Oto kilka cytatów z ankiet - Obywatelskie Kształtowanie Polityki

1
Stowarzyszenie im. Mieczysława Karłowicza w Zakopanem wraz ze
Starostwem Tatrzańskim oraz Miastem Zakopane od września 2014
roku realizowało projekt „Obywatelskie kształtowanie polityki
kulturalnej Podhala” w ramach programu „Obywatele dla
demokracji”, finansowanego z Funduszy EOG.
Istotą projektu było zbudowanie wspólnej wizji Podhala z Kulturą,
poprzez uznanie jej za istotny czynnik rozwoju społecznego. Kultura
miałaby pobudzać i tworzyć lokalną społeczność oraz wpływać na
wizerunek zewnętrzny Podhala, a więc kreować wspólną markę.
2
W trakcie realizacji projektu miały miejsce: debaty z udziałem
ekspertów mających doświadczenie w zarządzaniu kulturą na
różnych szczeblach. Byli to m.in.: Paweł Potoroczyn z Instytutu
Adama Mickiewicza, Agnieszka Celeda z Kancelarii Prezydenta RP,
Edyta Mydłowska-Krawcewicz z NInA, Aleksander Nowacki z Konior
Studio, Piotr Zaczkowski z Instytucji Kultury Katowice Miasto
Ogrodów, Michał Merczyński z NinA oraz Malta Festival Poznań,
Adam Rozlach Program 1 Polskiego Radia, Krzysztof Trebunia-Tutka,
architekt, muzyk, pedagog, Magdalena Sroka z Polskiego Instytutu
Sztuki Filmowej czy Joanna Cichocka-Gula wiceprezydent Sopotu.
Dzielili się oni z nami swoimi doświadczeniami w zakresie rozwoju
przez kulturę, które z powodzeniem można próbować przenieść na
grunt podhalański.
Organizowane były także spotkania z mieszkańcami zajmującymi
się kulturą: przedstawicielami instytucji kulturalnych, organizacji
pozarządowych, radnymi, animatorami kultury oraz twórcami
ludowymi. Odbywały się one w Zakopanem oraz we wszystkich
gminach powiatu tatrzańskiego: Bukowinie Tatrzańskiej, Kościelisku,
Poroninie, Białym Dunajcu. Pozwoliły nam one poznać bogactwo
kulturowe poszczególnych miejscowości oraz zagadnienia związane
z promocją i zachowaniem kultury góralskiej. Dowiedzieliśmy się
również o problemach i przeszkodach jakie stoją na drodze bardziej
dynamicznego rozwoju kulturalnego, nie tylko w poszczególnych
gminach, ale i całym powiecie. Każdemu spotkaniu towarzyszyły
niezwykle żywe i interesujące dyskusje, co utwierdzało nas w
przekonaniu, że temat jest ważny i warto o nim rozmawiać. Podczas
spotkań i „burzy mózgów”, w których brali udział zarówno z
mieszkańcy, jak i osoby zaangażowanymi w tworzenie kultury,
zrodziło się mnóstwo interesujących pomysłów, które ujęliśmy w
tym dokumencie.
Przeprowadziliśmy również badania ankietowe dotyczące oferty
kulturalnej, zarówno wśród mieszkańców powiatu tatrzańskiego, jak
i turystów, a także, co ważne, wśród młodzieży. Zleciliśmy też
przeprowadzenie
analizy
polityki
kulturalnej
Powiatu
Tatrzańskiego, aby zdiagnozować zastaną sytuację, zapoznaliśmy się
z opiniami mieszkańców, które przekazywano nam zarówno
podczas debat, po spotkaniach, a także drogą e-mailową. Podstawę
do wysuwanych wniosków stanowiła również analiza odbywających
się wydarzeń kulturalnych w poszczególnych gminach powiatu
tatrzańskiego - informacje zdobyte ze stron internetowych
Gminnych Ośrodków Kultury (załącznik 1).
3
W ramach projektu organizowaliśmy również warsztaty artystyczne
dla młodzieży pod nazwą „Jestem Manifestem”. Wzięło w nich
udział 50 osób z całego powiatu, gimnazjaliści i licealiści, którzy pod
okiem profesjonalistów: choreografki, kompozytora, operatorów
filmowych i producentów stworzyli piosenkę, opracowali do niej
choreografię i nakręcili klip, którego premierze towarzyszyła
dyskusja o edukacji muzycznej dzieci i młodzieży. Młodzi ludzie
mówili o tym, co chcieliby zmienić i ulepszyć w aktualnej ofercie
kulturalnej (badania ankietowe).
Dzięki naszemu przedsięwzięciu mieszkańcy Podhala oraz instytucje
mogą włączyć się w budowanie społeczeństwa obywatelskiego
zaangażowanego w życie publiczne. Mamy też nadzieję na
ożywienie współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi i
organizacjami pozarządowymi.
Szczegółowe relacje ze wszystkich spotkań są dostępne na stronie
projektu www.dlapodhala.pl.
Stowarzyszenie im. Mieczysława Karłowicza
4
Nad rzeczami najcenniejszymi z reguły zastanawiamy się najrzadziej,
są dla nas oczywiste - tak jest też w przypadku kultury. Traktujemy
ją jako coś, co po prostu istnieje, z czego korzystamy, być może sami
jesteśmy zaangażowani w jej tworzenie. Niestety jest to pozycja w
budżetach miejskich i wszelkiego rodzaju dokumentach strategii
rozwoju gmin traktowana trochę po macoszemu. Z budżetu na
kulturę często się zabiera, by dołożyć tam, gdzie brakuje. Wciąż jest
to dziedzina życia społecznego, rozwoju gminy, która niestety przez
większość samorządowców i polityków nie jest doceniana jako
strategiczna dla rozwoju miasta i gminy, a także dla rozwoju jej
mieszkańców. Kultura, jak mówił Paweł Potorczyn, często
traktowana jest jako wydatek, a ludzi ją tworzących, jak spisek
lekkoduchów. Kultura w takim rozumieniu ma sens, jeśli zaspokaja
potrzeby, zapominając, że kultura nie zaspokaja żadnych potrzeb,
bo sama jest potrzebą.
Paweł Potoroczyn
5
Dodajmy jeszcze kadencyjność władz, traktowanie jej przez
polityków instrumentalnie i populistycznie, to kultura nie ma szans
się przebić. Ale również my sami- osoby korzystające z dóbr kultury
czy też ją kreujące, czy to jako artyści, twórcy ludowi, czy też jako
animatorzy, menadżerowie kultury zajęci realizowaniem jej tu i
teraz, nie pochylamy się nad jej analizą, diagnozą itp. Skupieni na
działaniach bieżących, nie doceniamy (lub wręcz nie rozumiemy)
strategicznego znaczenia naszych działań.
W trakcie trwania naszego projektu odwiedziliśmy wszystkie gminy
powiatu tatrzańskiego, rozmawialiśmy z wieloma ludźmi:
animatorami kultury, dyrektorami i pracownikami ośrodków
kultury, radnymi, samorządowcami, naczelnikami wydziałów
kultury, artystami, twórcami ludowymi. Słuchaliśmy tego, co mają
do powiedzenia, z jakich wydarzeń kulturalnych w swojej gminie są
dumni, co ich zdaniem należałoby jeszcze poprawić, zmienić,
udoskonalić i co sądzą o wspólnej polityce kulturalnej dla całego
powiatu tatrzańskiego.
W gminach powiatu tatrzańskiego dzieje się sporo. Zwłaszcza w
gminach wiejskich dużo jest wydarzeń związanych z tradycją i
kulturą góralską. Debaty przeprowadzone w poszczególnych
gminach powiatu tatrzańskiego, jak i ankiety nt. oferty kulturalnej,
pozwoliły dojść do wniosku, że dzieci, młodzież oraz dorośli
mieszkańcy są bardzo związani z kulturą góralską i ją pielęgnują.
Oczekują oni jednak poszerzenia oferty kulturalnej np. o kursy tańca
nowoczesnego, narodowego, warsztaty filmowe, fotograficzne,
wystawy sztuki współczesnej, koncerty muzyki poważnej i jazzowej.
Takie działania mogą być nie tylko dopełnieniem wydarzeń już
organizowanych, pozwoli także unowocześnić oraz ożywić ofertę
kulturalną z korzyścią dla odbiorców, i dla organizatorów. Z drugiej
strony z kulturą góralską warto „wyjść” do turystów, umożliwić im
zetknięcie się z żywym i autentycznym folklorem, a nie jego
namiastką prezentowaną w karczmach i restauracjach.
6
Większość gmin Powiatu Tatrzańskiego chce włączać się w szersze
działania, których przykładem są Tatrzańskie Wici - jedyna impreza
plenerowa organizowana od kilkunastu lat, trwająca przez całe
wakacje. Ten festiwal to okazja do zaprezentowania wydarzeń, z
których poszczególne gminy są dumne. Rozpoznawalny jest poza
Podhalem dzięki: wspólnej organizacji, jednej nazwie i łatwiejszej
silniejszej dzięki temu, promocji.
Nasze dyskusje i debaty miały uświadomić przedstawicielom
poszczególnych gmin, że zawsze może być jeszcze lepiej. Jest wiele
obszarów, które wymagają poprawy, często nawet niewielkimi
kosztami – liczą się dobre chęci i odwaga, często nawet granicząca z
szaleństwem. Bo żadna zmiana bez ryzyka, również w kulturze nie
jest możliwa.
Wielu rozmówców twierdziło, że zbyt dużo jest wydarzeń
związanych z folklorem i kulturą góralską, a zbyt mało tych
związanych z kulturą, w szerszym rozumieniu. Warto więc pomyśleć
o prezentowaniu jej w różnych formach, realizowaniu różnorodnych
pomysłów na kontakt z kulturą i jej atrakcyjny przekaz.
Obecnie bardzo dynamicznie rozwija się turystyka kulturowa,
panuje moda na slow life, robienie rzeczy nietuzinkowych,
poznawanie kultury i tradycji danego miejsca. Ludzie chcą się uczyć,
poznawać dziedzictwo kulturowe, kulturę i tradycję innych
regionów, poszukiwać ducha minionych epok oraz przeżywać, a nie
tylko biernie obserwować. Przygotowanie oferty turystycznokulturowej na wysokim poziomie, uwzględniającej powyższe
elementy przekona jej odbiorców, że płacą za „ dobry towar” i że na
Podhalu się ich szanuje. Takie podejście stwarza mieszkańcom gmin
tatrzańskich doskonałą okazję do prezentacji kultury i jej twórców, a
także do zarabiania na niej.
Problemem przy wdrażaniu strategii polityki kulturalnej Podhala
może być to, iż nie ma instytucji, która będzie odpowiedzialna za jej
realizację. Naszym zdaniem warto pokusić się o wyłonienie rady
programowej spośród przedstawicieli instytucji kultury z Miasta
Zakopane i Starostwa Powiatowego (Tatrzańska Agencja Rozwoju
Promocji i Kultury), organizacji pozarządowych działających w
kulturze oraz uznane autorytety z dziedzin kultury spoza lokalnego
środowiska. Warto także przekonać do tego projektu urzędników
samorządowych, którzy odpowiedzialni są za organizację kultury, a
więc także planowanie długofalowe, w ramach zadań własnych
gmin.
Mimo iż wszyscy przedstawicieli gmin uznali, że budowanie
wspólnej strategii dla powiatu tatrzańskiego ma sens, w praktyce
okazywało się, że nie wszyscy byli w nią dostatecznie zaangażowani.
Niektórzy z nich, biorąc pod uwagę przede wszystkim swoje
ograniczenia (głównie finansowe), czasami też swoje interesy, nie
widzieli możliwości, a także konieczności wspólnych działań,
wspólnej promocji itp. By ich przekonać można byłoby wspólnie
zrealizować konkretny, unijny projekt, w który zaangażowaliby się
mieszkańcy gmin i animatorzy kultury. Taka dobra praktyka da
pewność, że potrafimy działać wspólnie, wspólnie pozyskiwać
7
fundusze (nie tylko unijne, które nie są nam dane na zawsze),
rozwijać pewne narzędzia i umiejętności niezbędne w kulturze, a
później kroczyć własną drogą osiągając korzyści, nie tylko
materialne.
Nie należy również zapominać, że traktowanie po macoszemu
kultury, to również traktowanie po macoszemu ludzi na jej polu
działających - animatorów kultury przy GOK-ach i społeczników z
organizacji pozarządowych. Wciąż dominuje pogląd, że artyści to
lekkoduchy, a osoby pracujące w kulturze zajmują się tylko
przyjemnymi rzeczami- ich praca to jakby inna forma spędzanie
wolnego czasu. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, jak naprawdę
wygląda praca w kulturze, że wynagrodzenia są bardzo niskie, a
fundusze bardzo ograniczone.
W powiecie tatrzańskim powinna być większa współpraca
samorządu z organizacjami pozarządowymi działającymi w sferze
kultury, ponieważ nie ma efektywnych mechanizmów wzmacniania
NGO-sów i przykładów autentycznego zaangażowania się
samorządów we współpracę z nimi, co przekłada się na znacznie
mniejszą liczbę organizacji pozarządowych niż w innych gminach w
Polsce. Tymczasem III sektor skutecznie wzmacnia działające
instytucje kultury i należy go rozwijać oraz wspierać, gdyż samorząd
dostaje gotowe projekty zadań własnych, których koszty realizacji
są znacznie niższe, niż gdyby miała go „wytworzyć” instytucja
kultury.
8
W dniach 11-20 września 2015 roku przeprowadziliśmy ankietę
dotyczącą oferty kulturalnej Zakopanego i Powiatu Tatrzańskiego.
Ankieta przeprowadzona była w Zakopanem wśród przypadkowo
spotkanych przechodniów w centrum Zakopanego oraz w domach,
szkołach, instytucjach kultury. Rozdano 200 kwestionariuszy, w
badaniu wzięli udział zarówno mieszkańcy (60%), jak i turyści (40%).
Na pytanie, czy respondent bierze udział w wydarzeniach
kulturalnych odbywających się w Zakopanem lub okolicach (na
obszarze powiatu tatrzańskiego), 60% respondentów odpowiedziało
twierdząco, 35% przecząco, a 5% nie udzieliło odpowiedzi. Jeśli
chodzi o konkretne wydarzenia kulturalne odbywające się w
Zakopanem
oraz
okolicach,
respondenci
wymieniali
Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich, festiwal Muzyka
na Szczytach, Spotkanie z Filmem Górskim, wydarzenia w willi Atma,
koncerty w Kościele św. Krzyża, Sabałowe Bajania, Teatr Witkacego,
Kino, Którego Szukasz, wystawę figur woskowych, Tatrzańskie Wici,
wystawa „Anioł i syn” (poświęcona Witkiewiczom). Ponadto padały
pojedyncze odpowiedzi: snow day, święto lasu, Karnawał Góralski,
wydarzenia w ramach projektu cool-turalny człowiek, koncert w
klubie Appendix, wystawy w szkole Kenara. Aż 46 osób nie udzieliło
odpowiedzi na to pytanie, co pokrywa się z wynikiem odpowiedzi na
pytanie wcześniejsze: „Czy Pan/Pani bierze udział w wydarzeniach
kulturalnych w Zakopanem i okolicach”.
9
Na pytanie, jakie najważniejsze wydarzenia kulturalne odbywające
się w Zakopanem lub okolicach (w powiecie tatrzańskim) mógłby
Pan/Pani wymienić, 35% badanych wskazało Festiwal Folkloru Ziem
Górskich. Jest to o tyle ciekawy wynik, że tylko 5% wymieniło ten
festiwal jako na wydarzenie, w którym wzięło udział. Choć wyniki te
dowodzą, że respondenci, mimo iż sami nie biorą udziału
w niektórych wydarzeniach, orientują się, które z nich należą do
tych największych i najważniejszych. Na drugim miejscu
wymieniono festiwal Muzyka na Szczytach oraz kolejno wydarzenia
związane z obchodami Roku Witkiewiczów, Kino, Którego Szukasz,
Spotkania z Filmem Górskim, Tatrzańskie Wici, Sabałowe Bajania,
koncert Macieja Maleńczuka, Tatrzańską Jesień.
W następnym pytaniu, pierwsza grupa mogła wyrazić swoją opinie,
jakich wydarzeń kulturalnych im brakuje. Najwięcej odpowiedzi
dotyczyło muzyki i koncertów: od koncertów muzyki poważnej
(koncerty orkiestr, koncerty pianistyczne), przez muzykę
rozrywkową, po koncerty muzyki ludowej. Ponadto padały
odpowiedzi dotyczące zorganizowania festiwalu kolorów, wydarzeń
promujących młodych artystów, teatru alternatywnego. Aż 53%
osób nie udzieliło odpowiedzi na to pytanie.
Wyniki ankiet, a szczególnie odpowiedzi na dwa, powyższe pytania,
należy interpretować, biorąc pod uwagę czas, w jakim były
przeprowadzane - jesień. Turyści odpowiadali, że informacje
i wydarzenia kulturalnych czerpali z plakatów, billboardów i ulotek.
W kolejnej części ankiety pytaliśmy respondentów, czy są
zadowoleni z oferty kulturalnej Zakopanego i powiatu
tatrzańskiego. 70% odpowiedziało, że tak, 27%, że nie, a 3% osób
odpowiedziały „nie wiem”.
Na pytanie, czy respondent oczekuje większej liczby wydarzeń
kulturalnych: 44% badanych udzieliło odpowiedzi twierdzącej, a
52% przeczącej, pozostali nie udzielili odpowiedzi.
W bloku pytań dotyczących informacji o wydarzeniach kulturalnych,
53% respondentów odpowiedziało, że dociera do nich informacja, a
25%, że nie. 22% nie udzieliło na to pytanie odpowiedzi. Najlepszym
10
sposobem dotarcia do respondentów (można było wybrać kilka
odpowiedzi) okazują się ulotki i banery, następnie internet, lecz
także komunikacja bezpośrednia „od znajomych”. Ponadto 16%
respondentów wskazało prasę, a 27% nie udzieliło odpowiedzi na to
pytanie.
Od marca do kwietnia 2016 r. ankiety przeprowadzane były w
gminach powiatu tatrzańskiego, wśród mieszkańców danej gminy.
W Poroninie do najważniejszych wydarzeń kulturalnych gminy i
powiatu zaliczano: Poronińskie Lato, Święto Misia, Poroniańskie
Śpasy, Festiwal Folkloru Ziem Górskich. Wymieniano także
Tatrzańskie Wici, Sabałowe Bajania, Wybory Najśwarniejsej
Górolecki. 95% respondentów uczestniczy w tych wydarzeniach i
nie oczekują poszerzenia oferty. Najczęściej informacje o tych
wydarzeniach czerpią z plakatów, ulotek, od znajomych i z
internetu.
Respondenci, w 100% mieszkańcy tych gmin, za najważniejsze
wydarzenia kulturalne podawali głównie te, które mają miejsce na
terenie ich gminy, w nich też najczęściej biorą udział: Polaniarski
Osod, Przednówek w Polanach, Sabałowe, Karnawał Góralski. Jeśli
więc mieszkańcy wymieniają jakieś wydarzenie kulturalne, to
najczęściej biorą w nim udział. Organizowane w Bukowinie
Tatrzańskiej Karnawał Góralski oraz Sabałowe Bajania były również
wymieniane jako najważniejsze wydarzenia powiatu.
W Białym Dunajcu ankietowani mieszkańcy najczęściej wymieniali
wydarzenia odbywające się u nich w gminie: Wybory Najśwarniejsej
Górolecki, Dzień Pstrąga, Dunajeckie Granie czy Konkurs Młodych
Toniecników. Jeśli chodzi o wydarzenia spoza gminy, wskazywali:
Tatrzańskie Wici i Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich,
rzadziej ale Wiosnę Jazzową, Spotkania z Filmem Górskim. Jeśli
chodzi o wydarzenia, których brakuje mieszkańcom, podawali:
pokazy filmowe, cykliczne przeglądy i wystawy miejscowych
artystów, wspomnienia osób zasłużonych dla gminy. Podobnie było
w pozostałych dwóch gminach: Kościelisku i Bukowinie Tatrzańskiej.
11
W ramach warsztatów kulturalnych dla młodzieży pt. „Jestem
Manifestem” przeprowadziliśmy ankietę wśród młodzieży
gimnazjalnej i licealnej ze szkół z Zakopanego, Bukowiny
Tatrzańskiej, Białego Dunajca, Kościeliska i Poronina (300
rozdanych kwestionariuszy). Pytaliśmy m.in. o ofertę kulturalną w
regionie: czy dostarcza ona inspiracji młodzieży i pozwala się
rozwijać twórczo oraz jaki mieliby pomysł na jej rozszerzenie.
Ponadto, by lepiej poznać uczniów, którzy chcieliby wziąć udział w
warsztatach (wypełnienie ankiety było jednym z warunków udziału
w projekcie) i w ten sposób stworzyć grupę 50 uczestników, w
ankietach pojawiły się pytania, czy uczniowie zajmują się czymś
twórczym, jaki najbardziej zwariowany pomysł chcieliby
zrealizować, a także, co chcieliby wykrzyczeć światu.
12
Większość naszych respondentów odpowiedziała, że oferta
kulturalna w ich regionie nie jest tak szeroka, by mogli się rozwijać.
Ich zdaniem brakuje takich projektów dla młodzieży jak „Jestem
Manifestem”, podczas którego młodzieży pozostawia się wolność
tworzenia i wyrażania siebie. Szczególnie podkreślali to, że za mało
jest inicjatyw i wydarzeń kulturalnych kierowanych do młodzieży.
Pozostali są zadowoleni z oferty kulturalnej i przyznają, że z niej
korzystają, a jeżeli nie, to tylko z braku czasu.
Oto kilka cytatów z ankiet:
Czy oferta kulturalna w Twoim regionie dostarcza Ci inspiracji i pozwala się rozwijać?
– „Nie za bardzo - oferta kulturalna na Podhalu jest nader uboga
jeśli kogoś interesuje coś nie związanego z folklorem góralskim,
mamy tylko 2 kina (w dodatku … szwankujące)”.
– „Zadowalająca - inspiracji szuka w przyrodzie, krajobrazach
górskich”.
– „Tak, uczęszczam na taniec góralski, granie na skrzypcach,
malarstwo”.
– „Zadowala - bo jest dużo konkursów i fajnych zwodów”.
– „Tak- nasza gmina oferuje nam sporo zajęć pozalekcyjnych
– „Nie dostarcza, jest stosunkowo mało wydarzeń kulturalnych
związanych ze sztuką, jedynie Wiosna Jazzowa, Jazz Camping
Kalatówki, Muzyka na Szczytach i Spotkania z Filmem Górskim
dostarczają mi inspiracji”.
Zapytaliśmy również młodzież o to, jaki ma pomysł na rozszerzenie oferty kulturalnej.
– „Więcej imprez, koncertów nie tylko dla dorosłych, dzieci, ale dla
nas - młodzieży. Robienie takiego projektu jak ten, bo nas to bardzo
interesuje, jest to coś nowego”.
– „Tak, tańczę w zespole góralskim >>Białodunajcanie<<.
– „Myślę ze oferta kulturalna zdecydowanie pozwala mi się
rozwijać. Jeśli mnie cos blokuje, to tylko brak czasu na wszystko”.
– „Aby nasza kultura góralska nie zginęła. Chciałabym, by
wybudowano scenę, na której wszystkie zespoły z Podhala mogłyby
pokazywać swe talenty przed większą publicznością”.
– „W moim regionie chyba tylko piękne tereny są ogromną
inspiracją”.
– „Zorganizowanie warsztatów kultury góralskiej dla przyjezdnych
gości”.
13
– „Zwiększenie liczby koncertów, różnego typu warsztatów np.
wzbogacenie oferty teatralnej (dotyczy gminy Biały Dunajec)”.
– „W moim otoczeniu brakuje kontaktu z teatrem, aktorstwem,
sztuką. W szkołach powinny być organizowane takie warsztaty jak
te (Biały Dunajec)”
– „Ofertę kulturalną Zakopanego mogłaby poszerzyć ilość
konkursów np. Mam Talent - by pokazać, że umiemy robić dużo
więcej niż tylko malować na szkle. Ludziom w moim wieku należy
często podsuwać pewnie rzeczy i wtedy z nich korzystają.
Stworzenie klubu kulturalnego – alternatywy dla picia i palenia”.
– „Założenie w szkole kółka/grupy zainteresowanej wspólnym
kształceniem pod kątem muzyczny. W mojej okolicy jest kilka takich
grup, ale zajmują się zazwyczaj muzyką kościelną lub tworzą się w
celu przygotowania jakieś akademii/uroczystości”.
– „Zmiana błędnego myślenia władz miasta, >>kierowników<<, że
młody to głupi, a młody to ambitny, świeży i zdolny, za mało
reprezentacji młodych w mieście”.
14
Polityka kulturalna zakłada długofalową działalność, docelowość,
program i jego realizację, przy których trwa się pomimo zmian.
Zakłada kształtowanie i kreowanie rzeczywistości, a nie tylko jej
finansowanie. Taka świadoma polityka kulturalna na Podhalu nie
istnieje. Nie ma jasno wypracowanych i określonych celów, nie ma
też podmiotu, który może być jej kreatorem. Należy określić
hierarchię ważności i priorytety polityki kulturalnej, ponieważ
obecnie wiele działań to działania doraźne i uznaniowe - od
wyborów do wyborów.
Decydenci rozdzielający publiczne pieniądze przeznaczone na
kulturę powinny dokonywać wyboru spośród szerokiej gamy
produktów kultury - tych, które prezentują najwyższy poziom
artystyczny i mogą być jednocześnie atrakcyjne dla publiczności
oraz mogą stać się inwestycją w rozwój człowieka. Rozdrabnianie
15
środków i dzielenia „każdemu po równo” przyczynia się do ich
rozdawnictwa a nie świadomego wspierania KULTURY.

