zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów

Drohiczyński Przegląd Naukowy
Wielokulturowe Studia Drohiczyńskiego Towarzystwa Naukowego
Nr 6/2014
Marcin Kamiński
Dwa oblicza Islamu – zachodnie problemy
oraz asymilacja polskich Tatarów
Two faces of Islam − Western problems and assimilation
of Polish Tatars
Słowa kluczowe:
Islam, terroryzm, dżihad, Tatarzy, wielokulturowość
Keywords:
Islam, terrorism, jihad, Tatars, multiculturalism
Wielokulturowość w Unii Europejskiej
Współcześnie mówi się o występowaniu społeczeństwa wielokulturowego bądź multikulturowego. Zgodnie z encyklopedią PWN termin wielokulturowość posiada trzy znaczenia: „1) w płaszczyźnie opisowej wskazuje po prostu na wielość kultur; wielokulturowość jest więc stwierdzeniem
obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub
− szerzej − faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup
religijnych, subkultur itp.; 2) oznacza również politykę rządową zmierzającą
do niwelacji napięć społecznych związanych z faktem wielokulturowości
danej populacji; 3) jest też nazwą pewnej doktryny, ruchu, nawet filozofii.
W tym ostatnim przypadku wielokulturowość oznacza działania środowisk
mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy udział różnych
środowisk w życiu społecznym, politycznym i kulturalnym kraju”1.
1
Encyklopedia PWN (2014). Wielokulturowość [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny
w World Wide Web: http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3995791/wielokulturowosc.html
142
Marcin Kamiński
Występowanie wielokulturowości w państwach członkowskich Unii
Europejskiej jest niezaprzeczalnym faktem. Zgodnie ze statystyką Eurostatu
na dzień 1 stycznia 2011 roku na terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej przebywało 33,3 mln osób nie będących obywatelami kraju zamieszkania. W statystyce tej ujęci są cudzoziemcy, którzy byli obywatelami
kraju członkowskiego Unii Europejskiej, a przebywali na terenie innego
kraju członkowskiego Unii. Ich liczbę oszacowano na 12,8 mln osób. Aż
37,2 % spośród cudzoziemców stanowili obywatele innych krajów europejskich, które dnia 1 stycznia 2011 roku nie należały do Unii Europejskiej.
Daje to 7,6 mln osób, przeważnie z Turcji, Albanii oraz Ukrainy. Natomiast
24,9 % spośród wszystkich cudzoziemców stanowiły osoby pochodzące
z Afryki, wśród których przeważały osoby z Maroka bądź Algierii. Niewiele mniej, bo 21,3 % cudzoziemców pochodziło z Azji, 15,8 % z Ameryki
Północnej oraz Ameryki Południowej oraz 0,8 % z Oceanii2. W państwach
członkowskich Unii Europejskiej występuje również zróżnicowanie religijnie. Przykładowo w 2011 roku na 56,1 mln mieszkańców Anglii i Walii3
2,706,066 osób wyznawało islam4.
Zagrożenia – terroryzm
Wielokulturowość łączy się z występowaniem rozmaitych zagrożeń.
Jednym z takich zagrożeń jest terroryzm. Działalność terrorystyczna jest
różnorodnie umotywowana, nastawiona jest zawsze na realizację celu postawionego przez terrorystów. Cel ten wpływa na sposób działania grupy
terrorystycznej, wybór ofiar oraz strukturę grupy5. Charakterystyczną cechą
współczesnego terroryzmu jest motywacja religijna6. Pierwsze statystyki
2
European Commission Eurostat (2014). Statystyki dotyczące migracji i populacji migrantów [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Migration_and_migrant_pop
ulation_statistics/pl#Cudzoziemcy
3
Office for National Statistic (2014). 2011 Census, Population and household Estimates for
England and Wales [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/population-and-household-estimatesfor-england-and-wales/index.html
4
Office for National Statistic (2014). Statistic of the Muslim population in the UK for
2011, 2012 and 2013 [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.ons.gov.uk/ons/about-ons/business-transparency/freedom-of-information/whatcan-i-request/previous-foi-requests/people-and-places/statistics-of-the-muslim-populationin-the-uk-for-2011--2012-and-2013/index.html
5
M. Madej, Międzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001, s. 22.
6
Tamże, s. 23.
