództw egzekucyjnych (patrz pkt F.II)
oraz o ile ustawa nie stanowi inaczej, rozstrzygnięcia w postępowaniu egzekucyjnym
zapadają w formie postanowień (§ 62 EO).
Postanowienia podjęte w postępowaniu egzekucyjnym poza rozprawą są doręczane
stronom i innym uczestnikom postępowania (§ 64 ust. 1 zd. 1 EO). Doręczenie
150
151
następuje niezależnie od tego, czy dane postanowienie podlega zaskarżeniu152.
Wyjątek od tej zasady dotyczy postanowień oddalających wnioski, które zostały
wydane poza rozprawą lub bez przesłuchania drugiej strony153, które są doręczane
tylko wnioskodawcy (§ 64 ust. 1 zd. 2 EO), chyba że wnioskował on o ich doręczenie
także drugiej stronie.
Postanowienia ogłoszone na rozprawie lub podczas podejmowania czynności
urzędowej podlegają również doręczeniu stronom i innym uczestnikom postępowania
obecnym na rozprawie lub przy dokonywaniu czynności, o ile przysługuje im środek
zaskarżenia lub jeżeli mogą one na podstawie tego postanowienia prowadzić
egzekucję (§ 64 ust. 2 zd. 1 EO). Jeżeli strony lub inni uczestnicy nie byli obecni na
rozprawie lub przy dokonywaniu czynności, doręczane są im także postanowienia
niepodlegające zaskarżeniu, jeżeli jest to konieczne z punktu widzenia celowego
prowadzenia postępowania (§ 64 ust. 2 zd. 2 EO), np. jeżeli postanowienie nakłada
na nieobecnego obowiązek podjęcia pewnych czynności154.
Zgodnie z § 428 ust. 1 ZPO tylko postanowienia oddalające wnioski oraz
postanowienia rozstrzygające o sprzecznych ze sobą wnioskach podlegają
uzasadnieniu155. W odniesieniu do stosowania tego przepisu do postanowień
w przedmiocie kosztów postępowania patrz pkt E.II.2.
152
153
Drugi wyjątek dotyczy umorzenia postępowania wskutek cofnięcia wniosku egzekucyjnego przez
wierzyciela (§ 39 ust. 1 pkt 6 EO).
154
155
Patrz też OGH 26.4.2006, 3 Ob 16/06h, JBl 2007, 106.
54
E. Koszty postępowania egzekucyjnego
55
E.
Koszty postępowania egzekucyjnego
I.
Wprowadzenie
W odniesieniu do kosztów postępowania egzekucyjnego w Austrii można wyróżnić
trzy kategorie zagadnień: (1) zasady zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego
między stronami, (2) odpowiedzialność stron postępowania egzekucyjnego za koszty
i wydatki w postępowaniu egzekucyjnym wobec państwa oraz (3) odpowiedzialność
stron postępowania egzekucyjnego wobec ich pełnomocników procesowych156.
Ostatnia kwestia nie jest przedmiotem niniejszego opracowania.
II.
Zwrot kosztów postępowania egzekucyjnego między stronami
Koszty postępowania egzekucyjnego nie należą do kosztów procesu i są odrębnie
uregulowane w EO.
1.
Zasady zwrotu kosztów między stronami
a.
Zwrot kosztów wierzycielowi
Zasady ogólne
Zgodnie z § 74 ust. 1 EO, w braku odmiennej regulacji, dłużnik jest zobowiązany
zwrócić
wierzycielowi
na
jego
żądanie
wszystkie
koszty
postępowania
egzekucyjnego konieczne dla dochodzenia jego praw. Obowiązek zwrotu kosztów
wierzycielowi przez dłużnika jest oparty na założeniu, że do ich powstania
doprowadziło zachowanie dłużnika, albowiem z tytułu egzekucyjnego wynika, że jest
on zobowiązany do świadczenia na rzecz wierzyciela157.
Jeżeli ustawa nie wyklucza zwrotu określonych kosztów, sąd po starannym
rozważeniu rozstrzyga, które koszty poniesione przez wierzyciela były konieczne
(§ 74 ust. 1 EO).
Najważniejszym przykładem ustawowego ograniczenia zwrotu określonych kosztów
jest § 253b EO, zgodnie z którym wierzycielowi nie przysługuje roszczenie o zwrot
kosztów jego udziału w przeprowadzeniu egzekucji z ruchomości, jeżeli kwota
156
Gaul/Schilken/Becker-Eberhard/Becker-Eberhard § 46 nb. 1.
157
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 128; Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 75 EO nb. 1.
56
główna dochodzonego roszczenia nie przekracza 2700 euro. Udział wierzyciela w
egzekucji z ruchomości ma na celu uzyskanie przez niego wiedzy o sytuacji
majątkowej dłużnika, co w perspektywie pozwala ocenić celowość składania nowych
wniosków egzekucyjnych lub wniosku o ogłoszenie upadłości dłużnika. Niemniej
w odniesieniu do roszczeń, które nie przekraczają określonej kwoty, korzyści
wynikające z uzyskania tych informacji są niewspółmierne do kosztów, które z tego
powodu powstają po stronie dłużnika158. Udział wierzyciela w egzekucji z ruchomości
jest z reguły wykonywany przez adwokata; tym samym koszty zastępstwa wierzyciela
w egzekucji z ruchomości podlegają zwrotowi tylko wtedy, gdy egzekwowane
roszczenia przekracza kwotę 2700 euro, a ponadto jeżeli udział wierzyciela lub jego
pełnomocnika był konieczny dla dochodzenia praw wierzyciela, co podlega ocenie
w każdym przypadku osobno159.
Kosztami podlegającymi zwrotowi są nie tylko koszty samego postępowania
egzekucyjnego,
lecz
także
koszty
czynności
podjętych
przed
wszczęciem
postępowania, w tym np. koszty ustalenia adresu dłużnika czy też jego majątku160.
Aby uznać koszty konkretnej czynności za konieczne dla dochodzenia praw przez
wierzyciela, dana czynność musi być nie tylko konieczna dla postępowania
egzekucyjnego i zakończona sukcesem, lecz także pozostawać w odpowiednim
stosunku do celu, do którego wierzyciel dąży161. Zgodnie z regułą zaproponowaną
przez H.W. Faschinga, jednego z najbardziej znanych procesualistów austriackich,
za konieczne uznaje się koszty tych czynności, które przy minimalnym nakładzie
mają maksymalne szanse powodzenia162. Tym samym należy brać pod uwagę, czy
dany cel może zostać osiągnięty mniejszym nakładem. Ponadto czynność, która
doprowadziła do powstania kosztów, musi być zakończona sukcesem, przy czym nie
oznacza to zaspokojenia roszczenia wierzyciela, lecz dopuszczalność wnioskowanej
czynności163. Tym samym wierzycielowi nie przysługuje zwrot kosztów, jeżeli
wniosek o przeprowadzenie danej czynności został oddalony lub odrzucony, jak
158
LG Ried 31.10.2006, 6 R 283/06v, ZIK 2007, 71.
159
Burgstaller/Deixler-Hübner/Mini § 253b EO nb. 10.
160
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 128; Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 5.
161
Angst/Jakusch § 74 EO nb. 17; Rassi, Zak 2007, 403 (404).
162
Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 7.
163
Angst/Jakusch § 74 EO nb. 17 i 19; Rassi, Zak 2007, 403 (404).
57
również zwrot kosztów, które powstały wyłącznie z jego winy164, np. kosztów
usunięcia braków formalnych pisma procesowego165 lub kosztów detektywa
wynajętego w celu ustalenia miejsca zamieszkania dłużnika, co było konieczne tylko
dlatego, że wierzyciel we wniosku o udzielenie informacji z danych meldunkowych
błędnie wpisał nazwisko dłużnika166.