Powstanie SKANSENU kultury podhalańskiej, na którego
teren można przenieść zabytkowe domy, które niestety
często są wyburzane, czy też gromadzić np. przedmioty
związane z pasterstwem, które są sprzedawane za pół
darmo lub po prostu wyrzucane.
Polityka finansowa samorządów podlega krytyce, ponieważ
pieniądze przeznaczane są na rozrywkę masową, która może być
przecież finansowana z ze sprzedaży biletów i przez sponsorów,
natomiast zadaniem własnym gmin jest wspieranie kultury, a nie
rozrywki.

DOKUMENTACJA I OPISANIE tych elementów kultury i
dziedzictwa, które mogą ulec zapomnieniu lub zaniknąć.
Wydawanie pozycji, które nie tylko będą dokumentować
wydarzenia i ludzi przekazujących tradycję i kulturę, lecz
staną się także elementem integrującym lokalne
społeczności,
a
także
zbierania
starych
zdjęć,
przeprowadzanie wywiadów ze starszymi mieszkańcami
gminy itp.
BUDOWANIE KAPITAŁU LUDZKIEGO to nie tylko kształcenie
artystów, lecz także odbiorców kultury, szczególnie dzieci i
młodzieży. To budowanie i kreowanie popytu na kulturę.
EDUKACJA DLA KREATYWNOŚCI wymaga więcej sprawnych
menagerów kultury, którzy w swojej pracy uwzględnialiby
budowanie Marki Podhale.
LEPSZA KOORDYNACJA WYDARZEŃ KULTURALNYCH W POWIECIE
ORAZ STWORZENIE JEDNEJ STRONY INTERNETOWEJ, na której
znajdowałyby się wszystkie informacje kulturalne i zapowiedzi
wydarzeń kulturalnych w całym powiecie.
ZACHOWANIE DZIEDZICTWA KULTUROWEGO - KULTURY
PODHALAŃSKIEJ, dbanie o te elementy dziedzictwa kulturowego,
które mogą odejść w zapomnienie. Możliwe rozwiązania to:
STAŁE DATY WYDARZEŃ KULTURALNYCH, zwłaszcza tych
najważniejszych, by się nie dublować, nie robić sobie konkurencji,
nie „podbierać publiczności”.
ŁĄCZENIE WYDARZEŃ KULTURALNYCH, np. wernisażu, z promocją
książki czy koncertem, by zwiększyć frekwencję i sprawić, by oferta
kulturalna była bardziej różnorodna.
WIĘKSZA WSPÓŁPRACA Z MIEJSCOWYM BIZNESEM

Dobrym przykładem jest współpraca Bukowiny Tatrzańskiej
ze stacją narciarską Kotelnica. Na stronie internetowej stacji
16
promowane są wydarzenia kulturalne Domu Ludowego
(Dom Ludowy ma do niej dostęp: hasło i login).
Ściślejsza współpraca z właścicielami pensjonatów, którzy
powinni bardziej promować wydarzenia kulturalne na
terenie gminy, aby zaproponować wypoczywającym u nich
turystom różne formy spędzania wolnego czasu.
POSZERZANIE OFERTY KULTURALNEJ, np. o naukę tańców
góralskich, narodowych, tańca towarzyskiego, współczesnego,
fotografię, film oraz PRZEŁAMYWANIE i UROZMAICANIE
PROGRAMU przez organizację wydarzeń kulturalnych, które
jeszcze nie miały miejsca, a które są w stanie przyciągnąć większą
liczbę publiczności (mieszkańców).
Ponieważ środki przeznaczane na kulturę nie są wystarczające, a
często ograniczane, należy szukać nowych rozwiązań i sponsorów,
aplikować o środki ministerialne, unijne, a także organizować
zbiórki, np. na zespoły góralskie przy okazji festynów czy festiwali.
ZAADRESOWANIE
ODBIORCÓW
PRPGRAMU
DO
SZERSZEGO
KRĘGU
W przypadku małego zainteresowania lokalnej społeczności
warsztatami, np. malowania na szkle, można skierować tą ofertę do
turystów przebywających na terenie całego Podhala, a także
zaproponować wymianę kulturalną z innymi regionami Polski i
współpracę z zagranicą.
STWORZENIE BAZY ARTYSTYÓW I TWÓRCÓW LUDOWYCH Z
CAŁEGO PODHALA - strona internetowa z opisami dorobku
artystów i kontaktów do nich.
ZATRZYMANIE MŁODYCH LUDZI WYJEŻDŻAJĄCYCH Z PODHALA,
poprzez proponowanie im np. pracy przy dokumentacji
fotograficznej i filmowej czy wydawnictwach.
Problemem jest znalezienie następców, zapaleńców, którzy w
przyszłości zastąpią obecnych animatorów kultury. Niestety
wynagrodzenie takich osób jest zbyt małe, poza tym młodzież
opuszcza Podhale, nie widząc tu możliwości rozwoju.
ORGANIZACJA SPOTKAŃ ANIMATORÓW KULTURY, podczas
których mogliby oni wymieniać doświadczenia, urządzać burze
mózgów, łączyć siły, wymieniać się informacjami o realizowanych
projektach i nawiązywać współprace.
TARGI TWÓRCÓW LUDOWYCH organizowane cykliczne w coraz to
innej gminie i prezentacja ludowego rzemiosła na targach
ogólnokrajowych.
17
Pojawił się pomysł, by takie targi towarzyszyły Międzynarodowemu
Festiwalowi Folkloru Ziem Górskich.
Ponadto na MFFZG mogłyby powstać różne sekcje tematyczne, np.
sekcja jarmarków podhalańskich, rękodzieła, sekcja gwary itp.
WIECEJ IMPREZ KULTURALNYCH POŚWIĘCONYCH WYBITNYM
TWÓRCOM To doskonały sposób
upamiętnienia osób
pochodzących z danej gminy – np. Władysława Trebuni Tutki z
Białego Dunajca. Być może warto zorganizować rok
Szymanowskiego, Góreckiego i obchodzić go tak, jak obchodzony
był Rok Witkiewiczów. Ponadto warto promować artystów dziś
tworzących na Podhalu.
ODPOWIEDNIA INFRASTRUKTURA KULTURY, np. budowa centrum
kultury w Zakopanem.
JEDNOLITE TABLICE W KAŻDEJ GMINIE, by każdy turysta i
mieszkaniec wiedział, gdzie szukać informacji o wydarzeniach
kulturalnych w całym regionie.
18












