Wystąpienie - NIK-u.

Warszawa, dnia 6 kwietnia 2011 r. .
NajwyŜsza Izba Kontroli
Departament Nauki, Oświaty
i Dziedzictwa Narodowego
Pan
Krzysztof Matyjaszczyk
Prezydent Miasta Częstochowy
KNO-4101-05-02/2010
P/10/074
Wystąpienie pokontrolne
Na podstawie art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 r. o NajwyŜszej Izbie Kontroli
(Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701, ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba
Kontroli, Departament Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego skontrolował w Urzędzie
Miasta Częstochowy (Urząd) wykorzystanie środków publicznych na pomoc materialną dla
uczniów w latach 2009 - 2010.
W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokóle kontroli
podpisanym w dniu 21 stycznia 2010 r., NajwyŜsza Izba Kontroli na podstawie art. 60
ust. 1 ustawy o NIK przekazuje Panu Prezydentowi niniejsze wystąpienie pokontrolne.
NajwyŜsza Izba Kontroli ocenia negatywnie skontrolowaną działalność.
Ocenę
negatywną
sformułowano
ze
względu
na
zakres
stwierdzonych
nieprawidłowości, polegających na: niepodejmowaniu działań umoŜliwiających rozpoznanie
potrzeb w zakresie konieczności udzielania pomocy materialnej dla uczniów oraz działań
wspomagających wnioskodawców w racjonalnym wykorzystaniu
kwot w ramach
przyznanych stypendiów, nieuwzględnieniu w 2010 r. w planowaniu i realizacji wydatków na
stypendia i zasiłki szkolne 20% udziału środków własnych w całkowitych kosztach realizacji
tego zadania, co skutkowało wykorzystaniem dotacji celowej w nadmiernej wysokości,
nieprzestrzeganiu przepisów postępowania administracyjnego w przypadkach podejmowania
decyzji o odmowie przyznania stypendium szkolnego.
1. W badanym okresie w Urzędzie nie podejmowano działań w celu określenia potrzeb
w zakresie pomocy materialnej dla uczniów.
W latach 2009-2010 z budŜetu Miasta Częstochowy w ramach kwoty planowanej na
stypendia i zasiłki szkolne odpowiednio: 1.628,6 tys. zł i 856,9 tys. zł (plan po zmianach),
wydatkowano odpowiednio 1.051,3 tys. zł (64,6% planu) i 570,5 tys. zł (66,6% planu).
Wydatkowanie tych środków nie było poprzedzone rozpoznaniem przez Urząd
rzeczywistych potrzeb w tym zakresie i stanowiło jedną z przyczyn wysokiego zwrotu
niewykorzystanych środków z dotacji celowej na stypendia i zasiłki szkolne w 2009 r. –
577,4 tys. zł i w 2010 r. – 286,4 tys. zł, stanowiących odpowiednio 35,4% i 33,4%
otrzymanej dotacji. Diagnoza sytuacji materialnej uczniów dokonywana przez Urząd
zwiększa moŜliwość udzielania pomocy uczniom znajdującym się w trudnych warunkach
materialnych, zgodnie z art. 90n ust. 3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.).
W Urzędzie nie podejmowano działań wspomagających rodziców w wykorzystaniu
środków w ramach przyznanych stypendiów szkolnych i nie dokonywano oceny
wykorzystania środków na pomoc materialną dla uczniów, mimo iŜ szkoły przekazywały
do Urzędu informacje o niewykorzystanych kwotach przyznanych stypendiów. Kontrola
wykonania 120 decyzji (spośród 3184) losowo wybranych dokumentacji wnioskowych
w sprawie przyznania stypendium na kwotę ogółem 84.214 zł wykazała, Ŝe w 14
przypadkach (11% badanych spraw) niewykorzystana kwota przekraczała połowę kwoty
stypendium, w 15 przypadkach niewykorzystana kwota wyniosła 30% kwoty stypendium,
w czterech przypadkach niewykorzystane kwoty wynosiły mniej niŜ 10% przyznanego
stypendium, a w czterech (3,3%) przypadkach stypendium nie zostało w ogóle
wykorzystane.
Urząd nie dysponował pełnymi danymi dotyczącymi liczby uczniów objętych pomocą
udzieloną w ramach programów Wyprawka Szkolna realizowanych w placówkach
oświatowych prowadzonych przez Prezydenta Miasta Częstochowy. Dane te pozyskano ze
szkół dopiero w trakcie prowadzonej kontroli NIK, mimo iŜ, do obowiązków Prezydenta
naleŜy poinformowanie dyrektorów szkół o liczbie uczniów zakwalifikowanych do tej
formy pomocy zgodnie z § 5 ust. 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 kwietnia
2009 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy finansowej uczniom na
zakup podręczników (Dz. U. Nr 76, poz. 642) oraz § 4 ust. 1 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 28 maja 2010 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy
2
finansowej
uczniom
na
zakup
podręczników
oraz
wypłaty
uczniom
zasiłku
powodziowego na cele edukacyjne (Dz. U. Nr 95, poz. 612, ze zm.).