Ponadto z zasady konieczności kosztów wynika obowiązek łączenia wniosków
egzekucyjnych przez wierzyciela167. Co do zasady, jeżeli wierzyciel złożył w krótkim
odstępie czasu (tj. w ciągu trzech miesięcy) kilka wniosków o egzekucję tego samego
roszczenia, wówczas przysługuje mu zwrot jedynie tych kosztów, które powstałyby,
gdyby połączył on wszystkie wnioski w jednym piśmie, chyba że było to niemożliwe
lub niecelowe.
Wyjątki od obowiązku zwrotu kosztów wierzycielowi
Z założenia, że do powstania kosztów egzekucyjnych doprowadziło zachowanie
dłużnika (patrz pkt (1) powyżej), wynika również, iż dłużnik nie ma obowiązku zwrotu
kosztów egzekucji wierzycielowi w tych sytuacjach, w których domniemanie
prawidłowości
tytułu
egzekucyjnego
zostało
obalone;
wówczas
wyjątkowo
wierzycielowi nie przysługuje roszczenie o zwrot kosztów. Ww. wyjątki od zasady
zwrotu kosztów przez wierzycielowi są uregulowane w § 75 EO. Można je podzielić
na dwie grupy168:
1)
sytuacje, w których postępowanie egzekucyjne zostało umorzone, przy czym
dla umorzenia postępowania wina wierzyciela nie ma znaczenia; do tej kategorii
należą przede wszystkim:
a) umorzenie postępowania egzekucyjnego wskutek uwzględnienia powództwa
opozycyjnego lub powództwa impugnacyjnego (w odniesieniu do powództw
egzekucyjnych patrz pkt F.II),
164
Angst/Jakusch § 74 EO nb. 15b.
165
OGH 24.11.1999, 3 Ob 178/99v, RIS.
166
LG Linz, za Angst/Jakusch § 74 EO nb. 15b.
167
Cały akapit za Angst/Jakusch § 74 EO nb. 32 i n.; Rassi, Zak 2007, 403 (406) oraz
Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 12; patrz też LG Feldkirch 17.3.2008, 2 R 70/08x, RIS.
168
Za Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 129.
58
b) tytuł egzekucyjny został prawomocnie uznany na nieważny, uchylony lub ustalono
jego bezskuteczność, chyba że jest to skutkiem uwzględnienia wniosku dłużnika
o przywrócenie terminu w postępowaniu rozpoznawczym,
c) umorzenie egzekucji z powodu braku odpowiedniej podstawy w postaci tytułu
egzekucyjnego lub braku wykonalności tytuł egzekucyjnego;
2)
klauzulę generalną, zgodnie z którą obowiązek zwrotu kosztów postępowania
egzekucyjnego odpada, jeżeli zostało ono umorzone z innego powodu, który był
znany wierzycielowi w chwili składania wniosku o dopuszczenie egzekucji lub
wszczęcia właściwego postępowania egzekucyjnego.
Powyższa klauzula generalna znajduje zastosowanie np. w razie wszczęcia
egzekucji
mimo
ogłoszenia
upadłości
dłużnika,
która
została
prawidłowo
obwieszczona, w razie umorzenia egzekucji z powodu jej bezskuteczności, jeżeli
wniosek egzekucyjny został złożony przez wierzyciela, mimo że niedawno egzekucja
z tego samego majątku została umorzona jako bezskuteczna i brak okoliczności
przemawiających
za
zmianą
sytuacji
majątkowej
dłużnika169.
Zgodnie
z orzecznictwem omawiana klauzula generalna znajduje zastosowanie także w razie
niewiedzy wierzyciela o okoliczności stanowiącej podstawę umorzenia postępowania,
jeżeli wynika ona z niedbalstwa wierzyciela170.
b.
Zwrot kosztów dłużnikowi
Dłużnikowi, co do zasady, nie przysługuje zwrot kosztów poniesionych przez niego
w postępowaniu egzekucyjnym, bowiem jego wszczęcie stanowi skutek zwłoki
dłużnika171. Od tej reguły zachodzą jednak wyjątki.
Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, w których zgodnie z § 75 EO wierzycielowi nie
przysługuje zwrotu kosztów od dłużnika. W tej sytuacji dłużnik może się domagać
zwrotu poniesionych kosztów od wierzyciela172.
169
170
Angst/Jakusch § 75 EO
Hübner/Fucik § 75 EO nb. 5.
171
172
nb. 5;
Neumayr/Nunner-Krautgasser
s. 129;
Burgstaller/Deixler-
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 130; Roth/Holzhammer s. 55.
LGZ Wien 12.10.1998, 46 R 1026/98t, ZIK 1998, 197; Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 75 EO
nb. 7.
Zgodnie z orzecznictwem OGH wyjątek od tej reguły zachodzi także wtedy, gdy
dłużnik wygra postępowanie wpadkowe (np. postępowanie wywołanie wniesieniem
rekursu), wówczas wierzyciel jest zobowiązany zwrócić dłużnikowi koszty tego
postępowania173.
2.
Dochodzenie zwrotu kosztów
Zgodnie z zasadą ogólną, którą § 369 EO statuuje dla egzekucji obowiązku wydania
rzeczy oraz obowiązku działania lub znoszenia, zezwolenie na przeprowadzenie
egzekucji obejmuje także zezwolenie na egzekucję kosztów postępowania
egzekucyjnego, które powstały po stronie wierzyciela174.
Koszty są ustalane, co do zasady, jedynie na żądanie (§ 74 EO). Do dochodzenia
zwrotu kosztów postępowania egzekucyjnego przez wierzyciela zastosowanie
znajduje § 54 ust. 1 ZPO. Pod rygorem utraty prawa ich dochodzenia wszystkie
koszty postępowania egzekucyjnego muszą być wykazane najpóźniej na następnej
rozprawie lub w następnym piśmie procesowym albo – ze względu na specyfikę
postępowania egzekucyjnego – podczas odpowiedniej czynności urzędowej175.
W ten sposób dłużnikowi znana jest ich aktualna wysokość176. Żądanie ich ustalenia
następuje przez złożenie wykazu kosztów wraz z koniecznymi dowodami ich
poniesienia (§ 54 ust. 1 ZPO)177. Niewystarczające jest wnioskowanie o „zwrot
kosztów tego wniosku egzekucyjnego” lub podanie tylko ich łącznej kwoty178. Wykaz
może być przekazany organowi rozstrzygającemu (sędziemu, referendarzowi) lub –
podczas czynności urzędowej – komornikowi179. Koszty sądowe i koszty czynności
komornika (patrz pkt E.III.1 i E.III.2), do których uiszczenia wierzyciel jest
zobowiązany wraz ze złożeniem wniosku egzekucyjnego, powinny być wykazane już
w tym wniosku180.
173
OGH 26.1.1966, 3 Ob 3/66, ÖJZ 1966, 243 (244).
174
Angst/Jakusch § 74 EO nb. 136; Rassi, Zak 2007, 403.
175
Angst/Jakusch § 74 EO nb. 127; Rassi, Zak 2007, 403 (405).
176
Roth/Holzhammer s. 55
177
W opracowaniu pominięto uproszczenia przewidziane w razie złożenia wniosku egzekucyjnego
w postępowaniu elektronicznym (§ 74a EO).
178
Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 23.
179
Rassi, Zak 2007, 403 (405).