Dwa oblicza islamu – zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów
143
obejmujące ugrupowania terrorystyczne, motywowane religijnie pojawiły
się w 1980 roku. Na 64 organizacje terrorystyczne o międzynarodowym zasięgu działania tylko 2 były motywowane religijnie7. Jednakże już w 1995
roku występowało 26 organizacji motywowanych religijnie na 56 organizacji terrorystycznych o międzynarodowym zasięgu działania8.
Grupy terrorystyczne motywowane religijnie nastawione są na uzyskanie możliwie największej liczny ofiar, stosują przemoc niedyskryminacyjną, czyli nie wybierają ofiar ze względu na jakieś ściśle określone kryterium, tylko atakują przypadkowych ludzi. Nie podejmują oni dialogu, ich
celem nie jest dokonanie zmian w społeczeństwie, lecz jego destrukcja.
Ataki terrorystyczne stanowią wyraz wiary, są wypełnianiem religijnych
obowiązków, którym nadawany jest sakralny charakter. Dzielą społeczeństwo na dwie przeciwstawne grupy: współwyznawców oraz pozostałych,
którzy stanowią potencjalne ofiary. W grupach tych istotną rolę odgrywają
duchowni, którzy często zajmują ważne stanowiska świeckie. Grupy te stosują skrajne metody działania, gdyż wypełniając wolę boską, ich członkowie nie zważają na własne życie w związku, z czym przeprowadzają ataki
samobójcze, które powodują większą liczbę ofiar9.
Migracja sprzyja terroryzmowi. Grupy ludności, które przemieszczają się między państwami, często nie asymilują się, przez co tworzą własne
enklawy. Grupy te „sprowadzają” ze sobą problemy, które występowały
w ich kraju pochodzenia. Dochodzić może do konfliktów między ludnością
niezasymilowaną a miejscową ludnością. Brak zaspokojenia potrzeb życiowych, ksenofobiczne i rasistowskie nastawienie ludności miejscowej mogą
wpływać na rozczarowanie ludności napływowej, czego skutkiem może być
radykalizacja jej postaw. Asymilacja również nie rozwiązuje wszelkich problemów, ponieważ mimo poczucia przynależności do państwa przyjmującego imigranci mogą nadal czuć więź z państwem ojczystym oraz rodakami
tam przebywającymi. Prowadzić to może do różnych działań zmierzających
do zmuszenia państwa przyjmującego do podjęcia działań umożliwiających
poprawę losu osób, które zostały w ojczyźnie imigrantów10.
Przykładem tego typu działań były zamachy bombowe z 11 marca
2004 roku, które miały miejsce w Madrycie, w ich wyniku zginęło 191 osób
7
Tamże, s. 23.
Tamże, s. 23.
9
M. Madej, dz. cyt., s. 24-26.
10
Tamże, s. 14.
8
144
Marcin Kamiński
i ponad dwa tysiące zostało rannych11. Kolejny przykład to zamach z 7 lipca
2005 roku w Londynie, w wyniku, którego śmierć poniosło 56 osób a co
najmniej 700 zostało rannych12. Oba te zamachy zostały przeprowadzone
przez muzułmanów. Te ataki terrorystyczne były przygotowywane przez
grupy osób i dokładnie planowane. Zdarzały się jednak ataki, które miały
charakter nie grupowy acz jednostkowy i przeprowadzane były przez pojedynczych ludzi. Przykładem jest atak z 22 maja 2013 roku w Londynie,
gdzie dwóch napastników zabiło 20-letniego żołnierza brytyjskiego, obcinając mu głowę. Mężczyźni po ataku kazali nagrywać się przechodniom
i wznosili okrzyki „Allach akbar”, co oznacza „Bóg jest wielki”13. Do kolejnego, podobnego ataku doszło 25 maja 2013 roku w Paryżu14. Francuski
żołnierz został dźgnięty nożem w szyję przez prawdopodobnie radykalnego
islamistę15.