Z ustaleń kontroli wynika, Ŝe w latach 2009-2010 na dofinansowanie zakupu
podręczników
w
ramach
ww.
programów
wydatkowano
kwotę
odpowiednio:
147.304,25 zł i 193.707,50 zł dla odpowiednio: 863 i 900 uczniów.
2. W 2010 r. w budŜecie Miasta Częstochowy w planowanej kwocie wydatków na stypendia
i zasiłki szkolne z udziałem dotacji celowej budŜetu państwa w wysokości 903.779,00 zł,
udział środków dotacji celowej wynosił 99,9% planowanej kwoty (903.228,00 zł), co
naruszało art. 128 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych
(Dz. U. Nr 157, poz. 1240, ze zm.), zgodnie z którym udział środków z dotacji celowej na
ww. zadanie nie moŜe być wyŜszy niŜ 80% całkowitego kosztu realizacji zadania.
W ww. okresie wykonanie tych wydatków wyniosło ogółem 570.475,18 zł, z tego
534,60 (0,09%) zł ze środków własnych gminy, tj. w wysokości niŜszej od wymaganego
udziału środków własnych w ogólnym koszcie zadania o 19,9%. Oznacza to, Ŝe kwota
z dotacji celowej wykorzystana w nadmiernej wysokości na stypendia i zasiłki szkolne
wyniosła ogółem 113.475,17 zł i zgodnie z art. 169 ust. 4 ustawy o finansach publicznych
podlega zwrotowi do budŜetu państwa. W dniu 31 grudnia 2010 r. Urząd zwrócił do
budŜetu Wojewody Śląskiego jedynie środki niewykorzystane z tej dotacji w kwocie
286,4 tys. zł.
Ponadto stwierdzono, Ŝe w okresie objętym kontrolą wnioskodawcy złoŜyli
40 odwołań do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Częstochowie (SKO) od
decyzji Prezydenta Miasta Częstochowy odmawiającego przyznania stypendium
szkolnego lub zasiłku szkolnego. SKO w 14 (35%) przypadkach uznało odwołania za
zasadne i skierowało sprawy do ponownego rozpatrzenia, a w przypadku jednego
odwołania, po rozpatrzeniu skargi na decyzję SKO, Wojewódzki Sąd Administracyjny
w Gliwicach wyrokiem z dnia 8 lipca 2010 r. uchylił decyzję SKO utrzymującą w mocy
decyzję Prezydenta i skierował sprawę do ponownego rozpatrzenia.
W uzasadnieniu wyroku WSA oraz orzeczeń SKO uchylających decyzje Prezydenta
wskazano na zaniedbania w procedurze postępowania administracyjnego: brak oceny,
naleŜytego i wyczerpującego wyjaśnienia przyczyny decyzji odmownej (przekroczenie
terminu złoŜenia wniosku, prawidłowego wyliczenia dochodu), brak wyjaśnienia
wnioskodawcy stanu prawnego, co narusza interes społeczny i słuszny interes obywatela
3
w myśl art. 7, art. 77 § 1, art. 80 oraz art. 107 § 3 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r.
Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, ze zm.).
NIK nie wnosi uwag do realizacji zadań Urzędu w ramach programu pn. Pomoc państwa
w zakresie doŜywiania. W latach 2009-2010 pomocą w ramach tego programu objęto
wszystkich uczniów spełniających kryteria, tj. odpowiednio 1472 i 1612 osób. Na realizację
Programu wydano w 2009 r. – 2.407.398 zł, a w 2010 r. (do 30 września 2010 r.) –
2.107.332 zł, w tym ze środków własnych kwoty odpowiednio 480.713 zł i 510.296 zł.
Przedstawiając Panu Prezydentowi powyŜsze uwagi i oceny, NajwyŜsza Izba Kontroli
wnosi o realizację następujących wniosków pokontrolnych:
1) podjęcie działań w celu zdiagnozowania potrzeb w zakresie pomocy materialnej
o charakterze socjalnym dla uczniów,
2) rozwaŜenie moŜliwości wspomagania rodziców (prawnych opiekunów dziecka) w pełnym
zagospodarowaniu środków przyznawanych w ramach stypendiów szkolnych,
3) dokonanie zwrotu środków dotacji wykorzystanej w nadmiernej wysokości na pomoc
materialną dla uczniów wraz z naleŜnymi odsetkami,
4) prowadzenie postępowania administracyjnego w sprawach dotyczących przyznawania
stypendium szkolnego w taki sposób, by nie było ono dotknięte wadami skutkującymi
uchylaniem wydawanych decyzji.
NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, zwraca się do Pana
Prezydenta o przesłanie, w terminie 20 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia
pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków oraz
o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich
działań.
Zgodnie z treścią art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, przysługuje Panu Prezydentowi,
w terminie siedmiu dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, prawo
zgłoszenia na piśmie do dyrektora Departamentu Nauki, Oświaty i Dziedzictwa Narodowego
NajwyŜszej Izby Kontroli umotywowanych zastrzeŜeń w sprawie zawartych w nim ocen,
uwag i wniosków.
4
W razie zgłoszenia zastrzeŜeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania
informacji, o którym mowa wyŜej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały
właściwej Komisji NIK.
5