pobierz plik

Transkrypt

pobierz plik

Zapotrzebowanie na wsparcie w zakresie
tworzenia powiązań kooperacyjnych
Ocena trafności i użyteczności działania 5.1
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka,
na lata 2007-2013.
Raport końcowy
Na zlecenie Polskiej Agencji Rozwoju
Przedsiębiorczości:
dr Piotr Tamowicz
dr Tomasz Brodzicki
Gdańsk, maj 2009 r.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską
ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
Zapotrzebowanie na wsparcie w zakresie tworzenia powiązań kooperacyjnych
Ocena trafności i użyteczności działania 5.1 PO IG
Raport końcowy
Spis treści
Streszczenie ............................................................................................................................ 3
Abstract ................................................................................................................................... 4
1. Metodologia ........................................................................................................................ 6
1.1 Cele ewaluacji............................................................................................................... 6
1.2 Techniki zbierania informacji i źródła.......................................................................... 7
2. Ogólna charakterystyka działania 5.1 ................................................................................. 8
2.1. Cele, istota wsparcia i uzasadnienie ............................................................................ 8
2.2. Warunki wsparcia ........................................................................................................ 9
3. Wcześniejsze instrumenty wsparcia ................................................................................. 12
4. Działanie 5.1 a inne programy operacyjne ....................................................................... 15
5. Charakterystyka grupy docelowej .................................................................................... 27
6. Użyteczność wsparcia ....................................................................................................... 41
7. Dotychczasowi beneficjenci wsparcia .............................................................................. 44
8. Perspektywy zapotrzebowania na wsparcie ..................................................................... 45
9. Zwrot niewykorzystanego wsparcia ................................................................................. 47
10. Promocja i komunikacja ................................................................................................. 48
11. Doświadczenia zagraniczne we wspieraniu klastrów ..................................................... 49
12. Wnioski i rekomendacje ................................................................................................. 59
13. Tabela zaleceń ................................................................................................................ 59
14. Bibliografia ..................................................................................................................... 60
15. Spis tabel i rysunków ...................................................................................................... 64
16. Załączniki ....................................................................................................................... 65
Dyspozycje do wywiadów ................................................................................................ 65
Lista przeprowadzonych wywiadów ................................................................................ 65
2
Raport końcowy
Streszczenie
Działanie 5.1 PO IG zostało zaprojektowane w celu obniżenia kosztów dostępu do
kapitałochłonnej infrastruktury (budynki, budowle, wyposażenie) użytkowanej wspólnie
przez przedsiębiorców powiązanych w ramach łańcucha wartości lub klastra. Oczekuje się,
że wsparcie publiczne umożliwi obniżenie ryzyka inwestycyjnego związanego z realizacją
innowacyjnych projektów (np. wdrożenie nowych produktów) lub też zwiększenie
innowacyjności produktów już wytwarzanych.
W przeciwieństwie do wcześniejszych instrumentów wsparcia, działanie 5.1 PO IG
zostało zaadresowane do tzw. powiązań kooperacyjnych oraz ich koordynatorów
spełniających określony zbiór warunków brzegowych (skład i struktura powiązania
kooperacyjnego). Szczególną nowością jest pojawienie się wymogu zwrotu przez
koordynatora tej części otrzymanego wsparcia, która nie zostanie skonsumowana przez
przedsiębiorców (w formie nabywanych usług).
Wcześniejsze działania wspierające rozwój klastrów (np. 2.6 ZPORR, 2.3 SPO
RZL) zorientowane były głównie na tzw. działania miękkie służące promocji koncepcji
klastrów, inicjowaniu współpracy pomiędzy przedsiębiorcami, formułowanie strategii
rozwoju porozumień integracyjnych. Działania te przyczyniły się do znacznego
spopularyzowania klastrów i intensyfikacji działań samo-organizacyjnych przedsiębiorców
(np. zawiązywanie stowarzyszeń mających pełnić role animatorów/koordynatorów
klastrów). Skutkiem ubocznym szerokiej akcji informacyjno-popularyzatorskiej było także
powstanie wielu inicjatyw o wątłych podstawach gospodarczych i słabych możliwościach
rozwoju.
Problem ten istotnie rzutuje na perspektywy wykorzystania działania 5.1 PO IG
gdyż populacja koordynatorów (potencjalnych wnioskodawców) składa się obecnie z
dwóch rodzajów podmiotów: organizacji tworzonych oddolnie (przez przedsiębiorców)
głównie w celu animacji/koordynacji klastrów, na ogół stosunkowo słabych organizacyjnie
i finansowo oraz podmiotów wielozadaniowych (agencje rozwoju, firmy szkoleniowe,
doradcze), prowadzących niejednokrotnie bardzo rozległą działalności, dysponujących
dużymi zasobami, dla których jednakże prowadzenie klastrów nie jest core-biznesem.
Efektem takiego rozkładu możliwości i bodźców jest sytuacja gdzie najbardziej
zdeklarowani na rzecz klastrów koordynatorzy chcą (chcieliby) skorzystać ze wsparcia, ale
nie są w stanie tego uczynić (trudne warunki dostępu do działania 5.1 PO IG). Natomiast te
podmioty, dla których warunki dostępu do 5.1 nie są istotną przeszkodą nie mają (nie
muszą mieć) szczególnej motywacji do angażowania się w takie projekty (gdyż mogą
angażować się w inne przedsięwzięcia dające im taką samą wartość dodaną przy
mniejszym ryzyku).
Zwiększenie stopnia wykorzystania działania 5.1 PO IG to więc obecnie problem
„uprzystępnienia” tego instrumentu pierwszej grupie koordynatorów i zachęcenia
podmiotów wielozadaniowych do bardziej przychylnego spojrzenia na pełnienie roli
koordynatorów. Wydaje się, że można sformułować szereg propozycji, które zwiększałyby
atrakcyjność działania 5.1 PO IG bez „zmiękczania” warunków dostępu: intensyfikacja
promocji i orientacja jej szczególnie na wybrane podmioty wielozadaniowe (parki
naukowe), udostępnienie niewielkiej dotacji na pokrycie kosztów przygotowania wniosku,
dopuszczenie jednostek organizacyjnych uczelni do pełnienia roli koordynatorów jak i
konsorcjów, zwiększenie budżetu kosztów administracyjnych i osobowych (i rozszerzenie
katalogu wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem), obniżenie ryzyka zwrotu
3
Raport końcowy
pomocy publicznej poprzez dopuszczenie możliwości łącznego bilansowania wartości
udzielonej pomocy publicznej z wartością wsparcia i wartością nieruchomości,
uproszczenie wniosku o udzielenie wsparcie.
Abstract
“The need for clusters’ support. The evaluation of adequacy and usability of instrument 5.1
Innovation Economy Operational Programme”.
The instrument 5.1 Operational Programme Innovative Economy (OP IE) was
designed to improve access to capital intensive infrastructure (buildings, equipment)
exploited jointly by entrepreneurs linked in a value chain or being agglomerated as
innovative clusters. The public support is expected to underwrite most of the risks incurred
with the launch of new innovative projects or with the upgrade of the existing products.
Contrary to previous support, the instrument 5.1 OP IE has been addressed to the
coordinators and the value chains that adhere to pre-specified set of stringent criteria
(composition and structure of cluster). The rules concerning the state aid transfers to SME
and the requirement to pay back any surplus of not-distributed aid are a special novelty.
Earlier public support addressed to cluster initiatives (like 2.6 ZPORR, 2.3 SPO
RZL) has been focused entirely on soft measures and outcomes with stress being paid on
public awareness campaigns (cluster promotion), networking and setting clusters strategy.
All these actions have resulted in the rise of a wide interest in cluster concept, as well as
establishment of many entities that are to animate/coordinate emerging clusters. Some
projects that came into existence are however weak, deeply rooted in regional economy
with poor prospects for sustainable development.
These problems have a direct influence on instrument 5.1 OP IE perspectives since
the population of would-be clusters coordinators comprises now two type of entities.
Firstly, bottom-up growing organizations centered almost exclusively on animating
clusters, but poorly staffed and equipped, and secondly already existing multi-purpose
agencies (development agencies, consulting companies, business support organizations),
well equipped, engaged in (so) many projects that animating clusters is not at their top
agenda. Such combination of motives and incentives creates paradox that those who have a
real interest, a will and a need to take up the instrument are unable to do so due to nascent
status (they do not adhere to access rules) while those who have enough resources have no
will or interest.
In such circumstances improving general interest in instrument 5.1 OP IE in fact
means how to make the instrument more accessible to bottom-up growing coordinators, and
4
Raport końcowy
how to draw more attention from multi-purpose agencies. Some recommendations can be
proposed in that respect : intensive promotion, small grants to cover costs of application,
allowing universities to be a cluster animator as well as consortiums of specified
institutions, increasing budget for administrative expenses and types of costs covered,
allowing for joint settlement of state aid transfers with support received, reduction in the
extent of data required to fill in the application.
5
Raport końcowy
1. Metodologia
1.1 Cele ewaluacji
Celem ewaluacji była ocena użyteczności i funkcjonalności wsparcia publicznego
realizowanego za pomocą działania 5.1 z punktu widzenia założeń programowych oraz
możliwości rynkowych. Do celów szczegółowych zaliczono:
a) wskazanie czynników determinujących zainteresowanie działaniem 5.1 POIG ze strony
potencjalnych beneficjentów,
b) określenie prawdopodobnych scenariuszy kształtowania się popytu na wsparcie,
c) ocena założeń programowych działania 5.1 PO IG z faktycznymi potrzebami
potencjalnych beneficjentów,
d) wskazanie czynników mogących powodować występowanie nadmiernego lub zbyt
małego popytu przy danym profilu beneficjenta,
e) wskazanie potencjalnie pozytywnych i negatywnych efektów realizacji działania 5.1
POIG,
f) sformułowanie propozycji modyfikacji w konstrukcji realizowanych działań celem
lepszego dostosowania wsparcia do potrzeb rozwojowych i rynkowych; wskazanie
sposobów zabezpieczenia przed oportunizmem beneficjentów,
g) sformułowanie propozycji działań mających na celu maksymalizację społecznej
wartości dodanej z realizowanego wsparcia publicznego.
Podstawowe pytania badawcze jakie zostały sformułowane na wstępie ewaluacji to:
a) Jaki jest poziom rozwoju krajowych inicjatyw klastrowych i ich gotowość
(potencjał aplikacyjny) do wykorzystania wsparcia w ramach działania 5.1? Jak w
średnim okresie może kształtować się popyt na wsparcie? Jakie czynniki go
kształtują (w tym inne niż koniunkturalne)?
b) Jakie formy wsparcia są najbardziej potrzebne aktualnie istniejącym inicjatywom
klastrowym (na obecnym etapie ich rozwoju)? Jaka jest atrakcyjność finansowa
wsparcia działania 5.1 dla potencjalnych beneficjentów w relacji do ich oczekiwań
(potrzeb)? W jaki sposób zwiększyć atrakcyjność i dostępność wsparcia?
c) Jaka jest ocena modelu potencjalnego beneficjenta (porozumienia kooperacyjnego),
który został przyjęty w działaniu 5.1? Ocena w odniesieniu do: aktualnego stanu
rozwoju krajowych inicjatyw klastrowych; w porównaniu do modelu przyjętego w
pilotażu działania 5.1; w porównaniu do innych (wybranych) instrumentów
wsparcia clusteringu stosowanych w UE.
d) Jak na zachowania potencjalnych beneficjentów wpływa konstrukcja działania 5.1?
Co ogranicza dostępność wsparcia (identyfikacja potencjalnych barier, problemów
w aplikowaniu o wparcie dla rozwoju istniejących inicjatyw klastrowych)?
e) Czy istnieje możliwość uproszczenia warunków dostępu do wsparcia (bez ryzyka
wywołania zachowań oportunistycznych po stronie potencjalnych beneficjentów)?
f) Czy istnieje możliwość substytucji działania 5.1 z poziomu innych programów
operacyjnych (np. RPO)?
g) Czy przy obecnej formule działania będzie możliwe zrealizowanie jego
celów/wskaźników? Jakie mogą występować ryzyka niepowodzenia w tym zakresie
6
Raport końcowy
(w szczególności wynikające z przyczyn innych niż koniunkturalne); w jaki sposób
można je redukować (minimalizować)?
h) Jaki rodzaj (profil) beneficjentów najskuteczniej i efektywniej przyczyni się do
realizacji celów działania? Jaki typ beneficjentów będzie miał w tym obszarze
znaczenia drugorzędne?
1.2 Techniki zbierania informacji i źródła
Łącznie w trakcie ewaluacji działania 5.1 PO IG przeprowadzono sześć wywiadów
bezpośrednich oraz 14 rozmów telefonicznych z osobami bezpośrednio odpowiedzialnymi
za kierowanie danym projektem/inicjatywą (lista rozmówców zamieszczona w Załączniki).
W badaniu wykorzystano też szereg wtórnych źródeł informacji – dokumentację
poszczególnych programów operacyjnych, dokumenty formalne niektórych inicjatyw
klastrowych (statuty, listy intencyjne), opracowania analityczne na temat rozwoju klastrów
w Polsce. Selekcji inicjatyw klastrowych działających w Polsce dokonano na podstawie
przeglądu różnych baz informacyjnych (strony www: klastry.pl, klastr-efs.pl, mapaklastry.pl).
Ponadto, w ramach niniejszej ewaluacji odbyły się wywiady z pracownikami PARP.
Nie licząc spotkania otwierającego z przedstawicielami zespołu wdrażającego działanie 5.1
POIG, były to dwa wywiady indywidualne (z osobą odpowiedzialną za promocję działań
POIG powierzonych do realizacji PARP oraz koordynatorem Portalu Innowacji www.pi.gov.pl) i jeden grupowy (z osobami pełniącymi dla potencjalnych wnioskodawców
działania 5.1 dyżur eksperta oraz z osobami udzielającymi odpowiedzi na Infolinii PARP).
W ramach ewaluacji przeanalizowano bazę wniosków o dofinansowanie
zarejestrowanych w ramach naboru w roku 2008, najczęściej zadawane pytania podmiotów
zainteresowanych wsparciem (FAQ) i odpowiedzi PARP. Autorzy wzięli także udział w
warsztatach dla potencjalnych wnioskodawców działania 5.1 PO IG jakie odbyły się w
siedzibie PARP w dniach 6-7 maja 2009 r.
7
Raport końcowy
2. Ogólna charakterystyka działania 5.1
2.1. Cele, istota wsparcia i uzasadnienie
Działanie 5.1 PO IG zostało zaprojektowane dla osiągnięcia dwóch celów
strategicznych: po pierwsze dla wsparcia procesu budowy tzw. kapitału społecznego w
przedsiębiorstwach w formie wzajemnych relacji współpracy i zaufania pomiędzy samymi
przedsiębiorcami jak i ich otoczeniem; po drugie w celu zwiększenia innowacyjności
przedsiębiorstw poprzez obniżenie kosztów dostępu do wysokiej jakości usług i
infrastruktury (badawczej, analitycznej, kontrolno-pomiarowej), której użytkowanie jest
istotne dla zwiększenia poziomu innowacyjności firm.
Potrzeba wdrożenia tak ukierunkowanego działania wynikała z kilku przesłanek. Po
pierwsze współczesna ekonomia coraz większe znaczenie dla budowania konkurencyjności
przedsiębiorstw przykłada do takich czynników jak kapitał społeczny (a nie tylko rzeczowy
czy finansowy). Rola tego typu kapitału szczególnie unaoczniła się procesie powstawania i
dynamicznego rozwoju skupisk przedsiębiorstw (klastrów) bazujących na unikalnych
zasobach (pracy, naturalnych) lub dostępie do chłonnego rynku. Po drugie akumulacja
kapitału społecznego (zaufania) w sektorze polskich mikro, małych i średnich
przedsiębiorstw postępuje znacznie wolniej niż kapitału rzeczowego. Mimo istnienia wielu
naturalnych, przestrzennych skupisk przedsiębiorczości, wyrosłych ze wspólnej bazy
zasobów, poziom wzajemnego zaufania i współpracy jest często dramatycznie niski. Obok
naturalnej powolności (endogeniczności) tego typu wewnątrz-sektorowych procesów
integracyjnych dodatkowym hamulcem budowania więzi jest znaczna słabość egzekucji
prawa czy wysokie systemowe ryzyko prowadzenia działalności gospodarczej. Po trzecie,
poziom innowacyjności polskich przedsiębiorstw – jakkolwiek zasadniczo adekwatny do
fazy rozwoju gospodarczego – jest zdecydowanie zbyt niski z punktu widzenia
ograniczania luki rozwojowej w relacji do krajów rozwiniętych.
Należy zauważyć, że interwencja publiczna w ramach działanie 5.1 w sposób
bardzo racjonalny stara się „skonsumować” łącznie te trzy przesłanki i osiągnąć cele
stwarzające duże tzw. efekty zewnętrzne. Poprzez ukierunkowanie wsparcia na