Fundamentalizm islamski
Powyżej opisanych zamachów dokonywali islamiści. Istnieje tak
zwane zjawisko islamskiego fundamentalizmu, które przez niektórych autorów uważane jest za podstawę ich działalności terrorystycznej. Fundamentalizm ten sięga XIII wieku, gdy w 1258 roku Bagdad został zdobyty przez
Mongołów, co wywołało wstrząs w islamskim świecie. Ibn Tajmijja – jeden
z czołowych teologów muzułmańskich, który przeżył upadek Bagdadu napisała w swoim dziele „Religijna i moralna doktryna dżihadu”, iż: „trzeba
11
R. M. Machnikowski (2005). Zamach w Madrycie 11 marca 2004 – wnioski dla Polski
[online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.specops.pl/CSiPS/artykuly_CSiPS/Doktor_Ryszard_Machnikowski/zamach%2
0w%20Madrycie.htm>
12
Terroryzm.com (2005). Przyczyny, przebieg i skutki zamachu w Londynie z 7 lipca 2005
roku [online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.terroryzm.com/przyczyny-przebieg-i-skutki-zamachu-w-londynie-z-7-lipca2005-roku/
13
Rzeczpospolita (2013). Żołnierz zabity w Londynie. Zaatakowano go maczetą [online];
[dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.rp.pl/artykul/1012131.html
14
Gazeta Wyborcza (2013). Francuski żołnierz zaatakowany na ulicach Paryża [online];
[dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://wyborcza.pl/1,75477,13981774,Francuski_zolnierz_zaatakowany_na_ulicach_Paryza
_przez.html>
15
Wprost (2013). To islamista zaatakował nożem francuskiego żołnierza [online]; [dostęp:
16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.wprost.pl/ar/401684/To-islamista-zaatakowal-nozem-francuskiego-zolnierza/>
Dwa oblicza islamu – zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów
145
zwalczać tych, którzy odeszli od prawa islamu, nawet jeśli głoszą wyznanie
wiary”16. Zgodnie z tą teorią jedynie osoby przestrzegające prawa religijnego mogły być uznawane za muzułmanów, wszyscy pozostali byli niewiernymi. W XVIII wieku powstał wahhabizm, sformułowany przez Abd alWahhaba. Doktryna ta charakteryzowała się negacją politeizmu, do którego
zaliczono np. kult świętych. Politeistami w świetle założeń wahhabizmu byli chrześcijanie, żydzi oraz wyznawcy niektórych odłamów islamu. Kolejny
kryzys w świecie muzułmańskim, na miarę tego z XIII wieku, nastąpił
w XX wieku. W 1924 roku przestał istnieć kalifat, kalif stanowił muzułmański autorytet, był to islamski ziemski przywódca. Następnie w Egipcie
w 1929 roku powstało Bractwo Muzułmańskie, którego zadaniem była odnowa islamu17. Pojęcie dżihadu nabrało nowego znaczenia. Stwierdzono, iż
islam powinien się swobodnie rozprzestrzeniać, a rządy i społeczeństwa mu
w tym przeszkadzające muszą zostać zniszczone18. Kolejnymi istotnymi
wydarzeniami była islamska rewolucja w Iranie w 1979 roku oraz wojna
w Afganistanie w latach 1979-1989. Porażka ZSRR odebrana została jako
sukces islamu, sama wojna spowodowała wzrost muzułmańskiej działalności terrorystycznej. Ofiarami, które były obrane na cel ataków były państwa
zachodnie oraz Izrael. Nienawiść do państw zachodnich w muzułmanach
utwierdzała działalność Stanów Zjednoczonych Ameryki. W 1990 roku Stany toczyły wojnę z Irakiem oraz wkroczyły do Arabii Saudyjskiej, co odbiło
się szerokim echem w muzułmańskim świecie. Wydarzenie te spowodowało
wzrost antychrześcijańskich i antyzachodnich nastrojów wśród wyznawców
islamu na Półwyspie Arabskim. Sytuacja zagoniła się na tyle, iż w 1996 roku Osama bin Laden wypowiedział Stanom Zjednoczonym Ameryki wojnę19. Długofalowym następstwem tamtych wydarzeń były zamachy na
World Trade Center oraz Pentagon z 11 września 2001 roku w wyniku, których zachód rozpoczął wojnę z terroryzmem.