180
59
Ze względu jednak na specyfikę postępowania egzekucyjnego, które może się
zakończyć bez postanowienia sądu egzekucyjnego (patrz pkt D.II.6), § 74 ust. 2 EO
wprowadza wyjątek od powyższej zasady. Zgodnie z nim pozostałe koszty
postępowania mogą być dochodzone w terminie czterech tygodni od zakończenia lub
umorzenia postępowania egzekucyjnego. Może to np. mieć miejsce, gdy w toku
postępowania egzekucyjnego po stronie wierzyciela powstały dalsze koszty, które nie
zostały przez niego wykazane we wniosku egzekucyjnym181.
O zwrocie kosztów orzeka sąd, w postępowaniu przed którym koszty powstały182.
Postanowienia w przedmiocie kosztów są wykonalne z chwilą ich wydania (§ 74
ust. 4 EO) i podlegają zaskarżeniu rekursem niezależnie od wartości przedmiotu
zaskarżenia (patrz pkt F.III.3.a). W braku odmiennych uregulowań w EO do
postanowień w przedmiocie kosztów zastosowanie znajduje § 428 ZPO statuujący
obowiązek uzasadniania postanowień oddalających wnioski oraz postanowień
rozstrzygających o sprzecznych ze sobą wnioskach (patrz pkt D.III)183. Tym samym
w razie oddalenia wniosku o przyznanie kosztów postępowania egzekucyjnego
nawet w niewielkiej części, sąd musiałby sporządzić uzasadnienie. W praktyce sądy
odstępują od sporządzania uzasadnień, wskazując, że roszczenie o zwrot kosztów
ma charakter publicznoprawny. Ten sposób postępowania jest przedmiotem krytyki
w piśmiennictwie.
Przeciwko rozstrzygnięciu sądu drugiej instancji w przedmiocie kosztów rekurs
rewizyjny nie przysługuje (patrz pkt F.III.3.e).
Koszty bezskutecznej egzekucji ponosi wierzyciel.
181
Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 26 i Angst/Jakusch § 74 EO nb. 130.
182
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 128 i Burgstaller/Deixler-Hübner/Fucik § 74 EO nb. 27.
183
Do końca akapitu za Angst/Jakusch § 74 EO nb. 144.
60
61
III.
Odpowiedzialność stron wobec państwa za koszty egzekucji
1.
Koszty sądowe
a.
Źródła prawa
Koszty sądowe są w Austrii uregulowane w Ustawie o kosztach sądowych (GGG).184.
Podobnie jak i w Niemczech, także i austriackie ustawy o kosztach charakteryzuje
specyficzna struktura. Ustawa o kosztach sądowych zawiera unormowania w formie
paragrafów i reguluje kwestie ogólne, np. definicje czy zasady ponoszenia kosztów.
Jej obszerniejszą część stanowi „Wykaz opłat” (tzw. Tarif), który zawiera
usystematyzowany tematycznie wykaz kosztów. Dla poszczególnych pozycji wykazu
wskazana jest podstawa poboru opłat i ich wysokość w euro. Każdą grupę wykazu
kosztów uzupełniają wyjaśnienia dotyczące poszczególnych pozycji.
b.
Zasady ponoszenia
W postępowaniu egzekucyjnym obowiązuje § 40 ZPO (co do odpowiedniego
stosowania przepisów ZPO patrz pkt A.II.1), zgodnie z którym każda ze stron uiszcza
koszty wynikające z jej czynności procesowych185. Odnośnie do ich późniejszego
zwrotu między stronami postępowania patrz pkt E.II.1.
Obowiązek
uiszczenia
kosztów
sądowych,
tj.
opłaty
ryczałtowej,
powstaje
w postępowaniu egzekucyjnym z chwilą wniesienia wniosku egzekucyjnego lub –
w odniesieniu do wniosków składanych do protokołu sądu – z chwilą rozpoczęcia
spisywania protokołu (§ 2 pkt 1 lit. e GGG). Podmiotem zobowiązanym do uiszczenia
opłaty w postępowaniu egzekucyjnym jest wnioskodawca, tj. wierzyciel lub osoba
wnosząca środek prawny (§ 7 ust. 1 pkt 1 GGG). Tym samym wierzyciel jest
zobowiązany
wraz
z
wnioskiem
egzekucyjnym
uiścić
opłatę
ryczałtową186.
W postępowaniu w drugiej i trzeciej instancji obowiązek uiszczenia opłaty ryczałtowej
powstaje wraz z wniesieniem środka prawnego (§ 2 pkt 1 lit. e GGG).
184
Ustawa z 27 listopada 1984 r. o opłatach sądowych i opłatach administracyjnych wymiaru
sprawiedliwości, Gerichtsgebührengesetz, BGBl. nr 501/1984 ze zm.
185
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 127 i Angst/Jakusch § 74 EO nb. 9.
186
Jakusch, ÖJZ 2004, 201; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 10 i 43.
c.
62
Wysokość kosztów sądowych w postępowaniu egzekucyjnym
W postępowaniu egzekucyjnym podstawę obliczania opłat ryczałtowych stanowi
kwota egzekwowanego roszczenia (§ 19 ust. 1 GGG), przy czym przy jej obliczaniu
odpowiednie
zastosowanie
znajdują
przepisy
dotyczące
obliczania
wartości
przedmiotu sporu w postępowaniu procesowym (§ 19 ust. 2 zd. 1 GGG). Jeżeli
postępowanie egzekucyjne było poprzedzone postępowaniem rozpoznawczym,
wówczas wartość przedmiotu sporu w postępowaniu rozpoznawczym stanowi
podstawę obliczania opłaty ryczałtowej w postępowaniu egzekucyjnym (§ 19 ust. 2
zd. 2 GGG), chyba że postępowanie egzekucyjne dotyczy tylko części roszczenia
dochodzonego w procesie (§ 19 ust. 2 zd. 3 GGG).
Od tak ustalonej podstawy obliczania określana jest opłata ryczałtowa. Wysokość
opłat w postępowaniu egzekucyjnym została uregulowana w pozycji 4 wykazu
kosztów GGG (Tarifposten 4 GGG). Opłaty ryczałtowe oraz najważniejsze
wyjaśnienia dotyczące tej pozycji wykazu kosztów przedstawia tabela 11.
Tabela 11. Wysokość opłat ryczałtowych
Pozycja
wykazu
4
Przedmiot
Opłata ryczałtowa
a) w postępowaniu egzekucyjnym z wyjątkiem postępowań
wskazanych pod lit. b), w zależności od wartości przedmiotu sporu
do
150 euro
powyżej
150 euro do 300 euro
powyżej
powyżej
powyżej
powyżej
powyżej
7000 euro do 35 000 euro
powyżej
35 000 euro do 70 000 euro
powyżej
70 000 euro, za każde następne rozpoczęte 70 000
euro
b) w postępowaniu egzekucyjnym z nieruchomości, w zależności
od wartości przedmiotu sporu
do
150 euro
powyżej
powyżej
powyżej
powyżej
powyżej
powyżej
7000 euro do 35 000 euro
powyżej
35 000 euro do 70 000 euro
powyżej
70 000 euro, za każde następne rozpoczęte 70 000
euro
Wysokość
opłaty
17 euro
38 euro
43 euro
60 euro
80 euro
102 euro
147 euro
178 euro
178 euro
35 euro
43 euro
57 euro
80 euro
110 euro
169 euro
244 euro
392 euro
201 euro
c) od wniosku o wydanie zaświadczenia europejskiego tytułu 13,70 euro
egzekucyjnego
„Wyjaśnienia
1. Opłacie ryczałtowej na podstawie pozycji 4 wykazu kosztów podlegają wszystkie
wnioski o udzielenie zezwolenia na egzekucję z wyłączeniem wniosków wskazanych
pod lit. b. Obowiązkowi uiszczenia opłaty na podstawie pozycji 4 lit. b wykazu
kosztów podlegają wnioski o wpis przymusowego obciążenia nieruchomości,
o zarząd przymusowy, o licytację, o egzekucję roszczenia zabezpieczonego wpisem
do księgi wieczystej oraz wnioski o zabezpieczenie roszczenia przez wpis
zastrzeżenia zabezpieczającego. Wnioski egzekucyjne, które dotyczą przystąpienia
do toczącego się postępowania egzekucyjnego, również podlegają opłacie na
podstawie pozycji nr 4 wykazu kosztów.