koordynatorów powiązania kooperacyjnego działanie próbuje skłonić przedsiębiorców do
większej kooperatywności i poszukiwania obszarów zbieżności interesów; natomiast
poprzez uwypuklenie komponentu inwestycyjnego działanie stara się oddziaływać na
innowacyjność produktową/procesową będącą dla firm na ogół najbardziej kosztochłonnym
elementem procesów rozwojowych.
8
Raport końcowy
Dla kontrastu można przywołać poddziałanie 1.4.2 SPO WKP (inwestycje związane
z budową, modernizacją i wyposażeniem laboratoriów jednostek naukowych świadczących
specjalistyczne usługi dla przedsiębiorstw) bardzo podobne co do swojej treści
przedmiotowej do działania 5.1 PO IG. W tym przypadku wsparcie jednak miało charakter
jedno-relacyjny (jednowymiarowy), powodujący internalizację korzyści zarówno na
poziomie jednostki naukowej jak i MSP.
Łącznie na działanie 5.1 w budżecie programu operacyjnego przeznaczono kwotę
€104,3 mln (około 465 mln zł wg kursu €/zł z końca maja 2009 r.). Działanie zakłada
osiągnięcie takich efektów jak zwiększenie liczby podmiotów zaangażowanych w
powiązania kooperacyjne (wartość wskaźnika produktu w roku docelowym wynosi 600
podmiotów) czy zwiększenie świadomości przedsiębiorców w zakresie korzyści
wynikających z tworzenia powiązań kooperacyjnych1.
2.2. Warunki wsparcia
Warunki na jakich jest udzielane wsparcie w ramach działania 5.1 PO IG zostały
zdefiniowane w rozdziale ósmym Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia
7 kwietnia 2008 r.2 Warunki te można scharakteryzować następująco:
1. Zakres podmiotowy
Działanie przewiduje wsparcie:
a. wyłącznie na rzecz osoby prawnej (posiadającej formułę organizacyjną
zgodną z zamkniętym katalogiem wymienionym w § 27 ust. 4),
b. spełniającej warunki organizacyjno-prawne wymienione w § 27 ust. 5
pkt. 1-5 oraz 7-8,
c. pełniącej rolę koordynatora wobec tzw. powiązania kooperacyjnego
(zdefiniowanego w § 27 ust. 2) o określonej charakterystyce (§ 27 ust.
3)3.
1
Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 2007-2013. Październik
2008 r.
2
Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 kwietnia 2008 r. w sprawie udzielania przez
Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego
Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013 wraz ze zmianami wprowadzonymi Rozporządzeniem Ministra
Rozwoju Regionalnego z dnia 2.02.2009 r., Dziennik Ustaw nr 19, poz. 103.
3
Koordynatorem może być wyłącznie fundacja, zarejestrowane stowarzyszenie, spółka kapitałowa, jednostka
badawczo-rozwojowa, organizacja przedsiębiorców; niezbędne warunki organizacyjno-prawne to: posiadanie
9
Raport końcowy
2. Zakres przedmiotowy
Działanie stwarza możliwość objęcia wsparciem wyłącznie dwóch rodzajów
projektów. Projektu „inwestycyjnego” składającego się z działań „a–d” (poniżej)
lub projektu „miękkiego” – „e”:
a. inwestycji w
wyposażenie),
infrastrukturę
(nieruchomość,
budynek/budowla,
b. zakupu usług doradczych niezbędnych do rozwoju powiązania
kooperacyjnego,
c. zakupu specjalistycznych szkoleń służących rozwojowi powiązania
kooperacyjnego
d. prowadzenia biura koordynatora
e. prowadzenia ekspansji rynkowej powiązania kooperacyjnego.
3. Wielkość i intensywność wsparcia
Działanie 5.1 PO IG zdecydowanie preferuje projekty o charakterze inwestycyjnym
wprowadzając znaczne zróżnicowanie pod względem maksymalnych kwot
wsparcia. Dla projektów inwestycyjnych oraz doradczych, szkoleniowych (które
ostatnie muszą stanowić element składowy projektu inwestycyjnego) i polegających
na ekspansji powiązania są to odpowiednio pułapy o wartości: 20 mln zł, 0,4 mln zł,
1 mln zł i 0,6 mln zł (wysokość wsparcia na pokrycie kosztów osobowych i
administracyjnych – biuro koordynatora – została ograniczona do poziomu 5%
całkowitych wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem, ponoszonych
przez okres nie dłuższy niż trzy lata). Dodatkowo zróżnicowana została
intensywność wsparcia, a także struktura poszczególnych projektów. W przypadku
projektów inwestycyjnych oraz doradczych (na rzecz koordynatora) intensywność
wsparcia wynosi 100% wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem (z tym,
że wydatki polegające na nabyciu budynku/budowli, nabyciu robót i materiałów
budowlanych czy rat leasingu nieruchomości mogą stanowić nie więcej niż 40%
siedziby na terytorium Polski, prowadzenie działalności non-profit lub przeznaczanie zysku na cele
identyczne jak te które realizuje PARP, posiadanie doświadczenia w zakresie zarządzania powiązaniem
kooperacyjnym, posiadanie personelu o kwalifikacjach niezbędnych do świadczenia usług na rzecz
podmiotów znajdujących się w powiązaniu kooperacyjnym, pełnienie funkcji koordynatora tylko wobec
jednego klastra, ubieganie się o wsparcie tylko na rozwój jednego klastra, złożenie wniosku o udzielenie
wsparcia przed rozpoczęciem realizacji inwestycji; powiązanie kooperacyjne musi natomiast spełniać takie
wymagania jak: zapewniać udział co najmniej 10 przedsiębiorców, MSP stanowią co najmniej połowę
podmiotów wchodzących w skład powiązania, przychody ze sprzedaży prowadzonej przez członków
powiązania poza teren lokalizacji powiązania wynosi co najmniej 30%.
10
Raport końcowy
całkowitych wydatków kwalifikujących się do objęcia wsparciem i 3 mln zł.),
podczas gdy dla projektów szkoleniowych jest to od 35% do 45% w zależności od
rodzaju przedsiębiorcy.
4. Dystrybucja pomocy publicznej
Konstrukcja działania zakłada pełnienie przez koordynatora całkowicie służebnej
roli wobec członków powiązania kooperacyjnego. Wsparcie publiczne udzielane
koordynatorowi powinno zatem w całości być przekazane na rzecz członków
powiązania kooperacyjnego (tj. głównie przedsiębiorców) w formie usług
realizowanych na ich rzecz4. Ewentualna nadwyżka wartości otrzymanego wsparcia
ponad sumę wartości wsparcia przekazanego członkom powiązania musi być
zwrócona do PARP. Zwrot musi nastąpić także w przypadku projektów o
charakterze inwestycyjnym gdy wartość rynkowa (według wyceny rzeczoznawcy)
nabytego gruntu, nabytych lub wybudowanych budynków lub budowli w rok po
upływie 15 lat od zakończenia realizacji projektu przekracza wartość nieruchomości
na dzień oddania budynku lub budowli do użytku (§ 27 ust. 5 pkt. 6).
5. Model powiązania kooperacyjnego
Rozporządzenia z 7 kwietnia 2008 r. wprowadziło określony model powiązania
kooperacyjnego, jako podstawy działania koordynatora. Zdefiniowano tu dwa
warunki dotyczące struktury powiązania (posiadanie co najmniej 10
przedsiębiorców, nie mniej niż połowa uczestników powiązania to MSP) oraz jeden
warunek dotyczący skali aktywności gospodarczej powiązania (30% sprzedaży
realizowanej poza terenem lokalizacji powiązania).
Zaproponowany model
powiązania kooperacyjnego zasadniczo powielił rozwiązanie zastosowane w
Programie Pilotażowym (patrz uwagi poniżej) wprowadzając dodatkowo jedynie
wymóg dotyczący skali aktywności gospodarczej. Jakkolwiek była to dramatyczna
zmiana w stosunku do warunków wsparcia oferowanego np. w ZPORR 2.6 skala
zainteresowania Programem pilotażowym (49 złożonych aplikacji) może
wskazywać, że dla wielu inicjatyw spełnienie warunków nie stanowiło istotnej
przeszkody.
4
Wartość wsparcia przekazanego przedsiębiorcom odpowiada różnicy pomiędzy wartością rynkową takiej
usługi a odpłatnością za jaką koordynator tą usługę udostępnia (przy czym koszt ten nie może obejmować
wyłącznie koszty utrzymania i udostępnienia infrastruktury).
11
Raport końcowy
3. Wcześniejsze instrumenty wsparcia
Intensywniejsze pojawienie się w dyskusjach publicznych, na początku obecnej
dekady, problematyki klastrów i ich wpływu na konkurencyjność przedsiębiorstw
spowodowało uwzględnienie tej tematyki w pierwszych programach operacyjnych. Łącznie
w okresie poprzedzającym pojawienie się działania 5.1 PO IG funkcjonowały trzy
instrumenty wsparcia dla klastrów.
1. Działanie 2.6 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego
(ZPORR) – Regionalne Strategie Innowacyjne i transfer wiedzy. Działanie to –
choć nie odwoływało się bezpośrednio do koncepcji klastrów – stwarzało
możliwość uzyskania wsparcia na tworzenie i rozwój lokalnych i regionalnych
sieci współpracy w zakresie innowacji, pomiędzy MSP, sektorem B+R oraz
instytucjami otoczenia biznesu. Wsparcie (na poziomie 100% kosztów
kwalifikowanych) skierowane było głównie na utworzenie zaplecza
organizacyjnego klastra (biuro) i działania promocyjne (spotkania, seminaria,
warsztaty, konferencje). Według danych udostępnionych przez Ministerstwo
Rozwoju Regionalnego (Tabela 1), w ramach działania 2.6 ZPORR wsparcie
uzyskało co najmniej 13 projektów (łączna wartość przyznanego wsparcia
wyniosła 5,3 mln zł, a średnia wartość wsparcia 412 tys. zł),
2. Instrument dedykowany wyłącznie klastrom został uruchomiony w formie tzw.
projektu systemowego PARP w ramach schematu „B” działania 2.3
Sektorowego Programu Operacyjnego Rozwój Zasobów Ludzkich (SPO RZL).
Był to projekt szkoleniowo-demonstracyjny mający na celu upowszechnienie
wiedzy na temat korzyści z funkcjonowania klastrów oraz mechanizmów ich
powstawania i rozwoju i związanych z tym niezbędnych działań koordynacyjnoorganizacyjnych podejmowanych przez członków klastra. Projekt miał charakter
ogólnopolski, a do udziału w nim akces zgłosiło około 40 grup reprezentujących
różnego rodzaju formuły współpracy przedsiębiorców.
3. W sierpniu 2007 r. pojawił się trzeci instrument wsparcia klastrów. W ramach
finansowanego ze środków krajowych (budżet w wysokości 3,6 mln zł)
programu pilotażowego „Wsparcie na rozwój klastra” możliwe było
sfinansowanie projektów, polegających na doskonaleniu kwalifikacji podmiotu
koordynującego działalność porozumienia klastrowego, promocję klastra oraz
współpracę międzynarodową i krajową. W przeciwieństwie do dwóch
powyższych działań, w tym wypadku wsparcie znacznie wyraźniej zostało
sprofilowane:
12
Raport końcowy
a. podmiotem uprawnionym do ubiegania się o wsparcie mógł być
wyłącznie koordynator klastra działający w określonej formule
organizacyjno-prawnej, legitymujący się posiadaniem określonych
zasobów organizacyjno-ludzkich oraz formalnymi powiązaniami z co
najmniej jedną jednostką naukową,
b. ...a klaster, w którego imieniu występował koordynator musiał spełniać
minimalne wymagania co do struktury podmiotowej (minimum 10
przedsiębiorców stanowiących nie mniej niż 50% podmiotów klastra).
Wsparcie w postaci refundacji wynosiło nie mniej niż 150 tys. zł i nie więcej niż
550 tys. zł, na nie więcej niż 95% wydatków kwalifikujących się do objęcia
wsparciem. Dodatkowemu ograniczeniu podlegał budżet wydatków na pokrycie
kosztów administracyjno-biurowych koordynatora (nie więcej niż 5 tys. zł za
każdy pełny miesiąc realizacji projektu)5. Charakterystykę realizowanych
projektów zawiera tabela 2.
Tabela 1. Wsparcie dla inicjatyw klastrowych w ramach ZPORR 2.6
Beneficjent
Eurocentrum Innowacji i
Przedsiębiorczości
Wielkopolska Agencja
Rozwoju
Przedsiębiorczości Sp. z
o.o.
Szczeciński Park
Naukowo-Technologiczny
Sp. z o.o.
Projekt
Zbudowanie i wzmocnienie innowacyjnej sieci
współpracy MSP w ramach Klastra Kotlarskiego
Wsparcie dla rozwoju Wielkopolskiego Klastra
Meblarskiego
Regionalne sieci współpracy innowacyjnej w
zakresie wykorzystania i transferu wiedzy,
tworzące bazę klastra informatycznego
Politechnika Opolska
Toruńska Agencja
Rozwoju Regionalnego
S.A.
Stowarzyszenie Grupy
Przedsiębiorców
Przemysłu lotniczego
Dolina Lotnicza
Wartość
dofinansowania
(mln zł)
0,5
0,38
0,3
0,22
0,66
0,49
Regionalne Biuro promocji Klastrów- etap I
0,38
0,29
Klastry szansą rozwoju regionu
0,41
0,3
0,16
0,12
0,13
0,09
0,49
0,37
0,75
0,56
Uniwersytet
Rzeszowski
Warmińsko-Mazurska
Agencja Rozwoju
Regionalnego S.A. w
Olsztynie
Wspólne Niebo rozwój i integracja
innowacyjnego klastra Dolina Lotnicza
Tworzenie sieci współpracy pomiędzy sektorem
nauki a przedsiębiorcami branży rolnospożywczej w zakresie budowania
innowacyjnego klastra spożywczego
Stymulowanie innowacyjności gospodarki
województwa warmińsko-mazurskiego przez
wspieranie rozwoju klastrów - działania
pilotażowe
Urząd Marszałkowski
Stymulowanie innowacyjności gospodarki
5
Wartość
projektu
(mln zł)
Regulamin programu „Wsparcie na rozwój klastra”. Zespół Wdrażania Instrumentów Finansowych PARP.
13
Raport końcowy
Województwa
Pomorskiego
Wielkopolska Izba
Przemysłowo – Handlowa
Świętokrzyska Agencja
Rozwoju regionu S.A.
województwa pomorskiego przez wspieranie
klastrów - koncepcja polityki i działania
pilotażowe
Kształtowanie innowacyjnej polityki rozwoju
regionalnego oraz stworzenie warunków i
instrumentów powstania strefy wysokiej
specjalizacji produktowej (klastrów) w
Wielkopolsce
0,63
0,47
Centrum Rozwoju Klastrów Świętokrzyskich
1, 1
0,81
Wsparcie rozwoju inicjatywy rozwoju klastrowej
na obszarze woj. warmińsko-mazurskiego w
branży produkcyjnej mięsa wołowego w celu
Polskie Zrzeszenie
podniesienia innowacyjności przedsiębiorstw,
Producentów Bydła
wymiany wiedzy i technologii oraz podnoszenia
Mięsnego
ich konkurencyjności
0,75
0,56
Zintegrowane staże absolwenckie w
przedsiębiorstwach partnerskich elementem
Kapitał Plus - Katarzyna
Strategii Rozwoju Podkarpackiego Klastra Firm
Michno
Informatycznych
0,9
0,68
Źródło: na podstawie danych przekazanych przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego (baza projektów
ZPORR).
Tabela 2. Charakterystyka Programu Pilotażowego – Wsparcie na rozwój klastra.
Beneficjent
Eurocentrum
Innowacji
i
Przedsiębiorczości
Górnośląska Agencja Przekształceń
Przedsiębiorstw S.A
Fundacja Rozwoju Rolnictwa, Wsi i
Obszarów Wiejskich
Jagiellońskie Centrum Innowacji
Sp. z o.o.
Lubelska Izba Rzemieślnicza
Kwota
wsparcia
(w mln zł)
0,46
0,24
0,31
0,24
0,38
Realizowane prace/cele
Opracowanie strategii rozwoju Pleszewskiego Klastra
Kotlarskiego
Opracowanie strategii marketingowej dla Śląskiej Sieci
Wyrobów Medycznych
Opracowanie strategii rozwoju klastra Bioprodukt
Wyjazdowe misje zagraniczne, materiały promocyjne
dla klastra LifeScience, utworzenie platformy
internetowej
na
temat
lifescience,
warsztaty
(zarządzanie projektami).
Wsparcie dla klastra drzewnego, współpraca z klastrem
z Lotaryngii, promocja Eko-budownictwa
Źródło: materiały poszczególnych beneficjentów
Teoretycznie do instrumentów mogących służyć wsparciu struktur klastrowych
można zaliczyć także działanie 1.4.1 Sektorowego Programu Operacyjnego Wzrost
Konkurencyjności Przedsiębiorstw (SPO WKP). Działanie miało na celu wzmocnienie
współpracy pomiędzy sferą B+R a gospodarką i umożliwiało sfinansowanie tzw. projektów
celowych obejmujących badania stosowane i prace rozwojowe (w zakresie badań
przemysłowych i przed-konkurencyjnych) prowadzonych m.in. przez
grupy
przedsiębiorstw samodzielnie lub we współpracy z instytucjami sfery B+R. Dane
14
Raport końcowy
publikowane przez Ministerstwo Nauki6, jak również raporty analityczne na ten temat nie
pozwalają jednak wskazać jak często działanie to było wykorzystywane przez większe,
para-klastrowe grupy przedsiębiorstw7.
Generalnie instrumenty wsparcia uruchomione w latach 2004-2007 spełniły swoją
rolę, przyczyniając się do znacznego rozpropagowania idei klastrów. Może o tym
świadczyć choćby znaczne zainteresowanie projektem klasteringowym (2.3 SPO RZL) czy
programem pilotażowym (49 wniosków na łączną kwotę 18,2 mln zł) i wręcz masowe
uruchamianie różnego rodzaju inicjatyw i projektów odwołujących się do hasła klastrów.
Należy zaznaczyć, że – obok efektu promocyjnego – szczególnie istotnym i trwałym
wynikiem tych działań było nasilenie się akcji „samoorganizacji” przedsiębiorców i
formalizowania relacji sieciowych. Z zebranych danych wynika, że w okresie 2007-2008
zarejestrowane zostały dwie fundacje i ok. 19 stowarzyszeń dedykowanych, praktycznie
wyłącznie do pełnienia roli promotorów czy koordynatorów inicjatyw i zgrupowań
klastrowych (por. dalsze uwagi w rozdziale 5.1).
Bardzo wczesna faza rozwoju koordynatorów jak i samych struktur klastrowych
przedsiębiorczości spowodowała, że udzielone wsparcie relatywnie rzadko przekładało się
na bardziej trwałe efekty ze sfery komercjalizacji i transferu innowacji. Z dostępnych
danych na temat projektów realizowanych w ZPORR wynika że takim wyjątkiem może np.
być Pleszewski Klaster Kotlarski. Dysponując stosunkowo niewielkimi środkami
pozyskanymi w ramach działania 2.6 ZPORR (projekt pod nazwą „Uruchomienie usług
transferu technologii i kojarzenia partnerów do współpracy z MSP w ramach klastera
kotlarskiego”) i projektu pilotażowego, koordynatorowi udało się doprowadzić do
zaprojektowania i zbudowania (przy współpracy z Politechniką Śląską) modelu kotła nowej
generacji (RetKlaster25), a następnie wdrożenia go do produkcji przez członków klastra.
4. Działanie 5.1 a inne programy operacyjne
Dla oceny stopnia substycyjności versus komplementarności dokonaliśmy
porównania zakresu podmiotowego i przedmiotowego działania 5.1 PO IG z innymi
krajowymi programami operacyjnymi dla okresu programowania 2007-2013. Zebrany
materiał skłania nas do następujących wniosków.
6
Publikowana przez Ministerstwo lista beneficjentów nie wskazuje, które projekty były realizowane przez
grupy przedsiębiorstw. http://www.nauka.gov.pl/mn/index.jsp?place=Menu08&news_cat_id=825&layout=2
7
Badanie efektywności wykorzystania środków publicznych na działalność badawczą i rozwojową w Polsce
dla przedsiębiorstw i gospodarki. Projekty celowe. Raport z badań. PAG Uniconsult. Lipiec 2008 r.