Tatarzy w Polsce
Jednakże nie można generalizować, iż każdy wyznawca islamu jest
potencjalnym terrorystą, byłoby to zbyt duże i krzywdzące uproszczenie.
W Polsce występuje społeczność muzułmańska, która od 1397 roku, według
16
J. Tomasiewicz, Zło w imię dobra. Zjawisko przemocy w polityce, Warszawa-BielskoBiała 2009, s. 231.
17
J. Tomasiewicz, dz. cyt., s. 232.
18
Tamże, s. 235.
19
Tamże, s. 238.
146
Marcin Kamiński
daty podanej przez Jana Długosza20, broniła swojej przybranej ojczyzny,
występując wiernie w walkach z jej przeciwnikami aż do 1939 roku. Są to
Tatarzy, którzy współcześnie są skupieni w Związku Tatarów RP oraz Muzułmańskim Związku Religijnym. W skład Muzułmańskiego Związku Religijnego wchodzą gminy w: Białymstoku, Bohonikach, Bydgoszczy, Gdańsku, Kruszynianach, Warszawie, Warszawie-Fatih21. Tatarzy uznawani są za
mniejszość etniczną. Według Narodowego spisu powszechnego ludności
i mieszkań z 2011 roku do mniejszości tej należy 1828 polskich obywateli,
w tym w 539 osób w województwie podlaskim, 332 osoby w województwie
mazowieckim, 175 osób w województwie pomorskim. W spisie z 2002 roku
przynależność do mniejszości tatarskiej zadeklarowało 447 osób, w tym
w 319 osób w województwie podlaskim, 22 w województwie mazowieckim
oraz 28 w województwie pomorskim22. Jak widać liczba ta wrosła ponad
czterokrotnie. Według pewnych źródeł w latach 90 XX wieku na terenie
polski mieszkało około 2,5 tys. Tatarów23.
Historia współżycia Tatarów z Polakami rozpoczęła się w XIV wieku, w okresie panowania w Wielkim Księstwie Litewskim księcia Witolda
(1392-1430). Tatarzy spełniali określone, specjalne zadania wobec władz
zwierzchniej, występowali głównie jako gońcy, eskorta oraz lekka jazda.
Przydzielano im ziemię w okolicach Wilna, Kowna, Nowogródka, Trok,
Mińska, Krewa i Grodna24.
Rozwój osadnictwa Tatarskiego na Podlasiu przypada na drugą połowę XV wieku, to jest na okres 1444-1492, gdy wielki książę litewski
i król Kazimierz Jagiellończyk nadawali im ziemię25. W okresie tym Tatarzy osiedlali się pod Grodnem, Drohiczynem, Rajgrodem i Krynkami.
Głównym zajęciem Tatarów podlaskich była najemna służba wojskowa
– występowali głównie jako oddziały lekkiej jazdy. Przykładowo w 1528
20
L. Bohdanowicz, S. Chazbijewicz, J. Tyszkiewicz, Tatarzy muzułmanie w Polsce,
Gdańsk 1997, s. 4.
21
Muzułmański Związek Religijny w RP (2014). Muzułmańskie Gminy Wyznaniowe
w Polsce MZR w RP [online]; [dostęp: 17.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.mzr.pl/gminy/index.php?id=14
22
Mniejszości Narodowe i Etniczne Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (2014). Charakterystyka mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce [online]; [dostęp: 17.03.2014].
Dostępny w World Wide Web:
http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl/mne/mniejszosci/charakterystykamniejs/6480,Charakterystyka-mniejszosci-narodowych-i-etnicznych-w-Polsce.html#tatarzy
23
Inni wśród swoich, Red. W. Władyka, Warszawa 1994, s. 76.
24
J. Tyszkiewicz, Tatarzy w Polsce i Europie. Fragmenty dziejów, Pułtusk 2008, s. 65.
25
Tamże, s. 68.