1a. Opłata wskazana w pozycji nr 4 wykazu kosztów ulega podwyższeniu o 7 euro,
jeżeli jedynym lub jednym z wnioskowanych sposobów egzekucji jest egzekucja
z ruchomości.
2. W razie cofnięcia wniosku przed udzieleniem zezwolenia na egzekucję, opłata
ryczałtowa na podstawie pozycji 4 wykazu kosztów podlega obniżeniu o połowę. ([)
3. ([)
4. Poza opłatami wskazanymi w pozycjach 4 i 12a wykazu kosztów w postępowaniu
egzekucyjnym nie są pobierane inne opłaty. Jeżeli jedna ze stron wnosi o wydanie
więcej niż dwóch odpisów protokołu, z tytułu sporządzenia i doręczenia dalszych
odpisów protokołu pobierana jest opłata sądowa na podstawie pozycji 15 wykazu
kosztów.
5. ([).
6. Wniosek o przeprowadzenie egzekucji z nieruchomości oraz z innych przedmiotów
podlega opłacie na podstawie pozycji 4 lit. b wykazu kosztów, z uwzględnieniem
podwyższenia opłaty na podstawie wyjaśnienia 1a; dalsze opłaty nie są pobierane.
7. Opłacie nie podlegają wnioski egzekucyjne w sprawach z zakresu prawa pracy,
jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 1450 euro.”
63
64
W postępowaniu egzekucyjnym zastosowanie znajduje także pozycja 12a wykazu
kosztów GGG (Tarifposten 12a GGG). W tabeli 12 przedstawione zostały opłaty
ryczałtowe oraz najważniejsze wyjaśnienia dotyczące tej pozycji wykazu kosztów.
Tabela12. Wysokość opłat ryczałtowych za postępowanie odwoławcze
Pozycja
wykazu
12a
Przedmiot
Wysokość opłat
Opłaty ryczałtowe
a) za postępowanie odwoławcze w drugiej
instancji (postępowanie wywołane wniesieniem
rekursu)
b) za postępowanie odwoławcze w trzeciej
instancji (postępowanie wywołane wniesieniem
rekursu i rekursu rewizyjnego)
dwukrotność
opłaty
ryczałtowej przewidzianej za
postępowanie w pierwszej
instancji
trzykrotność
opłaty
ryczałtowej przewidzianej za
postępowanie w pierwszej
instancji
„Wyjaśnienia
1. Poza opłatami ryczałtowymi wskazanymi w pozycji 12a wykazu kosztów
w postępowaniu w drugiej i trzeciej instancji nie są pobierane dalsze opłaty. Jeżeli
jedna ze stron wnosi o wydanie więcej niż dwóch odpisów protokołu, z tytułu
sporządzenia i doręczenia dalszych odpisów protokołu pobierana jest opłata sądowa
na podstawie pozycji 15 wykazu kosztów.
2. – 3. ([)
4. Opłata ryczałtowa na podstawie pozycji 12a wykazu kosztów jest wymagalna
zarówno od zwyczajnych, jak i nadzwyczajnych środków prawnych. Wysokość opłaty
wymagalnej na podstawie pozycji 12a wykazu kosztów jest niezależna od zakresu
zaskarżenia i wartości przedmiotu zaskarżenia. W postępowaniu egzekucyjnym
wysokość opłaty jest określana przy zastosowaniu podstawy jej obliczania określonej
w § 19 GGG. ([) Wynik postępowania nie ma wpływu na obowiązek jej uiszczenia.
5. ([)”
Opłata ryczałtowa za sporządzenie dalszych odpisów protokołów, wymagalna na
podstawie wyjaśnienia nr 4 do pozycji 4 wykazu kosztów GGG oraz wyjaśnienia nr 1
do pozycji 12a wykazu kosztów GGG, wynosi 1,16 euro za każdą rozpoczętą stronę
odpisu (pozycja 15 lit. a wykazu kosztów GGG).
2.
Koszty czynności komorników
Opłaty z tytułu czynności komorników są uregulowane w Ustawie o opłatach
egzekucyjnych (Vollzugsgebührengesetz, VGebG), która została przyjęta wraz
z nowelizacją EO 2003 i obowiązuje od 1 stycznia 2004 r. W ramach nowelizacji EO
2014 jej regulacje zostały znacznie zmodyfikowane.
Zgodnie z § 1 ust. 1 i 2 VGebG wraz ze złożeniem wniosku egzekucyjnego (lub
zgłoszeniem odpowiedniego wniosku do protokołu sądu) oraz w egzekucji
z ruchomości wierzyciel jest zobowiązany do uiszczenia opłaty egzekucyjnej.
Zgodnie z § 2 VGebG opłata egzekucyjna wynosi (szczególne rodzaje egzekucji
pominięto):
1) za zarząd przymusowy nieruchomości – 20 euro,
2) za licytację nieruchomości – 20 euro,
3) za egzekucję z ruchomości – 7,50 euro,
4) za egzekucję obowiązku wydania lub świadczenia rzeczy ruchomych – 9 euro,
5) za egzekucję z innych przedmiotów majątkowych – 20 euro,
6) za egzekucję obowiązku opróżnienia lokalu – 30 euro.
W pozostałych rodzajach egzekucji (np. z wierzytelności) opłata egzekucyjna nie jest
pobierana, nawet jeżeli komornik podjął czynności w tym postępowaniu187. Nie
podlega ona podwyższeniu nawet wtedy, gdy działanie komornika skutkowało
powstaniem wyższych kosztów188.
Opłata jest pobierana za każdy rodzaj egzekucji (np. egzekucję z ruchomości
i nieruchomości) z osobna189. Należy ona do kosztów postępowania egzekucyjnego
ponoszonych przez wierzyciela, które są mu – co do zasady – zwracane przez
dłużnika (patrz pkt E.II.1).
187
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (202); Mohr, ZIK 2004, 46.
188
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (202).
189
Mohr, ZIK 2004, 46.
65
66
Niewielka wysokość opłaty za egzekucję z ruchomości wynika z faktu, że
w odniesieniu do niej opłata jest pobierana nie tylko za wniosek o jej
przeprowadzenie, lecz także za każde ponowne dokonania zajęcia lub licytację; tym
samym w razie wielokrotnego podjęcia czynności przez komornika opłata jest
pobierana wielokrotnie190.
Powyższa regulacja VGebG dotyczy stosunku pomiędzy stroną postępowania
egzekucyjnego a sądem (stosunek zewnętrzny) i jest niezależna od zawartej w tej
ustawie regulacji stosunku między komornikiem a federacją jako jego pracodawcą
(stosunek wewnętrzny), tj. roszczenia komornika o wynagrodzenie z tytułu opłat
egzekucyjnych191. W odniesieniu do tego ostatniego patrz pkt C.VI.3.c.
Wierzyciel jest zobowiązany uiścić opłatę ryczałtową na podstawie VGebG wraz ze
złożeniem wniosku egzekucyjnego192.
3.
Wydatki
Wydatki,
które
są
konieczne
dla
przeprowadzenia
konkretnych
czynności
egzekucyjnych, np. wynagrodzenie przybranego ślusarza i tragarzy, koszty
transportu i przechowania ruchomości dłużnika, pokrywa (tymczasowo) wierzyciel193.