15
Raport końcowy
1. Instrumenty wspierające rozwój klastrów zostały zaprojektowane w 15
regionalnych programach operacyjnych8. Praktycznie we wszystkich przypadkach
zapisy znajdujące się w programach operacyjnych wyraźnie i bezpośrednio
wskazywały potencjalnych beneficjentów odwołując się do takich haseł jak:
klastry, inicjatywy klastrowe, sieci współpracy, sieci kooperacyjne, powiązania
kooperacyjne, grupy kooperacyjne lub grupy przedsiębiorców (jedynie działanie
III.2. w Łódzkim RPO odwoływało się do „partnerstwa małych i średnich
przedsiębiorstw”). W 11 programach wsparciem zostały objęte szeroko rozumiane
inwestycje (zakupy o charakterze inwestycyjnym), np. – „wyposażenie w środki i
zasoby”, „zakup środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych
służących do prowadzenia działań B+R”, „zakup środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych związanych z nową inwestycją”, „budowa, rozbudowa i
wyposażenie w aparaturę specjalistyczną infrastruktury wspólnych przedsięwzięć
przemysłowo-naukowych”. W czterech regionach (dolnośląskie, mazowieckie,
śląskie i pomorskie) wsparcie dotyczy wyłącznie zakupu specjalistycznych usług
doradczych związanych z przygotowywaniem planów rozwoju i ekspansji, promocji
czy
prowadzonymi działaniami inwestycyjnymi; komponenty doradcze
występowały także w przypadku innych regionów (Tabela 3).
2. Sposób zdefiniowania beneficjenta (wnioskodawcy) w większości przypadków miał
charakter bardzo ogólny („instytucja otoczenia biznesu”, „osoba prawna
prowadząca powiązanie kooperacyjne”, „instytucja otoczenia biznesu działająca w
zakresie klastrów”, „organizacje pozarządowe”). Jedynie w dwóch przypadkach –
opolskie i podlaskie – zdefiniowane zostały bardziej napięte wymagania co do
samej inicjatywy klastrowej. W opolskim RPO o dofinansowanie mogą ubiegać się
klastry, których przedsiębiorcy współpracują z co najmniej 10 innymi podmiotami
gospodarczymi, działającymi w danej branży lub na jej rzecz. W przypadku
Podlasia dodatkowo wprowadzone zostało rozróżnienie pomiędzy powiązaniem
kooperacyjnym (co najmniej cztery podmioty lub 10 firm, gdy składa się ono z
samych przedsiębiorców) a inicjatywą klastrową (minimum 10 podmiotów).
3. Finansowe warunki wsparcia udzielanego poprzez regionalne programy operacyjne
są zdecydowanie mniej atrakcyjne w stosunku do reguł obowiązujących w działaniu
5.1 PO IG. Ze względu na obowiązywanie tzw. mapy pomocy regionalnej,
minimalny wkład własny beneficjenta waha się od 30% do 50% kosztów
kwalifikowanych. Z kolei maksymalne pułapy dofinansowania (kwota wsparcia) w
8
W przypadku województwa Zachodniopomorskiego, w połowie maja 2009 r., nie były jeszcze znane
szczegóły działania 1.2 „Innowacje i transfer technologii”.
16
Raport końcowy
przypadku projektów doradczych wynoszą kilkadziesiąt tysięcy, a w projektach
inwestycyjnych od kilkuset tysięcy do ok. 3-5 mln zł (warmińsko-mazurskie,
świętokrzyskie, lubelskie; jedynie w województwie opolskim kwota wsparcia
wynosi od 80 tys. zł do 19 mln zł).
4. Spośród wszystkich RPO jedynie w województwie łódzkim na liście projektów
kluczowych zostało uwzględnione wsparcie dla „Centrum Promocji Mody – klaster
branży tekstylno-odzieżowej”; projekt koordynowany przez Akademię Sztuk
Pięknych; wartość projektu - 26 mln zł, wartość wsparcia – 19,6 mln zł.
5. Również w Programie Operacyjnym Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) –
obejmującym teren województw lubelskiego, podkarpackiego, świętokrzyskiego i
warmińsko-mazurskiego – przewidziane zostały działania mające na celu wsparcie
klastrów. W działaniu I.4 „Promocja i współpraca – komponent współpraca”
istnieje możliwość uplasowania projektów (w których członkowie klastra
reprezentują minimum dwa województwa Polski Wschodniej) w zakresie tworzenia
i rozwoju klastrów polegających na opracowaniu strategii, organizowaniu biura
klastra, promocji, podnoszeniu innowacyjności i konkurencyjności klastra (na
działanie to przeznaczona została kwota €11,6 mln; intensywność wsparcia do 90%
wydatków kwalifikowanych). Dodatkowo na indykatywną listę projektów
indywidualnych wpisane zostało wsparcie dla Regionalnego Parku Przemysłowego
Świdnik Sp. z o.o., koordynującego prace nad utworzeniem bazy materialnej dla
klastra producentów lotniczych (koszt całkowity inwestycji – 30 mln zł)9.
Podsumowując powyższe uwagi można stwierdzić, że działanie 5.1 PO IG jest w
stosunkowo dużym zakresie substytuowane szczególnie ze strony programów
regionalnych. Pojawiające się tam możliwości uplasowania projektów inwestycyjnych i
doradczych – mimo mniej korzystnych warunków finansowych – mogą być zdecydowanie
bardziej atrakcyjne niż oferta 5.1 PO IG. Szczególnie istotne jest, że warunki dostępu do
wsparcia w zakresie zdefiniowania klastra są tam na ogół zdecydowanie mniej wymagające
niż w PO IG (w programach regionalnych nie znalazły się również obostrzenia dotyczące
zwrotu wsparcia – tak jak w 5.1 PO IG – gdyż w RPO założono występowanie pomocy
publicznej na poziomie koordynatorów co skutkowało obniżeniem intensywności wsparcia
zgodnie z mapą pomocy regionalnej).
O pewnej substytucji można też mówić w przypadku PO RPW. Inicjatywy
klastrowe pojawiające się na ścianie wschodniej najprawdopodobniej w sposób naturalny
będą skłaniać się do korzystania z PO RPW. Tym bardziej, że zaplanowane tam działanie
9
Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej, 2007-2013. Szczegółowy opis osi priorytetowych.
Warszawa 27 października 2008 r. str. 76
17
Raport końcowy
I.4 (komponent współpraca) przewiduje preferowanie projektów, które zostały opisane i
uzasadnione w raporcie analitycznym stanowiącym podstawę dla zaplanowanej
interwencji10.
Należy jednak wyraźnie zauważyć, że pojawienie się substytucji na poziomie
programów regionalnych nie przekreśla definitywnie atrakcyjności działanie 5.1. Ma ono
nad regionalnymi instrumentami wsparcia zdecydowaną przewagę co do wielkości
finansowanych projektów (20 mln dla infrastruktury), zdecydowanej orientacji na
infrastrukturę twardą (budynki, budowle, wyposażenie) jak i intensywności wsparcia
(100%).
Problem nakładania się zakresu tematycznego występuje też w przypadku
Innovation Express („Program wsparcia na rozwój międzynarodowej współpracy klastra w
zakresie badań, rozwoju i innowacji”) i tych projektów przewidzianych w 5.1 PO IG, które
polegają na realizacji ekspansji rynkowej powiązania kooperacyjnego (§ 27 ust. 1 pkt 5
znowelizowanego Rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego z 7 kwietnia 2008 r.).
Należy jednak zaznaczyć, że zakres tej substytucji jest praktycznie minimalny, gdyż środki
przeznaczone na Innovation Express wynoszą zaledwie 4 mln zł (z Innovation Express
korzysta obecnie Wielkopolski Klaster Motoryzacyjny, Klaster Medycyna Polska oraz
Zachodniopomorski Klaster Chemiczny)11.
10
Plawgo B., (red) Rozwój struktur klastrowych w Polsce Wschodniej. Warszawa, grudzień 2007 r.
Nowela z 2 lutego 2009 r. do Rozporządzenia z 7 kwietnia 2008 r. rozszerzyła działanie 5.1 o projekty
identyczne jak te plasowane w Innovation Express.
11
18
Raport końcowy
Tabela 3. Wsparcie na rozwój klastrów w Regionalnych Programach Operacyjnych
kujawsko pomorskie
dolnośląskie
Re
gio
n
Działanie
1.2 B. Dotacje na
doradztwo dla
przedsiębiorstw w
zakresie B+R i
innowacyjności
(zgodne z
Dolnośląską
Strategią
Innowacji).
5.4 Wzmocnienie
regionalnego
potencjału badań i
rozwoju
technologii.
lubelskie
5.5 Promocja i
rozwój markowych
produktów.
12
1.6 Badania i
nowoczesne
technologie w
strategicznych dla
regionu
dziedzinach
Sposób
zdefiniowania
beneficjenta
Szczegółowy
zapis znajdujący się w RPO
Projekty mające na celu ułatwienie
nawiązywania
współpracy
pomiędzy
przedsiębiorcami a podmiotami z sektora
B+R w szczególności poprzez tworzenie i
rozwój regionalnych sieci współpracy,
regionalnych bloków kompetencji, klastrów
innowacyjnych.
IOB, MSP + duże
przedsiębiorstwa
Przykładowe rodzaje projektów:
 projekty mające na celu transfer
technologii i udoskonalanie sieci
współpracy obejmujące wyposażenie
w środki i zasoby związane z
tworzeniem i rozwojem powiązań
kooperacyjnych realizowane w ramach
współpracy
przedsiębiorstw
oraz
instytucji B+RT.
Sieci naukowe i
konsorcja naukowoprzemysłowe (w tym
(CZT i CD),
organizacje
pozarządowe o
charakterze non-profit
działające w sferze
współpracy gospodarki
i nauki (np. klastry,
parki technologiczne)
Tworzenie i rozwój sieci współpracy
pomiędzy przedsiębiorstwami i innymi
podmiotami (w tym wsparcie dla klastrów i
grup kooperacyjnych przedsiębiorstwa).
Wspólne
projekty
inwestycyjne
przedsiębiorców
powiązanych
kooperacyjnie polegające na zakupie
środków
trwałych
oraz
wartości
niematerialnych i prawnych służących do
prowadzenia działań B+R.
Min.
wkład
własny
beneficje
nta
50%
IOB
Mikro, małe i średnie
przedsiębiorstwa
powiązane
kooperacyjnie
Wartość projektu (*)
minimalna
maksymalna
minimalna
maksymalna
10 tys. zł
400 tys. zł
5 tys. zł
200 tys. zł.
-
0,4 mln zł –
4 mln zł.12
-
-
-
-
-
-
40 tys. zł
400 tys. zł
28 tys. zł.
280 tys. zł
30%
30%
30%
Kwota wsparcia (*)
4 mln zł – infrastruktura B+R; 0,4 mln zł – zakup środków trwałych niezbędnych do prowadzenie prac B+R
19
Raport końcowy
2.3 Wsparcie
instytucji
otoczenia biznesu i
transferu wiedzy
(schemat A i B).
łódzkie
lubuskie
2.3 Poprawa
konkurencyjności
przedsiębiorstwa
poprzez doradztwo
i wsparcie działań
marketingowych.
2.4 Transfer badań,
nowoczesnych
technologii i
innowacji ze
świata nauki do
przedsiębiorstwa.
III.2. Podnoszenie
innowacyjności i
konkurencyjności
przedsiębiorstw.
Schemat A
– roboty budowlane w zakresie tworzenia i
rozwoju
parków
przemysłowych,
technologicznych, naukowych, naukowotechnologicznych
oraz
inkubatorów
przedsiębiorczości, inicjatyw klastrowych...
W ramach działania możliwe do realizacji
będą projekty polegające na uzbrojeniu
terenu należącego do jednego z wyżej
wymienionych
podmiotów
z
przeznaczeniem
na
jego
statutową
działalność.
Schemat B
- projekty doradcze
Wsparcie
projektów
z
zakresu
specjalistycznego doradztwa związanego z
procesami inwestycyjnymi, polegającego na
zakupie usług doradczych od podmiotów
zewnętrznych w zakresie: ...tworzenia i
rozwoju sieci współpracy pomiędzy
sektorem
badawczo-rozwojowym
a
przedsiębiorcami w zakresie transferu
technologii i innowacji, tworzenia sieci
kooperacyjnych przedsiębiorstwa...
Przykładowe typy kwalifikujących się
projektów:
– ...inwestycje związane z rozwojem
powiązań kooperacyjnych.
Bezpośrednie
inwestycje
w
przedsiębiorstwach rozumiane jako projekty
inwestycyjne (w tym niezbędne działania
szkoleniowe
i
doradcze)
dotyczące
wprowadzenia
nowych,
dodatkowych
produktów
lub
zasadniczej
zmiany
dotychczasowego procesu produkcyjnego
Klastry, inicjatywy
klastrowe, instytucje
otoczenia biznesu
15%
schemat A –
134 tys. zł
schemat B –
14 tys. zł
schemat A –
9 mln zł
schemat B –
100 tys. zł
schemat A113 tys. zł
schemat B –
11 tys. zł
schemat A –
5 mln zł
schemat B –
56 tys. zł
-
-
2,5 tys. zł
30 tys. zł
-
Gdy MSP
400 tys.
(zakup
środków
trwałych)
gdy MSP –
infrastruktura
– 4 mln zł
-
-
-
8 mln
-
-
przedsiębiorstwa
50%
MSP, IOB, jednostki
naukowe, jednostki
badawcze,
Partnerstwa małych i
średnich
przedsiębiorstw
15% 50%
15%
20
Raport końcowy
III.3 Rozwój B+R
w
przedsiębiorstwach
.
III. 4 Rozwój
otoczenia biznesu
– zakup i wdrożenie wyników prac B+R,
– przeprowadzenie i wdrożenie projektów
celowych,
prowadzonych
przez
przedsiębiorców, grupy przedsiębiorców...
– wsparcie zakupu środków trwałych
niezbędnych do prowadzenia prac B+R,
wdrożenia
nowych,
innowacyjnych
procesów produkcyjnych oraz tworzenia
nowych innowacyjnych produktów przez
MSP.
Inicjowanie
i
animacja
powiązań
kooperacyjnych na terenie województwa
(np. klastrów) w tym m.in.: zakup środków
trwałych i wartości niematerialnych i
prawnych związanych z nową inwestycją,
doradztwo w zakresie opracowania planu
rozwoju i ekspansji powiązania, organizacja
programów szkoleniowych, warsztatów i
konferencji celem wspierania procesu
dzielenia się wiedzą oraz tworzenia sieci
powiązań między członkami klastra,
działania
promocyjne
w
zakresie
pozyskania nowych przedsiębiorstw do
udziału w klastrze.
Partnerstwa małych i
średnich
przedsiębiorstw,
partnerstwa MSP z
jednostkami
naukowymi,
konsorcjami
naukowymi.
15%
-
projekty
celowe – 400
tys.
zakup
środków
trwałych –
400 tys.
-
-
-
-
IOB, MSP
15%
-
40 mln zł
21
Raport końcowy
mazowieckie
małopolska
2.1 Rozwój i
podniesienie
konkurencyjności
przedsiębiorstw
(schemat B).
1.6 Wspieranie
powiązań
kooperacyjnych o
znaczeniu
regionalnym.
Wspólne przedsięwzięcia i tworzenie
powiązań
kooperacyjnych
pomiędzy
przedsiębiorstwami, w tym tworzenie
klstrów: projekty dotyczące powstawania
wzajemnej współpracy oraz powiązań
kooperacyjnych
pomiędzy
przedsiębiorstwami o znaczeniu lokalnym i
regionalnym, w tym polegające m.in. na:
– zakupie środków trwałych oraz wartości
niematerialnych i prawnych związanych z
nową inwestycją
– zakupie usług doradczych z zakresu
opracowania planów rozwoju i ekspansji
działalności
(do
wysokości
10%
całkowitych kosztów kwalifikowalnych
projektu,
– działania promocyjne na rzecz utworzenia
klastra.
- tworzenie i rozwój klastrów o charakterze
regionalnym
- doradztwo w zakresie opracowania
planów klastra
- wspieranie działalności podmiotów
prowadzących klaster
- działania promocyjne klastra w celu
pozyskania nowych członków
- wdrażanie i komercjalizacja technologii
Szkoły wyższe,
organizacje
pozarządowe, IOB,
MSP
Osoba prawna
prowadząca powiązanie
kooperacyjne
50%
-
-
-
1 mln zł
25% (w
przypadku
regionalne
j pomocy
inwestycy
jnej)
50% w
przypadku
pomocy
na usługi
doradcze
-
-
-
-
22
Raport końcowy
opolskie
1.1.1 Wsparcie
instytucji
otoczenia biznesu.
podkarpackie
1.1 Wsparcie
kapitałowe
przedsiębiorczości.
13
14
Schemat B –
bezpośrednie
dotacje
inwestycyjne.
1.3 Regionalny
system innowacji.
Inwestycje związane z tworzeniem lub
rozszerzeniem zakresu działalności IOB na
rzecz wspierania przedsiębiorczości, w tym
sieci wspierania przedsiębiorczości o
zasięgu regionalnym. Projekty w ramach
klastrów i branżowych centrów biznesu
uzyskają dofinansowanie gdy realizowane
są przez przedsiębiorstwa które realizują
zadania w porozumieniu co najmniej z 10
innymi
podmiotami
gospodarczymi
działającymi w danej branży lub na jej
rzecz13
Bezpośrednie dotacje inwestycyjne w
zakresie podnoszenia konkurencyjności
mikro, małych i średnich przedsiębiorstw
m.in. na: tworzenie i rozwijanie powiązań
kooperacyjnych, np. poprzez wsparcie
wspólnych
inwestycji
i
działań
marketingowych firm.
Wspieranie tworzenia nowych lub rozwoju
istniejących..., ...innowacyjnych klastrów
przemysłowych,
budowanie
sieci
komunikacji między gospodarką i nauką w
regionie.
IOB działające w
zakresie klastrów
15%
-
€2 mln (w
przypadku
bezpośrednie
go wsparcia
dla dużych
frm)
80 tys. zł
19 mln zł
mikro i małe
przedsiębiors
twa – 800
tys.
MSP
30%
20 tys. zł
8 mln zł
10 tys. zł
średnie
przedsiębiors
twa – 1,2 mln
zł
-
30%
0,4 mln zł
–
4 mln zł14
-
30 mln zł
Wsparcia nie uzyskają projekty, które kwalifikują się do dofinansowania w ramach innych Programów Operacyjnych na lata 2007-2013.
400 tys. zł – projekty w zakresie zakupu środków trwałych d prowadzenia prac B+R; 4 mln zł – projekty inwestycyjne w zakresie infrastruktury B+R
23
śląskie
pomorskie
podlaskie
Raport końcowy
1.1 Tworzenie
warunków dla
rozwoju
innowacyjności.
1.5.2 Wsparcie
regionalnych
procesów
proinnowacyjnych.
1.3 Transfer
technologii i
innowacji.
Temat priorytetowy:
infrastruktura B+RT, transfer technologii i
udoskonalanie sieci współpracy między
MSP,
między
MSP
a
innymi
przedsiębiorstwami, uczelniami, wszelkiego
rodzaju
instytucjami
na
poziomie
szkolnictwa pomaturalnego, władzami
regionalnymi, ośrodkami badawczymi...,
inwestycje
w
przedsiębiorstwa
bezpośrednio związane z dziedziną badań i
innowacji.
Typy projektów: wsparcie tworzenia i
rozwoju powiązań kooperacyjnych miedzy
firmami, a także pomiędzy firmami i
innymi instytucjami (B+R) w tym klastrów
o zasięgu lokalnym i regionalnym.
- zakup usług doradczych związanych z
tworzeniem i rozwojem sieci współpracy
pomiędzy sektorem badawczo-rozwojowym
a przedsiębiorcami w zakresie transferu
technologii i innowacji
- budowa i rozbudowa klastrów o znaczeniu
lokalnym i regionalnym
powiązanie
kooperacyjne15
1 mln
4 mln zł
-
-
2 mln zł
-
-
-
-
€250 tys.
20%
IOB, jednostki
naukowe, szkoły
wyższe, inne
25%
IOB, jednostki
naukowe, szkoły
wyższe, organizacje
pozarządowe, inne
15%
-
-
15
W przypadku ubiegania się o dotację przez powiązania kooperacyjne, wsparcie uzyskają projekty które realizowane będą w porozumieniu co najmniej 4 podmiotów. W przypadku gdy w powiązaniu
kooperacyjnym występują jedynie przedsiębiorcy powiązanie kooperacyjne realizowane musi być w porozumieniu co najmniej 10 przedsiębiorców. W przypadku ubiegania się o dotację przez inicjatywy
klastrowe wsparcie uzyskają projekty które będą realizowane w porozumieniu co najmniej 10 podmiotów.
24
Raport końcowy
warmińsko-mazurskie
świętokrzyskie
1.2 Tworzenie i
rozwój powiązań
kooperacyjnych
przedsiębiorstw.
1.1.3 Inwestycje
infrastrukturalne
tworzące
powiązania
kooperacyjne
pomiędzy
jednostkami
naukowymi i
badawczorozwojowymi a
przedsiębiorstwami..
1.1.4 Budowa i
rozbudowa
klastrów o
znaczeniu
lokalnym i
regionalnym
- dofinansowanie wspólnych przedsięwzięć
inwestycyjnych podejmowanych przez
grupę przedsiębiorstw