Dwa oblicza islamu – zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów
147
roku Tatarzy zamieszkujący majątki nad rzeką Łosośną, na południe od
Grodna, wystawiali 62 konnych wojowników, z których prawdopodobnie
część zobowiązana była do służby kurierskiej oraz pełnienia straży i przeprowadzania wywiadu na granicy z Zakonem Krzyżackim26.
Rola Tatarów w państwie umacniała się z biegiem czasu, odgrywali
istotną rolę szczególnie w dyplomacji ukierunkowanej na południe
i wschód. Przykładowo za panowania Zygmunta III i Władysława IV Sulejman Rubaj sprawował funkcję „tłumacza arabskiego” oraz posła – był
wysyłany dwukrotnie na Krym. Jego syn – Kantymir Rubaj za czasów panowania Jana Kazimierza był wysyłany na Krym jako goniec. W 1667 roku
rotmistrz Hussejn Murza Murawski udał się ze specjalną misją do Stambułu27.
Wspólna koegzystencja nie zawsze przebiegała bezproblemowo.
W drugiej połowie XVIII wieku Tatarów zamieszkujących Rzeczpospolitą
Obojga Narodów zaczęto nazwać Lipkami. W 1672 roku doszło do wydarzenia, które polska historiografia nazwała „buntem Lipków”. Był to bunt
tatarskich chorągwi, które stacjonowały na Ukrainie i przeszły na stronę turecką, zdradzając Rzeczpospolitą. Buntem dowodził rotmistrz Aleksander
Kryczyński28. Historyk z okresu międzywojennego Stanisław Kryczyński
twierdził, iż w buncie tym wzięło udział od 2 do 3 tysięcy ludzi29. Sprawa ta
zakończyła się dopiero w 1676 roku uchwaloną przez sejm amnestią dla
wszystkich Tatarów, którzy powrócili do służby Rzeczypospolitej30. Po
amnestii rozpoczęto likwidację przyczyn niezadowolenia Tatarów, w 1677
roku wydano konstytucję zrównującą kniaziów i murzów tatarskich ze
szlachtą „w kryminałach, świadectwach i dowodach o wszelką rzecz”31. Tatarzy zostali również między innymi zwolnieni od wszelkich podatków,
a tym służącym w wojsku Rzeczypospolitej zagwarantowano żołd równy
żołdowi chorągwi kozackich.
Wydarzenia te związane są z osadnictwem tatarskim na terytorium
obecnego województwa podlaskiego. Rzeczpospolita zalegała z żołdem
wobec Tatarów, który sejm wycenił na 10 tys. złotych. Z powodu braku
pieniędzy w skarbie państwa król Jan III Sobieski zadecydował o zaspoko26
Tamże, s. 68.
P. Borawski, A. Dubiński, Tatarzy polscy. Dzieje, obrzędy, legendy, tradycje, Warszawa
1986, s. 88.
28
Tamże, s. 89.
29
Tamże, s. 90.
30
Tamże, s. 99.
31
Tamże, s. 100.
27
148
Marcin Kamiński
jeniu roszczeń Tatarów poprzez nadanie im ziemi. W 1679 roku rozpoczęło
się osadnictwo tatarskie w ekonomiach: brzeskiej, kobryńskiej i grodzieńskiej. W Liebiedziewie, Małaszewiczach, Botyczy, Litwinkach, Kleszczach,
Polatyczach, Piaskach, Żabinach i Ruchowiczach umieszczono pułkownika
Samuela Murzę Koryckiego wraz z jego chorągwią. W Studzience umieszczono rotmistrza Romanowskiego wraz z oficerami z jego chorągwi.
W Kruszynianach, Łużanach i Białogórce umieszczono pułkownika Samuela Murze Krzeczkowskiego i jego chorągiew. W Podlipkach umieszczono
rotmistrzów Bohdana Kińskiego i Gazę Sieleckiego, natomiast w Bohonikach, Drahlach i Malawiczach Górnych znaleźli się oficerowie i żołnierze
z ich chorągwi. W Bohonikach, Drahlach i Malawiczach umieszczono również rotmistrza Olejewskiego z jego chorągwią32. Ziemie podlaskie pozostały tatarską małą ojczyzną do dnia dzisiejszego, stanowiąc zarazem jedną
z największych siedzib Tatarów w Polsce.