Następnie może on dochodzić ich zwrotu od dłużnika (patrz pkt II.1 powyżej)194.
Zgodnie z § 3 Ustawy o pobieraniu kosztów sądowych195, sąd powinien uzależnić
dokonanie czynności urzędowej, która prowadzi do powstania wydatków, od złożenia
przez stronę wnoszącą o dokonanie czynności, lub w której interesie czynność jest
podejmowania, zaliczki na poczet wydatków.
190
Jakusch, ÖJZ 2004, 201 (202).
191
XXII- Gesetzgebungsperiode), s. 19 oraz Jakusch, ÖJZ 2004, 201.
192
Jakusch, ÖJZ 2004, 201; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 10 i 43.
193
194
195
Ustawa z 22 kwietnia 1948 r., Gerichtliches Einbringungsgesetz (GEG), BGBl. nr 288/1962, ze zm.
4.
Zwolnienie od kosztów egzekucji
a.
Z mocy prawa
Ustawa o kosztach sądowych (GGG) reguluje podmiotowe i przedmiotowe
zwolnienie od kosztów sądowych.
Na podstawie § 10 ust. 1 GGG zniesione zostały podmiotowe zwolnienia od kosztów
sądowych przewidziane w ustawach szczególnych (z zastrzeżeniem czterech
wyjątków o mniejszym znaczeniu praktycznym, wskazanych w tym przepisie). Tym
samym podmiotowe zwolnienie od kosztów sądowych przysługuje obecnie
prokuraturze, sądom, organom administracji wymiaru sprawiedliwości oraz organom
bezpieczeństwa publicznego w ramach wykonywania ich zadań (§ 10 ust. 3 GGG).
Przedmiotowe zwolnienia od opłat sądowych przewidziane w ustawach szczególnych
także zostały w znacznej części (z wyłączeniem np. zwolnień przewidzianych
w Ustawie o sądach pracy i ubezpieczeń społecznych196) zniesione (§ 13 ust. 1
GGG). Ustawa o kosztach sądowych nie przewiduje zwolnień przedmiotowych.
Regulacje GGG dotyczące zwolnienia od opłat sądowych znajdują odpowiednie
zastosowanie do opłat egzekucyjnych pobieranych na podstawie VGebG (§ 3 ust. 1
pkt 3 VGebG), z zastrzeżeniem zwolnienia od kosztów wniosków egzekucyjnych
w sprawach z zakresu prawa pracy, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza
1450 euro197.
b.
Na podstawie decyzji sądu
Kwestia zwolnienia od kosztów na podstawie rozstrzygnięcia sądu nie jest w EO
odrębnie uregulowana, a tym samym zgodnie z § 78 EO zastosowanie znajdują
regulacje ZPO, tj. § 63–73 ZPO dotyczące zwolnienia od kosztów sądowych.
Zgodnie z § 63 ust. 1 zd. 1 i 2 ZPO zwolnienie od kosztów sądowych w całości lub
w części jest przyznawane stronie, która nie może ponieść kosztów postępowania
bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i członków rodziny, a planowane
dochodzenie lub obrona jej praw nie są oczywiście bezzasadne lub lekkomyślne.
196
Ustawa z 7 marca 1985 r., Gesetz über die Arbeits- und Sozialgerichtsbarkeit (Arbeits- und
Sozialgerichtsgesetz – ASGG), BGBl. nr 612/1986, ze zm.
197
Mohr, ZIK 2006, 46.
67
Dochodzenie praw jest uznawane za lekkomyślne w szczególności wówczas, gdy
strona zobowiązana do poniesienia kosztów sądowych, po rozsądnym rozważeniu
wszystkich okoliczności sprawy, w tym szans na wyegzekwowanie roszczenia,
zrezygnowałaby z wszczęcia postępowania lub dochodziłaby tylko części roszczenia
(§ 63 ust. 1 zd. 3 ZPO).
Zwolnienie od kosztów sądowych przyznane w postępowaniu rozpoznawczym
rozciąga się także na postępowanie egzekucyjne198. Jeżeli jednak postępowanie
egzekucyjne nie zostanie wszczęte w ciągu roku od zakończenia postępowania
rozpoznawczego, wówczas w razie jego późniejszego wszczęcia sąd z urzędu bada,
czy przesłanki zwolnienia od kosztów nadal są spełnione (§ 68 ust. 1a ZPO).
Strona zwolniona od kosztów nie uiszcza opłaty sądowej i opłaty za czynności
komorników.
198
68
F. Środki obrony dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym
69
F.
Środki obrony dłużnika w postępowaniu egzekucyjnym
I.
Wprowadzenie
W prawie austriackim – podobnie jak i w prawie polskim – środki obrony
w postępowaniu egzekucyjnym można podzielić na środki obrony merytorycznej oraz
środki obrony formalnej. Środki zaskarżenia w postępowaniu w przedmiocie
udzielenia zezwolenia na egzekucję (patrz pkt D.II.1) nie są przedmiotem niniejszego
opracowania.
W prawie austriackim brakuje odpowiednika wniosku o udzielenie ochrony przed
egzekucją na podstawie § 765a niemieckiego ZPO199. W nauce austriackiej wskazuje
się, że kwestia naruszenia dobrych obyczajów podlega badaniu w postępowaniu
rozpoznawczym, a zbyt daleko posunięta ochrona dłużnika prowadziłaby do
zmniejszenia ochrony wierzyciela.
II.
Środki obrony merytorycznej
Środkami obrony merytorycznej w postępowaniu egzekucyjnym są tzw. powództwa
egzekucyjne. Do najważniejszych należą:
1) powództwo opozycyjne (Oppositionsklage, § 35 EO) umożliwiające dłużnikowi
podnoszenie zarzutów materialnoprawnych przeciwko roszczeniu objętemu tytułem
egzekucyjnym (np. zarzutu spełnienia świadczenia, potrącenia, zwolnienia z długu,
odroczenia);
2) powództwo
dłużnikowi
impugnacyjne
kwestionowanie
(Impugnationsklage,
wykonalności
tytułu
§ 36
EO)
egzekucyjnego
umożliwiające
z
przyczyn
określonych w § 36 EO, w tym np. z powodu braku wykonalności czy odroczenia
postępowania egzekucyjnego;
3) przysługujące osobie trzeciej powództwo ekscydencyjne (§ 37 EO), tj. powództwo
o stwierdzenie bezskuteczności egzekucji z konkretnego przedmiotu, do którego
osobie trzeciej przysługuje prawo uniemożliwiające skierowanie egzekucji do niego.
199
Do końca akapitu za Stamm s. 513 i n.
70
Prawomocne uwzględnienie tych powództw prowadzi do umorzenia postępowania
egzekucyjnego z urzędu (§ 35 ust. 4, § 36 ust. 3, § 37 ust. 4 EO). Co do skutków dla
kosztów postępowania egzekucyjnego patrz pkt E.II.1.a.
Powództwa egzekucyjne nie są objęte zakresem niniejszego opracowania.
III.
Środki obrony formalnej
1.
Wprowadzenie
Do
najważniejszych
środków
obrony
formalnej
dłużnika
w
postępowaniu
egzekucyjnym należą rekurs oraz skarga na czynności egzekucyjne.
2.
Szczególne środki prawne
Przeciwko niektórym postanowieniom EO przewiduje szczególny środek prawny,
tj. sprzeciw (Widerspruch), który w trzech szczególnych sytuacjach jest dopuszczalny
obok rekursu200. Jego celem jest umożliwienie skarżącemu podnoszenia nowych
okoliczności, co jest w odniesieniu do rekursu niedopuszczalne (patrz pkt 3.c
poniżej). Ponadto sprzeciw nie ma charakteru dewolutywnego.