- dofinansowanie kosztów zastosowania i
wykorzystania technologii informatycznych
i
komunikacyjnych
w
procesach
zarządzania klastrem przemysłowym
- dofinansowanie kosztów zakupu wyników
prac badawczo-rozwojowych i badań
stosowanych
i/lub
praw
własności
przemysłowej przez klaster przedsiębiorstw
- dofinansowanie kosztów budowy i
rozbudowy
klastrów
o
znaczeniu
regionalnym.
Rodzaje projektów:
– budowa, rozbudowa i wyposażenie w
aparaturę specjalistyczną infrastruktury
wspólnych przedsięwzięć przemysłowonaukowych.
przedsiębiorstwa
prowadzące działalność
gospodarczą w ramach
formalnej sieci
powiązań
kooperacyjnych
50% (w
przypadk
u
mikrofir
m–
20%)
20 tys. zł
8 mln zł
10 tys. zł
3,9 mln zł
-
4 mln zł
200 tys. zł
3,4 mln zł
-
-
100 tys.
1 mln zł
IOB, jednostki
naukowe, szkoły
wyższe
10%
Temat priorytetowy:
transfer technologii i udoskonalanie sieci
współpracy między MSP, między MSP a
innymi przedsiębiorstwami, uczelniami...
Rodzaje projektów:
Budowa i rozbudowa klastrów o znaczeniu
lokalnym
i
regionalnym
(wsparcie
inwestycyjne), promowanie marki klastra.
MSP, IOB, szkoły
wyższe, jednostki
naukowe
10%
25
Raport końcowy
1.6 Rozwój sieci i
kooperacji
Rodzaje projektów:
wielkopolska
Tworzenie nowych i rozwój istniejących
klastrów i powiązań kooperacyjnych o
znaczeni regionalnym i lokalnym:
promocja
klastra/powiązania
kooperacyjnego
działania
podnoszące
poziom
innowacyjności
klastra/powiązania
kooperacyjnego
- zakup środków trwałych na potrzeby
klastra/powiązania kooperacyjnego
Źródło: Regionalne programy operacyjne
MSP, IOB, szkoły
wyższe, jednostki
naukowe, organizacje
pozarządowe.
15%
-
-
2 mln zł
26
Raport końcowy
5. Charakterystyka grupy docelowej
Poniżej dokonujemy przeglądu populacji klastrów z punktu widzenia ich celu,
motywacji przyświecającej powstaniu, realizowanych działań, składu podmiotowego oraz
formuły organizacyjno-prawnej koordynatora i sposobu sformalizowania (zorganizowania)
relacji pomiędzy uczestnikami klastra. Następnie dokonujemy także pewnej kategoryzacji
(typologizacji) inicjatyw i koordynatorów, aby w dalszej części materiał ten wykorzystać
do określenia perspektywy dla działania 5.1 PO IG (perspektywy te – w naszej ocenie –
będą funkcją obecnego stanu (poziomu rozwoju) inicjatyw klastrowych i ich
koordynatorów oraz warunków dostępu do wsparcia).
Do nakreślenia „mapy” inicjatyw klastrowych i koordynatorów wykorzystaliśmy
szereg wtórnych źródeł informacji w tym w szczególności materiały z serwisów
internetowych pi.gov.pl, klastry.pl, mapa-klastry.pl, klastry-efs.pl, informacje ze stron
www poszczególnych inicjatyw, raporty z badań empirycznych 16. W materiale
wykorzystano też informacje uzyskane w trakcie indywidualnych wywiadów pogłębionych
z przedstawicielami koordynatorów. Z analizy wyłączyliśmy te projekty, które miały
wyraźnie charakter promocyjno-dyskusyjny i zostały już zakończone nie prowadząc do
faktycznego „zadzierzgnięcia” jakichś bardziej formalnych i stabilnych więzów pomiędzy
MSP (np. projekt pod nazwą Sieć Naukowo-Gospodarcza Energia, E-Zdrowie, Klaster
Łódzki, Śląski Klaster Inteligentnych Systemów Zarządzania, Innowacyjny Śląski Klaster
Czystych Technologii Węglowych, Wielkopolski Klaster Chemiczny jednostek badawczorozwojowych i przedsiębiorstw, Wielkopolski Klaster Meblarski).
Z przeprowadzonego przeglądu różnych źródeł informacji wynika, że w kraju
funkcjonuje co najmniej około 50-60 projektów (przedsięwzięć), odwołujących się do
koncepcji klastrów (tabela 4). Wykazują one duże zróżnicowanie strukturalne i znaczny
dystans do modelowego, porterowskiego rozumienia klastra17.
16
Plawgo B., (red) Rozwój struktur klastrowych w Polsce Wschodniej. Warszawa grudzień 2007 r., HołubIwan J., M. Małachowska Rozwój klastrów w Polsce. Szczecin 2008 r.
17
Pomysłodawcy i promotorzy inicjatyw klastrowych często uznają że istotą klastra jest koncentracja
geograficzna, konkurencja i kooperacja oraz interakcje. Zapomina się jednak, że wiele skupisk firm może
mieć podłoże „wtórne” wynikające z obecności aglomeracji miejskiej. Istotą „klastrowości” jest jednak –
obok wymienionych czynników – coś co realnie je spaja i determinuje ich trwałość. Porter wskazywał, że
może to być tradycja historyczna jakiegoś miejsca związana z akumulacją kapitału społecznego (Swarzędz –
zagłębie firm meblarskich, region Podkarpacki – tradycje Centralnego Okręgu Przemysłowego), dostęp do
specyficznych zasobów naturalnych, dostęp do znacznego rynku zbytu czy dużych zasobów specjalistycznej
siły roboczej. Por.: Szultka St., Klastry – Innowacyjne wyzwanie dla Polski. IBnGR. 2004.
27
Raport końcowy
1. Spośród analizowanych projektów najwięcej zlokalizowanych było w
Małopolsce i na Mazowszu (po siedem), Wielkopolsce (sześć) Podkarpaciu,
Podlasiu i Pomorzu (po pięć). Wyraźnie wskazuje to na istnienie pewnych
„centrów” aktywności i zainteresowania tą problematyką choć nie do końca
musi to odzwierciedlać faktyczny potencjał do budowy realnych klastrów (gdyż
liczba inicjatyw może odzwierciedlać oportunizm koordynatorów, a nie
skłonności integracyjne MSP).
2. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na znaczne zróżnicowanie trwałości
„fundamentów” na jakich opierają się poszczególne projekty. Na jednym
biegunie można postawić – wyrosłe na bazie tradycji Centralnego Okręgu
Przemysłowego – zasoby materialne i kapitał społeczny stanowiący zaplecze dla
producentów samolotów i sprzętu lotniczego. Stanowi to podwalinę takich
inicjatyw jak Dolina Lotnicza, AVIA Splot, Klastra Producentów Komponentów
Lotniczych, czy sięgającej Mazowsza działalności Stowarzyszenia Aviation
Mazovia. Fundament tradycji i silnego zgrupowania specjalistycznych zasobów
przekładający się na efekt aglomeracji przedsiębiorstw, daje się zauważyć też w
regionie Ostrowa Wielkopolskiego (gdzie zlokalizowanych jest kilkaset firm
kotlarskich) czy na Pomorzu (dostęp do surowca - bursztyn). Na drugim
biegunie można postawić te projekty/inicjatywy klastrowe, dla których główną
siłą sprawczą było ogólne zaciekawienie nieznanym dotychczas tematem,
odgórna inspiracja władz lokalnych/regionalnych (szukających np. sposobu na
zwiększenie absorpcji środków strukturalnych) czy chęć oportunistycznego
wpisania się w modny temat stwarzający szanse na zdobycie środków
finansowych. Ten drugi typ „fundamentów” niejednokrotnie owocował dosyć
egzotycznymi i często nietrwałymi pomysłami jak na przykład Dolnośląski
Klaster Surowcowy, Klaster Kultury Lubelszczyzny, Podlaski Klaster Bielizny,
Kościerski Klaster Budownictwa Pasywnego czy Śląski Klaster Wodny.
3. Należy podkreślić, że jedną z przyczyn powstawania inicjatyw o wątłych
podstawach jest opatrzne (przypadkowo czy też intencjonalnie)
definiowanie/rozumienie klastra. Jak wynika z zebranych danych pod to hasło
często stara się „podciągnąć” każdą inicjatywę integracyjną, a za przejaw
istnienia klastra uznaje się każde względnie większe nagromadzenie firm (które
siłą rzeczy musi być obecne na terenie każdego skupiska miejskiego). Może to
sugerować, że właściwe projektowanie instrumentów wsparcia wymaga
znacznej poprawy zdolności diagnostycznych i metodologii wskazywania
zalążków realnych klastrów (i osobnego wskazywanie inicjatyw sieciowo-
28
Raport końcowy
integracyjnych)18. Poprawa umiejętności mapowania klastrów pozwoli
skoncentrować wsparcie na projektach wiarygodnych i dających przesłanki
trwałości, odsiać projekty oportunistyczne oraz zróżnicować stosowane
instrumenty. Nie tylko właściwe mapowanie klastrów, ale i odpowiednia
konstrukcja wsparcia może mieć znaczenie dla właściwego adresowania
pomocy publicznej. Z tego punktu widzenia wprowadzenie w działaniu 5.1 PO
IG elementarnych wymogów co do wielkości powiązania kooperacyjnego i jego
struktury jest bardzo dobrym posunięciem, gdyż pozwala „odsiać” projekty o
podłożu oportunistycznym19.
4. Charakterystykę i stan dojrzałości analizowanych klastrów szczególnie dobrze
ukazuje rysunek 1. Zaproponowaliśmy tu typologię poszczególnych
inicjatyw/projektów, grupowanych z punktu widzenia dwóch kryteriów:
a. siły
relacji
(konkurencja-współpraca)
wchodzącymi w skład klastra (oś pozioma)
pomiędzy
podmiotami
b. kompletności struktury podmiotowej (tj. dominującej obecności
przedsiębiorców oraz zaangażowania instytucji otoczenia biznesu,
sektora B+R i innych podmiotów) – oś pionowa.
W modelowym ujęciu – idealny klaster – powinien lokować się w prawej górnej
ćwiartce rysunku. Będzie się on charakteryzował zróżnicowaną strukturą opartą
o silny (trwały i rozległy) sektor konkurujących ze sobą i jednocześnie
skłonnych (w pewnych obszarach) do współpracy firm. Przeciwieństwem tego
jest lewa dolna ćwiartka gdzie lokować się będą pomysły „asymetryczne” (mało
firm - dużo innych podmiotów) i nie wyrastające z lokalnych przewag
komparatywnych (dostęp do specyficznych zasobów naturalnych,
specjalistyczne zasoby siły roboczej). Dokonane przez nas (w tym przypadku
autorskie i w znacznej części subiektywne) przyporządkowanie poszczególnych
projektów wskazuje, że wśród analizowanej populacji dominują inicjatywy
stosunkowo mocno niedojrzałe o wątłych podstawach (słabe zakorzenienie w
lokalnej gospodarce) i słabych perspektywach co do trwałości (ciągłości
działania). Pojawienie się grupy projektów w prawej dolnej ćwiartce może
wskazywać, że procesy artykułowania wspólnych interesów przedsiębiorców
18
Prawdopodobnie problem „metodologiczny” polega na tym, że metody statystyczne są mało użyteczne
(uzyskiwane wskazania zbyt ogólne) a podejście case study podlega licznym ograniczeniom (brak niezależnej
oceny danych, uleganie sugestiom rozmówców.
19
Dodatkowym zabezpieczeniem przed oportunizmem powinno być zastrzeżenie, że 30-procentowy udział w
przychodach poza obszar, na którym zlokalizowane jest powiązanie kooperacyjne nie może być
„wytworzony” przez jeden podmiot należący do powiązania (§ 27 ust. 3 pkt. 3 Rozporządzenia z 7 kwietnia
2008 r.)
29
Raport końcowy
postępują znacznie szybciej niż (realne) włączanie się w te inicjatywy innych
podmiotów otoczenia w tym w szczególności sektora naukowego (problem taki
sygnalizowali nasi rozmówcy wskazując na znaczną zachowawczość i
zamkniętość uczelni wyższych). Stosunkowo najmniej liczna jest grupa
(względnie) dojrzałych projektów (osiem inicjatyw). W grupie tej znajdują się
wspominane już inicjatywy wyrastające z tradycji COP (produkcja sprzętu
lotniczego) czy Pleszewski Klaster Kotlarski.
5. Z siłą poszczególnych inicjatyw bezpośrednio wiąże się stan podmiotów
pełniących rolę koordynatorów tych projektów. W tabeli 5 zebraliśmy dane na
temat 47 koordynatorów oraz sposobu uregulowania (sformalizowania) relacji w
ramach inicjatywy. Dane te potwierdzają sygnalizowaną powyżej intensyfikację
procesów samoorganizacji. 22 koordynatorów działa w formule stowarzyszenia,
a trzy podmioty to fundacje w tym aż 19 stowarzyszeń i dwie fundacje zostało
powołanych praktycznie wyłącznie do pracy na rzecz członków klastra
(stowarzyszenia/fundacje dedykowane). W roli pozostałych koordynatorów
występują takie podmioty jak spółki kapitałowe (np. Jagiellońskie Centrum
Innowacji), agencje rozwoju, parki naukowe (np. Nickel Technology Park
Poznań), uczelnie (np. Politechnika Szczecińska)i jednostki naukowe.
Wnioskując na podstawie dat powołania podmiotów dedykowanych (większość
z nich powołano w latach 2007-2008) jak i prowadzonych wywiadów można
wnosić, że większość z nich dysponuje stosunkowo wątłą bazą organizacyjnofinansową.
6. Dane zebrane w tabeli posłużyły nam do sporządzenia typologii koordynatorów
w zależności od wielkości posiadanych zasobów i realizowanej funkcji celu
(rysunek 2). Blisko połowa koordynatorów – w tym w szczególności podmioty
dedykowane – znalazła się w lewej dolnej ćwiartce wykresu. Jakkolwiek ich
„core” biznesem jest prowadzeniem (animowanie, koordynowanie) powiązania
to jednakże ich problemem jest brak zasobów (stowarzyszenie na przykład
bazują na składkach członkowskich, wpływach z prac zleconych) niezbędnych
do zwiększenia skali działania (rozwiązaniem pożądanym np. z punktu widzenia
skłonności do aplikowania do działania 5.1 PO IG byłoby znalezienie się w
lewej górnej ćwiartce wykresu). Po prawej stronie mamy z kolei do czynienia z
podmiotami znacznie zasobniejszymi (ludzko i organizacyjnie). Problemem jest
jednak, to że koordynatorem są w tym wypadku podmioty „wielo-zadaniowe”
dla których pełnienie funkcji koordynatora to jeden z wielu aktualnie
realizowanych projektów.
30
Raport końcowy
Obie zaprezentowane tu typologie inicjatyw klastrowych i koordynatorów prowadzą
nas do następujących wniosków. Mimo olbrzymiej popularności problematyki klastrów
realna populacja projektów o silnych podstawach gospodarczych jest bardzo mała.
Dodatkowo istotnym problemem z punktu widzenia wchłaniania wsparcia publicznego jest
swoisty dualizm populacji koordynatorów. Te podmioty, dla których wsparcie może być
najbardziej przydatne są wiekowo młode i słabe zasobowo. W konsekwencji mają małą
zdolność pozyskiwania finansowania tym bardziej przy dosyć napiętych kryteriach dostępu
do działania 5.1 PO IG. Paradoksalnie dla koordynatorów silnych zasobowo (czyli innych
niż podmioty dedykowane) prowadzenie klastra „to kolejny projekt” który może, ale nie
musi być podjęty czy kontynuowany. Najprawdopodobniej nie jest więc dziełem przypadku
zaangażowanie się Wrocławskiego Parku Technologicznego czy Agencji Rozwoju
Regionalnego MARR (oba podmioty zaznaczyliśmy na rysunku) w koordynowanie dwóch
inicjatyw, które pozyskały środki z 5.1 POIG (podmioty te są na tyle duże że „nie boją się”
zapisów tego działania i dodatkowo mają dużą zdolność/umiejętność plasowania różnych
projektów) i jednocześnie wycofanie się Eurocentrum z Ostrowa Wielkopolskiego z
patronowania klastrowi pleszewskiemu w momencie wyczerpania się środków
przeznaczonych na ten projekt (o dyskontynuacji można mówić też w przypadku
pozostałych uczestników projektu pilotażowego).
31
Raport końcowy
Tabela 4. Ogólna charakterystyka projektów odwołujących się do koncepcji klastrów (numery w prawej kolumnie odpowiadają oznaczeniom na rysunku nr 1)
Województwo
Dolnośląskie
KujawskoPomorskie
KujawskoPomorskie
Lubelskie
Lubelskie
Lubelskie
Lubelskie
Lubuskie
Łódzkie
Łódzkie
Klaster
Dolnośląski Klaster
Surowcowy
Bydgoski Klaster
Przemysłowy
Kujawsko-Pomorski
eKlaster
Klaster Lubelskie
Drewno
Dolina Ekologicznej
Żywności
Wschodni Klaster ICT
Klaster Kultury
Lubelszczyzny
Lubuski Klaster
Metalowy
Klaster Medialny
Małopolska
Klaster Łódzki
Klaster Multimediów i
Systemów
Informacyjnych
Klaster Medycyna Polska
Południowy Wschód
Klaster LifeScience
Kraków
Małopolska
Małopolski Klaster
Informatyczny
Małopolska
Małopolska
Małopolska
Małopolska
Ogólna charakterystyka
Płaszczyzna współpracy dużych firm (KGHM, BOT) sektora surowcowego
Inicjatywa „mieszana” (odgórna/oddolna), integracja sektora/środowiska, promocja sektora (przemysł
narzędziowy, przetwórstwo tworzyw)
Projekt Toruńskiej Agencji Rozwoju Regionalnego (2007-2008), ZPORR 2.6, celem było nawiązanie i
zacieśnienie współpracy pomiędzy firmami IT w regionie (projekt o charakterze promocyjnoanalitycznym).
Inicjatywa branżowa, regionalna, promocja regionalnej specjalności biznesowej; brak danych
potwierdzających prowadzenie działań
Inicjatywa wyższej uczelni, stworzenie strategii rozwoju sektora/regionu (w ramach prac nad RSI),
stowarzyszenie Eko-Lubelszczyzna
Platforma integracji regionalnej, wehikuł na zdobywanie środków
liczba
przedsiębiorców
-
oznaczenie do
rys. 1
27
1
-
23
2
brak danych
16
8
3
4
32
5
Próba stworzenia sieci współpracy w oparciu o lokalny sektor firm medialnych
Projekt finansowany ze ZPORR 2.6 – celem było opracowanie strategii rozwoju klastrów w regionie;
zakończony; projekt koordynowany przez UMŁ
ok. 20
-
6
Inicjatywa biznesowa (lider - Wyższa Szkoła Biznesu z Nowego Sącza), szerokie plany inwestycyjne
(miasteczko multimedialne), próba sieciowania firm/integracji.
50
7
Inicjatywa raczej oddolna i biznesowa, animator-stowarzyszenie
Tworzenie sieci i płaszczyzny współpracy, promocja sektora/specjalności
35
8
Inicjatywa akademicka, płaszczyzna współpracy w obszarze life science.
22
9
Sieć współpracy (projekt społeczny)
Inicjatywa oddolna, stowarzyszenie, promocja i integracja sektora
Inicjatywa oddolna, zorientowano raczej biznesowo (duża liczba firm); próba sieciowania kilkuset
360
firm informatycznych dla realizacji większych projektów biznesowych, koordynacja poprzez
utworzoną fundację, brak silnego interfejsu z uczelniami.
Inicjatywa sektora naukowego (uczelnie, AGH w roli lidera konsorcjum); platforma realizacji badań
18
Małopolsko-Podkarpacki naukowych i rozwojowych; wspólne wystąpienie do MNISW o projekty badawcze (zamawiane); mała
Klaster Czystej Energii
obecność MSP.
Małopolski Klaster
Inicjatywa akademicka (uczelnie) i samorządowa; „narzędzie” realizacji Strategii Rozwoju
10
Technologii
Województwa; udział kilku dużych firm – ale generalny brak aktywności.
10
11
12
32
Raport końcowy
Małopolska
Mazowieckie
Mazowieckie
Mazowieckie
Mazowieckie
Mazowieckie
Mazowieckie
Mazowieckie
Podkarpackie
Podkarpackie
Podkarpackie
Podkarpackie
Podkarpackie
Podlaskie
Podlaskie
Informacyjnych
Tarnowski Klaster
Przemysłowy
Kolorowa Kotlina
Mazowiecki Klaster
Lotniczy Aviation
Mazovia
EduKlaster
Klaster Budownictwa Polska Centralna
Mazowiecki Klaster
Technologii
Informacyjnych i
Komunikacyjnych
Klaster Kosmiczny
Mazovia