Położenie - bezpośrednia bliskość Tatr (Skalne Podhale).
Funkcja centrum dla subregionu.
Bogata historia ziem powiatu tatrzańskiego, świetność
Zakopanego (ogromna rola w rozwoju kultury naszego
kraju).
Bliskość Spiszu i Orawy, regionów ważnych kulturowo
i turystycznie, bliskość Krakowa - różnorodność kulturowa.
Sezon turystyczny trwający przez cały rok – potencjalna duża
liczba odbiorców kultury.
Bardzo dobry wizerunek Podhala w kraju i za granicą.
Organizowanie dużych, również międzynarodowych
zawodów sportowych, np. Zakopane - zimową stolicą Polski,
Tour de Pologne.
Bardzo dobrze rozwijające się gminy z infrastrukturą
narciarską, np. Biała Tatrzańska i Bukowina Tatrzańska,
a także Kościelisko, gdzie są trasy biegowe.
Podróże sentymentalne do Zakopanego, Kościeliska,
Bukowiny Tatrzańskiej, Poronina i Białego Dunajca motywacja do przyjazdu.
Liczne obiekty zabytkowe wysokiej klasy.
19






Wielcy artyści o międzynarodowej sławie inspirujący się
skalnym Podhalem, m.in.: Witkiewiczowie, Stryjeńscy,
Makuszyński, Szymanowski, Karłowicz, Kilar, Górecki.
Liczne inicjatywy przybliżające sylwetki i twórczość tych
wybitnych osobowości organizowane przez organizacje
pozarządowe i samorządowe i instytucje kultury, m.in.
Muzeum Tatrzańskie, Teatr Witkacego, Towarzystwo
Szymanowskiego, willa Atma, Stowarzyszenie im. M.
Karłowicza, Fundacja Zakopiańczycy.
Zespół Szkół Plastycznych im. Kenara - szkoła o 125 letniej
tradycji, ważny okres w dziejach kultury i sztuki polskiej,
kuźnia talentów i wybitnych twórców, pedagogów, rektorów
wyższych uczelni plastycznych w Polsce i poza jej granicami.
Wszyscy oni czują się związani z Podhalem, promując je i
chętnie organizują tutaj plenery i wystawy swoich prac.
Wielu artystów z Polski i zagranicy wybiera Podhale na
miejsce zamieszkania, uczestnicząc tym samym w życiu
kulturalnym regionu.
Dużo wydarzeń kulturalnych związanych z folklorem
organizowanych lokalnie głównie w poszczególnych gminach
wiejskich, nastawionych na zachowanie dziedzictwa i
kontynuowanie tradycji i kultury również przez
najmłodszych.
Tatrzańskie Wici - sztandarowe wydarzanie łączące
wszystkie gminy powiatu tatrzańskiego. Impreza odbywająca
się od kilkunastu lat, mającą stałych odbiorców. To okazja








dla turystów na spotkanie z żywą kulturą i tradycją
Podtatrza, a dla gmin na zaprezentowanie swoich walorów i
integrację lokalnej społeczności.
Duże międzynarodowe wydarzenie prezentujące kulturę
ludową: Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich w
Zakopanem.
Bogate tradycje związane z kulturą ludową oraz kulturą
wysoką inspirowaną górami i folklorem.
Unikatowość i autentyczność kultury góralskiej - nie trzeba
niczego kreować, tworzyć. Wciąż żywy folklor fascynuje
przyjeżdżających na Podhale turystów z Polski i zagranicy.
Różnorodność gmin: różnice terytorialne, różnice w gwarze,
obyczajowości, organizowanych wydarzeniach kulturalnych.
Kapitał ludzki: duży potencjał twórczy lokalnej ludności,
bardzo wielu mieszkańców gmin powiatu gra, tańczy i
śpiewa w zespołach góralskich, zajmuje się twórczością
literacką lub artystyczną: malowanie na szkle, rzeźbienie,
snycerka itp.
Ważna rola animatorów kultury w edukowaniu różnych grup
wiekowych, pracujących z zaangażowaniem i pasją,
identyfikujących się z regionem.
Rozbudowana i różnorodna baza hotelowa na całym
Podhalu, od hoteli o wysokim standardzie po pensjonaty w
stylu podhalańskim.
Reprezentacyjne obiekty infrastruktury kulturalnej, będące
same w sobie atrakcją dla turystów, dumą mieszkańców
20
i inspiracją dla różnych wydarzeń artystycznych, np. Dom
Ludowy w Bukowinie Tatrzańskiej - jedna z największych w
Polsce budowli drewnianych z prawie stuletnią tradycją,
GOK w Poroninie czy Centrum Tradycji i Turystyki w
Kościelisku.









Brak strategii polityki kulturalnej dla całego powiatu
tatrzańskiego.
Brak współpracy „na co dzień” między poszczególnymi
gminami w organizowaniu wydarzeń kulturalnych i
pozyskiwaniu na nie funduszy zewnętrznych.
Niewykorzystywanie i niedocenianie w pełni potencjału,
jakim jest historia Zakopanego i całego Podhala i dorobek
mieszkańców.
Niewystarczająca dbałość o poziom wykonywania muzyki w
karczmach i zbyt mała prezentacja muzyki tradycyjnej,
będącej największym atutem regionu.
Niewystarczająca infrastruktura kultury: np. zła lokalizacja
GOK-u w Białym Dunajcu, brak miejsca dla prezentacji
muzycznych wydarzeń kulturalnych w Zakopanem.






Utrudniony dostęp młodzieży z gmin wiejskich do edukacji
muzycznej na poziomie podstawowym i średnim pomimo
dużego zapotrzebowania oraz potencjału muzycznego
podhalańskich dzieci (większego niż w innych regionach
Polski).
Niewystarczająca liczba miejsc, w których można
prezentować sztuki teatralne, filmy oraz taniec.
Niedostateczna promocja niektórych projektów: np. Marka
Tatrzańska – tak, by stała się rozpoznawalna w całym
powiecie i poza nim.
Brak dostatecznej promocji powiatu jako całego regionu w
sferze kultury.
Niedostateczna liczba wydarzeń kulturalnych
rozpoznawalnych poza regionem.
Niewielka liczba organizacji pozarządowych i brak
dostatecznego wsparcia III sektora przez władze
samorządowe w porównaniu z innymi gminami w Polsce.
Specyficzna mentalność mieszkańców Zakopanego
utrudniająca współpracę oraz dialog.
Mało inicjatyw samorządu mających na celu rozbudzenie
potrzeby edukacji kulturalnej.
Częste traktowanie kultury po macoszemu przez samorządy:
ograniczanie pieniędzy na kulturę – niedostateczna
świadomość wagi kultury dla rozwoju społeczeństwa.
Kadencyjność władz, brak możliwości kontynuacji wielu
wartościowych projektów.
21








Brak koordynacji w tworzeniu oferty kulturalnej dla
mieszkańców Podhala i turystów.
Niedostateczna współpraca samorządu, instytucji,
organizacji pozarządowych, biznesu, osób indywidualnych w
organizowanych wydarzeniach kulturalnych: udostępnianiu
przestrzeni i narzędzi niezbędnych do prezentacji wydarzeń
kulturalnych, promocji itp. Brak myślenia w kategorii dobra
wspólnego.
Zbyt mała liczba menadżerów i animatorów kultury
Brak następców wyspecjalizowanej kadry (niskie zarobki,
emigracja młodzieży z Podhala).
Mało zróżnicowana oferta kulturalna wzbogacona o
nowoczesne środki przekazu i nowoczesne sposoby
prezentowania kultury - przewaga wydarzeń związanych z
kulturą ludową i tradycją.
Niedostateczne czerpanie i eksponowanie świetności
Zakopanego w dwudziestoleciu międzywojennym w celu
jeszcze większego wzbogacenia oferty kulturalnej i rozwoju
turystyki kulturowej.
Komercjalizacja życia: wygląd strategicznych miejsc
Zakopanego i okolic, np. ulica Krupówki, Gubałówka, rejon
skoczni, które są zaśmiecone reklamami, billboardami oraz
straganami, których wygląd nie ma nic wspólnego z estetyką
przestrzeni publicznej.
Niewielki udział biznesu w promowaniu kultury.








Emigracja młodzieży, kapitału ludzkiego, do innych miast Krakowa czy Warszawy - z powodu braku pracy.
Rozwój miast i regionów opierających swój rozwój na
kulturze np. Kraków, Katowice, Sopot- konkurencja dla
Zakopanego.
Jeśli chodzi o rozdział środków, kultura nie jest priorytetem.
Brak jednej strony internetowej, która prezentowałaby
wydarzenia kulturalne z całego powiatu.
Brak wydziałów promocji w gminach wiejskich.
Nierozwiązany problem działalności twórców ludowych,
która zgodnie z przepisami unijnych jest działalnością
gospodarczą.
Brak bazy twórców ludowych z Podhala (dossier, dorobek
artystyczny).
Brak szybkiego połączenia między Krakowem a Zakopanem
22












Stworzenie, lecz także realizacja oraz ciągłe budowanie
MARKI PODHALE opartej na kulturze.
Integracja gmin w celu stworzenia wspólnej marki,
przedkładanie partykularnych interesów i ambicji nad
wspólny cel, bez tracenia tożsamości i rezygnacji z
organizowanych przez gminy wydarzeń kulturalnych.
Szkoła dobrych praktyk - pozytywne przykłady z innych
regionów/ miast Polski, które można przenieść na grunt
powiatu tatrzańskiego.
Stworzenie strategii polityki kulturalnej Podhala jako
projektu obywatelskiego zainicjowanego przez twórców,
animatorów i odbiorców kultury.
Ściślejsza współpraca z sąsiednimi miastami w dziedzinie
kultury.
Zbudowanie w Zakopanem centrum kulturalnego służącemu
całemu powiatowi.
Napływ turystów o zainteresowanych kulturą.
Wzbudzenie zainteresowania kulturą u dzieci, młodzieży i
dorosłych.
Dynamiczny rozwój turystyki kulturalnej - wg Eurostatu w
2010 r. co dziesiąta podróż motywowana była ofertą
kulturalną.





Rozwój szkolnictwa artystycznego.
Powrót do świetności Podhala z czasów dwudziestolecia
międzywojennego
Większe wykorzystanie możliwości współpracy z miastami i
gminami partnerskimi, np. organizowanie wydarzeń, takich
jak ciesząca się ogromnym zainteresowaniem wystawa
Rubensa w Zakopanem z partnerskiego miasta w Belgii i
budowanie również na tym Marki Podhala.
Wypracowanie sposobu osiągania wspólnych korzyści ze
współpracy kultury z lokalnym biznesem.
Niewystarczające środki finansowe przeznaczane na kulturę.
Ograniczenie tych środków, gdy gminom brakuje pieniędzy
na inne, „ważniejsze” inwestycje.
Dominacja interesów partykularnych nad dobrem
wspólnym, m.in. wyprzedaż gruntów miejskich jako jeden ze
sposób łatania dziury budżetowej, zamiast poszukiwania
innych sposobów (np. efektywniejsze ściąganie podatków).
Niekontynuowanie projektów po ich zakończeniu, np. po
wyczerpaniu środków z dotacji.
23





Większa promocja rozrywki, a nie kultury, szczególnie
kultury wysokiej.
Turysta zadowolony z oferty Krupówkowej: otarcie się o
folklor, lecz w nie najlepszym, knajpianym wydaniu, turysta
niemający potrzeby korzystania z bogatszej oferty
kulturalnej.
Brak odpowiedniej infrastruktury kultury: sali koncertowej,
centrum kultury w Zakopanem i niewystarczające działania
władz Zakopanego i powiatu, by taki obiekt mógł powstać.
Odpływ młodzieży z Podhala - utrata kapitału ludzkiego.
Niewykorzystywanie szansy rozwoju Podhala przez kulturę,
jak robią to inne miasta w Polsce, co w przyszłości może
spowodować odpływ turystów z naszego regionu (myślenie
krótkowzroczne)
24
25
W dzisiejszych czasach przedmiotem konkurencji jest nie tylko
produkt, lecz przede wszystkim MARKA. Marka to, zgodnie z
definicją Amerykańskiego Stowarzyszenia Marketingu 1 , „nazwa,
termin, symbol, wzór lub ich kombinacja, stworzona celem
identyfikacji dóbr lub usług sprzedawcy lub ich grupy i wyróżnienia
ich spośród konkurencji”.
W marce zawierają się następujące elementy:
- wartości, jakie jej przyświecają i na jakich jest zbudowana
- tożsamość, sposób, w jaki przekazujemy ją odbiorcom
- emocje, jakie chcemy wywołać u odbiorców, gdy zetkną się z
naszą marką.
Pojęcie
„marka”
jest
pojęciem
wielopoziomowym
i
wielopłaszczyznowym. Markę buduje się przez długie lata i nie
wolno sprowadzać jej tylko do promocji, ponieważ sama nazwa i
logo to jedynie wierzchołek góry lodowej. To, co widać i co
potocznie interpretuje się jako markę, stanowi jedynie około 15
procent (logo, nazwa, slogan), pozostałe 85 procent to niewidoczne
procesy (takie jak wartości, intelekt, kultura, a w tym przypadku
zasoby ludzkie, bogactwo kulturowe regionu, jego historia,
Nie wszystko, co się liczy, da się policzyć. Nie wszystko, co da się
policzyć, się liczy.
1
Albert Einstein
https://www.ama.org/resources/Pages/Dictionary.aspx?dLetter=B
26
tożsamość itp.) tworzące wartość dodaną wewnątrz organizacji, i to
właśnie one dają markom przewagę konkurencyjną2.
LOGO
Marka regionalna to spójna, łatwo identyfikowalna i oferująca
określone wartości koncepcja miejsca, danego regionu. Coraz
większa konkurencja między regionami zmusza poszczególne
jednostki terytorialne do podejmowania działań na rzecz tworzenia
przewagi konkurencyjnej. Budowa marki regionalnej jest jednym z
narzędzi walki z konkurencją i sposobem wyróżnienia regionu. Silna
marka nie tylko gwarantuje
wzbudzenie zainteresowania i
przyciągnięcie turystów czy inwestorów, lecz jest również bardzo
silnym wsparciem dla rozwoju procesów innowacyjnych i
podniesienia konkurencyjności lokalnych przedsiębiorstw.
MARKA
Paweł Potoroczyn
2
Leslie de Chernatony, Marka. Wizja i tworzenie marki, Gdańskie Wydawnictwo
Psychologiczne, Gdańsk 2003, s. 23
27
więc bardziej rozpoznawalnym znakiem jakości choćby na Podhalu,
ponieważ jego mieszkańcy po prostu o niej nie wiedzą.
Podczas debat, jakie odbyły się w ramach projektu Obywatelskie
kształtowanie polityki kulturalnej Podhala, przedstawiciele
poszczególnych gmin powiatu tatrzańskiego zgodni byli co do tego,
iż musi powstać MARKA PODHALE, i że powinna ona być oparta na
KULTURZE i stać się marką rozpoznawalną w Polsce i poza jej
granicami. Wiele województw dokłada starań, by promować swoją
markę regionalną: śląskie – „Pozytywna energia”, „Świętokrzyskie
czaruje - poleć na weekend”, lubelskie – „Smakuj życie”, lubuskie –
„Warte zachodu” itp.
Doskonałym pomysłem jest zorganizowanie konkursu na nazwę
MARKI PODHALA opartej na KUTURZE. Byłby to pierwszy krok do
tego, by w budowanie marki zaangażowała się lokalna społeczność,
i zachęta, by zastanowić się, co powinno Markę Podhala wyróżniać.
Podhale nie ma takiej marki, nie ma też jednoznacznej identyfikacji
wizualnej i sloganowej. Każdy oczywiście kojarzy ten rejon Polski z
naturą, górami, dziedzictwem kulturowym, folklorem, jednak jak
dotąd nie podjęto starań, by zbudować jakąkolwiek markę, a już na
pewno nie markę oparta na kulturze.
Istnieje wprawdzie Marka Tatrzańska, która przyznawana jest przez
starostę od 2008 roku, jest to jednak raczej lokalny certyfikat
jakości, który ma na celu identyfikację produktów regionalnych i
usług, inicjatyw oraz podmiotów gospodarczych, twórców
ludowych, osób i instytucji działających w obszarze kultury
regionalnej. Mimo że jest to cenna inicjatywa, nie ma środków na
jej realizację, nie jest też odpowiednio promowana, nie stanie się
28
Marka Podhala budowana na kulturze powinna być kluczowym
elementem polityki kulturalnej tego regionu, która opierać się
będzie zarówno na kulturze ludowej, góralskiej, jak i współczesnej,
klasycznej - zwanej potocznie wysoką. Oczywiście w obu
przypadkach nawet jeśli mówimy o kulturze profesjonalnej lub
nieprofesjonalnej, o wykonawcach wykształconych lub amatorach,
to zasadniczym kryterium jest wykonywanie czegoś dobrze lub nie.
Oba te rodzaje kultury przenikają się i uzupełniają, tworząc
atrakcyjną ofertę kulturalną Podhala.
Wydarzenia kulturalne, infrastruktura kultury, edukacja, kapitał
ludzki oraz turystyka kulturowa.
W budowanie strategii polityki kulturalnej na Podhalu, a tym
samym w budowanie marki powinny być zaangażowane wszystkie
gminy.
W gminach powiatu tatrzańskiego, w dziedzinie kultury,
dzieje się sporo. Szczególnie dużo jest wydarzeń związanych
z tradycją i kulturą góralską. Debaty przeprowadzone w
poszczególnych gminach powiatu tatrzańskiego, jak i ankiety
nt. oferty kulturalnej, pozwoliły dojść do wniosku, że
mieszkańcy głównie gmin wiejskich, dzieci, młodzież oraz
dorośli są bardzo związani z żywą kulturą góralską i ją
pielęgnują. Oczekują oni jednak poszerzenia oferty
kulturalnej np. o kursy tańca nowoczesnego, narodowego,
warsztaty filmowe, fotograficzne, wystawy sztuki
współczesnej, koncerty muzyki poważnej i jazzowej.
Gminy różnią się między sobą, i choć w niemal każdej organizowane
są wydarzenia o podobnym charakterze, jak np. występy zespołów
góralskich, to cechuje je indywidualny rys. Poszczególne
miejscowości, w budowanie marki mogłyby wnosić to, co mają
najlepszego. To zwiększy atrakcyjność oferty, a efekt końcowy
takiego rozwiązania będzie lepszy niż działanie gmin na własną rękę.
Integracja w dziedzinie kultury poprzez rozwijanie kontaktów i
współpracę między społecznościami pozwala połączyć siły i daje
możliwość wymiany nie tylko doświadczeń organizacyjnych, lecz
także gotowych projektów i wspólnego ich promowania.
Elementami, które wzajemnie na siebie oddziaływują i na których
budowana jest polityka kulturalna, a tym samym Marka Podhala są:
Elementami, które wzajemnie na siebie oddziaływują i na których
budowana jest polityka kulturalna, a tym samym Marka Podhala są:
Wydarzenia kulturalne, infrastruktura kultury, edukacja, kapitał
ludzki oraz turystyka kulturowa.