Od rozstrzygnięć wydawanych przez referendarza sądowego subsydiarnie, tj. na
wypadek braku innych środków zaskarżenia, dopuszczalne są zarzuty, które
podlegają rozpoznaniu przez sędziego. Zarzuty są dopuszczalne np. wtedy, gdy ze
względu
na
niewystarczającą
wartość
przedmiotu
zaskarżenia
przeciwko
postanowieniu referendarza nie przysługuje rekurs; nie przysługują one jednak
przeciwko postanowieniom, które niezależnie od wartości przedmiotu sporu nie
podlegają zaskarżeniu201. Zarzuty mogą zostać wniesione ustnie do protokołu sądu
lub w formie pisemnej; termin na ich wniesienie wynosi 14 dni od doręczenia
orzeczenia referendarza (§ 12 ust. 2 RpflG). Na skutek zarzutów dana kwestia
rozstrzygana jest przez sędziego, który nie jest uprawniony do przekazania jej
referendarzowi do ponownego rozpoznania (§ 12 ust. 2 RpflG).
200
Roth/Holzhammer s. 26 i n.
201
3.
71
Rekurs
Zwykłym
środkiem
prawnym
przeciwko
rozstrzygnięciom
w
postępowaniu
egzekucyjnym jest rekurs. W razie braku szczególnych regulacji w EO odpowiednie
zastosowanie znajdują przepisy ZPO (patrz pkt A.II.1).
Rekurs na charakter dewolutywny i nie wstrzymuje, co do zasady, wykonania
orzeczenia202. Skarżący jednak może wraz z jego wniesieniem wnioskować
o wstrzymanie postępowania egzekucyjnego na podstawie § 42 ust. 1 pkt 7 EO.
a.
Przedmiot zaskarżenia
Przeciwko postanowieniom wydawanym w postępowaniu egzekucyjnym przysługuje
rekurs, chyba że ustawa stanowi, iż postanowienie jest niezaskarżalne lub
przewiduje inny środek zaskarżenia (§ 65 ust. 1 EO). Czynności komornika nie
podlegają zaskarżeniu rekursem203.
Zgodnie z § 517 ust. 1 ZPO zaskarżeniu rekursem niezależnie od wartości
przedmiotu sporu podlegają jedynie postanowienia wymienione w tym przepisie.
W postępowaniu
w przedmiocie
egzekucyjnym
kosztów
są
to
postępowania204.
przede
wszystkim
Pozostałe
postanowienia
postanowienia
podlegają
zaskarżeniu tylko wtedy, jeżeli wartość przedmiotu zaskarżenia wynosi przynajmniej
2700 euro. Takie ograniczenie dopuszczalności rekursu prowadziłoby do znacznego
zmniejszenia ochrony prawnej w postępowaniu egzekucyjnym. W związku z tym § 65
ust. 2 EO przewiduje wyjątki od tego wymogu – niezależnie od wartości przedmiotu
sporu
zaskarżeniu
podlegają
postanowienia
o
egzekucji
z
nieruchomości,
postanowienia o dopuszczeniu, umorzeniu, zawieszeniu i podjęciu egzekucji,
postanowienia o nałożeniu grzywny lub aresztu oraz postanowienia w postępowaniu
zabezpieczającym.
Ordynacja egzekucyjna przewiduje także ograniczenia dopuszczalności rekursu.
Zaskarżeniu nie podlegają np. postanowienia o zarządzeniu przesłuchania stron
(§ 66 ust. 1 pkt 2 EO), zlecenie organom egzekucyjnym dokonania czynności
202
Rechberger/Oberhammer nb. 170; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 148.
203
OLG Wien 14.6.2011, 1 R 127/11w, RIS.
204
W opracowaniu pominięto wyjątek dotyczący postępowania w przedmiocie zezwolenia na
egzekucję.
72
egzekucyjnych (§ 66 ust. 1 pkt 4 EO), postanowienia o przekazaniu prowadzenia
egzekucji lub wykonania poszczególnych czynności innemu sądowi egzekucyjnemu,
jeżeli wierzyciel prowadzi przeciwko dłużnikowi kilka postępowań egzekucyjnych
przed różnymi sądami egzekucyjnymi (§ 21, 22 EO, patrz pkt B.II.2) oraz
postanowienia o udzieleniu zgody na przechowanie zajętych ruchomości (§ 289 EO).
b.
Dopuszczalność
Do wniesienia rekursu uprawnione są strony oraz inni uczestnicy postępowania
egzekucyjnego205. Uczestnicy mogą wnieść rekurs tylko wtedy, gdy ustawa wyraźnie
przyznaje im to prawo (jak np. trzeciodłużnikowi w razie zajęcia wierzytelności
dłużnika wobec niego – § 294 ust. 4 EO) lub jeżeli mają oni interes prawny
w zaskarżeniu postanowienia. Ten ostatni wymóg jest spełniony np. w odniesieniu do
rozstrzygnięć o wnioskach składanych przez uczestników postępowania206 lub jeżeli
wydane rozstrzygnięcie narusza ich prawa207. Uczestnik ma interes prawny
w zaskarżeniu danego postanowienia, jeżeli narusza ono bezpośrednio pozycję
prawną skarżącego208. Do wniesienia rekursu nie uprawniają natomiast niekorzystne
dla osoby trzeciej czysto majątkowe skutki postanowienia209, np. możliwość
wystąpienia
przez
odszkodowawczym
strony
wobec
postępowania
niej210.
Zakres
egzekucyjnego
zaskarżenia
z
roszczeniem
postanowienia
przez
uczestników jest ograniczony do kwestii dotyczących ich sfery prawnej211. Zgodnie
z poglądem dominującym w orzecznictwie kwestia dopuszczalności wniesienia
rekursu przez uczestników nie jest rozstrzygana na etapie badania jego
dopuszczalności, lecz w ramach jego merytorycznego rozpoznania212.
205
Patrz utrwalone orzecznictwo OGH, patrz OGH 20.2.1957, 1 Ob 622/56, ÖJZ 1957, 243 oraz
wykaz orzeczeń do tezy nr 2150 (RS0002150) w RIS, obejmujący 28 późniejszych orzeczeń
wydanych w latach 1961–2014.
206
207
208
OGH 31.1.2007, 3 Ob 2/07a, RIS.
209
Ostatnio np. OGH 24.7.2014, 1 Ob 132/14i, RIS.
210
OGH 17.12.2008, 3 Ob 247/08g, RIS.
211
Angst/Jakusch § 65 EO nb. 3a.
212
Patrz np. OGH 26.11.2003, 3 Ob 244/03h, RIS.
73
Kolejnym warunkiem dopuszczalności rekursu jest grawamen, tj. interes prawny
skarżącego w uzyskaniu rozstrzygnięcia drugiej instancji213. Interesu prawnego
brakuje np. w sytuacji, w której sąd odwoławczy miałby rozstrzygać kwestie
teoretyczne214, lub jeżeli w drodze rekursu niemożliwe jest przywrócenie stanu
zgodnego z prawem (np. ze względu na nieodwracalne skutki udzielenia przybicia
w licytacji) albo postępowanie egzekucyjne zostało zakończone215.
Rekurs wnosi się w terminie 14 dni od doręczenia postanowienia do sądu, który
wydał zaskarżone postanowienie (§ 521 ust. 1 ZPO, § 88 ust. 2 EO). Uchybiony
termin na wniesienie rekursu nie podlega przywróceniu (§ 58 ust. 2 zd. 1 EO).
Rekurs składany w formie pisma procesowego musi zostać sporządzony przez
adwokata (§ 520 ust. 1 zd. 2 ZPO)216. Z dniem 1 maja 2011 r. zniesiona została
możliwość wniesienia rekursu ustnie do protokołu sądowego przez stronę
niereprezentowaną przez adwokata. Celem tej zmiany było odciążenie sądów
i zwolnienie ich od konieczności udzielania porad dotyczących wnoszenia rekursu217.
c.