W okresie międzywojennym w województwie białostockim znajdowała się największa liczba Tatarów w Polsce, na 1935 rok ich liczebność
przedstawiała się następująco: w powiecie grodzieńskim żyły łącznie 294
osoby należące do ludności tatarskiej – 139 mężczyzn oraz 155 kobiet.
W powiecie sokolskim liczba ta wynosiła 214 osób – 106 mężczyzn ora 108
kobiet. W powiecie wołkowyskim 82 osoby – 36 mężczyzn oraz 46 kobiet.
W powiecie białostockim 44 osoby – 22 mężczyzn oraz 22 kobiety. W powiecie augustowskim 3 osoby – 2 mężczyzn oraz 1 kobieta. Daje to łącznie
liczbę 637 osób, w tym 305 mężczyzn oraz 332 kobiety33.
Ludność tatarska podzieliła się na dwie grupy – mieszkańcy wsi oraz
ludność biedniejsza integrowała się w mniejszym stopniu, głównie ze
względu na odrębność religijną, natomiast inteligencja tatarska integrowała
się w stopniu znaczniejszym, zwierając często mieszane związki małżeńskie. Przytoczyć należy charakterystykę przedstawioną przez Waleriana
Bujnowskiego, autora monografii dotyczącej powiatu sokólskiemu. Pisał
o Tatarach w następujący sposób: „Zamożniejsi od szeregu pokoleń posługują się językiem polskim, biedniejsi zaś językiem białoruskim. Językiem
liturgicznym jest arabski, który zna tylko kilka osób. Trybem życia i strojem
nie różnią się od miejscowej ludności. Religię i poczucie odrębności rasowej Tatarzy w całej pełni zachowali, z ludnością miejscową nie łączą się.
Mongolskie rysy twarzy, szczególnie u kobiet zachowały się z całą wyrazistością”34.
32
P. Borawski, A. Dubiński, dz. cyt., s. 100.
A. Miśkiewicz, Tatarska legenda. Tatarzy polscy 1945-1990, Białystok 1993, s. 27.
34
Tamże, s. 28.
33
Dwa oblicza islamu – zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów
149
Ludność tatarska zamieszkująca obszar białostocczyzny zajmowała
się głównie rolnictwem, ogrodnictwem oraz wyprawą skór – znane garbarnie skór znajdowały się w Dąbrowie Białostockiej, Krynkach, Sokółce i Suchowoli. Wśród inteligencji tatarskiej znajdowali się między innymi: Jan
Buczacki, prokurator Sądu Okręgowego w Suwałkach; Stefan MurzaMurzicz, Prezes Sądu Okręgowego w Grodnie; Stefan Smolski, absolwent
Szkoły Mierniczej w Pskowie, leśniczy w obwodzie sokolskim w okresie
1918-1922, następnie mierniczy w białostockim Urzędzie Ziemskim, od
1934 roku kierownik oddziału pomiarów rolnych Urzędu Wojewódzkiego
w Białymstoku, Białymstoku od 1936 roku kierownik oddziału pomiarów
rolnych Urzędu Wojewódzkiego w Łucku35.
Tatarzy charakteryzowali się występującym wśród nich patriotyzmem lokalnym. Interesowali się życiem i problemami społeczności lokalnej, w której mieszkali. Przejawiało się to między innymi kandydowaniem
do rad miejskich. W latach trzydziestych w Nowogródku Tatarzy wraz z Polakami tworzyli blok chrześcijańsko-muzułmański, który konkurował z blokiem żydowskim w wyborach samorządowych36. Ich działalność nie dotyczyła wyłącznie społeczności lokalnej, ale również miała charakter ogólnopolski.
Dnia 28 grudnia 1925 roku w Wilnie rozpoczął się Wszechpolski
Zjazd Delegatów Gmin Muzułmańskich, w którym wzięło udział 58 delegatów ze wszystkich gmin muzułmańskich w Polsce37. Na Zjeździe powołano
dwa stowarzyszenia – religijne i świeckie, to jest Muzułmański Związek Religijny oraz Związek Kulturalno-oświatowy Tatarów RP, które rozpoczęły
działalność z początkiem 1926 roku.