Mazowiecki Klaster
Innowacyjnych
Technologii
Fotonicznych
Podkarpacki Klaster
Informatyczny
Dolina Lotnicza
AVIA Splot
Klaster producentów
komponentów
Lotniczych
Innowacyjny Klaster
Przemysłowy
Spółka zarządzająca Parkiem Przemysłowym, inicjatywa regionalna, tworzenie strefy rozwoju w
oparciu o lokalne trakcyjne przemysłowe (Zakłady Chemiczne w Tarnowie ).
Inicjatywa oddolna, biznesowa, wspólna specjalizacja, tworzenie sieci i płaszczyzny współpracy,
integracja małych firm.
-
13
19
14
Inicjatywa oddolna, biznesowa; próba zintegrowania grupy firm (MSP); dobry kontakt z uczelniami,
silne zaplecze B+R, w roli koordynatora Stowarzyszenie Młodych Inżynierów Lotnictwa.
23
15
Płaszczyzna współpracy firm MSP (firmy szkoleniowe, doradczych, technologicznych,
teleinformatycznych, ośrodków badawczych, ośrodków akademickich, mediów, organizacji
branżowych oraz organizacji pozarządowych.
ok 400
16
5-mikro
5-małych
2 średnie
12
17
8
19
2
-
26
20
ok. 60
25
21
22
ok. 33
23
ok. 30
24
60
25
13
26
Płaszczyzna współpracy i realizacji projektów
18
Platforma współpracy różnych podmiotów
Intensyfikacja operacyjnych powiązań między podmiotami sektora
Porozumienie podpisane pod koniec 2008 r. Brak dokładnych danych na temat celów i struktury.
Element strategii rozwoju województwa i RSI, inicjatywa odgórna, cel - integracja środowiska,
współpraca, wspólne projekty.
Silne zgrupowanie firm sektora lotniczego, dominująca pozycja PZL Rzeszów
Duże zgrupowanie firm przemysłu lotniczego, inicjatywa oddolna, biznesowa, płaszczyzna
współpracy techniczno-produkcyjnej, animator - stowarzyszenie
Projekt rozbudowy Regionalnego Parku Przemysłowego w Świdniku
Inicjatywa oddolna (tradycje przemysłowe COP), zgrupowanie firm odlewniczych, stowarzyszenie
Inicjatywa najprawdopodobniej „samorządowa” (animator - Centrum Promocji Podlasia) i w
Podlaski Klaster Obróbki
niewielkim stopniu biznesowa, cel - promocja regionalnego sektora, sieć współpracy , wehikuł
Metali
pozyskiwania środków finansowych.
Podlaski Klaster
Spożywczy (Naturalnie z Stowarzyszenie, promocja marki i regionu
Podlasia)
33
Raport końcowy
Podlaskie
Pomorskie
Podlaski Klaster Bielizny
Polski Wschodni Klaster
Medyczny
Klaster Zielonych
Technologii
Kościerski Klaster
Budownictwa
Pasywnego
Gdański Klaster
Budowlany
Pomorskie
Bałtycki Klaster
Ekoenergetyczny
Podlaskie
Podlaskie
Pomorskie
Pomorskie
Pomorskie
Śląsk
Śląsk
Śląsk
Śląsk
Śląsk
WarmińskoMazurskie
WarmińskoMazurskie
Wielkopolska
Wielkopolska
Inicjatywa oddolna, biznesowa, stowarzyszenie, celem zwiększenie wspólnej promocji i współpraca
8
6
27
28
25
29
16
30
Formuła spółki, platforma integracji środowiska i wspólnej realizacji projektów biznesowych
16
31
Inicjatywa odgórna, wiodąca rola sektora nauki, koordynatorem IMP PAN, wehikuł współpracy i
pozyskiwania środków na projekty (Regionalna Strategia Energetyki); konsorcjum powołane na czas
realizacji programów operacyjnych.
Olbrzymie regionalne skupisko firm, znaczne rozproszenie, problem z koordynacją działań; wsparcie
ze strony gminy; brak koordynatora
14
32
---
33
11
34
2
-
34
35
0
-
ok. 50
10
36
37
12
-
Projekt realizowany w ramach RSI, próba stworzenia sieci współpracy
20
-
Inicjatywa oddolna, biznesowa, regionalna, zagłębie kotlarskie, znaczna bliskość i konkurencyjność,
promocja specjalności regionalnej/produktu (wspólna marka)
Inicjatywa sektora nauki; koordynatorem projekt Wydział Chemii poznańskiego UAM; platforma
„kontaktowa” B2B i nauka-biznes tworzona dla transferu innowacji, próba konsolidacji środowiska;
silne regionalne zaplecze naukowe w zakresie technologii chemicznych.
30
38
brak danych
-
Platforma współpracy prawdopodobnie z mniejszościowym udziałem MSP
Inicjatywa oddolna, biznesowa, sieć współpracy
Inicjatywa oddolna, lokalna, biznesowa, promocja lokalnej (nowej) specjalizacji, cel - budowa sieci
współpracy, wykorzystanie funduszy UE na różne cele.
Delta Bursztynu
Pomorski Klaster
Spożywczy (żywność z
Inicjatywa oddolna, biznesowa, sieć współpracy
Pomorza)
Śląski Klaster –
Projekt „badawczo-konferencyjny”; prace badawcze i promocyjno/dyskusyjne nad problemami
Inteligentnych Systemów
transportowymi; projekt zakończony w styczniu 2008.
Zarządzania
Inicjatywa regionalna, promocja problemów regionalnych (ochrona przyrody i wody), obecność kilku
Śląski Klaster Wodny
dużych firm wodociągowych.
Innowacyjny Śląski
Inicjatywa raczej naukowa sektorowa i środowiskowa (Główny Instytut Górnictwa), cel działania Klaster Czystych
integracja wokół problemu/tematu; raczej projekt (już zamknięty) niż ciągła działalność
Technologii Węglowych
Inicjatywa biznesowa, oddolna, platforma współpracy i realizacji wspólnych projektów biznesowych
Śląski Klaster Drzewny
Pierwszy Polski Klaster
Budownictwa
Inicjatywa oddolna, biznesowa, formuła porozumienia, cel - platforma współpracy środowiskowej,
Pasywnego i
promocja problematyki
Energooszczędnego
Klaster Drzewny
Brak danych,
(meblarski)
Mazurskie Okna
Pleszewski Klaster
Kotlarski
Wielkopolski Klaster
Chemiczny (JBR i
przedsiębiorstw)
34
Raport końcowy
Meblarski
Wielkopolska Motoryzacyjny
Wielkopolska Teleinformatyczny
Zaawansowanych
Wielkopolska Technik Automatyzacji
Klaster PoligraficznoWielkopolska Reklamowy w Lesznie
Klaster Technologiczny
Wielkopolska Piast PLUS
Zielona Chemia
Zachodniopom (Zachodniopomorski
orskie
Klaster Chemiczny
Klaster Firm
Zachodniopom Informatycznych ICT
orskie
Pomorze Zachodnie
Warmińsko
Kętrzyński Klaster
Mazurskie
Energii Odnawialnej
Wielkopolska
Inicjatywa odgórna, regionalna (element RSI), integracja i sieciowanie środowiska (projekt
konferencyjno-informacyjny)
14
-
10
39
16
40
12
41
Inicjatywa oddolna, biznesowa, aktywna, stowarzyszenie, najprawdopodobniej platforma współpracy
17
42
Inicjatywa oddolna, biznesowa, stowarzyszenie, platforma współpracy
6
43
Projekt raczej odgórny, nie-biznesowy; powstał w ramach prac nad Regionalną Strategią Innowacji;
duży ale rozdrobniony sektor chemiczny, dominująca pozycja ZCH Police, słabe regionalne zaplecze
B+R.
17
44
ok. 100
45
brak danych
-
Inicjatywa Nickel Technology, zamiar wsparcia firm sektora motoryzacyjnego
Inicjatywa odgórna ale z udziałem firm (niewielu), cel – sieciowanie (projekt raczej konferencyjnyinformacyjny ) inicjatywa „przyklejona” do Wielkopolskie Centrum Zaawansowanych Technologii.
Inicjatywa kilku firm, próba stworzenia platformy współpracy
Inicjatywa oddolna, platforma usługowo-promocyjna, integrująca środowisko
Inicjatywa raczej odgórna, stymulowana przez władze regionalne, mały udział MSP
Źródło: opracowanie własne
Tabela 5. Koordynatorzy wybranych projektów/klastrów (numery w pierwszej lewej kolumnie odpowiadają oznaczeniom na rysunku nr 2)
oznaczenia
do rys. 2
1
Województwo
KujawskoPomorskie
Bydgoski Klaster Przemysłowy
2
Lubelskie
Klaster Lubelskie Drewno
3
Lubelskie
Dolina Ekologicznej Żywności
4
Lubelskie
Wschodni Klaster ICT
5
Lubuskie
Lubuski Klaster Metalowy
6
7
Łódzkie
Małopolska
Klaster Medialny
Klaster Multimediów i Syst.
Klaster
Formuła powiązania
członków klastra/inicjatywy
stowarzyszenie
stowarzyszenie
stowarzyszenie
porozumienie,
stowarzyszenie
stowarzyszenie
porozumienie
stowarzyszenie
Koordynator
(data rejestracji)
Stowarzyszenie Bydgoski Klaster Przemysłowy
(09/2007 r.)
Stowarzyszenie „Lubelskie Drewno – Regionalny
Klaster w Lublinie”
(luty 2007 r.)
Stowarzyszenie „Eko-Lubelszczyzna”
(01/2007)
Stowarzyszenie Aktywności Społecznej TRIADA
Stowarzyszenie „Lubuski Klaster Metalowy”
(05/2008)
Fundacja Media Klaster
(09/2007)
Stowarzyszenie klaster multimediów i systemów
35
Raport końcowy
Informacyjnych
8
Małopolska
9
Małopolska
10
11
Małopolska
Małopolska
12
Mazowieckie
Klaster Medycyna Polska
Południowy Wschód
stowarzyszenie
porozumienie
Mazowieckie
Klaster LifeScience Kraków
Małopolski Klaster
Informatyczny
Tarnowski Klaster Przemysłowy
Mazowiecki Klaster Druku i
Reklamy - Kolorowa Kotlina
Mazowiecki Klaster Lotniczy
Aviation Mazovia
Mazowieckie
EduKlaster
porozumienie
15
Mazowieckie
Klaster Budownictwa - Polska
Centralna
porozumienie
16
Mazowieckie
porozumienie
porozumienie
stowarzyszenie
stowarzyszenie
13
14
porozumienie
17
Mazowieckie
18
Podkarpackie
Klaster Kosmiczny Mazovia
Mazowiecki Klaster
Innowacyjnych Technologii
Fotonicznych
Podkarpacki Klaster
Informatyczny
19
Podkarpackie
Dolina Lotnicza
20
Podkarpackie
21
Podkarpackie
AVIA Splot
Klaster producentów
komponentów Lotniczych
stowarzyszenie
Podkarpackie
Innowacyjny Klaster
Przemysłowy
Podlaskie
Podlaski Klaster Obróbki Metali
porozumienie
24
Podlaskie
25
Podlaskie
Podlaski Klaster Bielizny
Podlaski Klaster Drzewny
(projekt w fazie embrionalnej)
22
23
porozumienie
(podpisane 10/2008 r.)
stowarzyszenie
stowarzyszenie
stowarzyszenie
porozumienie
stowarzyszenie
porozumienie
informacyjnych
(11/2006)
Stowarzyszenie „Medycyna Polska”
(2004 r.)
Jagiellońskie Centrum Innowacji Sp. z o.o.
(08/2004 r.)
Fundacja E-Klaster
Tarnowski Klaster Przemysłowy SA (05/1999)
Stowarzyszenie Mazowiecki Klaster Druku i
Reklamy „Kolorowa Kotlina” (01/2008)
Stowarzyszenie Mazowiecki Klaster Lotniczy
„Aviation Mazovia”
(12/2008)
Fundacja Obserwatorium Zarządzania
(06/2005)
Centrum Innowacji NOT
Agencja Rozwoju Mazowsza S.A.
(2005 r.)
nie wyznaczono (koordynatorem prac jest osoba
fizyczna)
Stowarzyszenie Informatyka Podkarpacka (06/2006
r.)
Stowarzyszenie Grupy Przedsiębiorców Przemysłu
Lotniczego „Dolina Lotnicza” (03/2003)
Stowarzyszenie Sieć Porozumienia Lotniczego
„Avia Splot” (03/2008)
Regionalny Park Przemysłowy Świdnik Sp. z o.o.
Stowarzyszenie Producentów Komponentów
Odlewniczych
„Kom-Cast” (04/2006 r.)
Stowarzyszenie „Centrum Promocji Podlasia”
(07/2005)
Stowarzyszenie Podlaski Klaster Bielizny (05/2008
r.)
Park Naukowo-Technologiczny Polska Wschód
36
Raport końcowy
26
Podlaskie
27
Podlaskie
28
Podlaskie
29
Pomorskie
30
31
Pomorskie
Pomorskie
32
Pomorskie
33
34
Pomorskie
Pomorskie
35
Śląsk
36
39
Śląsk
WarmińskoMazurskie
WarmińskoMazurskie
Warmińsko
Mazurskie
40
Wielkopolska
41
Wielkopolska
42
Wielkopolska
43
Wielkopolska
44
Wielkopolska
37
38
Podlaski Klaster Piekarniczy
Polski Wschodni Klaster
Medyczny
Klaster Zielonych Technologii
Kościerski Klaster Budownictwa
Pasywnego
stowarzyszenie
stowarzyszenie
porozumienie
porozumienie
Stowarzyszenie Podlaski Klaster Piekarniczy
(09/2007)
Stowarzyszenie Innowacyjna Polska Wschodnia
Stowarzyszenie Podlaska Stacja Przyrodnicza
Narew (06/2004)
Kaszubski Instytut Rozwoju
porozumienie, udziały
Gdański Klaster Budowlany Sp. z o.o.
Gdański Klaster Budowlany
kapitałowe
(12/2007)
Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny porozumienie (konsorcjum) Instytut Maszyn Przepływowych PAN
brak
--Delta Bursztynu
(wsparcie ze strony Gminy Gdańsk)
Stowarzyszenie Żywność z Pomorza (Oliwska
Pomorski Klaster Spożywczy
stowarzyszenie
Grupa Konsultingowa jako doradca i animator)
(żywność z Pomorza)
OGK
ELAB Sp z o.o.
porozumienie
ICT Pomerania
porozumienie, udział
Stowarzyszenie Izba Gospodarcza Śląsk oraz Śląski
Śląski Klaster Drzewny
kapitałowy
Klaster Drzewny spółka z o.o. (11/2008)
Pierwszy Polski Klaster
Górnośląski Park
Budownictwa Pasywnego i
porozumienie
Przemysłowy Sp z o.o.
Energooszczędnego
Północno-wschodni innowacyjny
Park Naukowo-Technologiczny Polska Wschód Sp.
porozumienie
klaster drzewny (meblarski)
z o.o.
Park Naukowo-Technologiczny Polska Wschód Sp.
porozumienie
Kryształ Europy
z o.o.
Kętrzyński Klaster Energii
Uniwersytet Warmińsko Mazurski
Porozumienie
Odnawialnej
obecnie brak (rolę koordynatora pełni osoba
porozumienie
fizyczna); poprzednio Eurocentrum Innowacji i
Pleszewski Klaster Kotlarski
Przedsiębiorczości w Ostrowie WIelkopolskim
Nickel Technology Park Poznań Sp z o.o.
porozumienie
Motoryzacyjny
(docelowo prawdopodobnie WKM sp z o.o. )
Wielkopolska Izba Przemysłowo Handlowa
Zaawansowanych Technik
porozumienie
Automatyzacji
Klaster Poligraficzno-Reklamowy porozumienie,
Stowarzyszenie Klaster Poligraficzno-Reklamowy
w Lesznie
stowarzyszenie
w Lesznie (08/2007 r.)
Klaster Technologiczny Piast
Stowarzyszenie Klaster Technologiczny Piast Plus
stowarzyszenie
PLUS
(09/2006 r.)
37
Raport końcowy
45
46
47
Zielona Chemia
(Zachodniopomorski Klaster
Zachodniopomorskie Chemiczny
Klaster Firm Informatycznych
Zachodniopomorskie ICT Pomorze Zachodnie
Stowarzyszenie
Zachodniopomorskie Drewno i
Zachodniopomorskie Meble
porozumienie,
stowarzyszenie
porozumienie
Stowarzyszenie Klaster Chemiczny „Zielona
Chemia” (09/2007 r.)
Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny Sp z
o.o.
Politechnika Szczecińska
porozumienie
38
Raport końcowy
duża
Rysunek 1. Rozkład inicjatyw wg. dwóch cech
charakteryzujących klaster
23
21
22
7
Siła konkurencji i
współpracy
15
9
24
mała
8
39
11
32
12
29
41
20
19
43
14
6
18
36
37
42
13
33
44
25
5
26
27
40
31
17
28
4
30
duża
10
35
34
45
38
3
2
16
1
mała
Kompletność
struktury
39
Raport końcowy
Duże
zasoby
Rysunek 2. Koordynatorzy według zasobów i funkcji celu
MARR
19
11
WPT
21
16
39
38
37
36
15
41
31
42
45
25
47
46
9
29
10
Małe
zasoby
30
7
8
18
12
27
6
20
5
3
4
13
24 43
2
1
22
26
44
32
33
17
Podmioty
dedykowane
(jednozadaniowe)
35
14
23
40
34
28
Multi agencje
(wielo zadaniowe)
40
Raport końcowy
6. Użyteczność wsparcia
Ocena ogólnej atrakcyjności działania 5.1 PO IG jest obecnie bardzo trudna, gdyż
mamy do czynienia z ukształtowaniem się niezwykle specyficznej sytuacji. Liczba
wniosków napływających do PARP wskazuje na bardzo małe zainteresowanie tym
instrumentem, a opinie zdecydowanej większości naszych rozmówców były niekorzystne,
wskazując częściej na problemy, koszty i ryzyka, niż zalety i szanse. Stwarza to ogólne
przekonanie o słabości tego instrumentu i jego błędnej konstrukcji. Tworzy to wśród wielu
potencjalnych beneficjentów atmosferę niezadowolenia i rozczarowania.
Chcielibyśmy jednak wyraźnie zaznaczyć iż dokonując oceny działania 5.1 PO IG
w pierwszej połowie 2009 r. (tj. po roku od uruchomienia tego instrumentu) należy
wyraźnie rozgraniczyć płaszczyznę systemową (korzyści dla gospodarki i bezpieczeństwo
środków publicznych) od płaszczyzny oceny opartej na bieżącej (słabej) kondycji inicjatyw
klastrowych i ich koordynatorów. Biorąc pod uwagę takie punkty odniesienia możemy
raczej mówić o poprawnej użyteczności tego działania i słabej dostępność (niż niskiej
użyteczności i niskiej dostępności).
Działanie jest użyteczne w sensie systemowym (strategicznym), gdyż wsparcie jest
selektywne, względnie wysokie, w elementarny sposób zabezpieczone przed oportunizmem
beneficjentów, a ryzyko związane z realizowanymi projektami praktycznie całkowicie
zostało przejęte przez podatników (pełne sfinansowanie projektu ze środków publicznych).
Natomiast niejednokrotnie wskazywana niska dostępność, zdecydowanie bardziej wynika
ze strukturalnych problemów populacji klastrów w Polsce, pewnej inflacji inicjatyw
tworzącej
wrażenie
olbrzymich
potrzeb
rozwojowych,
słabości
animatorów/koordynatorów niż błędów popełnionych przy konstruowaniu działania 5.1.
W tabeli 6 przedstawiamy najczęściej zgłaszane „zarzuty” pod adresem działania
5.1. W następnej tabeli zawarliśmy jednak zobiektywizowaną analizę użyteczności w
formie bilansu przyrównującego zalety i korzyści oferowane przez działanie 5.1 PO IG do
ryzyk i słabości, zdiagnozowanych w trakcie rozmów jak i analizy innych materiałów.
Bilans ten wyraźnie pokazuje na koncentrację korzyści po stronie beneficjentów
końcowych (MSP) a ryzyk po stronie koordynatora. Częściowa partycypacja MSP w tych
ryzykach może występować tylko w sytuacji gdy koordynator jest „własnością” podmiotów
tworzących powiązanie (np. stowarzyszenie). Ewentualne zwiększanie dostępności
41
Raport końcowy
działania powinno więc koncentrować się na osłabianiu ryzyk/kosztów po stronie
koordynatorów.
Należy także zaznaczyć, iż dotkliwość ryzyk/kosztów po stronie koordynatorów
będzie się obniżać im podmiot pełniący funkcję koordynatora jest większy i silniejszy
organizacyjnie i finansowo (jest to więc zależność odwrotnie proporcjonalna). Z tego też
punktu widzenia szersze włączenie w proces koordynacji powiązań podmiotów wielozadaniowych – z natury silniejszych niż oddolnie powstające stowarzyszenia – będzie
zwiększało stopień wykorzystania wsparcia i realizacji postawionych przed nim celów.
Tabela 6. Główne problemy/obawy zgłaszane w trakcie wywiadów z aktualnymi i potencjalnymi
beneficjentami
Główne wskazania
 Niepełny skład klastra; trzeba go poszerzyć aby móc aplikować
 Trudność (po stronie MSP) w znalezieniu pomysłu na wspólny projekt
 Pracochłonny wniosek, zbyt obszerny w części dotyczącej danych na temat członków
powiązania
 Niechęć przedsiębiorców do udostępnienia danych finansowych
 Brak możliwości złożenia zabezpieczenia finansowego wymaganego przez PARP
 Bardzo mały budżet stowarzyszenia
 Niezrozumienie zapisów Rozporządzenia
o Co oznacza pojęcie „równy dostęp”
o Jak ustalać cenę rynkową?
o Co ma być efektem projektu? Wspólny produkt 10 przedsiębiorców?
 Brak możliwości wystąpienia w konsorcjum
 Zbyt mały udział kosztów osobowych i administracyjnych
 Koszty zabezpieczenia zjadają budżet koordynatora
 Niejasne zapisy w katalogu kosztów (jak rozliczać koszty pośrednie)
 Jak sfinansować prace związane z wymogami ustawy Prawo Zamówień Publicznych
(przygotowanie specyfikacji zamówienia, właściwy skład komisji przetargowej)
Tabela 7. Bilans użyteczności działania 5.1 PO IG z różnych perspektyw
Zalety i korzyści
Koszty i ryzyka
Systemowe (społeczne)