Będzie to nie tylko doskonałe dopełnienie wydarzeń już
organizowanych, pozwoli także unowocześnić i ożywić
ofertę kulturalną z korzyścią i dla odbiorców, i dla
organizatorów. Z drugiej strony z kulturą góralską warto
„wyjść” do turystów, umożliwić im zetknięcie się z żywym i
29
autentycznym folklorem, a nie jego
prezentowaną w karczmach i restauracjach.
namiastką
Podhalu, potrzebne jest miejsce wydarzeń kulturalnych z
salą koncertową, w której mogłyby się prezentować
zarówno zespoły góralskie, jak i mogłyby się odbywać
koncerty muzyki jazzowej, klasycznej czy współczesnej.
Potrzebna jest odpowiednia przestrzeń, by edukować
muzycznie młodzież, organizować wystawy, gdzie mieściłaby
się restauracja/kawiarnia – ważne miejsce spotkań, rozmów
i wymiany myśli. Obiekt ten mógłby również pełnić inne
funkcje np. centrum kongresowego.

Większość gmin powiatu tatrzańskiego - Bukowina
Tatrzańska, Kościelisko, Poronin - ma bardzo dobrze
rozwiniętą infrastrukturę kultury:
- domy ludowe – warto wspomnieć o Domu Ludowym
Bukowiny Tatrzańskiej,
- sale GOK-ów,
- sceny plenerowe
- dodatkowe obiekty, takie jak np. nowy budynek Centrum
Tradycji i Turystyki w Kościelisku.
Jednak w Białym Dunajcu budynek GOK-u nie ma najlepszej
lokalizacji i jest za mały aby organizować w nim większe
imprezy kulturalne.
Także w samym Zakopanem, co paradoksalne, nie ma nawet
domu kultury i innego miejsca, które pełniłoby tę funkcję.
Większość koncertów odbywa się w plenerze, w kościołach
lub w innych budynkach użyteczności publicznej, w
restauracjach i barach. Zakopanemu, ale też całemu

to coraz silniejszy to
coraz silniejszy trend w turystyce. Turyści, wybierając cel
podróży, coraz częściej kierują się ofertą kulturalną, jaką ma
dla nich region czy miasto (według danych Eurostatu z 2010
r. dzieje się tak w co dziesiątym przypadku). Rozwijanie
turystyki kulturowej jest jednym z oficjalnie uznanych
priorytetów gospodarki turystycznej. Dzisiejszy turysta turysta kulturowy to osoba, która przede wszystkim chce
poznawać, przeżywać, doświadczać, to często ktoś, kto na co
dzień jest tak zapracowany, że nie ma czasu i możliwości, by
skorzystać z oferty kulturalnej w miejscu zamieszkania.
Dlatego też chętnie odwiedza te regiony i miejscowości, w
których może te zaległości nadrobić. Mając do wyboru kilka
podobnych miejsc, wybierze to, które ma bogatszy program
kulturalny. Podhale – ze wspaniałą przyrodą i tradycją - ma
30
wszelkie predyspozycje po temu, by takich właśnie turystów
przyciągać. Wiele osób w dzień chętnie wybierze się na
wycieczkę w góry, a po południu i wieczorem pójdzie na
koncert czy do galerii.
Co prawda Podhale, jako miejsce wypoczynku, cieszy się
ogromną popularnością, warto jednak zadbać o to, by goście
przyjeżdżali tu, by uczestniczyć w konkretnych wydarzeniach
kulturalnych, by to one ich przyciągały.

Jest ona szczególnie ważna w przypadku dzieci i młodzieży,
odgrywa także ważną rolę w kreowaniu popytu na kulturę.
Podczas debat pojawiały się głosy, że „ludzie na to nie
przyjdą”, „to ich nie zainteresuje”. To błąd, mamy bowiem
wiele przykładów inicjatyw kulturalnych, które choć
początkowo wydawały się pomysłem szalonym i nierealnym,
były strzałem w dziesiątkę, jak np. wystawa Rubensa w
Zakopanem, będąca dowodem na to, że nie należy naginać
się do preferencji typowego turysty z Krupówek, lecz
podnosić poprzeczkę i proponować odbiorcom rzeczy
ambitne.

To twórcy, animatorzy kultury prowadzący zespoły góralskie,
kształcący młodzież, ale także artyści, którzy żyli i tworzyli w
Zakopanem i okolicach - jak np. Witkiewiczowie,
Szymanowski, Karłowicz, Kasprowicz, Górecki - i mieli
ogromny wpływ na rozwój kultury naszego kraju. Warto
wokół tych ludzi budować wydarzenia, festiwale, obchody
rocznicowe itp., które nie tylko prezentowałyby ich
twórczość, lecz także stanowiły atrakcyjny punkt oferty
kulturalnej regionu. Podobnie jest w przypadku twórców
ludowych – warto prezentować ich dzieła jak największej
liczbie widzów. Należy również docenić animatorów kultury,
którzy z ogromną energią i pasją organizują imprezy
kulturalne, dzielą się swoją wiedzą i miłością do tradycji
przekazywanej z pokolenia na pokolenie. Ważne, by mieli
godnych następców. Mieszkańcy Podhala mają ogromny
potencjał – są wspaniałym muzykami i rękodzielnikami i
artystami – a naszym zadaniem jest pomóc im go
uzewnętrznić.
31
Zbudowanie Marki Podhala opartej na kulturze byłoby niewątpliwą
szansą dla powiatu tatrzańskiego, ponieważ marka i komunikacja
marki to nie tylko zabieg marketingowo-promocyjny. Sam proces
budowania marki zmusza do zastanowienia się nad tym, co jest dla
nas najważniejsze, co mogłoby składać sie na markę i być jej
filarami, na czym warto się oprzeć, co należy poprawić. Marka nie
tylko promuje nas na zewnątrz, lecz także konsoliduje środowisko
lokalne wokół wartości, tożsamości i emocji, które są dla nas ważne.
Oczywiście sam proces budowania marki powinien skoncentrować
się na określeniu:
CELU – a jest nim skoncentrowanie się na kulturze Podhala i
uczynienia z niej znaku rozpoznawalnego w Polsce i poza jej
granicami. Celem jest także pełniejsze wykorzystanie potencjału
kulturalnego Podhala, a także skonsolidowanie gmin powiatu
tatrzańskiego wokół wspólnych działań. Marka ma wpływ na
gospodarkę, i odwrotnie, dlatego warto spojrzeć na rozwój regionu,
również turystyki, przez pryzmat kultury.
ADRESATÓW – są nimi turyści przyjeżdżający na Podhale, zarówno
w sezonie, jak i poza nim, oraz mieszkańcy. Marka oparta na
kulturze będzie adresowana nie tylko do ludzi, którzy spędzają w
Zakopanem i okolicach wakacje i ferie i przy okazji korzystają z
oferty kulturalnej regionu, lecz także do tych, którzy przyjadą tylko
po to, by uczestniczyć w konkretnym wydarzeniu kulturalnym.
SFORMUŁOWANIE POŻADANEJ TOŻSAMOŚCI MARKI – wszystkie
elementy, jakie powinna zawierać (o której piszemy powyżej).
POZYCJI MARKI – w stosunku do konkurencji. Należałoby określić,
czym Podhale miałoby się wyróżniać spośród innych regionów,
wykorzystując wiedzę, jak promują się inne województwa i regiony,
jakie wykorzystują do tego środki, jakie elementy bogactwa regionu
eksponują.
Pozycja Marki Podhale powinna być oparta na kulturze i podkreślać
unikatowość regionu podhalańskiego
SKONSTRUOWANIE OBIETNICY MARKI – jakie korzyści przyniesie
ona odbiorcom.
WYBÓR ELEMNTÓW MARKI – nazwa, logo, kolory - wizualizacja.
Dobrym pomysłem jest zorganizowanie konkursu na nazwę dla
Marki Podhale.
Budując Markę Podhale, należy zastanowić się, kto/jaka instytucja
powinna mieć nad tym pieczę. Naturalnie na myśl przychodzi
Starostwo Powiatowe czy Tatrzańska Agencja Rozwoju Promocji i
Kultury, instytucje te mają już jednak Markę Tatrzańską, która ma
inny charakter niż miałaby mieć Marka Podhale oparta na kulturze.
Ponadto sam proces budowania marki, jej wdrażania i
kontynuowania wymaga czasu, lecz również nakładów finansowych.
Proces ten nie może więc zależeć od kadencyjności władz.
32
Budowanie marki opartej na kulturze powinno być celem
nadrzędnym i konsolidującym wszystkie gminy powiatu
tatrzańskiego.
Oczywiście należy odpowiedzieć sobie na pytanie, czy wszystkie
gminy zaangażowałyby się w tworzenie marki, co nie wyklucza
tworzenia marek lokalnych.
 Wzmocnienie promocyjne i organizacyjne istniejących,
rozpoznawalnych już wydarzeń kulturalnych np. Tatrzańskie
Wici, Międzynarodowy Festiwal Folkloru Ziem Górskich,
Wiosna Jazzowa, Festiwal Muzyki Organowej, Muzyka na
Szczytach, Dni Muzyki Karola Szymanowskiego przez inne
gminy, instytucje kultury oraz organizacje pozarządowe. Tak,
aby te wydarzenia traktowane były jako dobro wspólne i
tym samym stały się wkładem w budowanie marki Podhala.
 Powstawanie nowych projektów angażujących całą
społeczność Podhala. Organizowanie kwartalnych spotkań
animatorów kultury, artystów, twórców ludowych,
przedstawicieli NGO’sów z samorządem. Spotkania te
miałyby charakter burzy mózgów, wymiany pomysłów,
konsultacji oraz planowania.
 Organizowanie większej liczby wydarzeń kulturalnych o
randze ogólnopolskiej, przybliżających ważne osoby i
miejsca związane z Podhalem np. Szymanowski, Karłowicz,
Górecki, Kilar, Kenar, Hasior, Kasprowicz, Witkiewicz, Rząsa,
Szostak, Jędrysiak.
 „eksport i import”- wymiana wydarzeń kulturalnych.
Atrakcyjne i wartościowe projekty kulturalne, które już
zostały zrealizowane w innych miejscach w Polsce, zagranicą
(poniesiono koszty produkcji), warto pokazać większej
liczbie odbiorców dużo mniejszym nakładem finansowym niż
gdyby projekt tworzyć od podstaw.
 Odpowiednia, zakrojona na szeroką skalę
wydarzeń kulturalnych Podhala:

lobbowanie na rzecz większej promocji w mediach
ogólnopolskich i międzynarodowych np. stałe
33