Tatarzy w ciągu historii wielokrotnie stawali w obronie Rzeczypospolitej, czego przykładem był udział generała Józefa Bielaka, który wraz
z pułkownikiem Achmatowiczem i około 630 żołnierzami przystąpił do insurekcji kościuszkowskiej38. Również w 1939 roku, w obliczu hitlerowskiej
i sowieckiej agresji Tatarzy nie pozostali obojętni na wezwanie do obrony
ojczyzny. We wrześniu 1939 roku w obronie kraju brał udział I Szwadron
Tatarski 13 Pułku Ułanów Wileńskich39. Szwadron powstał w 1936 roku,
gdy Ministerstwo Spraw Wojskowych zezwoliło na przemianowanie
35
A. Miśkiewicz, Tatarska…, s. 28.
A. Miśkiewicz, Tatarzy polscy 1918-1939. Życie społeczno-kulturalne i religijne, Warszawa 1990, s. 148.
37
Tamże, s. 43.
38
J. Tyszkiewicz, Z historii Tatarów polskich 1794-1944, Pułtusk 1998, s. 38.
39
A. Miśkiewicz, Tatarska…, s. 29.
36
150
Marcin Kamiński
I Szwadronu 13 Pułku Ułanów Wileńskich na I Szwadron Tatarski. W 1936
roku I Szwadron Tatarski liczył 59 ułanów, wśród których znajdowało się
14 Tatarów, w 1937 roku liczba zaprzysiężonych w Szwadronie poborowych wynosiła 75, wśród nich 22 Tatarów, w 1938 roku było to 90 zaprzysiężonych ułanów, w tym 14 tatarów40. 13 Pułk Ułanów Wileńskich walczył
z wrogiem do dnia 28 września 1939 roku, gdy został rozwiązany pod Medyką41. W okresie okupacji niemieckiej i radzieckiej Tatarzy podzielili los
narodu polskiego – byli represjonowani oraz zsyłani na Syberię przez władze radzieckie.
Podsumowanie
Tatarzy stanowią wartościowe ogniwo społeczeństwa polskiego, kultywują swoje tradycje, obyczaje i religię, jednocześnie nie zagrażając bezpieczeństwu państwa i społeczeństwa, w którym przebywają. Ich obecność
na ziemiach polskich datuje się na ponad 600 lat, w okresie tym wielokrotnie opowiadali się za państwem Polskim, zdarzały się konflikty na polskotatarskie, jednakże zawsze były łagodzone. Porównywanie Tatarów, zamieszkałych na ziemiach polskich od wieków z imigrantami, którzy przybywają do Europy zachodniej od początku lat 60 XX wieku wydaje się niewłaściwe, jednakże pokazuje, iż możliwa jest wspólna egzystencja przedstawicieli różnych kultur w jednym państwie. Analizując kazus tatarski wydaje się, iż największym czynnikiem integrującym społeczeństwo jest upływ
czasu, w którym dane grupy współżyją razem oraz zaangażowanie ludności
napływowej w sprawy społeczności lokalnej oraz państwa. Każda kultura
wnosi coś nowego do danego społeczeństwa, także autor uważa, iż w wielokulturowość w Europie nie musi koniecznie oznaczać jej upadku. Należy
wyznaczyć jasne granice, które obowiązują wszystkich obywateli danego
państwa – każdy może pielęgnować własne tradycje i obyczaje, jednakże
z poszanowaniem prawa państwa przyjmującego. Imigranci są gości w państwie przyjmującym, dlatego też powinni uszanować gospodarzy i ich prawa.
Summary
Nowadays in western Europe there is a problem with Muslim immigrants. This leads to acts of violence caused by immigrants against Chris40
41
A. Miśkiewicz, Tatarzy polscy…, s. 156.
Tamże, s. 166.
Dwa oblicza islamu – zachodnie problemy oraz asymilacja polskich Tatarów
151
tians. The coexistence of Muslims do not have to look that way. Polish History has shown that it is possible to peaceful existence of Christians and
Muslims in one country. As a exaplme authro gives the Polish Tatars who
live on Polish territory since probably year 1397.