Stworzenie możliwości wzmocnienia
innowacyjności członków powiązania
Koncentracja wsparcia na projektach
spełniających pewien zestaw kryteriów
selekcyjnych
Wzmocnienie koordynatorów
Przetransferowanie wsparcia do MSP przy
minimalnym koszcie pośrednictwa
(koordynator)
Dla koordynatora
Dla członków




Niezdolność najcenniejszych inicjatyw
klastrowych do aplikacji o wsparcie
Słaby poziom wykorzystania wytworzonej,
wspólnej infrastruktury (pogorszenie kondycji
ekonomicznej MSP)
Niezadowolenia z niedostępności działania
Niski poziom wykorzystania alokacji
Dla koordynatora
Dla członków
42
Raport końcowy
powiązania
koordynacyjnego
powiązania
koordynacyjnego
Ekonomiczne / Finansowe





Możliwość
uzyskania
istotnych
aktywów za
„darmo”
Pełna
refundacja w
ramach
danego
katalogu
wydatków
Możliwość
finansowania
biura
Możliwość
skorzystania
ze szkoleń i
doradztwa

Prestiż
związany z
realizacją
projektu




Dostęp do
infrastruktury
po cenie niższej
niż rynkowa
Przesunięcie
odpowiedzialno
ści za projekt na
koordynatora
Możliwość
udziału w
projekcie przy
praktycznie
zerowym
zaangażowaniu
finansowym

Konieczność
utrzymania
projektu w
zadanej
strukturze i
limitach
wydatków
 Finansowanie
biura tylko przez
okres 3 lat
 Niepełny katalog
wydatków
możliwych do
objęcia
wsparciem;
konieczność
zaangażowania
własnych
środków
 Ryzyko zwrotu
nieprzekazanej
pomocy
publicznej
 Pracochłonny
wniosek
 Konieczność
dostarczenia
zabezpieczenia
 Liczne
obowiązki
sprawozdawcze
 Niejasna kwestia
rozliczania
kosztów
pośrednich
 Brak kontroli nad
MSP i
możliwości
„przymuszenia”
ich do
skonsumowania
wsparcia
poza ekonomiczne
Możliwość
 Problemy w
przystąpienia i
dostępie do
wycofania się z
środków UE w
projektu w
przypadku
każdej chwili
wystąpienia np.
Możliwość
problemów ze
korzystania z
zwrotem
wszelkich
niewykorzystane
efektów
go wsparcia.
grupowych

Konieczność
zapewnienia
wkładu
własnego przy
korzystaniu z
usług
doradczych i
szkoleniowych