audycje o kulturze Podhala: wypracowanie sposób
promocji tych wydarzeń: baza mediów, kontakty do
dziennikarzy
organizacja konferencji prasowych w największych
miastach w Polsce, podczas których promowano by
najważniejsze wydarzenia kulturalne powiatu
tatrzańskiego np. na dane półrocze/kwartał
wspólna gazetka o kulturze Podhala
wspólna strona internetowa np. Kultura Podhala w
Sieci
Foldery zawierające informacje kulturalne
„Coolturalne tablice” informujące o wszystkich
wydarzeniach kulturalnych powiatu. Jednolite
tablice, łatwo rozpoznawalne, w jednym kolorze,
ciekawie zaprojektowane, usytuowane w
strategicznych miejscach danej gminy
 Współpraca w pozyskiwaniu finansów na wydarzenia i
ich promocję: środki unijne, Ministerstwo Kultury i
Dziedzictwa Narodowego, Instytut Adama Mickiewicza,
Urząd Marszałkowski, gminy powiatu tatrzańskiego,
lokalni przedsiębiorcy, mecenasi i sponsorzy
Michał Merczyński
Tym, co jest niezbędne, aby kultura mogła się rozwijać i warunkiem
sine qua non budowania Marki Podhala opartej na kulturze jest
odpowiednia INFRASTRUKTURA KULTURY
Zakopanemu, ale też całemu Podhalu, potrzebne jest miejsce, w
którym mogłyby występować zespoły ludowe, muzycy jazzowi,
gdzie można by było posłuchać muzyki klasycznej i współczesnej,
prowadzić zajęcia edukacyjne dla młodzieży, stworzyć wydział
folkloru Akademii Muzycznej. Miejsce to pełniłoby również funkcję
centrum kongresowego i wystawowego, w kawiarni mogliby
spotykać się i widzowie, i twórcy.
34
Miejsce dla kultury na miarę możliwości i potrzeb całego Podhala,
które miałoby służyć nie tylko dla Zakopanemu, lecz również
wszystkim gminom powiatu tatrzańskiego.
Potrzebny jest budynek, który pomieściłby:
- w zależności od lokalizacji i
możliwości finansowych na od 500 do 1000 osób z
możliwością przeznaczenia jej na organizację konferencji,
sympozjów i innych wydarzeń niemuzycznych.
duże, średnie i małe - z przeznaczeniem
dla różnych instrumentów np. perkusja, kontrabas, harfa
na potrzeby galerii z przeznaczeniem na
wystawy, wernisaże
–
administracyjna
artystycznych.
części
edukacyjnej
i
obsługa
wydarzeń
Oczywiście powyższy model można zmieniać w zależności od
powierzchni terenu i możliwości finansowych na budowę i
utrzymanie obiektu.
35
 Miejsce kulturotwórcze, które tworzy nowe jakości w życiu
kulturalnym miasta i okolic oraz generuje powstawanie
interesujących projektów kulturalnych.
 Kształcenie dzieci z terenu Podhala, i nie tylko, wybitnie
uzdolnionych muzycznie.
 Prowadzenie szkoły muzycznej I i II stopnia i szkoły wyższej
(wydział folkloru).
 Organizowanie spotkań, warsztatów i kursów dla dzieci i
młodzieży z kraju i zagranicy z udziałem wybitnych
artystów, pedagogów, profesorów, także w dziedzinie nauk
humanistycznych, które będą dopełnieniem edukacji
muzycznej.
 Umożliwienie dzieciom, młodzieży i dorosłym, zwłaszcza z
Podhala, kontaktu z muzyką wykonywaną na żywo przez
wybitnych artystów polskich i zagranicznych.
 Zapewnienie możliwości rozwoju turystyki muzycznej –
elementu rozwijającej się i przynoszącej dochody turystyki
kulturowej, która pobudzi gospodarczo region.
 Stworzenie płaszczyzny spotkań artystów z mieszkańcami
Podhala i turystami, co niewątpliwie stanowiłoby czynnik
spajający lokalne środowisko i budujący jego tożsamość.
 Ten wielofunkcyjny budynek stanowiłoby również
przestrzeń do prezentacji zespołów ludowych z Podhala i
innych regionów kraju. W samym Zakopanem nie ma
miejsca, w którym można podziwiać folklor w najlepszym
jego wydaniu.
 Rozwijanie projektów, w które zaangażowana będzie
młodzież - przeciwdziałanie patologiom społecznym poprzez
organizację czasu młodym ludziom.
 KULTURA NIE TYLKO DLA ELITY - takie wielofunkcyjne
budynki zachwycają, lecz są tak skonstruowane, aby były w
nich przestrzenie dla wszystkich grup społecznych. W takich
miejscach chętnie spędza się czas, „wypada” w nich bywać,
to miejsca tętniące życiem nie tylko podczas imprez.
 Zakopane i Podhale to serce Tatr, a taki wielofunkcyjny
obiekt może stać się muzycznym (i kulturalnym) sercem
Podhala.
 Stworzenie wielofunkcyjnego budynku z salą koncertową o
bardzo dobrej akustyce byłoby szansą na przyciągniecie pod
Tatry artystów światowej sławy, którzy chcą występować
jedynie w najlepszych salach koncertowych świata, co z
kolei przełoży się na promocję powiatu tatrzańskiego,
36
kultury i tradycji góralskiej, które są niezwykle cenione przez
artystów za autentyczność i piękno.
dobrze byłoby, aby władze państwowe i samorządowe rozpoczęły
konkretne działania.
 Budynek wraz jego otoczeniem będą tworzyć harmonijną
całość, a atrakcyjna architektura i ciekawa oferta artystyczna
tego miejsca będzie znakiem rozpoznawczym i elementem
promocji miasta i regionu.
 Atrakcyjny architektonicznie budynek, który już samą swoją
formą będzie przyciągał turystów oraz mieszkańców
Podhala - miejsce godne zobaczenia, podobnie jak NOSPR w
Katowicach, Filharmonia Szczecińska, Europejskie Centrum
Muzyki w Lusławicach i wiele innych miejsc, które stały się
wizytówkami miasta, obiektami, z którymi utożsamia się
dany region, które przyciągają nie tylko melomanów, lecz
również miłośników architektury.
 Miejsce, które stwarza możliwość organizowania dużych
wydarzeń artystycznych, takich jak Międzynarodowy
Festiwal Folkloru Ziem Górskich, lecz także uroczystości
okolicznościowych, rocznic i świąt.
 Miejsce prezentacji osiągnięć lokalnych twórców i artystów,
również spoza Podhala.
W związku z tym, że kończą się środki unijne dla Polski, a co za tym
idzie, możliwość wykorzystania ich na budowę takiego obiektu,
Jedynym miejscem w Zakopanem z odpowiednią infrastrukturą, w
którym mogą być wystawiane sztuki teatralne, jest budynek Teatru
im. S.I. Witkiewicza – instytucja Urzędu Marszałkowskiego. Można
wykorzystać przerwy w pracy teatru – urlopy, tourne itp. –
prezentować tam dorobek amatorskich grup teatralnych, w tym
teatrów szkolnych. Jednak taka inicjatywa wymagałaby
porozumienia z teatrem.
Byłoby to niezwykle ważne doświadczenie szczególnie dla dzieci i
młodzieży i mogłoby zaowocować dalszym rozwijaniem ich
umiejętności aktorskich.
Drugim miejscem, w którym mogłyby się odbywać przedstawienia
teatralne oraz inne wydarzenia kulturalne jest sala w dawnym
hotelu Morskie Oko przy Krupówkach.
Morskie Oko to jeden z najstarszych hoteli zakopiańskich,
zbudowany w 1897 r. przez Władysława Dzikiewicza. Przed I wojną
światową był najlepszym zakopiańskim hotelem, z restauracją
popularną zwłaszcza w kręgach artystycznych i dobudowaną w 1901
r. salą teatralno-balową mogącą pomieścić do 200 osób.
37
Na scenie w Morskim Oku występowali najwybitniejsi polscy
aktorzy, m.in. Helena Modrzejewska, Irena i Ludwik Solscy,
Aleksander Zelwerowicz, Karol Adwentowicz, Mieczysława
Ćwiklińska, a także Hanka Ordonówna, Eugeniusz Bodo, Ludwik
Sempoliński, a także sławni muzycy: Stanisław Barcewicz, Irena
Dubiska, Karol Szymanowski, Egon Petri, Adam Didur, Ada Sari,
Wanda Wiłkomirska, Światosław Richter, Kaja Danczowska oraz Zula
Pogorzelska, Maryla Rodowicz, Marek Grechuta, Ewa Demarczyk,
Skaldowie. Wszystkie swoje premiery miał tam warszawski teatr
Wagabunda.
W Morskim Oku odbywały się rauty literackie i spotkania autorskie,
w których brali udział m.in. Jan Kasprowicz, Władysław Orkan,
Kazimierz Tetmajer, Stanisław Przybyszewski, Władysław Reymont,
Stefan Żeromski i Jerzy Żuławski. W latach 1925-1927 miał tam
swoją siedzibę Teatr Formistyczny Stanisława Ignacego Witkiewicza,
który wystawił m.in. sztuki Witkacego. Po drugiej wojnie światowej
działał tam teatr prowadzony przez Towarzystwo Miłośników
Teatru im. H. Modrzejewskiej. W 1978 roku wiatr halny uszkodził
strop sali teatralnej, co zakończyło trwającą 75 lat historię sceny
Morskiego Oka.
W 1990 r. Morskie Oko znalazło się w rękach prywatnych. Obecnie
w dawnej sali teatralnej jest dyskoteka.
Szkoda, że miejsce z tak bogatą historią nie jest wykorzystywane
zgodnie z przeznaczeniem. Być może władze Zakopanego, powiatu
tatrzańskiego oraz regionu mogłoby spróbować porozumieć się z
obecnym właścicielem, by Morskie Oko znów było miejscem
kultury, a nie mało ambitnej rozrywki.
Ważnym elementem kultury jest prezentowanie filmów oraz
organizowanie wydarzeń, również edukacyjnych, związanych z
kinematografią. W powiecie tatrzańskim są dwa kina: Sokół, które
jest własnością Towarzystwa Gimnastycznego Sokół „Gniazdo” w
Zakopanem, oraz Giewont - w sali należącej do Związku Podhalan
przy ul. Kościuszki
Kino Sokół może pomieścić 500 osób. W 2013 roku sala kinowa
została wyremontowana dzięki środkom publicznym. Rozbudowa
kina o kino studyjne da szansę rozwijania ciekawych pomysłów
filmowych, takich jak realizowany z powodzeniem comiesięczny
cykl, prezentujący filmy ambitne i niszowe - Kino, Którego Szukasz.
Kino Giewont działa w budynku Związku Podhalan przy ul.
Kościuszki w sali widowiskowej, w której kiedyś odbywały się
występy regionalne, estradowe i kabaretowe. Sala ta także i teraz
mogłaby być miejscem prezentacji sztuki i kultury góralskiej i służyć
zarówno mieszkańcom, jak i turystom zainteresowanym tradycją
regionu, oraz przestrzenią edukacji dzieci w duchu tradycji. Aby tak
się jednak stało, konieczne jest wypracowanie wspólnie z
38
samorządem wizji tego miejsca. Poza tym pomieszczenia wymagają
kapitalnego remontu - zdewastowana sala nie zachęca do
organizowania jakichkolwiek imprez.
Zarówno kino Giewont, jak i kino Sokół, mogłyby stać się miejscami
przyciągającymi młodzież, która mogłaby uczyć się montażu,
produkcji filmowej czy reżyserii na warsztatach prowadzonych przez
profesjonalistów.
Małe sale kinowe funkcjonują również w dwóch szkołach
zakopiańskich: w Zespole Szkół Hotelarsko-Gastronomicznych oraz
Szkole Podstawowej nr 5 na Chramcówkach.

 Baza odbiorców wydarzeń kulturalnych, w tym
projektów edukacyjnych, zawierająca kontakty do szkół,
przedszkoli, wydziałów kultury i edukacji powiatu oraz
gmin, kościołów, biur turystycznych, pensjonatów,
organizacji pozarządowych, instytucji kultury, mediów
lokalnych i ogólnopolskich oraz osób prywatnych.
dokonania artystyczne, lecz także uczyła się, jak
organizować takie wydarzenia.
 Organizacja wycieczek dla dzieci i młodzieży do galerii,
teatru czy opery w innych miastach oraz uczestniczenie
w wernisażach, premierach teatralnych i kinowych,
koncertach odbywających się na terenie powiatu
 Edukacja muzyczna każdego szczebla rozwijająca
wyjątkową wrażliwość muzyczną dzieci Podhala.
 Rozwijanie potencjału artystycznego dorosłych poprzez
organizowanie „turnusów kulturalnych”, np. warsztatów
muzycznych, fotograficznych, wycieczek do muzeów,
koncertów omawianych. Całość organizowana w
partnerstwie z branżą hotelarską i turystyczną, co
wpłynie na rozwój turystyki kulturowej.
 Prezentacja dziedzictwa kulturowego Podhala oraz
wydarzeń kulturalnych przy okazji konferencji,
sympozjów i szkoleń organizowanych w powiecie
tatrzańskim.
 Angażowanie młodzieży ze wszystkich gmin w
organizację wydarzeń kulturalnych (wolontariat),
podczas których nie tylko prezentowałaby swoje
39
również element integrujący lokalne społeczeństwo:
zbierania starych zdjęć, przeprowadzanie wywiadów ze
starszymi mieszkańcami gminy itp.
 Inwestowanie w młodzież: organizowanie większej liczby
warsztatów z malarstwa, rzeźby, filmu, tańca pod okiem
wybitnych nauczycieli, np. producenta filmowego,
reżysera, choreografa, muzyka.
 Organizowanie szkoleń dla animatorów kultury i osób
zarządzających kulturą, najlepiej poza regionem, by
wymieniać doświadczenia, szukać inspiracji i nawiązywać
współpracę.
 Zachęcanie artystów spoza regionu do osiedlania się i
tworzenia na Podhalu, stworzenie warunków do
prezentacji ich dzieł zarówno mieszkańcom, jak i turystom.
 Tworzenie publikacji, materiałów wideo będących
dokumentacją wydarzeń i dorobku ludzi kultury. Będzie to
 Organizowanie większej liczby wydarzeń, festiwali i
obchodów rocznicowych poświęconych osobom żyjącym i
tworzącym na Podhalu, jak np. Szymanowski, Karłowicz,
Górecki, Kilar, Trebunia-Tutka, Kenar, Hasior, Kasprowicz,
Witkiewicz, Rząsa, Szostak, Jędrysiak. Na wzór Roku
Witkiewiczów można zorganizować Rok Szymanowskiego,
Kenara itp.
 Uruchomienie szerszego programu współpracy gmin,
szczególnie Zakopanego z organizacjami pozarządowymi:
- zamieszczenie na stronie urzędu miasta bazy organizacji
pozarządowych: nazwa, adres, kontakt, krótki opis profilu
działalności
- stworzenie biura organizacji pozarządowych, które
zajmowałoby się rozwijaniem współpracy z NGO’sami oraz
służyłoby informacjami odnośnie pomocy prawnej, dotacji,
możliwości współpracy, zajmowałoby się organizacji
szkoleń
-wzmocnienie działalności Gminnej Rady Działalności
Pożytku Publicznego w Zakopanem w zakresie wspierania i
reprezentowania NGO’sów w kontaktach z władzami
samorządowymi
40
-promowanie NGO’sów na wydarzeniach kulturalnych
organizowanych przez miasto np. stoiska organizacji
pozarządowych a także organizacja np. Festiwalu Ludzi
Aktywnych
 Większa współpraca właścicieli pensjonatów z instytucjami
kultury, NGO-sami oraz intensywniejsze promowanie przez
nich wydarzeń kulturalnych odbywających się na terenie
gminy i powiatu. Mogliby oni zaoferować wypoczywającym
u nich turystom pełen pakiet możliwości spędzania wolnego
czasu np. wycieczka w góry/białe szaleństwo/warsztaty z
nauki tańca góralskiego, malowania na szkle + termy+
wieczorny koncert, wernisaż+ dobra kuchnia.
 Organizowanie warsztatów z malarstwa na szkle, tańców
góralskich itp. dla turystów z innych regionów Polski oraz z
zagranicy - formułowanie oferty kulturalnej nastawionej na
poznawanie i doświadczanie folkloru w duchu slow life.
 Wzmocnienie promocji wydarzeń kulturalnych, tak by stały
się rozpoznawalne w kraju i poza jego granicami, by turyści
specjalnie na te wydarzenia przyjeżdżali i z myślą o nich
planowali wyjazdy oraz urlopy.
 Przygotowanie atrakcyjnie opracowanych propozycji oraz
sugestii spędzania wolnego czasu na Podhalu w wersji:
„Podhale na weekend”, „Podhale w 7 dni” w formie strony
www, bloga z kompleksową ofertą zarówno dotyczącą
obiektów, które warto zobaczyć, i wydarzeń kulturalnych, w
których warto uczestniczyć, jak i ofert turystycznych,
sportowych i kulinarnych. Takie rozwiązania stosuje np.
Kraków. Na portalu krakow.pl można znaleźć szereg
propozycji, które w zależności od ilości czasu, upodobań
można wybrać bez wielogodzinnych poszukiwań w
internecie.
 Rozwój Turystyki kulturowej jest warunkowany nie tylko
wydarzeniami kulturalnymi, lecz także rozwojem
odpowiedniej infrastruktury kultury, np. nowoczesne sale
koncertowe, które przez ostatnie lata powstały w Polsce np.
NOSPR w Katowicach, Narodowe Forum Muzyki we
Wrocławiu, Europejskie Centrum Muzyki w Lusławicach
generują dodatkowy pobyt turystów w tych miejscach,
edukowanie świadomych odbiorców kultury- turysty
kulturowego oraz promocja odbywających się wydarzeń i
bogactwa kulturowego Podhala na szeroką ogólnopolską i
międzynarodową skalę (lobbing na rzecz realizacji filmów na
Podhalu, oraz zamieszczania informacji o regionie i
konkretnych miejscach, osobach, perłach architektonicznych
w przewodnikach o światowej renomie np. Lonely Planet,
oraz w programach typu BBC itp.)
41
42

Cykliczna impreza odbywająca się w Białym Dunajcu oraz w pięciu
innych miejscowościach. Imprezę rozpoczyna uroczysta Parada
Gazdowska, czyli oceniany przez jury przejazd kilkudziesięciu
zaprzęgów konnych tradycyjnymi góralskimi sankami zwanymi
kumoterkami, ulicami Białego Dunajca. Drugą część imprezy
stanowią wyścigi konne rozgrywane w trzech konkurencjach:



wyścigi kumoterek (wyścigi małych dwuosobowych sań)
skiring (narciarz jadący za koniem z jeźdźcem)
ski-skiring (narciarz jadący za koniem bez jeźdźca).
Organizatorami imprezy są: GOK Biały Dunajec, Urząd Gminy Biały
Dunajec, Ochotnicze Straże Pożarne.
Termin: druga połowa lutego.
Miejsce: Biały Dunajec, równie obok drogi do osiedla Gile.
43
Miejsce: przed kościołem parafialnym w Białym Dunajcu

Konkurs dla dzieci na najpiękniejszy i najbardziej tradycyjny
koszyczek ze święconym, odbywający się zawsze podczas święcenia
potraw w Wielką Sobotę przed kościołem parafialnym w Białym
Dunajcu. Celem konkursu jest podtrzymanie pięknej tradycji
przygotowywania i święcenia koszyka wielkanocnego (wielkanocnej
kosołecki). Białodunajecki konkurs rokrocznie przyciąga ogromną
liczbę uczestników nie tylko z terenu gminy Biały Dunajec. Cieszy się
też dużym zainteresowaniem turystów spędzających święta na
Podhalu. Przy ocenianiu koszyczków jury zwraca szczególną uwagę:




obecność wszystkich ważnych produktów
zachowanie tradycji
wygląd i zdobienie koszyczka (wiklinowy koszyk przystrojony
mirtem lub bukszpanem, nakryty białą serwetką
wygląd uczestnika ubranego w strój góralski.