Postępowanie
Rekurs ma, co do zasady, charakter dewolutywny, a tym samym podlega
rozstrzygnięciu przez sąd wyższej instancji. Jednakże sąd, który wydał zaskarżone
postanowienie, może uwzględnić go w trybie samokontroli, jeżeli rekurs dotyczy
postanowienia
o
postępowaniem,
nałożeniu
kary,
postanowienia
postanowienia
o
odrzuceniu
dotyczącego
środka
kierownictwa
prawnego
jako
niedopuszczalnego lub wniesionego po terminie oraz postanowienia, na podstawie
którego wniosek strony został oddalony bez wysłuchania strony przeciwnej (§ 522
ust. 1 ZPO). Jeżeli rekurs dotyczy innych postanowień lub sąd, który wydał
zaskarżone postanowienie, nie uwzględni go w trybie samokontroli, wówczas
przekłada go niezwłocznie sądowi odwoławczemu wraz z aktami koniecznymi do
rozstrzygnięcia rekursu i – w razie potrzeby – wraz ze sprawozdaniem wyjaśniającym
(§ 522 ust. 2 ZPO).
213
214
OGH 13.12.1989, 3 Ob 138/89, RIS; 26.4.1961, 6 Ob 166/61, JBl 1961, 605 (606).
215
OGH 26.2.2003, 3 Ob 71/03t, RIS; Angst/Jakusch § 65 EO nb. 13 i n.
216
Powyższe uchybienie nie może zostać usunięte przez późniejsze podpisanie rekursu przez
adwokata, patrz OGH 21.6.1963, 3 Ob 96/63, RIS.
217
Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 150 i n.
Sąd
odwoławczy
rozstrzyga
w
składzie
trzech
74
sędziów
zawodowych218.
W postępowaniu wywołanym wniesieniem rekursu obowiązuje zakaz podnoszenia
nowych okoliczności faktycznych219.
Do 2014 r. postępowanie wywołane wniesieniem rekursu miało z reguły charakter
jednostronnego postępowania prowadzonego na podstawie akt. Z tego względu
wniesienie odpowiedzi na rekurs przez drugą stronę było przewidziane jedynie w
odniesieniu do rekursu przeciwko postanowieniom rozstrzygającym o kosztach
postępowania egzekucyjnego oraz przeciwko zarządzeniom tymczasowym (§ 65
ust. 3 EO w poprzednim brzmieniu). W ramach nowelizacji EO 2014 (patrz pkt A.II.2)
zwiększono liczbę dwustronnych postępowań wywołanych wniesieniem rekursu.
Zgodnie z aktualnym brzmieniem § 65 ust. 3 EO wniesienie odpowiedzi na rekurs
jest możliwe także w postępowaniach przeciwko postanowieniom o umorzeniu,
ograniczeniu lub wstrzymaniu egzekucji. W postępowaniach dwustronnych sąd, który
wydał zaskarżone postanowienie, doręcza rekurs drugiej stronie, która jest
uprawniona do wniesienia odpowiedzi w terminie 14 dni od doręczenia.
Sąd odwoławczy rozstrzyga w formie postanowienia, przeciwko któremu może
przysługiwać rekurs rewizyjny do OGH na podstawie § 528 ZPO (patrz lit. e poniżej).
W odniesieniu do obowiązku uzasadniania i doręczania postanowień wydawanych
w postępowaniu egzekucyjnym patrz pkt D.III.
d.
Zasadność
Podstawę rekursu mogą stanowić okoliczności prowadzące do nieważności
postępowania, naruszenie prawa materialnego lub przepisów postępowania220.
e.
Rekurs rewizyjny
Zgodnie z § 528 ZPO rekurs rewizyjny jest niedopuszczalny w następujących
sytuacjach:
1)
jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza 5000 euro (§ 528 ust. 2 pkt 1
ZPO);
218
219
Patrz wykaz orzeczeń do tezy nr 2371 (RS0002371) w RIS, obejmujący 43 orzeczenia wydane
w latach 1958–2013.
220
Burgstaller/Deixler-Hübner/Rassi § 65-67 EO nb. 37.
2)
jeżeli postanowienie sądu pierwszej instancji zostało w całości podtrzymane,
chyba że wniosek został oddalony z przyczyn formalnych bez rozstrzygnięcia co do
meritum (§ 528 ust. 2 pkt 2 ZPO)221;
3)
w odniesieniu do rozstrzygnięć w przedmiocie kosztów, zwolnienia od kosztów
i wynagrodzenia biegłych (§ 528 ust. 2 pkt 3, 4 i 5 ZPO);
4)
w sprawach o naruszenia posiadania (§ 528 ust. 2 pkt 6 ZPO)222.
Jeżeli wartość przedmiotu sporu przekracza 5000 euro, lecz jest niższa niż 30 000
euro, rekurs może zostać wniesiony tylko wtedy, gdy zostanie on dopuszczony przez
sąd drugiej instancji z tego powodu, że rozstrzygnięcie zależy od kwestii prawnej
mającej szczególne znaczenie dla zapewnienia jednolitego orzecznictwa, pewności
prawa lub jego rozwoju (§ 528 ust. 1 ZPO). Powyższe przesłanki są spełnione
np. w sytuacji, w której sąd drugiej instancji odstąpił od orzecznictwa OGH,
orzecznictwa OGH w odniesieniu do danej kwestii brak lub jest ono niejednolite
(§ 528 ust. 1 in fine ZPO). Jeżeli mimo spełnienia tych przesłanek sąd odwoławczy
nie dopuści rekursu, wówczas dopuszczalny jest wniosek o zmianę tego
rozstrzygnięcia, który jest wnoszony razem z rekursem rewizyjnym (§ 528 ust. 2a
ZPO w zw. z § 508 ZPO). Jeżeli powyższy wniosek nie zostanie złożony lub sąd
odwoławczy odmówi dopuszczenia rekursu, jest on niedopuszczalny (§ 528 ust. 2
pkt 1a ZPO).
W sprawach, w których wartość przedmiotu sporu przekracza 30 000 euro, sąd
odwoławczy dopuszcza rekurs, jeżeli są spełnione wymienione przesłanki. Jeżeli
mimo to sąd odwoławczy odmówi dopuszczenia rekursu, strona może wnieść rekurs
nadzwyczajny (§ 528 ust. 3 ZPO).
221
Zgodnie z orzecznictwem OGH unormowany w § 528 ust. 2 pkt 2 ZPO wyjątek nie znajduje
zastosowania w postępowaniu egzekucyjnym, patrz OGH 13.4.2011, 3 Ob 52/11k, RIS oraz
(z obszernym uzasadnieniem) 28.6.1999, 3 Ob 190/99x, RIS; w literaturze przeważa odmienne
stanowisko, patrz Rechberger/Oberhammer nb. 181 oraz Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 152.
222
G. Kodek, Zak 2007, 126 (127 i n.).
75
76
4.
Skarga na czynności egzekucyjne (Vollzugsbeschwerde)
a.
Przedmiot zaskarżenia
Przeciwko czynnościom egzekucyjnym organu wykonawczego (tj. co do zasady
komornika) przysługuje skarga na czynności egzekucyjne kierowana do sądu
egzekucyjnego (§ 68 EO). Przedmiotem zaskarżenia nie są rozstrzygnięcia sądowe,
lecz czynności faktyczne.
Zaskarżeniu skargą podlega:
1)
niezgodne z prawem lub udzielonym zleceniem działanie lub zaniechanie
komornika,
2)
odmowa dokonania czynności egzekucyjnych.