Konieczność
przekazania
danych
niezbędnych do
wypełnienia
wniosku
43
Raport końcowy
(korzyści
zewnętrzne)
Źródło: opracowanie własne.
7. Dotychczasowi beneficjenci wsparcia
Do połowy 2009 roku umowy o dofinansowanie realizacji projektu w ramach
działania 5.1 PO IG zostały podpisane z koordynatorami dwóch powiązań kooperacyjnych.
Są to:
1. Małopolska Agencja Rozwoju Regionalnego S.A pełniąca rolę koordynatora dla
powiązania kooperacyjnego realizującego projekt pod nazwą „Budowa rynku
pojazdów elektrycznych, infrastruktury ich ładowania – podstawą bezpieczeństwa
energetycznego”. Kwota dofinansowania została ustalona na poziomie 19,3 mln zł;
 projekt wynika z wcześniejszych zapisów programowych opracowanych w
trakcie projektu pilotażowego (Wsparcie na rozwój klastra), dla którego
koordynatorem była Fundacja Rozwoju Rolnictwa, Wsi i Obszarów Wiejskich
(„Strategia rozwoju klastra Bioprodukt”),
 celem projektu jest stworzenie wspólnej infrastruktury technicznej
umożliwiającej prowadzenie prac wdrożeniowych związanych z budową i
eksploatacją pojazdów elektrycznych, projekt obejmuje przygotowanie
prototypów silników, prototypy przydomowych i przyzakładowych mikro
elektrowni, pojazdów,
 w ramach projektu ma powstać: Centrum Monitorowania i Interwencji Floty
Pojazdów Elektrycznych, Centrum Badawczo-Rozwojowe Pojazdów
Elektrycznych i Odnawialnych Źródeł Energii, Wzorcowy Serwis Elektrycznych
Pojazdów, służący do przerabiania i naprawy takich pojazdów
 projekt nie przewiduje inwestycji w nieruchomość, czas realizacji projektu:
styczeń 2009 – grudzień 2011,
 zobowiązania koordynatora zostały zabezpieczone w formie hipoteki,
 członkami powiązania kooperacyjnego jest 31 podmiotów w tym 25 firm.
2. Wrocławski Park Technologiczny S.A pełniący rolę koordynatora dla klastra
NutriBioMed (działającego w formie porozumienia cywilnoprawnego); realizowany
projekt nosi nazwę „Rozwój powiązań kooperacyjnych klastra NutriBioMed
zmierzających do komercjalizacji innowacyjnych rozwiązań”; wartość przyznanego
wsparcia wynosi 10,6 mln zł,
44
Raport końcowy
 w skład powiązania kooperacyjnego wchodzi 31 podmiotów w tym 25
przedsiębiorców,
 celem projektu jest stworzenie na terenie Wrocławskiego Parku
Technologicznego wspólnej infrastruktury badawczo-produkcyjnej (linia
technologiczna substancji bioaktywnych),
 projekt zakłada pełne przetransferowanie pomocy publicznej w okresie 10 lat,
 projekt nie przewiduje inwestycji w nieruchomość, czas realizacji projektu –
2009 – luty 2011,
8. Perspektywy zapotrzebowania na wsparcie
Dla zdiagnozowania jak może kształtować się zapotrzebowanie (popyt) na wsparcie
z działania 5.1 PO IG przeprowadziliśmy rozpoznanie w tym zakresie (w trakcie
prowadzonych wywiadów bezpośrednich) w grupie kilkunastu inicjatyw klastrowych
działających głównie w obszarze przemysłu przetwórczego (a więc mogących być
najbardziej zainteresowanych projektami inwestycyjnymi).
Z przeprowadzonych wywiadów wynika, że dostępność działania 5.1 PO IG jest
dokładnie analizowana, lecz generalnie budzi ono rezerwę i obawy. Sytuacja w wybranych
inicjatywach kształtuje się następująco:
 Aviation Mazovia – zainteresowanie stworzeniem wspólnej infrastruktury dla firm
lotniczych (pas startowy, hangary, powierzchnia biurowa i laboratoryjna); wartość
projekt mogłaby sięgnąć ok. 8-9 mln zł (bez kosztów nieruchomości); istnieje
jednak problem dostarczenia odpowiednich zabezpieczeń; w pierwszej kolejności
ewentualny wniosek będzie dotyczył wsparcia na ekspansję klastra,
 Pleszewski Klaster Kotlarski – plany stworzenia centrum badawczo-rozwojowego;
inicjatywa wymaga jednak ponownego wyboru koordynatora; prawdopodobnie
powstanie stowarzyszenie,
 Wielkopolski klaster motoryzacyjny – zamiar stworzenia centrum B+R, brak jednak
precyzyjnych planów; obecnie inicjatywa zaangażowana jest w Innovation Express,
 Wielkopolski klaster Zaawansowanych Technik Automatyzacji ELPROTECH –
zamiar aplikowania do działania 5.1 PO IG; plany stworzenie Centrum Badawczego
i Demonstracyjnego; wartość projektu ok. 3 mln zł,
 Polski Wschodni Klaster Medyczny – w planach stworzenie ośrodka technologii
medycznych (inżynieria medyczna), brak szczegółowych planów,
 Stowarzyszenie Producentów Komponentów Odlewniczych KOM-CAST – w
planach stworzenie laboratorium rozwoju technologii odlewniczych; jednak
generalnie małe zainteresowanie działaniem 5.1 PO IG (zniechęcenie warunkami);
prawdopodobna realizacja przedsięwzięcia przez Politechniką Rzeszowską ze
środków RPO,
 Klaster LifeScience (Jagiellońskie Centrum Innowacji) – planowana aplikacja w
granicach 1 mln zł, głównie inwestycja w wartości niematerialne i prawne,
45
Raport końcowy
 EduKlaster – zainteresowanie stworzeniem tzw. laboratorium oprogramowania
nowych mediów (studio nagrań), prawdopodobny koszt projektu ok. 10 mln zł,
wniosek o wsparcie na ukończeniu,
 Śląska Sieć Wyrobów Medycznych (Górnośląska Agencja Przekształceń
Przedsiębiorstw S.A.) – ogólne zainteresowanie działaniem 5.1, ale brak
precyzyjniejszych planów, prace nad pozyskaniem nowego koordynatora (jednostka
badawczo-rozwojowa),
 Zachodniopomorski Klaster Chemiczny „Zielona Chemia”– niewielkie
zainteresowanie działaniem 5.1; ewentualny projekt o wartości 0,8 mln zł,
zaangażowanie w Innovation Express oraz 7 PR,
 Delta bursztynu – plany utworzenia laboratorium certyfikacji surowca (klaster
jednak nie posiada koordynatora).
Mimo istnienia ambitnych celów konfrontacja warunków organizacji wsparcia w
ramach działania 5.1 PO IG (zdiagnozowanych korzyści, kosztów i ryzyk – tabele powyżej)
z wnioskami płynącymi z analizy populacji inicjatyw klastrowych i koordynatorów
wskazuje, że:
a) konieczność dostarczenia zabezpieczeń, udziału własnego i ryzyko zwrotu
nieprzekazanej pomocy publicznej będzie skłaniała koordynatorów do rozkładania
inwestycji na etapy (mniejsze projekty) i/lub rezygnowania z inwestycji (efekt – nie
wyczerpanie alokacji środków) w nieruchomość (poszukiwani będą członkowie
klastra, którzy mogą udostępnić taką infrastrukturę)
b) początkowa faza rozwoju wielu koordynatorów będzie skłaniała przede wszystkim
do korzystania ze wsparcia na ekspansję rynkową powiązania kooperacyjnego (co
jest korzystne gdyż może przygotowywać grunt pod przyszłe aplikacje do 5.1),
szukania możliwości finansowych w ramach RPO i innych programach (np. 7 PR)
lub też przyjęcia postawy wyczekującej,
c) warunki wsparcia powinny możliwie skutecznie zablokować dostęp do środków
publicznych inicjatywom oportunistycznym.
Choć szacowanie zapotrzebowania na działanie 5.1 PO IG jest obecnie szczególnie
trudne ze względu na pogarszającą się sytuację gospodarczą kraju można założyć, że:
 inicjatywy o dobrych podstawach gospodarczych (prawa górna ćwiartka na
rysunku 1) mogą być zainteresowane aplikacją o wsparcie na sfinansowanie
swoich planów inwestycyjnych; będą one jednak minimalizowały swoje
ryzyko poprzez ograniczenie wartości projektów najprawdopodobniej do
poziomu 4 mln zł (limit dla dostarczenia zabezpieczeń innych niż weksel in
46
Raport końcowy
blanco). Sumarycznie mogłoby to oznaczać zapotrzebowanie w wysokości
ok. 32 mln zł (potencjalnie 8 inicjatyw x 4 mln zł = 32 mln zł),
 również część inicjatyw mających bardziej znamiona platform
integracyjnych (dolna prawa ćwiartka na rysunku 1) niż realnych klastrów
może wykazywać zainteresowanie pozyskaniem wsparcia; zakładając, że
zrobi to połowa tych inicjatyw (5) przy takim samym pułapie finansowania
będzie to oznaczać zapotrzebowanie w wysokości ok. 20 mln zł, (5
inicjatyw x 4 mln zł.),
 szczególnie interesujące dla wielu koordynatorów będzie wsparcie na
ekspansję rynkową klastra; można założyć, że wszystkie podmioty
dedykowane – fundacje i stowarzyszenia – (łącznie 25) wystąpią o to
wsparcie. Łącznie da to popyt (przy ubieganiu się o maksymalną
dopuszczalną wysokość wsparcia – 0,6 mln zł) na poziomie 15 mln zł (25
inicjatyw x 0,6 mln zł).
Przy takich założeniach sumarycznie dawałoby to wartość 67 mln zł, a wraz z
dwoma projektami które otrzymały wsparcie w roku 2008 łącznie 97 mln zł czyli ok. 21%
całkowitej alokacji na działanie 5.1 PO IG.
Taki poziom wykorzystania alokacji oznacza też iż praktycznie niemożliwe będzie
osiągnięcie celów stawianych przed działaniem 5.1 (wartość wskaźnika produktu –
przyrost liczby podmiotów zaangażowanych w powiązanie kooperacyjne wynieść ma 600
podmiotów).
9. Zwrot niewykorzystanego wsparcia
Wielu naszych respondentów za jedną z kluczowych barier ograniczających
zainteresowanie korzystaniem ze wsparcia z działania 5.1 PO IG uznaje zapisy § 27 ust. 5
lit. d) Rozporządzenia z dnia 7 kwietnia 2008 określające zasady zwrotu
niewykorzystanego wsparcia. W konsekwencji pojawiają się sugestie aby z rozwiązania
tego zrezygnować jako niepotrzebnie komplikującego wsparcie i nakładającego na
koordynatora nadmierne ryzyko.
W naszej ocenie istniejące zapisy są racjonalne, a ewentualne ich zniesienie
prowadziłoby do pogorszenia warunków dostępu do wsparcia:
1. w obecnej formule działania 5.1 PO IG beneficjentem wsparcia są mali i średni
przedsiębiorcy korzystający z dostępu do wytworzonej ze środków publicznych
infrastruktury zarządzanej przez koordynatora (koordynator jest wyłącznie
„pośrednikiem”). Pomoc przekazywana przedsiębiorcom ma charakter pomocy de
47
Raport końcowy
minimis i jako taka jest dopuszczalna w świetle art. 87 ust. 1 Traktatu
stowarzyszeniowego wspólnot europejskich,
2. zmiana formuły działania, polegająca na usunięciu zapisów o zwrocie
niewykorzystanego wsparcia, oznaczałaby uznanie, że beneficjentem wsparcia jest
koordynator. Ponieważ udzielane wsparcie w naszej ocenie spełnia – określone w
art. 87 ust. 1 Traktatu stowarzyszeniowego – cztery podstawowe przesłanki
świadczące iż dany instrument wsparcia stanowi pomoc publiczną (zaangażowanie
funduszy publicznych, przysporzenie korzyści ekonomicznej, jest selektywny,
wpływa na konkurencję) musi być ono zatem poddane odpowiednim przepisom o
pomocy publicznej,
3. w przypadku klastrów udzielane wsparcie musiałoby zatem być poddane
regulacjom określonym we „Wspólnotowych zasadach ramowych dotyczących
pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną”20. Działanie
5.1 PO IG musiałoby wówczas zostać zmodyfikowane w ten sposób, że:
a) intensywność wsparcia przeznaczonego na inwestycje w infrastrukturę
wynosiłaby maksymalnie 60-70%,
b) udostępnianie infrastruktury musiałoby się odbywać wyłącznie po
kosztach jej utrzymania21,
b) wsparcie dla koordynatora klastra mogłoby być udzielane maksymalnie
na kres 5 lat a intensywność wsparcia musiałaby mieć charakter degresywny
(100% w pierwszym roku i 0% na koniec piątego roku) lub też 50% przez
okres pięciu lat22.
Zmiana ta – jak nie trudno zauważyć – stwarzałaby koordynatorom daleko większe
trudności w dostępie do wsparcia niż obecnie gdyż wymagałaby angażowania znacznie
większych środków własnych.
10. Promocja i komunikacja
Z zebranego materiału wynika, że promocja działania 5.1 PO IG jest prowadzona
poprawnie. Wykorzystywane narzędzia to przede wszystkim seminaria i konferencje
tematyczne (np. seminaria zorganizowane w Warszawie w dniach 12.06.2008, 5.08.2008,
23.10.2008, 26.11.2008 w Warszawie) oraz strona Internetowa PARP i Portalu Innowacji.
W roku 2009 przeprowadzono dodatkowo dwa jednodniowe warsztaty dla potencjalnych
beneficjentów (6-7 maja). Promocja działania jest tym łatwiejsza że populacja
20
Dz.U. C323 z 30.12.2006)
Prawdopodobnie z powodu tego zapisu w instrumentach wsparcia (np. 5.3) konieczne jest definiowanie
długich okresów rozliczania projektu (15, 20 lat) aby w ten sposób uwolnić się od zarzutu niedopuszczalnej
pomocy publicznej. (Gdyby okres ten był krótki istniałoby ryzyko, że beneficjent będzie wykorzystywał
uzyskany majątek dla celów komercyjnych (naruszając w ten sposób reguły rynkowe).
22
W przypadku projektowania instrumentów wsparcia dla inicjatyw klastrowych w regionach z góry założono
występowanie pomocy publicznej i zastosowano tam tzw. mapę pomocy publicznej określającą limity
intensywności wsparcia (40-50%).
21
48
Raport końcowy
koordynatorów klastrów jest stosunkowo skoncentrowana i od dawna korzystająca z, i
monitorująca pojawiające z publiczne instrumenty wsparcia (49 aplikacji do Programu
Pilotażowego).
Choć docieranie do zakładanych adresatów z informacją o działaniu – w naszej
ocenie – nie nastręcza żadnych trudności, wskazać należy, że problemy pojawiają się co do
„głębokości” (jakości) komunikacji pomiędzy PARP a potencjalnymi wnioskodawcami.
Działanie 5.1 jest stosunkowo złożone, a język Rozporządzenia hermetyczny (prawniczy).
Wywołuje to niezrozumienie czy też nieporozumienia co do interpretacji poszczególnych
zapisów co szczególnie było widoczne w trakcie majowych warsztatów (co ma być efektem
projektu? Czy wymogi co do struktury powiązania kooperacyjnego mają być spełnione
tylko w momencie złożenia wniosku czy przez cały czas trwania projektu? Jak wyznaczyć
cenę rynkową na usługi oferowane MSP? itd.). Przyjęty mechanizm reagowania na tego
typu problemy/pytania (lista FAQ na stronie www PARP) może okazywać się
niewystarczający (ktoś kto nie rozumie działania czy nie dostrzega problemu może nie
umieć zadać pytania). Za właściwe wydaje się nam pilne przygotowanie „przewodnika”
rozkładającego wszystkie zapisy na „części pierwsze”, tłumaczącego je i zawierającego
wiążące interpretacje kwestii ogólnie zapisanych w Rozporządzeniu.
Jak już sygnalizowaliśmy konieczne jest także – w ramach tych i innych działań
promocyjnych – zwrócenie większej uwagi na kształtowanie wizerunku PARP, który staje
się naturalnym adresatem wszelkiej krytyki ze strony osób/podmiotów nie rozumiejących
konstrukcji wsparcia czy też rozczarowanych niektórymi napiętymi warunkami uzyskania
wsparcia.
11. Doświadczenia zagraniczne we wspieraniu klastrów
Bezpośrednim celem interwencji publicznej w ramach tzw. polityki rozwoju opartej
na klastrach jest stymulowanie powstawania pozytywnych efektów zewnętrznych
związanych z efektami tzw. aglomeracji działalności gospodarczej w regionie, które nie
powinny ulegać internalizacji w ramach jednego podmiotu gospodarczego.
Wspieranie klastrów – w zależności od państwa – wdrażane jest na szczeblu
narodowym, regionalnym, lokalnym względnie na kilku poziomach jednocześnie. Pewne
działania realizowane są także na poziomie międzynarodowym
w ramach Unii
Europejskiej czy OECD. Znaczenie klastrów oraz polityki opartej o klastry w ramach
ogólnej polityki gospodarczej państw rozwiniętych stopniowo wzrasta, co ma przełożenie
na zakres programów, charakter oferowanego wsparcia oraz wielkość alokacji funduszy
publicznych na ten obszar. Trend Chart Report on Innovation Komisji Europejskiej z 2003
49
Raport końcowy
roku wskazuje jednak wyraźnie, że w Europie nie mamy do czynienia z jednym
uniwersalnym modelem wsparcia klastrów.
W zależności od państwa wsparcie klastrów może być umiejscowione w ramach
ogólnej polityki przemysłowej, polityki innowacyjnej/technologicznej, polityki wsparcia
sektora MSP/przedsiębiorczości czy w końcu stanowić element polityki
regionalnej/rozwoju regionalnego. Ulokowanie wsparcia klastrów w logice polityki
gospodarczej ma bezpośredni wpływ na specyfikę programów wsparcia. Poszczególne
programy funkcjonują jednak na ogół wokół w miarę jednolitego portfolio działań –
pewnego policy-mix, co do składu którego panuje ogólna zgoda.
Polityka wspierania klastrów może cechować się podejściem zarówno odgórnym
(zakładającym dużą aktywność władzy publicznej), jak i oddolnym (przejawiającym się
głównie we wsparciu inicjatyw klastrowych realizujących własne agendy działań), a także
obejmować elementy obu podejść jednocześnie. Uruchamiane instrumenty publiczne
ukierunkowane są najczęściej na wspieranie funkcjonowania samej inicjatywy klastrowej i
jej podstawowe działania. Umożliwia się również realizację większych projektów o
zróżnicowanym charakterze w zależności od typu implementowanej polityki.
Trend Chart Report Komisji Europejskiej (2003) wyróżnia trzy zasadnicze modele
wsparcia klastrów:
a) model ukierunkowany na wzmacnianie interakcji w ramach potrójnej helisy,
b) model skoncentrowany na powiązaniach między przedsiębiorstwami oraz
przedsiębiorstwami i instytucjami B+R
c) modelu skoncentrowany na stymulowaniu wszystkich typów interakcji pomiędzy
przedsiębiorstwami w ramach klastra, jak i jego otoczenia – w układach pionowych
jak i horyzontalnych.
Wsparcie klastrów może mieć charakter horyzontalny tzn. adresatem wsparcia mogą
być klastry/inicjatywy klastrowe z różnych dziedzin gospodarki mogą też być
skoncentrowane np. ze względów technologicznych czy strategicznych (np. w Niemczech
wdrożono program Bioregio – rozwoju klastrów biotechnologicznych czy program
Kommpetenznetze – wsparcie/sieci klastrów w 9 technologicznych obszarach
tematycznych).
W zależności od programu wsparcie może koncentrować się na klastrach
dojrzałych, w pełni wykształconych o międzynarodowym potencjale konkurencyjnym
względnie klastrach o znaczeniu regionalnym czy wręcz klastrach embrionalnych –
dysponujących wyłącznie potencjałem rozwoju w przyszłości. W programie VINNVAXT
50
Raport końcowy
np. uruchomiono zasadniczy konkurs dla inicjatyw, które osiągnęły pewien poziom
rozwoju oraz jego edycję przeznaczoną dla inicjatyw embrionalnych.
Działania finansowane w ramach programów wsparcia klastrów można podzielić na
kilka zasadniczych grup:
a) finansowanie inicjatywy
pracowników,
–
klastrowej
b) wsparcie procesów sieciowania
klastra/inicjatywy klastrowej,
–
biura
koordynatora
budowa
klastra,
zaangażowanie
jego
aktorów
c) dostarczanie specjalistycznych usług (finansowych, marketing i promocja klastra,
PR, konsulting, szkolenia, coaching, wspieranie rozwoju eksportu),
d) realizacja wspólnych projektów badawczo-rozwojowych,
e) realizacja wspólnych projektów inwestycyjnych (w ograniczonym zakresie).
W zdecydowanej większości przypadków pomoc udzielana w ramach programów
wsparcia kastra ma charakter bezzwrotnej pomocy podlegając pod zasady kontroli pomocy
publicznej.
Programy wsparcia klastrów różnią się okresem trwania wsparcia. Wyróżnić należy
tu programy
a) krótkookresowe – do 2 lat,
b) średniookresowe – do 5 lat,
c) długookresowe – do 10 lat.
W większości przypadków preferuje się jednak programy dłuższe uznając
niemożliwość pojawienia się zakładanych efektów w krótkim a nawet średnim okresie.
Poziom uzyskiwanego przez klastry wsparcia jest zróżnicowany. Wartość
udzielonego wsparcia zależy w dużym stopniu od konkretnych działań proponowanych do
finansowania w ramach programów – a więc jest pochodną ich założonych celów. Można
wyróżnić tu kilka zasadniczych pułapów finansowania :
a) do 100.000 EUR – małe projekty służące przede wszystkim analizom potencjału
klastra, mobilizacji partnerów lokalnych, wypracowaniu wspólnych strategii,
b) do 1 mln EUR – większe projekty dopuszczające dostarczanie specjalistycznych
usług, oraz prowadzenia prac badawczo-rozwojowych w ograniczonym zakresie,
c) 1 – 10 mln EUR – duże projekty badawczo-rozwojowe często powiązane z
inwestycjami w laboratoria badawcze, realizacja wspólnych projektów
inwestycyjnych, często z udziałem partnerów zagranicznych
d) powyżej 10 mln EUR – realizacja kompleksowych programów rozbudowy
potencjału klastrów kluczowych.
51
Raport końcowy
Z reguły wsparcie publiczne udzielane jest w ramach zgłaszanych przez inicjatywy
klastrowe projektów. Często spotykaną praktyką jest udzielenie wybranym w konkursach
klastrom/inicjatywom klastrowym preferencji w dostępie do finansowania z innych
możliwych źródeł. W większości przypadków wymagany jest wkład własny klastrów na
poziomie min. 25% kosztów kwalifikowanych realizowanych projektów. W niektórych
przypadkach wraz z trwaniem programu zwiększa się poziom minimalnego wkładu
własnego – celem jest tu stopniowe przechodzenie na samofinansowanie inicjatyw
klastrowych
Zasadniczymi problemami w realizacji programów wsparcia są:
a) nadmierne zaangażowanie
prywatnego,
czynnika
publicznego
–
pasywność
czynnika
b) proces zbyt wolnego przechodzenia z finansowania publicznego na finansowanie
prywatne – oddolne,
c) słaba koordynacja działań między władzami różnego szczebla,
d) nadmierne rozproszenie finansowania co przekłada się na brak bądź ograniczone
efekty,
e) brak odpowiednich mechanizmów ewaluacji programów pod kątem osiąganych
efektów.
Przykłady programów wsparcia w wybranych państwach OECD
1. BioRegio (Niemcy)
Program wdrażany w okresie 1995-2003 przez Federalne Ministerstwo Gospodarki i
Technologii (BMBF). Formuła konkursowa. Adresat: klastry regionalne w obszarze
biotechnologii. Finansowanie wieloletnie i wielkoskalowe. Do konkursu głównego stanęło
17 niemieckich regionów z których wyłoniono 4 zwycięzców. Zwycięzcy w roku 1997
otrzymali wsparcie w wysokości po ok. 25 mln EUR na okres 5 lat z przeznaczeniem na
wdrożenie przedłożonej strategii rozwoju klastra biotechnologicznego. Zwycięzcy uzyskali
również preferencyjny dostęp do federalnych funduszy badawczych przeznaczonych na
biotechnologię. W ramach programu finansowano następujące działania: networking
(sieciowanie), marketing, popularyzacja biotechnologii, doradztwo i konsulting, wsparcie
eksportu oraz przede wszystkim badania naukowe. Według raportu BMBF wsparcie
publiczne zaowocowało mobilizacją kapitału prywatnego w klastrach o 10-krotnie wyższej
wartości. Doświadczenia wyniesione z programu BioRegio zaowocowały dalszymi
konkursami uruchamianymi przez BMBF. Był to program BioProfile z 1999 r. realizowany
również w formule konkursów regionalnych, w ramach którego kolejne 3 klastry
regionalne otrzymały wsparcie w łącznej wysokości ok. 50 mln EUR.
52
Raport końcowy
2. Kompetenznetze (Niemcy)
Program wspierający rozwój klastrów (sieci technologicznych) wdrażany przez BMBF.
Program obejmuje 110 klastrów (sieci) funkcjonujących w 9 obszarach technologicznych.
W układzie przestrzennym program obejmuje 8 regionów Niemiec.
Inicjatywa
Kompetenznetze nie przekazuje funduszy samym klastrom, natomiast tworzy działania
marketingowe na forum narodowym. Program polega na prowadzeniu prestiżowego klubu
sieci innowacji w Niemczech, partycypacja w którym powinna gwarantować uzyskanie
dobrej marki na rynku. Program skierowany jest również do inwestorów szukających