Zawody narciarskie drużyn LZS z całej Polski połączone ze
sprawdzianem wiedzy o Podhalu i Tatrach oraz z promocją
miejscowości. Cele Rajdu to m. in.: popularyzacja turystyki
narciarskiej wśród młodzieży wiejskich szkół podstawowych,
gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, zapoznanie uczestników rajdu
z walorami kulturalno-krajoznawczymi Podhala oraz praktyczna
nauka agroturystyki na przykładzie gminy Biały Dunajec. Oprócz
konkurencji sportowych można obejrzeć występy lokalnych
zespołów regionalnych. Co roku w Rajdzie Narciarskim bierze udział
kilkuset uczestników z całej Polski.
Konkurencje rajdowe:
1. Konkurs wiedzy o regionie Podhala i Tatr.
W tradycyjnym koszyczku powinny się znaleźć pisanki, baranki z
masła, ciasta lub sera, chrzan, sól, kiełbasa, „wykrowki”
ziemniaków, moskole, oscypki, chleb i woda święcona.
2. Sprawnościowy bieg narciarski.
3. Śniegowy tor przeszkód.
Organizator: Gminny Ośrodek Kultury w Białym Dunajcu.
Termin: Wielka Sobota.
4. Promocja „zagrody turystycznej” w Białym Dunajcu (wspólne
opracowanie turystów zamieszkujących zagrodę oraz właściciela
zagrody).
44
5. Promocja turystyczna regionu.
6. Rajd narciarski na trasie długości ok. 4-5 km.
Organizatorzy: Krajowe Zrzeszenie LZS, przy współudziale:



Małopolskiego Zrzeszenia LZS
Urzędu Gminy Biały Dunajec
Gminnego Ośrodka Kultury w Białym Dunajcu
Termin: początek marca.
Miejsce: boisko sportowe przy ul. Kościuszki, GOK Biały Dunajec.

Organizatorem imprezy jest Gminny Ośrodek Kultury w Białym
Dunajcu, Klub Muchowy "Potok" Biały Dunajec oraz PZW Koło w
Zakopanem.
Impreza odbywa się w ramach Tatrzańskich Wici. Corocznie do
zmagań o miano Nojśwarniyjsyj Górolecki przystępuje kilkanaście
dziewcząt z całego Podhala. Startujące dziewczyny muszą wykazać
się umiejętnościami w zakresie: śpiewu, tańca góralskiego,
mówienia gwarą podhalańską, muszą dobrze znać region (historia i
współczesność). Rywalizują również w takich konkurencjach jak:
robienie wykrowków, robienie na drutach, dojenie krowy, układanie
kopy z sianem, sznurowanie gorsetów i kierpców na czas.
Tytuł ”Nojśwarniyjsa„ wiąże się także z pewnymi obowiązkami np.:
reprezentowanie regionu na różnego rodzaju imprezach.
Oprócz wyboru Nojśwarniyjsyj przyznawane są nagrody i tytuły w
kategoriach:
Nojparadniyjsyj Górolecki, Nojsykowniejsej Górolecki, Nojlepsej
Toniecnicy,
Nojlepsej
Śpiywocki,
Nojśwarniyjsyj
Posiadników.Imprezie towarzyszą występy zespołów regionalnych
oraz koncerty, festyny.
Organizator: Związek Podhalan w Białym Dunajcu.
Termin: weekend majowy.
Termin: pierwsza połowa lipca.
Miejsce: boisko sportowe przy ul. Kościuszki.
Miejsce: boisko sportowe przy ul. Kościuszki.

45

Coroczna impreza (w ramach Tatrzańskich wici) organizowana w
lipcu, której nazwa wywodzi się od herbu Gminy Biały Dunajec.
Rozpoczynają ją zawody wędkarskie, następnie odbywa się konkurs
na potrawę z pstrąga. Zwieńczeniem są różnorodne koncerty (scena
muzyczna gości zespoły dziecięce regionalne, grupy młodzieżowe,
zespoły folkowe, a także bandy międzynarodowe).
Organizatorzy: Urząd Gminy Biały Dunajec, Gminny Ośrodek Kultury
w Białym Dunajcu, Polski Związek Wędkarski Koło w Zakopanem,
Stowarzyszenie Promocji Przedsiębiorczości, Kultury, Sportu i
Turystyki na Rzecz Rozwoju Gminy Biały Dunajec „Kalina”,
Ochotnicze Straże Pożarne, Podhalańska Lokalna Grupa Działania
oraz Tatrzańska Agencja Rozwoju, Promocji i Kultury.

Rozgrywki piłkarskie połączone z występami zespołów regionalnych,
zakończone zabawą na wolnym powietrzu.
Organizator: ŁKS BIALI Biały Dunajec.
Termin: ostatnia niedziela lipca.
Miejsce: boisko sportowe przy ul. Kościuszki.

Impreza odbywająca się w sierpniu w Gliczarowie Górnym, której
towarzyszą występy zespołów regionalnych, kiermasze twórców
ludowych, loterie fantowe. Zwieńczeniem imprezy jest zabawa na
wolnym powietrzu.
Organizator: kościół Parafialny w Gliczarowie Górnym oraz
mieszkańcy miejscowości.

Konkurs plastyczny, recytatorski i muzyczny poświęcony Janowi
Pawłowi II i Benedyktowi XVI.
Celem Festiwalu jest popularyzacja utworów literackich,
teatralnych, muzycznych i plastycznych poświęconych papieżowi
Polakowi i Jego dziejowemu posłannictwu, zebranie dzieł
piśmienniczych o tej tematyce dotąd niepublikowanych, a także
upowszechnianie twórczości artystycznej księdza Karola Wojtyły.
Uczestnikami Festiwalu są: chóry, grupy śpiewacze i obrzędowe,
szkoły, zespoły muzyczne i teatralne oraz recytatorzy, gawędziarze i
śpiewacy, poeci oraz autorzy prac plastycznych.
Uczestnicy oceniani są w trzech grupach wiekowych, w kategoriach:
- recytatorów i gawędziarzy
- grup teatralnych
- śpiewu solowego
chórów, grup śpiewaczych i zespołów instrumentalno –
wokalnych
- poetów, wykonujących utwory własne
- autorów prac plastycznych.
Organizator: Gminna Biblioteka Publiczna w Białym Dunajcu.
46
Termin: 22 października.
Organizator: Gminna Biblioteka Publiczna w Białym Dunajcu.

Organizowany w listopadzie konkurs tańca zbójnickiego i solowego
dla dzieci i młodzieży z terenu całego Podhala, Spisza i Orawy.
Rokrocznie białodunajecki Ośrodek Kultury gości ogromną liczbę
młodyk toniecników (do konkursu przystępuje około 250 dzieci z
kilkunastu miejscowości).
Głównym celem konkursu jest: kultywowanie podhalańskiej
tradycji, zaszczepienie szacunku i umiłowania kultury ludowej,
zainteresowanie dzieci i młodzieży tradycyjnym śpiewem i tańcem
ludowym.
Oprócz wyłonienia w drodze konkursu najlepszych celem konkursu
jest przekazywanie tradycji tańca solowego i zbójnickiego
najmłodszym tancerzom, istotna jest również wymiana
doświadczeń między instruktorami i zespołami oraz popularyzacja
folkloru.
Konkurs jest rozgrywany w trzech kategoriach wiekowych: do 10-ciu
lat, 10-13 lat oraz 14- 16 lat, w kategoriach: taniec solowy, taniec
zbójnicki
Miejsce: aula gminna przy Szkole Podstawowej nr 1 w Białym
Dunajcu
 Gminny Ośrodek Kultury im. gen. bryg. Andrzeja Galicy powstał w 1982 roku. GOK jest organizatorem powyższych
imprez cyklicznych. W białodunajeckim Ośrodku Kultury
prowadzone są następujące zajęcia dla dzieci i młodzieży :
 malarstwo na szkle i rysunek w dużym formacie
 ceramika (tworzenie figurek i naczyń na kole garncarskim)
 grafika (linoryt)
 rzeźba w drewnie (małe formy rzeźbiarskie)
 nauka gry na skrzypcach (muzyka góralska)
 nauka gry w warcaby.
 Związek Podhalan oddział Biały Dunajec
 Zespoły Regionalne: Białodunajcanie, Wierchy, Zowierucha i
Mali Holni

Cykl imprez oraz warsztatów wakacyjnych organizowany co roku na
terenie gminy Kościelisko przez Gminny Ośrodek Kultury. Imprezy
47
mają promować miejscowości gminy Kościelisko oraz folklor
góralski.

W Domu Ludowym w Kościelisku od 2003 roku odbywa się Majowe
Granie poświęcone pamięci Marka Łabunowicza i Bartka
Olszańskiego, którzy zginęli pod Szpiglasową Przełęczą w podczas
akcji ratunkowej. Wydarzenie zorganizowane przez Fundację
Majowe Granie to koncert muzyków z całego Podhala.

Imprezy plenerowe (w ramach Tatrzańskich Wici) organizowane
pod koniec lata, mające na celu ukazanie bogatych tradycji
pasterskich. Wydarzeniu temu towarzyszą liczne koncerty lokalnych
zespołów.
Organizator: Związek Podhalan Oddział Kościelisko
Organizatorzy: Związek Podhalan oddział w Witowie, gmina
Kościelsko.

Tradycyjna impreza folklorystyczna, która odbywa się na początku
maja na Chotarzu w Kościelisku. Przez cały dzień na wielkiej scenie
naprzeciwko Domu Ludowego w Kościelisku odbywają się przeglądy
kapel góralskich, a także przesłuchania pytacy weselnych (drużbów).
Organizatorzy: Urząd Gminy Kościelisko, Związek Podhalan Oddział
Kościelisko, Gminny Ośrodek Kultury Regionalnej Kościelisko oraz
Starostwo Powiatowe w Zakopanem.

Organizowany jest od 1996 r., odbywa się w Domu Ludowym. W
przeglądzie biorą udział zespoły z gminy Kościelisko. Po części
oficjalnej można wysłuchać koncertów muzyki góralskiej.

Impreza kulturalna w ramach Tatrzańskich Wici organizowana
corocznie. Rozpoczyna się od góralskiej mszy świętej, po której
następuje część artystyczna – występy zespołów ludowych, a także
liczne konkursy i zabaw.
48
 GOKR - Gminny Ośrodek Kultury Regionalnej - działa od 1.
03. 2003 r. w oparciu o Związek Podhalan. Filia GOKR
znajduje się w Witowie. Do zadań tej instytucji należą:
- organizacja imprez kulturalnych na terenie gminy
- informacja turystyczna
- promocja gminy.
W programie działań GOKR szczególny nacisk położony
został na kulturę regionalną, Stanowiącą ważną część
dziedzictwa kulturowego Polski. Główne cele mecenatu
sprawowanego przez państwo nad kulturą ludową to:
Międzynarodowego Festiwalu Folkloru Ziem Górskich w
1978 r. i „Srebrną ciupagą” MFFZG w 2003 r.
 Związek Podhalan - oddział Kościelisko (od 1925 r.)
 Twórcy Ludowi. W gminie Kościelisko mieszka i tworzy wielu
ludowych artystów i rzemieślników zajmujących się
ciesielką, stolarką artystyczną, snycerką, hafciarstwem i
szyciem strojów ludowych, tkactwem, wyrobem obuwia
regionalnego, malarstwem na szkle i rzeźbą oraz muzyków,
tancerzy i śpiewaków. Spośród twórców ludowych wymienić
należy Annę Kubiniec Nędzę, Andrzeja Łowisza, Zofię
Łukaszczyk, Annę Michalik, Annę Słowińską, Zofię Kin. Wciąż
kultywowane są tam tradycje pasterskie, w bacówkach
wyrabiane są. bundz i oscypek.
- opieka nad twórcami i ich twórczością
- promocja w kraju i za granicą
- edukacja kulturalna, tj. przekazywanie dziedzictwa
kulturowego młodemu pokoleniu i kształtowanie poczucia
tożsamości regionalnej.
 Zespoły regionalne - na terenie gminy Kościelisko działa pięć
zespołów regionalnych: Mali Dzianiszanie, Mali Witowianie,
Polany, Poloniarze oraz Góralski Zespół Młodzieży Gminy
Kościelisko. Najstarszy z zespołów – Polaniorze - działający
od ćwierć wieku, prezentuje góralski taniec, śpiew i zwyczaje
w najdawniejszej postaci. Zespół może pochwalić się
licznymi
nagrodami,
w
tym
„Złotą
Ciupagą”
 Centrum Tradycji i Turystyki - nowy budynek utrzymamy w
stylu regionalnym, który jest owocem projektu
transgranicznego z miastem partnerskim na Słowacji.
Znajdują się w nim ośrodek informacji turystycznej, sala
konferencyjno-wystawowa, stała ekspozycja tradycyjnego
rzemiosła tradycyjnego oraz pomieszczenia rekreacyjne: sala
zabaw dla dzieci, tzw. małpi gaj, oraz sala rekreacyjnosportowa.
49
 Dom Ludowy im. Bronisławy i Kazimierza Dłuskich powstał w 1939 r. jest w nim sala teatralna na 150 osób.
Budynek należy do Związku Podhalan oddział Kościelisko.
jarmark lokalnego rękodzieła, biesiada oraz wieczorne koncerty.
Współorganizatorem imprezy jest Gminny Ośrodek Kultury w
Poroninie.

Impreza cykliczna, która odbywa się zawsze w pierwszej połowie
lipca. Odbywają się między innymi liczne wernisaże rzeźb i
malarstwa. Imprezie towarzyszą wydarzenia rozrywkowe.
Gospodarzami imprezy jest zespół regionalny Regle.

Organizowane jest od ponad 40 lat. Główną atrakcją tej największej
imprezy gminnej są występy zespołów regionalnych, konkursy i
wystawy. Towarzyszą im kiermasz twórców ludowych czy promocja
książek.
Organizatorzy: Urząd Gminy Poronin, Związek Podhalan oddział
Poronin, GOK oraz Gminne Centrum Informacji i Promocji w
Poroninie.

