plik PDF

Przemysław Kordos
Trzynastka
O trzynastce i innych liczbach budzących emocje.
W dobie triumfu nauki magia, okultyzm, wróżbiarstwo wcale nie zanikają. Przybierają formy komercyjne
(0-700) i rozrywkowe. Horoskop może
postawić komputer, biorąc za dane
wyjściowe datę urodzenia. Rynek prasowy i księgarski zalewają pozycje
„branżowe” – „Wróżka”, „Nie z tej
ziemi”, senniki wszelkiego gatunku,
poradniki numerologiczne. Tymczasem samo jądro wiary w magię,
sama jej treść, wyrażająca się nie
tylko w zaklęciach – dostępnych wyłącznie wtajemniczonym, ale przede
wszystkim w przesądach i zabobonach,
została zepchnięta do roli kuriozum
folklorystycznego.
Kiedy robić pranie
„Liczba feralna”, „pechowa”, „nieszczęśliwa” to zwroty już utarte,
w Polsce kojarzone przede wszystkim
z trzynastką. Postaram się wykazać, że
jej pechowość nie jest ani powszechna,
ani wyjątkowa.
miesiąca, w określonym roku i o określonej godzinie. I stąd od razu bierze się pierwsze, najpowszechniejsze
źródło przesądów – daty szczęśliwe
i pechowe. Zajrzyjmy do Encyklopedii
Przesądów pod redakcją C.L. Daniels,
która choć wydana w 1971 roku, jest
dosłownym przedrukiem z roku 1903.
Jej podeszły wiek zapewnia oryginalność wymienianych tam zwyczajów.
Encyklopedia dokładnie podaje, kiedy
warto się rodzić (nie w maju, a już
najgorzej to 4. lipca), żenić (w sobotę, przed zachodem słońca), golić,
inwestować na giełdzie, przymierzać
nowe ubrania, jakie intencje ma gość
składający wizytę w danym dniu, co
przyniesie list pisany na przykład
w środę (podróż morską).
Oto przykładowa lista dotycząca dni
dobrych i złych dla prania:
Pierz w poniedziałek, pierz na szczęście,
Pierz we wtorek, dla odwagi,
Pierz we środę, upierzesz dwa razy,
Pierz we czwartek, będą kłopoty,
Pierz w piątek, kiedy musisz,
Pierz w sobotę, zła z ciebie kobieta.
Dodatkowa porada zabrania wyżymać
w lewo, bo to przynosi pecha lub
nawet śmierć.
Strzeż się 5.V.
W życiu każdego człowieka liczby
pojawiają się bardzo często. Rodzimy
się określonego dnia (i dnia tygodnia),
12
Dowiadujemy się, że trzeba uważać,
gdy się ma 7 lub 9 lat (istotne
są też wielokrotności), ponieważ są
to lata kryzysowe. Niebezpieczny jest
TRZYNASTY NUMER
CYAN BLACK
MS13 str. 12
szczególnie 56. rok życia, w tym wieku
umarło wiele znaczących osobistości:
Juliusz Cezar, Hugo Kapet, Dante,
Helwecjusz, Abraham Lincoln... Czytamy, że pechową liczbą w Chinach
jest 5, a najbardziej pechowym dniem
w roku jest 5. dzień 5. miesiąca.
Gdy ktoś się wtedy urodzi (odpukać!),
to albo zabije siebie, albo swoich
rodziców.
Włosi natomiast (to już informacja
współczesna) unikają jak ognia liczby
17. Linie lotnicze „Air Italia” nie
posiadają w swoich samolotach fotela
numer 17. Najbardziej pechowym
dniem jest we Włoszech piątek siedemnastego.
Japończycy z kolei unikają liczby 4.
W budynkach nie ma 4. piętra (to
znaczy tuż po 3. jest 5.), podobnie
ma się rzecz z numerami pokojów.
Wyjaśnienie jest podobno proste –
otóż „cztery” wymawia się tak samo
jak „śmierć” – „shi”.
Skąd trzynastka?
Trzynastka wspominana jest nader
rzadko. Encyklopedia napomyka tylko,
że nie wolno być trzynastą osobą przy
posiłku, ponieważ gdy przy stole znajduje się 13 osób, wtedy ta osoba, która
siedzi pod zegarem lub naprzeciwko
lustra, umrze w ciągu dwóch lat.
Jak więc wyjaśnić fakt, że zapytani
o pechową liczbę wskazujemy powszechnie trzynastkę? Sięgnijmy na
chwilę do historii i tradycji duchowej
naszej kultury.
W religii liczby odgrywają wielką
rolę. Odnosząc się do najbliższej
nam tradycji chrześcijańskiej, dostrzec
można, że kolejne liczby budzą stałe
skojarzenia. Jeden Bóg, dwoje pierwszych ludzi, trzy Osoby Boskie, cztery
cnoty główne, pięć przykazań kościelnych, sześć dni stworzenia, siedem
sakramentów (a także i grzechów
głównych), osiem błogosławieństw,
dziewięć chórów anielskich, dziesięć
przykazań.