lokalizacji dla swoich inwestycji centrów badawczo-rozwojowych.
3. Spitzencluster (Niemcy)
Niemiecki program Spitzencluster-Wettbewerb jest wdrażany w ramach Niemieckiej
Strategii Rozwoju Wysokich Technologii przez BMBF. Celem projektu jest budowanie
powiązań pomiędzy nauką a przemysłem, promocja dyfuzji technologii i szybkiego
wykorzystania wyników badań w działalności rynkowej. Program skierowany do klastrów
dojrzałych względnie będących w staniu udowodnić swój potencjał w okresie kilku lat.
Klastry muszą pokazać osiągnięcie odpowiedniej masy krytycznej, osiągnąć odpowiedni
potencjał i dynamikę rozwoju oraz przygotować kompleksową strategię działań w średnim
okresie. Głównym obszarem interwencji jest współpraca w ramach projektów badawczorozwojowych, finansowane mogą być również jednak działania stymulujące
przedsiębiorczość, innowacyjność podmiotów oraz uruchamiające nowe kanały transferu
technologii. Program dopuszcza następujące kategorie projektów: prace badawczorozwojowe, projekty inwestycyjne – sprzęt i urządzenia badawcze, infrastruktura
szkoleniowa, międzynarodowy marketing klastrów, administracja i zarządzanie klastrem,
przyciąganie wykwalifikowanych pracowników i kadry kierowniczej. Program realizowany
jest w formule konkursowej – procedurze dwuetapowej. Decyzje podejmowane są przez
panel niezależnych ekspertów. Zaplanowano trzy rundy składania wniosków
konkursowych w odstępach co 1,5 roku. W pierwszej rundzie z 38 zgłoszeń wybrano 12,
które zgłosiły pełne wnioski. Spośród dwunastki wyłoniono 5 zwycięzców. Druga runda
została uruchomiona na początku 2009 roku. Program zakłada konieczność wniesienia
znacznego wkładu własnego w wysokości min. 50 proc. kosztów kwalifikowanych.
Finansowanie powinno pochodzić ze środków własnych uczestników klastra (np. składki
członkowskie) bądź pozyskane powinno być z rynku finansowego. Niedozwolone co do
zasady jest pokrycie wkładu własnego ze środków innych programów federalnych czy
międzynarodowych. Inicjatywy klastrowe muszą jednocześnie udowodnić, że są w stanie
53
Raport końcowy
utrzymać realizację zaproponowanych we wniosku działań po zakończeniu zasadniczego
okresu finansowania (trwałość). Po dwóch latach ewaluacji będzie podlegać stan wdrożenia
strategii. Zwycięzcy konkursów otrzymają wsparcie na okres 5 lat. Na każdą edycję
konkursu przewidziano budżet w wysokości 200 mln EUR. Wsparcie publiczne klastrów
przyjmuje postać bezzwrotnych dotacji/darowizn zgodnie z zasadami federalnymi Sekcji 44
(BHO). Dotacje muszą spełniać warunki narzucone przez Komisję Europejską w
regulacjach dotyczących pomocy państwa na rzecz badań, rozwoju i innowacji, pomocy
państwa dla małych i średnich przedsiębiorstw oraz na szkolenia.
4. Pôles de compétitivité (PdC – Francja)
Duży program wsparcia (1,5 mld EUR funduszy) wdrażany przez Francuska Agencję
Rozwoju Regionalnego (DIACT). Celem jest wspieranie międzynarodowego potencjału
konkurencyjnego klastrów poprzez realizację projektów technologicznych. Faza pierwsza
programu (PdC1) objęła lata 2005 – 2008. W obecnej chwili realizowana jest druga faza
projektu PdC (PdC 2) przewidziana na lata 2009-2011. Program przyjmuje formułę
konkursową. Ubiegające się o wsparcie inicjatywy klastrowe muszą wykazać się
potencjałem konkurencyjnym pod względem wielkości przychodów, wielkości eksportu
oraz realnym potencjałem rozwojowy. Ubiegać się mogą o wsparcie również klastry
regionalne. Poziom wsparcia jest bardzo wysoki sięgając poziomu 30 mln EUR rocznie dla
silnych klastrów oraz 2 mln EUR dla klastrów o znaczeniu wyłącznie regionalnym.
Wsparcie publiczne może być przeznaczone na zarządzanie inicjatywą, projekty badawcze i
rozwojowe, inwestycje w infrastrukturę badawczą, także sieciowanie i rozwój zasobów
ludzkich. Wsparcie dostępne jest z funduszy poszczególnych ministerstw w zależności od
typu projektu, dodatkowe wsparcie z funduszy UE i samorządów regionalnych. Pomoc
publiczna udzielana jest na poszczególne projekty zgłaszane (w konkursach) przez
inicjatywy. Projekty koncentrują się przede wszystkim na problematyce innowacji. Według
raportu ewaluacyjnego przygotowanego przez BCG w programie uczestniczy obecnie 71
biegunów wzrostu z czego 39 w pełni realizuje założenia programu. Klastry reprezentują
różne sektory gospodarki o różnym poziomie zaawansowania technologicznego. W ramach
programu doszło do znaczącej koncentracji wsparcia w klastrach kluczowych - 10
biegunów otrzymało 55% wsparcia co jest wynikiem wysokiej selektywności procesu
alokacji funduszy. Łącznie w ramach prometu PdC sfinansowano dotychczas 332 projekty
64 klastrów opiewające na łączną kwotę 698 mln EUR. Najnowszy raport MINEFE (2009)
poświęcony problematyce biegunów konkurencyjności wskazuje na konieczność większej
mobilizacji kapitału prywatnego w finansowanie działań podejmowanych w klastrach.
Rząd francuski zamierza stworzyć mechanizmy skłaniające tworzenie funduszy
zalążkowych oraz venture capital z zamiarem wsparcia młodych innowacyjnych firm w
54
Raport końcowy
klastrach. Raport wskazuje jednocześnie na konieczność sfokusowania uwagi na klastrach o
potencjale światowym jako jedynych, które mogą dać realne przełożenie na
konkurencyjność gospodarki francuskiej.
Poprzednikiem programu PdC był program System Productive Locaux (SPL), który skupił
się głównie na mobilizacji partnerów regionalnych w celu utworzenia inicjatyw
klastrowych bądź konsolidacji już istniejących inicjatyw. Program realizowany był przez
agencję DIACT (DATAR). Poziom wsparcia publicznego dla inicjatywy w ramach
programu SPL ograniczał się wyłącznie do poziomu €375 tys. Wsparcie było udzielane w
postaci subsydium. Niski poziom finansowania publicznego nie wymagał dużej
restrykcyjności – z czasem poziom wymogów zaczął się jednak podnosić.
Niezależna ewaluacja programu SPL wskazuje na niską efektywność programu. Program
objął przede wszystkim inicjatywy z regionów i sektorów znajdujących się w trudnościach
gospodarczych co może mieć zdaniem autorów związek z zadaniami agencji wdrażającej
program. Wsparcie nie przełożyło się pozytywnie na produktywność podmiotów w
klastrach – miało jedynie ograniczony pozytywny wpływ na poziom zatrudnienia. Warto
podkreślić jednakże, że przy przyjętym poziomie dofinansowania osiągnięcie realnych
pozytywnych rezultatów byłoby zaskakujące.
5. Vinnvaxt (Szwecja)
Wieloletni szwedzki program skierowany do inicjatyw klastrowych wdrażany przez
Szwedzką Rządową Agencję ds. Systemów Innowacji VINNOVA; skoncentrowany na
stymulowaniu prac badawczo-rozwojowych w obrębie określonych ścieżek
technologicznych. Celem projektu jest uzyskanie przez konkretne inicjatywy klastrowe
(klastry) międzynarodowej konkurencyjności w perspektywie 10 letniej. W szerszym
ujęciu jest to pobudzenie rozwoju regionalnego i konkurencyjności regionów przez rozwój
regionalnych systemów innowacji. Wyróżnikiem programu jest położenie szczególnego
nacisku na inicjowanie współpracy w układzie tzw. potrójnej helisy.
Wsparcie powinno być wykorzystane na projekty badawczo-rozwojowe realizowane we
współpracy przedsiębiorstw z ośrodkami badawczymi oraz na działaniach wspierających
rozwój systemu innowacji w układzie potrójnej helisy – opracowywanie foresightów
technologicznych, scenariuszy i strategii rozwoju, wsparcie lidera inicjatywy, rozeznanie
potrzeb. Program przewiduje również wsparcie miękkie (process support) w postaci
specjalistycznych szkoleń w tym symulacji procesowych oraz usług doradczych.
55
Raport końcowy
W programie przyjęto formułę konkursową – odbyły się dotychczas 3 edycje konkursów w
których wyłoniono odpowiednio 3 (2003), 5 (2004) oraz 4 (2008) zwycięzców. W
pierwszej edycji konkursu zgłoszono 53 wnioski, w drugiej 23 wnioski.
Zwycięzcy pochodzą z różnych sektorów gospodarki o zróżnicowanym poziomie
technologicznym i reprezentują różne regiony kraju. Dotychczasowi zwycięzcy to np.
Triple Steelix - Bergslagen (przemysł stalowy), Robot Valley – Mälardalen (robotyka),
UppsalaBIO - Uppsala (biotechnologia), Fiber Optic Valley – Hudiksvall (światłowody),
ProcessIT Innovations, Luleå/Umeå (ICT), Innovation i Gränsland (żywność funkcjonalna,
sektor spożywczy).
Zwycięzcy uzyskują wsparcie w wysokości 10 mln SEK rocznie (ok. €1.1 mln) na okres 10
lat. Strumień ten jest zwiększany przez wkład własny podmiotów/dofinansowanie ze źródeł
regionalnych w porównywalnej kwocie. Daje to więc całkowite wsparcie rzędu na
poziomie około €22 mln na klaster. Wsparcie jest wypłacane w transzach obejmujących 3,5
roku. W okresie realizacji projektu zwycięzcy podlegają okresowej ewaluacji (1, 3, 6, 12 lat
po inicjacji projektu). Całkowity budżet programu Vinnvaxt to €65 mln, który należy
powiększyć o wkład regionalny na podobnym poziomie.
VINNOVA zdecydowała się również na ogłoszenie edycji programu VINNVAXT
skierowanych do perspektywicznych inicjatyw znajdujących się jednak na wczesnych
etapie rozwoju o znaczeniu regionalnym uniemożliwiającym im udział w głównej edycji
konkursów. Tak zrodził się podprogram „VINNVAXT – systemy innowacji na wczesnym
etapie rozwoju”. Do konkursu stanęło 86 inicjatyw z których wybrano w trzy etapowym
procesie decyzyjnym 5 zwycięzców. Zwycięzcy uzyskują wsparcie na poziomie 2 mln SEK
na okres 2 lat. W czerwcu 2008 roku 2 z 5 inicjatyw uzyskało status zwycięzców w ramach
głównego projektu VINNVAXT uzyskując wsparcie na poziomie 6 mln SEK rocznie przez
okres 8 lat (łączny okres wsparcia analogiczny do głównej ścieżki programu VINNVAXT).
Działania uruchamiane w ramach programu VINNVAXT są dodatkowo wzmacniane przez
działania uruchamiane w ramach narodowego programu VIANU oraz jego następcy
skoncentrowanego na klastrach regionalnych TRANSFORMA.
Krytyka programu Vinnvaxt dokonana w ramach jego ewaluacji wskazują na konieczność
większej internacjonalizacji działań klastrów wspieranych w ramach programu oraz na
lepszą współpracę w programie władz regionalnych i narodowych. Jednak ogólnie rzecz
biorąc, ewaluacja programu jest pozytywna.
6. COMET (Austria)
56
Raport końcowy
Celem programu COMET (Competence Centres for Excellent Technologies) wdrażanego
przez austriackie Federalne Ministerstwo Transportu, Innowacji i Technologii jest
inicjowanie i wspieranie współpracy pomiędzy sektorem B+R a przedsiębiorstwami w
ramach wspólnych projektów. Program zakłada szereg projektów zróżnicowanych pod
względem okresu trwania od: średnioterminowych projektów (3-5 lat) K-Projekte, przez
średnio- i długoterminowe (od 7 lat) K1-Zentren po długookresowe(do 10 lat) projekty K2Zentren przewidujące zaangażowanie partnerów z zagranicy (od 10 lat). Sam program
zaplanowany jest na 11 lat. Program COMET ma formułę konkursową. Maksymalną
wysokość grantu dla konkretnego projektu ustala Austriacka Agencja Promocji Badań
(FFG). Rekomendacje dla danego projektu formułuje panel ewaluacyjny – natomiast
ostatecznego wyboru dokonuje Ministerstwo. Poziom finansowania jest uzależniony od
typu projektu. Wynosi ono od 450 tys. EUR dla K-Projekte, przez €1.5 mln dla K1-Zentren
po €5 mln dla K2-Zentren. Udział środków publicznych zależy ponownie od typu projektu i
wynosi od 40 – 50% w przypadku K-Projekte, 40-55% dla K1 oraz od 45 do 60% dla K2
Zentren.
7. CLUSTERS (Czechy)
Wdrażanie polityki klastrowej w ramach Programu Operacyjnego Współpraca – program
CLUSTERS podzielone zostało na dwa zasadnicze etapy. Program nadzorowała agencja
inwestycji CzechInvest. W fazie mapowania skupiono uwagę na wspieraniu nawiązywania
kontaktów i mobilizacji uczestników. Etap ten był skierowany do partnerów regionalnych samorządu, uczelni wyższych czy instytucji B+R oraz przedsiębiorców (układ potrójnej
helisy). Uczestnicy otrzymywali bezzwrotną dotację na działania takie jak prowadzenie
badań i identyfikacji klastrów, ankiety potrzeb firm, studia wykonalności projektów,
seminaria, warsztaty i promocję. Wsparcie obejmowało do 75% kosztów kwalifikowanych
i wynosiło w zależności od przypadku od 6 do 33 tys. euro. Aplikantami mogły być
inicjatywy klastrowe składające się z min. 10 przedsiębiorstw, uczelni wyższej oraz władz
regionalnych. Do instytucji nadzorującej wpłynęło łącznie 67 wniosków o wsparcie, z
czego 42 zostały zaakceptowane. Całkowita wartość wsparcia na tym etapie wyniosła
ponad 1,3 mln euro.
Celem drugiego etapu było wsparcie tworzenia i rozwoju klastrów. Dotacje były
przyznawane inicjatywom, które spełniły szereg wymagań, m.in. uczestnictwo co najmniej
15 członków – przedsiębiorstw, organizacji B+R czy uczelni wyższych, z czego co
najmniej 60 proc. z sektora MSP. Maksymalne wsparcie inicjatyw na tym etapie to 1,5 mln
euro, przy minimalnym zaangażowaniu na poziomie 100 tys. EUR. Przyjęto przy tym
zasadę malejącego pułapu dofinansowania ze środków publicznych – 75% w pierwszym
57
Raport końcowy
roku, 50% w drugim roku oraz 25% w trzecim roku. Ogółem wsparcie publiczne nie mogło
przekroczyć pułapu 50% kosztów kwalifikowanych.
Z przedstawionego powyżej ogólnego przeglądu wybranych programów wsparcia dla
klastrów można wyciągnąć następujące wnioski:
a) wsparcie koncentruje się na ogół na klastrach reprezentujących sektory –
technologie strategiczne z punktu widzenia strategii rozwoju państwa – strategii
przemysłowej państwa,
b) dominuje wykorzystanie formuły otwartego konkursu promującego
innowacyjność oraz efektywność, mobilizującego aktorów lokalnych,
c) wsparcie koncentrowane jest na klastrach o realnym, międzynarodowym
potencjale; dąży się do zwiększenia skali finansowania oraz wydłużenia
finansowania kluczowych klastrów do minimum 5 – maksimum 10 lat,
d) stosowany jest systemu okresowej ewaluacji wdrażania strategii klastrów –
sukces w ewaluacji powinien być przepustką do uzyskania kolejnej transzy
pomocy,
e) dąży się do utrzymania wymogu wkładu własnego podmiotów klastra na
minimalnym poziomie 25% kosztów kwalifikowanych realizowanych
projektów; rozważa się wprowadzenia systemu zachęt zwiększającego wkład
własnych inicjatywy klastrowych do poziomu minimum 50%,
f) wsparcie ze środków publicznych udzielana jest w postaci bezzwrotnych dotacji,
g) działania podejmowane w ramach inicjatywy klastrowej powinny być
kontynuowane po zakończeniu finansowania ze środków publicznych – wymóg
formalny (zobowiązanie) w fazie aplikacji konkursowej.
58
Raport końcowy
12. Wnioski i rekomendacje
13. Tabela zaleceń
59
Raport końcowy
14. Bibliografia
1. BCG (2008), Evaluation des pôles de compétitivité, BCG, Paris.
2. Brodzicki, T. et al. (2004), Polityka rozwoju oparta o klastry, najlepsze praktyki,
rekomendacje dla Polski, Niebieska Księga PFSL nr 11, IBnGR, Gdańsk.
3. BMBF (2005), BioRegionen in Deutschland, Starke Impulse für die nationale
Technologieentwicklung, BMBF, Berlin.
4. BMBF (2008), Überblick: Netzwerk- und Clusteraktivitäten der Bundesländer, BMBF,
Berlin.
5. BMBF (2009), Leitfaden zur Antragstellung im Spitzencluster-Wettbewerb (2.
Wettbewerbsrunde) des Bundesministeriums für Bildung und Forschung, BMBF, Berlin.
6. Christainsen et al. (2007) Innovation policy and regional innovation system and cluster
programs in Sweden.
7. Community Framework for State Aid for Research and Development and Innovation
(2006/c 323/01).
8. Cooke et al. (2007) Evaluation report by the Vinnvaxt International Review Team,
VINNOVA.
9. Cooke et al. (2008) Vinnvaxt II - Generalist and Specialist Evaluation of process and
knowledge development 2004 – 2007, Vinnova.
10. European Commission (2003), European Trend Chart on Innovation, Thematic Report –
Cluster Policies, Brussels.
11. Girejko R., M. Dzwigaj, Strategia Rozwoju Podlaskiego klastra obróbki metali. Białystok,
grudzień 2007 r.
12. Hołub-Iwan J., M. Małachowska Rozwój klastrów w Polsce. Szczecin 2008 r.
13. Ketels Ch. (2009) Clusters, Cluster Policy, and Swedish Competitiveness in the Global
Economy, Expert report no. 30 to Sweden’s Globalisation Council.
14. Martin Ph. et al. (2008) Public Support to Clusters: A Firm Level Study of French “Local
Productive Systems”, CEPR Discussion Paper No. 7102.
15. Mazowiecki Klaster Lotniczy Aviation Mazovia – materiał informacyjny
16. MINEFE - DGCIS (2009) Etude sur les bonnes pratiques de dix pôles de compétitivité
étrangers, MINEFE – DGCIS, Paris.
17. OECD (2007) Competitive Regional Clusters: National Policy Approaches, OECD
Observer, May 2007.
60
Raport końcowy
18. OECD (2007) Competitive Regional Clusters: National Policy Approaches, OECD.
19. Olesiński Z., Strategia Rozwoju Klastrów w województwie Świętokrzyskim. Kielce 2008 r.
20. Oxford Research (2008) Cluster policy in Europe. A brief summary of cluster policies in 31
European countries, Europe Innova Cluster Mapping Project.
21. Plawgo B., (red) Rozwój struktur klastrowych w Polsce Wschodniej. Warszawa, grudzień
2007 r.
22. Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej 2007 – 2013. Narodowe Strategiczne
Ramy Odniesienia 2007 – 2013. Szczegółowy opis osi priorytetowych. Warszawa 27
października 2008 r.
23. Regulamin programu „Wsparcie na rozwój klastra”. PARP.
24. Regulamin „Programu wsparcia na rozwój międzynarodowej współpracy klastra w
zakresie BRI Innovation Express”.
25. Regulamin przeprowadzania konkursu w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka. Priorytet 5: dyfuzja innowacji. Działanie 5.1: Wspieranie rozwoju powiązań
kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym.
26. Rosenfeld S. A., Creating smart systems. A guide to cluster strategies in less favoured
regions. DG REGIO. April 2002.
27. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 kwietnia 2008 r. w sprawie
udzielenia przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej w ramach
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013.
28. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 30 stycznia 2009 r. w sprawie
udzielania przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości pomocy finansowej na
wspieranie ośrodków innowacyjności w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka, 2007-2013
29. Rozporządzenie Ministra Rozwoju Regionalnego z dnia 7 lutego 2009 r. zmieniające
rozporządzenie w sprawie udzielenia przez Polską Agencję Rozwoju Przedsiębiorczości
pomocy finansowej w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 20072013.
30. Skokan (2005) Financing cluster initiatives, MRPA.
31. Sprawozdanie zarządu Klastra poligraficzno-reklamowego w Lesznie za okres
sprawozdawczy od 3 sierpnia 2007 r. do 31 maja 2008 r. oraz okres przed rejestracją
stowarzyszenie
32. Statut fundacji Media Klaster.
33. Statut stowarzyszenie Zachodniopomorski Klaster Chemiczny Zielona Chemia.
34. Stawicki M., W. Pander (red) Metody ewaluacji polityki wspierania klastrów ze środków
strukturalnych. Warszawa, SGGW. 2008 r.
61
Raport końcowy
35. Szczegółowy opis priorytetów Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka 20072013. Październik 2008 r.
36. Szczegółowy Opis Priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa
Dolnośląskiego na lata 2007-2013. 24.09.2008.
37. Szczegółowy opis osi priorytetowych Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Kujawsko-Pomorskiego na lata 2007-2013. Toruń listopad 2008.
Łódzkiego na lata 2007-2013. Łódź 28 stycznia 2009.
Lubelskiego na lata 2007-2013. Lublin 2008 r.
40. Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Mazowieckiego na lata 2007-2013.
Opolskiego na lata 2007-2013. Opole, październik 2008 r.
Podkarpackiego na lata 2007-2013. 2 września 2008 r.
Podlaskiego na lata 2007-2013. Białystok, maj 2008 r.
44. Szczegółowy opis priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa
Śląskiego na lata 2007 – 2013. Katowice, styczeń 2009 r.
Świętokrzyskiego na lata 2007-2013. Kielce 2009 r.
46. Szczegółowy opis osi priorytetowej „Przedsiębiorczość” Regionalnego Programu
Operacyjnego Warmia i Mazury na lata 2007 – 2013. Olsztyn 23 września, 2008 r.
47. Tekst jednolity Statutu Tarnowskiego Klastera Przemysłowego „Plastikowa Dolina” S.A. w
Tarnowie
48. Umowa o dofinansowanie w ramach działania 5.1 wspieranie rozwoju powiązań
kooperacyjnych o znaczeniu ponadregionalnym osi priorytetowej 5. dyfuzja innowacji
Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, 2007-2013.
49. Umowa o utworzeniu konsorcjum „Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny”
50. Uszczegółowienie Lubuskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007 – 2013.
Zielona Góra, grudzień 2008 r.
51. Uszczegółowienie Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 20072013. Kraków, 27 listopada 2008 r.
52. Uszczegółowienie Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego
na lata 2007 – 2013. listopad 2008 r.
62
Raport końcowy
53. Uszczegółowienie
Regionalnego
Programu
Operacyjnego
Zachodniopomorskiego na lata 2007 – 2013. luty 2008 r.
Województwa
54. Uzupełnienie Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego 2004-2006
(tekst jednolity uwzględniający zmiany przyjęte przez Komitet Monitorujący ZPORR w
dniu 17 stycznia 2007 r.1).
55. Wniosek o dofinansowanie realizacji projektu, 5. oś priorytetowa, dyfuzja innowacji,
działanie 5.1 wspieranie rozwoju powiązań kooperacyjnych o znaczeniu ponad
regionalnym.
56. VINNOVA (2007) Vinnvaxt, VINNOVA Information VI 2007:09.
63
Raport końcowy
15. Spis tabel i rysunków
Tabela 1. Wsparcie dla inicjatyw klastrowych w ramach ZPORR 2.6
Tabela 2. Charakterystyka programu pilotażowego – wsparcie na rozwój klastra
Tabela 3. Wsparcie na rozwój klastrów w regionalnych programach operacyjnych
Tabela 4. Ogólna charakterystyka projektów odwołujących się do koncepcji klastrów
Tabela 5. Koordynatorzy wybranych projektów/klastrów
Tabela 6. Główne problemy zgłaszane w trakcie rozmów z aktualnymi i potencjalnymi beneficjentami
Tabela 7. Bilans użyteczności działania 5.1 PO IG z różnych perspektyw
Rysunek 1. rozkład inicjatyw wg dwóch cech charakteryzujących klaster
Rysunek 2. Koordynatorzy według zasobów i funkcji celu
64
Raport końcowy
16. Załączniki
Dyspozycje do wywiadów
Lista przeprowadzonych wywiadów
65

pobierz plik

Transkrypt

Podobne dokumenty

FKM założenia - Forum Klastrów

tutaj

Słownik 1. Inicjatywa klastrowa Inicjatywa

Przydatne linki Bałtycki Klaster Ekoenergetyczny

II Międzynarodowe Forum Klastrów Technologii Energooszczędnych

Klaster Life Science Klaster Life Science