 Gminny Ośrodek Kultury
- jego zadaniem jest
upowszechnianie i rozwój kultury na terenie gminy Poronin.
Ośrodek zajmuje się również organizacją wystaw (np.
malarstwa na szkle, fotograficznych, malarstwa dziecięcego i
twórczości ludowej). Jest również współorganizatorem
imprez plenerowo-kulturalnych na terenie gminy. GOK jest
administratorem dwóch budynków, w których znajduje się
filia Państwowej Szkoły Muzycznej, gminne przedszkole,
klasa „0” oraz świetlica.
Impreza odbywająca się w ramach Tatrzańskich Wici, w drugiej
połowie sierpnia. Prezentowane są miody i produkty robione z tego
smakołyku, odbywają się liczne kiermasze. Festiwal uświetnia
50
 Związek Podhalan Oddział Poronin - skupia górali, którzy
pielęgnują swoją odrębność kulturową oraz sympatyków
związanych z subregionem Poronin.
 Zespoły regionalne – w rejonie Poronina działa kilka
zespołów regionalnych prezentujących taniec, śpiew i
muzykę górali podhalańskich. Największym i najbardziej
popularnym z nich jest zespół Regle, który może się
pochwalić licznymi osiągnięciami. Działa on od 1974 r.
Zespół kultywuje tradycje folkloru rodzinnego, a występy
uświetniają tradycyjne stroje z regionu. Pozostałe zespoły
to: Zawrat, Mali Cichowianie, Sichlańskie Regle, Małe
Bartusie, Bystrzanie, Harnasie oraz Zbójnicek
 Twórcy ludowi – gmina Poronin to znany ośrodek artystów
ludowych. Czerpią oni inspiracje z lokalnej tradycji, a ich
dzieła dzięki cieszą się dużym zainteresowaniem. Wymienić
tutaj można Stanisławę Łukaszczyk, Stanisława Łukaszczyka,
Andrzeja Stasika, Małgorzatę Bustrycką, Antoninę Styrczulę,
Stanisławę Marusarz i Romana Głogowskiego
 Na terenie Poronina działają również dwie instytucje
związane z kulturą. Pierwsza z nich to Stowarzyszenie
Przyjaciół Kultury Podhalańskiej „Regle”, a druga z nich to
Poroniańskie Koło Twórców Ludowych






parafie z terenu Gminy Poronin: koncerty
uroczystości kościelne i państwowe
sołectwo Gminy Poronin – pomoc w organizacji
imprez
Odziały Związku Podhalan – prowadzenie zespołów
regionalnych (finansowanie instruktorów w 11
zespołach), sztuki teatralne, promocja kultury
regionalnej w kraju i za granicą, Związek Podhalan
oddziały: ZP Oddział Bustryk, ZP Oddział Małe Ciche
ZP Oddział Murzasichle, ZP Oddział Nowe Bystre , ZP
Oddział Poronin , ZP Oddział Suche, ZP Oddział Ząb
szkoły z terenu Gminy Poronin – współorganizacja
wydarzeń kulturalnych, sportowych, szkolnych.
Państwowa Szkoła Muzyczna im. Mieczysława
Karłowicza w Zakopanem z filią w Poroninie –
koncerty uczniów i nauczycieli oraz udział w ważnych
wydarzeniach,
twórcy ludowi z terenu Gminy Poronin – wystawy,
wernisaże, targi.
Zespoły regionalne: Zawrat, Małocichowianie, Sichlańskie
Regle, Młode Bartusie, Bystrzanie, Harnasie, Regle (Mini
Regle, Małe Regle, Regle), Zbójnicek.
51
Przegląd Dorobku Kulturalnego Gminy Bukowina Tatrzańska coroczny przegląd dziecięcych zespołów regionalnych z terenu całej
gminy. Głównym celem
imprezy jest kultywowanie i
popularyzowanie ruchu regionalnego wśród najmłodszych
mieszkańców.

Jedna z imprez najdłużej organizowanych na terenie gminy
Bukowina Tatrzańska. Historia góralskiego karnawału w Bukowinie
Tatrzańskiej sięga 1973 roku, kiedy to z inicjatywy folklorysty i
ówczesnego prezesa Domu Ludowego, Józefa Koszarka, po raz
pierwszy zorganizowano międzyregionalny, a w latach następnych
Ogólnopolski Konkurs Grup Kolędniczych. Oprócz konkursu odbywa
się
żywiołowy konkurs tańca zbójnickiego i przegląd par
tanecznych.
Z imprez wymienić należy spektakle w wykonaniu Amatorskiego
Zespołu Teatralnego im. Józefa Pitoraka z Bukowiny Tatrzańskiej,
występy zespołów regionalnych z kraju i z zagranicy, a także
wystawy organizowane przez Stowarzyszenie Twórców Ludowych,
na których prezentowane są prace obejmujące wszystkie dziedziny
twórczości ludowej. Organizator: Bukowiańskie Centrum Kultury
Dom Ludowy.


Festiwal Folkloru Polskiego - to ogólnopolski konkurs gawędziarzy,
instrumentalistów, śpiewaków, pytacy i mowy starosty weselnego.
Zrodził się z pielęgnowanej na Podhalu tradycji przekazywania
opowieści, miłości do tańca, śpiewu i tradycyjnej muzyki góralskiej.
Pierwsze Sabałowe Bajania w Bukowinie Tatrzańskiej
zorganizowano w 1967 roku. Jedną z największych atrakcji jest
impreza plenerowa Sabałowa Noc, podczas której wyróżnia się
osoby kontynuujące tradycję i przyczyniające się do rozwoju kultury
Podhala.

Coroczny przegląd kapel góralskich. Spotkania mają na celu
propagowanie oraz zachowanie charakterystycznego stylu muzyki
podhalańskiej. Dziadońcyne Granie upamiętnia najsłynniejszą
muzykantkę Bronisławę Dziadoń Konieczną, Dziadońkę, z Bukowiny
Tatrzańskiej.
52
muzyki w formie turnusów jedno-, dwu- lub
trzytygodniowych z możliwością realizacji podstawowego
programu zajęć szkolnych.
 Bukowiańskie Centrum Kultury Dom Ludowy – zbudowany
w latach 1928-1932, największy w Polsce budynek
drewniany. Stanowi centrum kulturalne wsi i całej
bukowiańskiej gminy. Od wielu lat Dom Ludowy jest
organizatorem licznych imprez. Odbywają się tam również
spotkania teatralne
– Sejmik Wiejskich
Zespołów
Teatralnych.
 Zespoły regionalne
– na terenie gminy Bukowina
Tatrzańska działa 14 zespołów regionalnych. Większe z nich
to Białcanie, Mali Wiyrchowianie, Zawaternik.
 Twórcy ludowi - w Bukowinie działają liczne pracownie i izby
twórcze artystów ludowych zajmujących się skórnictwem,
metaloplastyką, stolarstwem, rusznikarstwem, tańcem,
muzyką, śpiewem. Łącznie jest ich około 40.
 Szkoła Ginących Zawodów, Folkloru i Sztuki, działająca od
1999 r. przy Bukowiańskim Centrum Kultury, dla dzieci,
młodzieży oraz dorosłych, którzy pragnęliby zgłębić tajniki
twórczości i kultury ludowej. Szkoła oferuje zajęcia z
malarstwa na szkle, snycerki, ceramiki, haftu oraz tańca i

To wielkie wydarzenie kulturalne, które w tym roku odbędzie się po
raz 48., tradycyjnie w ostatnim tygodniu sierpnia. Zespoły
folklorystyczne z całego świata przyjeżdżają do Zakopanego, by
zaprezentować autentyczny folklor góralski, rywalizując o główne
nagrody konkursowe. Najważniejszym trofeum jest „Złota Ciupaga”.
Celem festiwalu jest kultywowanie i ochrona dziedzictwa
kulturowego regionów górskich, a także promocja polskiej kultury
ludowej i folkloru podhalańskiego. Festiwalowi towarzyszy szereg
atrakcyjnych imprez, m.in. Kiermasz Sztuki Ludowej, konkursy
fotograficzne, koncerty muzyki folkowej oraz inspirowanej muzyką
góralską.
53
Konkurs jest prestiżową i uznaną imprezą folklorystyczną nie tylko
w kraju, ale i zagranicą. Przez minione 46 lat uczestniczyło w nim
prawie 530 zespołów zagranicznych z ponad 60 krajów, oraz około
200 grup polskich.
Organizator: Miasto Zakopane

Cykl imprez plenerowych, których tradycja sięga kilkunastu lat.
Odbywają się każdego roku w lipcu, sierpniu i we wrześniu.
Poszczególne imprezy organizowane są na terenie gmin
wchodzących w skład Powiatu Tatrzańskiego. To idealna okazja, by
spotkać się z żywą kulturą i tradycją Podtatrza. Celem Tatrzańskich
Wici jest promocja folkloru, zespołów regionalnych, twórców
ludowych, produktów regionalnych, kultywowanie tradycji, a
przede wszystkim dostarczenie licznie przybywającym turystom i
mieszkańcom znakomitej rozrywki. Największym zainteresowaniem
cieszą się Wybory Nośwarniyjsyj Górolecki w Białym Dunajcu, a
także Wybory Cepra i Ceperki Roku w Białce Tatrzańskiej.

Odbywa się jesienią. Historia Jazz Campingu na Kalatówkach sięga
1959 r., kiedy na Kalatówki zawitała artystyczna elita, między
innymi Krzysztof Komeda, Roman Polański, Jan Ptaszyn Wróblewski,
Marek Karewicz, Andrzej Trzaskowski czy Grażyna Hase. W tamtym
czasie jazz był bramą do świata wolności. Po reaktywacji imprezy w
1997 roku Jazz Camping stał się znanym festiwalem muzycznym,
który na stałe gości w kalendarium atrakcji kulturalnych
Zakopanego. Jazz Camping nie jest typową imprezą muzyczną z
zaplanowaną listą utworów i wykonawców: tu liczy się
spontaniczne, wspólne muzykowanie podczas wieczornych jam
sessions, przeplatane rozmowami o muzyce i dyskusjami z
publicznością. Na Kalatówki przyjeżdża wielu znanych polskich
wykonawców jazzowych nie tylko z Polski. Wspólnie wędrują po
górach, odbywają próby, mieszkają pod jednym dachem, a
wieczorami grają w różnych składach.
Organizator: Hotel Górski Kalatówki, Fundacja „Okularnicy” im.
Agnieszki Osieckiej
Jest to jedyna impreza łącząca wszystkie gminy powiatu
tatrzańskiego.
Organizator: Tatrzańska Agencja Rozwoju, Promocji i Kultury
(powiat tatrzański).

54
Plenerowa impreza odbywająca się na placu pod Gubałówką.
Umożliwia przyjrzenie się bliżej góralskiemu folklorowi, a także
degustację potraw regionalnych. Odbywają się również wówczas
wyścigi na rowerach górskich, popisy miejscowych cieśli i kowali,
pokazy narciarskiej mody retro, turniej powiatów oraz festiwal
piosenki górskiej i folkowej.
Czech i Słowacji. Pod Tatry przybywają także zwycięzcy plebiscytu
miesięcznika „Jazz Forum”.
Organizator: Miasto Zakopane.


Po raz pierwszy odbyły się w 1977 r. Oprócz Wieczorów z Muzyką
Karola Szymanowskiego w Katowicach to jedyny na świecie festiwal
poświęcony twórczości tego kompozytora. Współtwórcą festiwalu
jest Maciej Pinkwart, wieloletni kustosz Muzeum Karola
Szymanowskiego w willi Atma, inicjator powołania Towarzystwa
Muzycznego im. K. Szymanowskiego. Począwszy od X edycji
festiwalu, wydarzenie odbywa się w lipcu. Przybywający pod
Giewont turyści mogą wziąć udział w niezwykłych koncertach.
Organizator: Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego.

Odbywa się na przełomie kwietnia i maja, organizowana jest od
2004 r. w ramach United Europe Jazz Festival. Do Zakopanego
zjeżdżają gwiazdy muzyki jazz, gospel, blues i fusion z różnych
zakątków świata, m.in.. z USA, Niemiec, Wielkiej Brytanii, Węgier,
To jeden z największych festiwali organowych w Polsce. Koncerty
odbywają się w każdy wakacyjny weekend. Muzycy z całego świata
wykonują utwory najznakomitszych kompozytorów. Początkowo był
to festiwal organowy, poważnej jedna repertuar festiwalu został
poszerzony o koncerty kameralne.
Organizator: Miasto Zakopane.

Cykl wydarzeń kulturalnych i rozrywkowych, odbywających się na
terenie Dolnej Równi Krupowej w Zakopanem oraz w muzeach i
galeriach zakopiańskich, stanowiących atrakcje dla turystów i
mieszkańców Zakopanego. Wydarzenia są organizowane co roku dla
upamiętnienia wizyty Ojca Świętego Jana Pawła II w 1997 r. pod
Giewontem.
55
Organizator: Urząd Miasta Zakopane, , zakopiańskie instytucje i
stowarzyszenia

To wydarzenie muzyczne organizowane corocznie od 2009 r.
Zawarte w nazwie projektu słowa „…na szczytach” są symbolem
miejsca, w którym festiwal się odbywa, ale przede wszystkim są
odwołaniem do wysokiego poziomu artystycznego wydarzenia.
Tatry od zawsze stanowiły inspirację dla wielkich kompozytorów:
Mieczysława Karłowicza, Karola Szymanowskiego, Henryka Mikołaja
Góreckiego czy Wojciech Kilara. Organizatorzy postanowili podjąć
próbę przywrócenia Zakopanemu dawnej świetności, zapraszając
tutaj wybitnych artystów takich jak: Kronos Quartet, King’s Singers,
Ewa Pobłocka, Mayuko Kamio, Royal String Quartet, Szymanowski
Quartet, Sharon Kam, Brodsky Quartet czy Apollon Musagète
Quartett.
Organizator: Stowarzyszenie im.
Zakopanem.

Mieczysława Karłowicza
w
Spotkania to przede wszystkim Międzynarodowy Konkurs Filmu
Górskiego, w którym stawką jest Grand Prix Spotkań z Filmem
Górskim (wcześniej Nagroda Publiczności). Konkursowi towarzyszą
projekcje filmów pozakonkursowych, w tym filmów archiwalnych z
całego świata, pokazy slajdów, spotkania z ludźmi gór, promocje
książek, wystawy fotografii, koncerty i zawody wspinaczkowe.
Główną sceną Spotkań jest zakopiańskie Kino Sokół, ale imprezy
towarzyszące odbywają się także w innych miejscach Zakopanego,
m.in. w hotelu górskim Kalatówki, Miejskiej Galerii Sztuki, Ośrodku
Dydaktyczno-Muzealnym Tatrzańskiego Parku Narodowego. Wśród
innych festiwali górskich Spotkania wyróżniają się kameralną
atmosferą, wysokim poziomem prezentowanych filmów oraz
oryginalnym designem.
Organizator: Stowarzyszenie Spotkania z Filmem Górskim.

Zakopane przez dwa miesiące wakacji, miasta partnerskie Sopot i
Zakopane zmieniają się w filmowe stolice Polski. Codziennie, na
olbrzymich plenerowych ekranach kinowych ustawionych na
sopockim Molo i przy zakopiańskich Krupówkach, widzowie mogą
oglądać filmy z całego świata. Projekcje są bezpłatne. W 2015 r.
festiwal pojawił się również w Giżycku.
Organizator: Outdoor Cinema, Miasto Zakopane.
Sponsor tytularny: Orange.
56