Jedenastka nie budzi automatycznych
skojarzeń, przyćmiona została bowiem
przez dwunastkę, liczbę wyjątkowo
ważną. Jest więc dwunastu apostołów,
dwunastu proroków, dwanaście plemion Izraela.
Znaczenie dwunastki wiąże się prawdopodobnie – jak wskazują wszystkie
źródła – już ze starożytną Mezopotamią, której mieszkańcy liczyli na
palcach do 12. Dla nas, przyzwyczajonych do liczenia na dziesięciu
palcach, może wydawać się to trochę
dziwne, lecz gdy spojrzymy na palce
dłoni, zauważymy, że cztery z nich
(bez kciuka) składają się z wyraźnie zaznaczonych trzech segmentów.
Z Mezopotamii taki zwyczaj liczenia
na palcach do dwunastu powędrował
na zachód i północ i przyjął się
w Europie w sposobie liczenia czasu.
Trzynaście jest zaś w tym systemie
„piątym kołem u wozu”, czymś zbędnym i burzącym harmonię. Warto
wspomnieć, że Judasz był 13. uczestnikiem Ostatniej Wieczerzy, zaś podczas
germańskiej uczty bogów, Walhalli,
jako 13. gość pojawił się Loki, bóg
złości i niezgody. 13 wiedźm bierze
udział w Sabacie, zaś 13. arkanem
Tarota jest śmierć.
TRZYNASTY NUMER
CYAN BLACK
MS13 str. 13
13
Małżeństwo czyli 5
Ale trzynastka jest tylko jedną z wielu
znaczących liczb, co zauważyliśmy
już przy pobieżnym spojrzeniu na
przesądy z nimi związane. W podstawowych doktrynach numerologii, takich jak filozofia pitagorejczyków czy
żydowska Kabała, trzynastka odgrywa
niewielką rolę. Można zaś powiedzieć,
że numerologia w ogóle nie wyróżnia żadnej konkretnej liczby, bardziej
interesują ją „mistyczne” powiązania
między nimi. Pitagoras i jego uczniowie, wyznając pogląd, że „wszystko jest
liczbą”, stworzyli podwaliny współczesnej algebry, ale także i współczesnej
numerologii. W podręcznikach do
matematyki, przy omawianiu dorobku
Pitagorasa, wcale nie wspomina się
o tym, że czcił on dziesiątkę (znaną
pod mistycznym imieniem tetraktys)
jako sumę 1, 2, 3 i 4, które to liczby
– reprezentowane przez kamyczki
– można ułożyć w idealny trójkąt,
ani że uważał 5 za świętą liczbę
związaną z małżeństwem, ponieważ
jest sumą 2 i 3, pierwiastków męskiego
i żeńskiego.
Z tego punktu widzenia numerologia
jest w stanie przypisać trzynastce
dowolną symbolikę – wystarczy dokonać paru prostych operacji mate-
14
matycznych, aby umieścić ją w grupie symboli pomyślnych. Zresztą dla
wtajemniczonych trzynastka wcale nie
jest aż tak pechowa – prócz śmierci
oznacza też i przejście, zmianę. Wracając do związku trzynastki z Ostatnią
Wieczerzą, można spojrzeć na nią
w innym świetle – Chrystus wraz
z 12 apostołami symbolizuje nadejście
nowej ery...
13 – moja liczba
I ja jestem wtajemniczony. Trzynastka
jest moją liczbą. Urodziłem się 14.
stycznia (14 − 1 = 13), obchodzę
imieniny 13., liczba liter imienia
(Przemek) i nazwiska wynosi 13,
mieszkam w bloku numer 11 na 2.
piętrze, pod numerem 58., chodziłem
do szkoły podstawowej numer 166,
a średniej numer 5 pod numerem 8.
I mogę z doświadczenia stwierdzić,
że trzynastka wcale nie jest pechowa,
a już na pewno nie bardziej niż inne
liczby.
Bibliografia
Daniels C.L. et al. (red.), Encyclopaedia
of Superstitions, Folklore and the Occult
Sciences of the World, Detroit 1971.
Encyclopaedia Britannica, wersja elektroniczna, 1994–1998.
Feuerstein G., Na początku była liczba.
Duchowe tradycje świata w języku liczb,
Bydgoszcz 1995.
Hoffman-Krayer E. (red.), Handwörterbuch des Deutsches Aberglaubes, Berlin
1942.
Ifrah G., Dzieje liczby, czyli historia
wielkiego wynalazku, Ossolineum 1990.
Kania D., Katrynicz A., Magia magii. Przyszłość za stówę. Wróżka prawdę ci powie?,
kiosk onetu, 14.11.2001. (kiosk.onet.pl)
Pyrek A.E., Słownik symboli – trzynastka,
Radio Z, Shangi La, 2001.
(www.erzet.pl/shangri-la/bajki/
trzynastka.html)
TRZYNASTY NUMER
CYAN BLACK
MS13 str. 14