Bibliografia
Książki
1. Bohdanowicz L., Chazbijewicz S., Tyszkiewicz J., Tatarzy muzułmanie
w Polsce, Gdańsk 1997
2. Borawski P., Dubiński A., Tatarzy polscy. Dzieje, obrzędy, legendy, tradycje, Warszawa 1986
3. Inni wśród swoich, Red. W. Władyka, Warszawa 1994
4. Madej M., Międzynarodowy terroryzm polityczny, Warszawa 2001
5. Miśkiewicz A., Tatarska legenda. Tatarzy polscy 1945-1990, Białystok
1993
6. Miśkiewicz A., Tatarzy polscy 1918-1939. Życie społeczno-kulturalne
i religijne, Warszawa 1990
7. Tomasiewicz J., Zło w imię dobra. Zjawisko przemocy w polityce, Warszawa- Bielsko-Biała 2009
8. Tyszkiewicz J., Tatarzy w Polsce i Europie. Fragmenty dziejów, Pułtusk
2008
9. Tyszkiewicz J., Z historii Tatarów polskich 1794-1944, Pułtusk 1998
Dokumenty z witryny instytucji, organizacji lub osoby prywatnej
1. Encyklopedia PWN (2014). Wielokulturowość [online]; [dostęp:
15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://encyklopedia.pwn.pl/haslo/3995791/wielokulturowosc.html
2. European Commission Eurostat (2014). Statystyki dotyczące migracji
i populacji migrantów [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny w World
Wide Web:
http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Migration
_and_migrant_population_statistics/pl#Cudzoziemcy
3. Gazeta wyborcza (2013). Francuski żołnierz zaatakowany na ulicach Paryża [online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://wyborcza.pl/1,75477,13981774,Francuski_zolnierz_zaatakowany
_na_ulicach_Paryza_przez.html
4. Mniejszości Narodowe i Etniczne Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji (2014). Charakterystyka mniejszości narodowych i etnicznych
152
Marcin Kamiński
w Polsce [online]; [dostęp: 17.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://mniejszosci.narodowe.mac.gov.pl/mne/mniejszosci/charakterystyk
a-mniejs/6480,Charakterystyka-mniejszosci-narodowych-i-etnicznychw-Polsce.html#tatarzy
5. Muzułmański Związek Religijny w RP (2014). Muzułmańskie Gminy
Wyznaniowe w Polsce MZR w RP [online]; [dostęp: 17.03.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.mzr.pl/gminy/index.php?id=14
6. Office for National Statistic (2014). 2011 Census, Population and
household Estimates for England and Wales [online]; [dostęp:
15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.ons.gov.uk/ons/rel/census/2011-census/population-andhousehold-estimates-for-england-and-wales/index.html
7. Office for National Statistic (2014). Statistic of the Muslim population
in the UK for 2011, 2012 and 2013 [online]; [dostęp: 15.03.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.ons.gov.uk/ons/aboutons/business-transparency/freedom-of-information/what-can-irequest/previous-foi-requests/people-and-places/statistics-of-themuslim-population-in-the-uk-for-2011--2012-and-2013/index.html
8. R. M. Machnikowski (2005). Zamach w Madrycie 11 marca 2004
– wnioski dla Polski [online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World
Wide Web:
http://www.specops.pl/CSiPS/artykuly_CSiPS/Doktor_Ryszard_Machni
kowski/zamach%20w%20Madrycie.htm
9. Rzeczpospolita (2013). Żołnierz zabity w Londynie. Zaatakowano go
maczetą [online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.rp.pl/artykul/1012131.html
10. Terroryzm.com (2005). Przyczyny, przebieg i skutki zamachu w Londynie z 7 lipca 2005 roku [online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w
World Wide Web: http://www.terroryzm.com/przyczyny-przebieg-iskutki-zamachu-w-londynie-z-7-lipca-2005-roku/
11. Wprost (2013). To islamista zaatakował nożem francuskiego żołnierza
[online]; [dostęp: 16.03.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.wprost.pl/ar/401684/To-islamista-zaatakowal-nozemfrancuskiego-zolnierza/
Marcin Kamiński, student V roku Prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego oraz student IV roku Psychologii
na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.