Zaskarżeniu w drodze skargi na czynności egzekucyjne nie podlegają rozstrzygnięcia
sądu. Tym samym skarga nie przysługuje przeciwko czynnościom egzekucyjnym,
które zostały zarządzone przez sędziego lub referendarza w takiej formie, że sposób
ich wykonania został określony w tym rozstrzygnięciu. Niemożliwe jest wówczas
zaskarżenia działania komornika zgodnego z powyższym rozstrzygnięciem sądu,
np. niedopuszczalne jest wniesienie skargi przeciwko dokonanemu przez komornika
wprowadzeniu zarządcy tymczasowego w posiadanie określonej w zleceniu sądu
nieruchomości, jeżeli
skarżący
zarządca podnosi, że powinien on zostać
wprowadzony w posiadanie dalszych niewymienionych w postanowieniu sądu
pomieszczeń223. W związku z tym ograniczeniem skarga na czynności egzekucyjne
jest wnoszona przede wszystkim w egzekucji z ruchomości, w której samodzielność
komornika
jest
największa224.
Zaskarżeniu
w
drodze
skargi
podlegają
np. następujące działania komornika225:
1)
zaniechanie zajęcia części ruchomości dłużnika w związku z (błędnym)
przyjęciem, że dla zaspokojenia wierzyciela wystarczająca jest egzekucja z innych
ruchomości;
223
OGH 28.2.2000. 3 Ob 30/00h, ÖJZ 2000, 689 (690).
224
225
Za Angst/Jakusch § 68 EO nb. 4 i n.
2)
błędny opis przedmiotu zajęcia w protokole;
3)
uchybienia przy licytacji ruchomości;
4)
ustalenie terminu eksmisji i jej przeprowadzenie.
77
Od skargi na czynności egzekucyjne należy odróżnić skargę na urzędnika, która
należy do zakresu nadzoru służbowego nad komornikiem (patrz pkt C.III.3.b).
b.
Dopuszczalność
Do wniesienia skargi uprawnione są nie tylko strony postępowania egzekucyjnego,
lecz każdy, kto uważa, że jego prawa zostały naruszone wskutek postępowania
(działania lub zaniechania) komornika226. Skarżący musi mieć interes prawny we
wniesieniu skargi. Powyższa przesłanka nie jest spełniona, jeżeli uchybienie nie
może zostać usunięte w trybie skargi na czynności egzekucyjne, np. z przyczyn
faktycznych, w szczególności gdy niezgodne z prawem działanie komornika nie
doprowadziło do powstania trwałych skutków prawnych lub jego skutki nie mogą
zostać
usunięte
w
trybie
skargi
(np.
nieuzasadnione
podjęcie
czynności
egzekucyjnych w niedzielę)227. Ponadto skarga nie może być wniesiona, jeżeli
egzekucja została zakończona228 lub jeżeli przepisy prawa przewidują inny tryb
usuwania uchybień w działaniu komornika229.
Skarga może być wniesiona w dowolnej formie w terminie 14 dni od powzięcia
wiadomości o czynności egzekucyjnej lub odmowie jej dokonania. Do wejścia w życie
nowelizacji EO 2008 skarga nie była ograniczona żadnym terminem230. Uchybiony
termin na wniesienie skargi nie podlega przywróceniu (§ 58 ust. 2 zd. 1 EO).
Wniesienie skargi nie wstrzymuje postępowania egzekucyjnego, jednakże na
wniosek skarżącego sąd może na podstawie § 42 ust. 1 pkt 8 EO orzec
o wstrzymaniu postępowania.
226
227
228
229
230
c.
Postępowanie
Skarga na czynności egzekucyjne nie ma charakteru dewolutywnego i jest
rozpoznawana przez sędziego lub referendarza sądu egzekucyjnego, przy którym
działa komornik. Jeżeli skarga dotyczy działania komornika w ramach egzekucji
z ruchomości, jest ona rozpoznawana przez referendarza (§ 17 ust. 2 pkt 6 RpflG).
W pozostałych przypadkach rozstrzyga sędzia. Rozstrzygnięcie zapada w formie
postanowienia, od którego może przysługiwać rekurs (patrz pkt 3 powyżej).
Ordynacja egzekucyjna nie przewiduje terminu instrukcyjnego na rozpoznanie skargi.
Rozstrzygnięcie o skardze następuje bez rozprawy (§ 55 ust. 1 zd. 1 EO).
Przesłuchanie stron lub innych uczestników jest dopuszczalne, ale – co do zasady –
nie jest wymagane; jednakże należy ono do obowiązków sądu, jeżeli jest ono
konieczne do ustalenia okoliczności podlegających uwzględnieniu z urzędu231. Może
zostać dokonane w formie ustnej lub pisemnej, także bez jednoczesnej obecności
pozostałych osób (§ 55 ust. 1 zd. 3 EO). W postępowaniu wywołanym wniesieniem
skargi celowe jest uzyskanie informacji od komornika, co także może nastąpić
w formie ustnej lub pisemnej232. Komornik nie jest jednak uczestnikiem postępowania
wywołanego wniesieniem skargi na czynności egzekucyjne.
d.
Zasadność
Skarga na czynności egzekucyjne jest zasadna, jeżeli dana czynność została podjęta
lub zaniechana z naruszeniem prawa lub niezgodnie ze zleceniem sądu. Zdaniem
części autorów przedmiotem skargi może być także celowe przedłużanie
postępowania, choć tu rozgraniczenie między skargą na czynności egzekucyjne
a skargą na urzędnika (patrz pkt C.III.3.b) jest szczególnie trudne233.
Przesłanki zasadności skargi mają charakter obiektywny, a tym samym kwestia
zawinionego działania komornika nie ma znaczenia234. W postępowaniu wywołanym
231
OGH 23.5.1984, 3 Ob 56/84, RIS; OGH 28.2.2000, 3 Ob 30/00h, ÖJZ 2000, 689 (690).
232
Angst/Jakusch § 68 EO nb. 12; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 156; Burgstaller/DeixlerHübner/Rassi § 68 EO nb. 8.
233
234
78
79
wniesieniem skargi egzekucyjnej zaskarżona czynność podlega badaniu w całości,
niezależnie od zarzutów podniesionych przez skarżącego235.
W razie uwzględnienia skargi postanowienie zawiera rozstrzygnięcie o uchyleniu
skutków
prawnych
czynności
podjętych
niezgodnie
z
przepisami
prawa
(np. uchylenie zajęcia rzeczy) lub o udzieleniu komornikowi koniecznych poleceń
w celu podjęcia przez niego odpowiednich czynności (np. dokonania czynności
egzekucyjnej, której przeprowadzenia komornik odmówił)236. W odniesieniu do
obowiązku uzasadniania i doręczania postanowień wydawanych w postępowaniu
egzekucyjnym patrz pkt D.III.
235
236
Angst/Jakusch § 68 EO nb. 13; Neumayr/Nunner-Krautgasser s. 157.

Wybrane zagadnienia z zakresu postępowania egzekucyjnego w

Transkrypt

Podobne dokumenty

postępowanie egzekucyjne i windykacja należności – szczegółowe

Wysokość opłat w postępowaniu egzekucyjnym

NEWSLETTER Nr 16/2014/Legal UPRAWNIENIE KOMORNIKA DO

Załącznik nr 11 Wzór sylabusa - Wydział Prawa i Administracji

ZADANIE NA PIERWSZY DZIEŃ EGZAMINU KOMORNICZEGO 3

Postępowanie egzekucyjne

wniosekegzekucyjny km - Komornik Sądowy przy Sądzie

List współczesny

pobierz pełne informacje