Wydarzenie, które odbywa się podczas wybranych weekendów
wakacyjnych. Inspiracją projektu jest życie artystyczne i towarzyskie
Zakopanego okresu Dwudziestolecia Międzywojennego. Głównym
celem
projektu
jest
przygotowanie
atrakcyjnej,
lecz
niekonwencjonalnej
formuły
niecodziennych
prezentacji
teatralnych, które mają stworzyć niejako nowy, inny niż
dotychczasowy wizerunek Krupówek – najpopularniejszej ulicy w
Polsce oraz promocja miasta.
Organizator: Miasto Zakopane i Teatr OFF Tatrzański.
Miejska
Biblioteka
Publiczna im. Stefana Żeromskiego działalność rozpoczęła w 1900 r. pod nazwą Czytelnia Zakopiańska,
a w 1904 r. przemianowana została na Bibliotekę Publiczną i pod tą
nazwą funkcjonuje do dziś. Zbiory biblioteczne (stan na koniec
2011 roku) to ogółem 140005 książek, 4.634 czasopism oprawnych,
557 pozycji w zbiorach specjalnych. Znajdziemy tam też ciekawy
zestaw książek obcojęzycznych, głównie pozycje wydane na
początku XX wieku. Stworzony został także bogaty dział zbiorów
regionalnych, gromadzone są druki, prospekty, afisze i inne. W
zbiorach MBP znajduje się 97 tomów starodruków. Od 1955 r.
organizowane są w Bibliotece Czwartki Literackie, które
odgrywają istotną rolę w kalendarzu imprez kulturalnych
Zakopanego.
Związek Polskich Artystów Plastyków, Okręg Zakopane – jego
rodowód sięga 1909 r., kiedy to powstało Towarzystwo „Sztuka
Podhalańska”. Od początku istnienia zajmuje się promowaniem
sztuki podhalańskiej, dbaniem o zabytki Podhala, a także
organizacją różnego rodzaju wydarzeń, w tym wystaw połączonych
ze sprzedażą dzieł sztuki.
Tatrzańskie Centrum Kultury i Sportu „Jutrzenka” - działa od 1953
r. Jest jedyną w swoim rodzaju galerią dziecięcej i młodzieżowej
sztuki wszelakiej. Ma bogatą kolekcję prac plastycznych dzieci i
młodzieży dostępną dla zwiedzających. Jego siedzibą jest
zabytkowa willa w stylu zakopiańskim, a organem założycielskim
Powiat Tatrzański.
Zakopiańskie Centrum Edukacji im. H. Modrzejowskiej –
mieszczą się w nim: Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych,
Zespół Szkół Społecznych, Zasadnicza Szkoła Zawodowa Cechu
Rzemiosł
Różnych
i
Przedsiębiorczości
w Zakopanem.
Organizowane są tam koncerty i wydarzenia kulturalne. Obiekt
57
dysponuje halą sportową oraz salą widowiskową. W jego ramach
działa na terenie Zakopanego Teatr Plejada z Krakowa.
koncerty i wystawy fotografii i dzieł sztuki, a także zawody
bulderowe.
Stowarzyszenie im. Mieczysława Karłowicza w Zakopanem istniejące od 2008 r. Jego celem jest upowszechnianie muzyki, ze
szczególnym uwzględnieniem
społeczności
Podhala.
Stowarzyszenie działa na rzecz utworzenia nowego wizerunku
Zakopanego jako centrum kultury. Od 8 lat organizuje
Międzynarodowy Festiwal Muzyki Kameralnej „Muzyka na
Szczytach”.
Towarzystwo Edukacji Artystycznej - zostało założone 19
października 1996 r. w Zakopanem. Jego głównymi celami jest
pomoc materialna, naukowa i intelektualna dla Państwowej
Ogólnokształcącej Szkoły Artystycznej w Zakopanem, tworzenie
płaszczyzny integracji środowiska twórczego i intelektualnego w
Zakopanem oraz przyczynianie się do rozwoju współpracy
europejskiej, szczególnie w dziedzinie edukacji twórczej.
Towarzystwo Muzyczne im. Karola Szymanowskiego – jego
celem jest propagowanie twórczości Karola Szymanowskiego i
wiedzy o kompozytorze, popularyzowanie muzyki kompozytorów
związanych z Tatrami oraz upowszechnianie kultury muzycznej.
Tatrzańska Fundacja Muzyczna – jest fundacją non- profit. Jej cele
statutowe to między innymi podtrzymywanie muzycznych tradycji
Zakopanego i regionu,
wspieranie działalności Tatrzańskiej
Orkiestry Klimatycznej. Tworzą ją profesjonalni artyści muzycy
mieszkający i działający na Podhalu, wspieranie działalności
popularyzatorskiej i edukacyjnej w dziedzinie muzyki.
Zakopiańska Fundacja Narodowa SKANSEN – jej celem jest
stworzenie Podhalańskiego Parku Etnograficznego, ochrona dóbr
kultury i sztuki Podhalan, a także ratowanie cmentarza na
Pęksowym Brzyzku w Zakopanem oraz małej architektury
cmentarnej i przydrożnej Podhala.
Zakopiański Klub Literacki Tra-WERS - jest kontynuacją Klubu
Literackiego, którego tradycje sięgają połowy lat pięćdziesiątych.
Stowarzyszenie Spotkania z Filmem Górskim – organizuje
coroczne Spotkania z Filmem Górskim (we wrześniu) w Zakopanem,
a także pokazy filmów górskich w innych miastach. Spotkania to
konkurs filmowy, spotkania w wybitnymi wspinaczami, prelekcje,
Na terenie Zakopanego działają jeszcze inne organizacje
pozarządowe, których działalność związana jest w większym
bądź mniejszym stopniu z kulturą. Wśród nich wymienić należy:
Towarzystwo Muzeum Tatrzańskiego,
Towarzystwo Miłośników Teatru im. Heleny Modrzejewskiej,
Scena A2 im. Jurka Tawłowicza, działające pod skrzydłami TMT
Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza
58
Zakopiańskie Stowarzyszenie Kulturalne
Fundacja im. Antoniego Rząsy
Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego – jedno z
najstarszych muzeów regionalnych w Polsce. Jego działalność
związana jest z regionem i stylem zakopiańskim, Tatrami oraz
ludźmi, którzy wpisali się w historię miasta i okolic. W gmachu
głównym Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem znajdują się
wystawy stałe: historyczna, etnograficzna i przyrodnicza. W
muzeum znajduje się również największa specjalistyczna biblioteka
w Polsce, gdzie zgromadzone są różnego rodzaju publikacje
związane z Tatrami, Podtatrzem oraz historią i tradycją regionu
W Muzeum Tatrzańskim i jego filiach odbywa się wiele wydarzeń
kulturalnych: wystawy, promocje, książek, prelekcje.
Filiami Muzeum Tatrzańskiego są m.in:
Willa Koliba – Muzeum Stylu Zakopiańskiego im. Stanisława
Witkiewicza – pierwszy dom w stylu zakopiańskim w Zakopanem
zaprojektowany przez Stanisława Witkiewicza. Od 4 grudnia 1993 r.
mieści się w niej Muzeum.
Willa Oksza – Galeria Sztuki XX wieku. Znajduje się w niej stała
ekspozycja prezentująca dorobek artystów lokalnych i tych spoza
Zakopanego, dla których Tatry i góralszczyzna były źródłem
inspiracji, takich jak Leon Wyczółkowski, Jan Stanisławski, Wojciech
Weiss, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Władysław Skoczylas i wielu
inni.
Muzeum Kornela Makuszyńskiego Willa Opolanka – znajduje się w
willi, w której państwo Makuszyńscy mieszkali w czasie pobytów w
Zakopanem, a po drugiej wojnie światowej osiedlili się na stałe.
Zwiedzający mogą obejrzeć rękopisy pisarza, korespondencję,
wycinki z czasopism, fotografie oraz dzieła sztuki, a także gipsowy
odlew jego ręki.
Muzeum Stylu Zakopiańskiego – Inspiracje im. Marii i Bronisława
Dembowskich- W muzeum tym znajduje się wystawa stała „Styl
Zakopiański-inspiracje”. Jej celem jest pokazanie korzeni stylu
zakopiańskiego, którymi były: budownictwo ludowe, wyposażenie
góralskich chałup, a także powstające końcem XIX wieku kolekcje
etnograficzne, a zwłaszcza zbiór Marii i Bronisława Dembowskich.
***
Muzeum Karola Szymanowskiego, willa Atma, filia Muzeum
Narodowego w Krakowie - muzeum poświęcone wybitnemu
kompozytorowi. Można w nim obejrzeć jego gabinet
(rekonstrukcja), a także rzeczy osobiste. W Atmie odbywają się
koncerty, spotkania, prelekcje i wystawy.
59
Muzeum Jana Kasprowicza - w 1950 r., z inicjatywy żony
Kasprowicza, Marii, w willi Harenda powstało muzeum
upamiętniające
poetę.
Od
1964 r. ma tam siedzibę
Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Jana Kasprowicza, które
organizuje liczne poświęcone mu spotkania i wieczory poetyckie. W
pokojach willi eksponowane są pamiątki po poecie i jego rodzinie:
rękopisy, fotografie, obrazy, książki, meble. Wnętrza mieszkalne
zachowano w takim stanie, w jakim pozostawiła je zmarła w 1968 r.
żona Kasprowicza. Obok willi, wśród drzew znajduje się granitowe
mauzoleum, gdzie spoczywają Maria i Jan Kasprowiczowie.
Muzeum Walki i Męczeństwa Palace, Katownia Podhala - powstało
głównie dzięki staraniom dr Wincentego Galicy w 1994 r. Na
początku II wojny światowej Niemcy mieli w tym budynku placówkę
gestapo. Przetrzymywali tam, torturowali i zamordowali tysiące
mieszkańców Zakopanego i Podhala, a także cudzoziemców.
Muzeum
Powstania
Chochołowskiego (filia
Muzeum
Tatrzańskiego) - otwarte zostało w 1978 r., mieści się w zabytkowej
chałupie Bafiów stojącej naprzeciwko kościoła św. Jacka w
Chochołowie. W muzeum znajduje się ekspozycja dotycząca
powstania chochołowskiego w 1846 r., w skład której wchodzą
eksponaty związane z tym wydarzenia, między innymi broń i
dokumenty. Wnętrze urządzone jest na wzór typowego góralskiego
domu wiejskiego z połowy XIX wieku. Znajdują się w nim
sprzęty gospodarstwa domowego, ceramika, a także dzieła sztuki
nawiązujące do powstania chochołowskiego
Muzeum Pod Kuźniczym Młotem – prezentuje budownictwo i
architekturę regionalną.
Muzeum Misiów – mieści się w centrum miasta przy ulicy
Kościuszki. Można w nim poznać historię pluszowego misia,
dowiedzieć się, jak i kiedy powstały misie i obejrzeć wystawę
misiów kolekcjonerskich, sceny rodzajowe z ich udziałem.
Miejska Galeria Sztuki im. Władysława hr. Zamoyskiego - galeria
sztuki utworzona w 2001 r. w miejsce galerii Biura Wystaw
Artystycznych. Prezentuje polską sztukę współczesną, organizuje
pokazy
filmów, koncerty,
spotkania
autorskie, a także
ogólnopolskie targi sztuki współczesnej – coroczne Salony
Marcowe. Budynek galerii został wzniesiony w 1911 r. i od
początku istnienia służył jako miejsce prezentacji sztuki. Swoje
prace wystawiali w nim m.in.: Witkacy, Hasior, Kantor,
Brzozowski, Duda-Gracz, Nowosielski, Bereś. Spektakle wystawiał
Mądzik i Teatr Witkacego. W galerii odbywają się również koncerty i
wieczory autorskie.
Galeria Władysława Hasiora (filia Muzeum Tatrzańskiego) - galeria
autorska, istnieje od 1985 r. Ekspozycję stałą galerii stanowi ok. 150
60
prac artysty, m.in. sławne sztandary, kompozycje przestrzenne,
rzeźby, asamblaże. Znajduje się tam również biblioteka Hasiora. W
galerii organizowane są wystawy czasowe, prelekcje, pokazy filmów
i spotkania autorskie.
Galeria Sztuki na Kozińcu im. Włodzimierza i Jerzego Kulczyckich mieści się w niej kolekcja orientalnych tkanin i kobierców, której
gromadzenie rozpoczął w 1906 r. Włodzimierz Kulczycki, a
kontynuował jego syn Jerzy. W Galerii prezentowane są także
obrazy i grafiki współczesnego artysty Marka Żuławskiego - jest tam
ponad 100 prac tego malarza. Na Kozińcu prezentowane są także
wystawy czasowe, odbywają się koncerty.
ponadto organizowane są tam wystawy czasowe, spotkania
autorskie, seminaria, warsztaty fotograficzne oraz rzeźby w
drewnie
Galeria M. i J. Gruszczyńskich – mieści się w willi Halica
wybudowanej ok. 1880 r. Galeria działa od 1988 r., swoje prace
prezentują w niej swoje prace malarskie Maria Gruszczyńska,
odbywają się tam również koncerty muzyki elektronicznej.
Galeria Ryszarda Orskiego – mieści się w Zakopanem przy ul.
Broniewskiego. Galeria jest udostępniona zwiedzającym od lata
2002 roku. Rzeźby wyeksponowane są w dwóch pomieszczeniach.
Galeria Biżuterii WW– mieści się na ul. Krupówki 63. Ekspozycja
prezentuje prace artystów i rzemieślników nie tylko z Podhala, ale
również z innych zakątków Polski. Znajdziemy tam ręcznie
wykonaną biżuterię z kamieni szlachetnych, półszlachetnych,
metali i wielu nietypowych materiałów.
Galeria Sztuki Współczesnej Dom Doktora – znajdują się tam
pamiątki po doktorze Wacławie Kraszewskim. Ponadto odbywają
się tam wystawy sztuki współczesnej i koncerty. Galerię prowadzi
wnuczka doktora, Magdalena Kraszewska.
Galeria Antoniego Rząsy – dom, w którym się mieści, został
zbudowany przez samego artystą. Galeria działa od 1976 r., a od
śmierci artysty w 1980 r. prowadzi ją jego syn Marcin Rząsa. W
Galerii obejrzeć można stała wystawę rzeźb Antoniego Rząsy,
Galeria YAM - w galerii tej wystawiają swoje prace najwybitniejsi
artyści zakopiańscy, krakowscy i warszawscy. Wielką zasługą
właścicieli YAMU jest promowanie artystów z Białorusi czy Ukrainy.
Obok prac artystów współczesnych bogato reprezentowana jest
sztuka ludowa, szczególnie malarstwo na szkle, tak
charakterystyczne dla Podhala.
Galeria Owca Cała - można w niej obejrzeć i kupić szkło artystyczne,
jest też miejscem wystaw czasowych
61
Cafe & Gallery STRH - organizowane są tam wystawy malarstwa i
fotografii, spotkania autorskie, koncerty, wykłady i pokazy.
Willa Kmicic- kawiarnia, w której regularnie odbywają spotkania z
muzyką: klasyczną poezją śpiewaną, a także muzyką o bardziej
rozrywkowym charakterze
Dworzec Tatrzański- klub, w którym się organizowane są koncerty i
przedstawienia teatralne.
Coraz więcej hoteli zakopiańskich przejmuje funkcję organizowania
otwartych wydarzeń kulturalnych: koncertów, przedstawień
teatralnych, spotkań autorskich itp. Są to m.in. Hotel Stamary, Hotel
Aries, Hotel Marilor, Grand Nosalowy Dwór.
Teatr Witkacego – został założony w Zakopanem przez grupę
absolwentów krakowskiej PWST. Po zawarciu oficjalnego
porozumienia z Towarzystwem Miłośników Teatru im. Heleny
Modrzejewskiej teatr rozpoczął działalność 24 lutego 1985 r. od
wystawienia sztuki Autoparodia na podstawie zakopiańskich
tekstów Witkacego w reżyserii Andrzeja Dziuka. W foyer teatru
odbywają się wystawy i koncerty. Obecnie Teatr jest instytucją
kultury województwa małopolskiego.
Kino Sokół – mieści się przy placu Niepodległości, działa od 1929 r.
Odbywają się w nim pokazy filmów autorskiego cyklu Kino, Którego
Szukasz, prezentującego, filmy twórców kina niezależnego i
dokumenty. Oprócz filmów „repertuarowych” w kinie Sokół można
obejrzeć retransmisje koncertów i przedstawień teatralnych,
odbywają się tam tam także koncerty oraz pokazy i prelekcje
podczas Spotkań z Filmem Górskim.
Kino Giewont – mieści się przy ul. Kościuszki. Oprócz projekcji
filmów odbywają się tam również koncerty i przedstawienia
teatralne.
Mistrzostwa Polski w skokach narciarskich - na skoczniach
narciarskich zlokalizowanych
62
w Zakopanem odbywają się również doroczne zawody indywidualne
i drużynowe wyłaniające mistrza Polski. Przeprowadzane są tutaj
również zawody w Ramach Pucharu Świata od roku 1980.
Tour de Pologne - wieloetapowy szosowy wyścig kolarski,
organizowany cyklicznie na
terenie Polski, którego etapy przebiegają ulicami Zakopanego
Puchar Zakopanego w narciarstwie alpejskim- otwarte zawody dla
amatorów w narciarstwie alpejskim. Do tej pory odbyły się dwie
edycje zawodów. Ich organizatorem jest Biuro Promocji
Zakopanego wraz z zakopiańskimi stacjami narciarskimi.
Zlot Starych Samochodów - do tej pory odbyło się 14 takich zlotów.
Jest to okazja do zaprezentowania publiczności zabytkowych
samochodów oraz motocykli. Imprezie towarzyszą konkursy,
zawody i koncerty.
Organizator: Tatrzański Klub Motoryzacyjny.
Zawody narciarskie o Wielkanocne Jajo – odbywają się co roku w
Lany Poniedziałek. Aby wziąć w nich udział, należy być przebranym i
startować na stary sprzęcie. Zawody rozgrywane są w dwóch
kategoriach: jazda stylowa i jazda na czas. Wydarzenie rozpoczyna
się od prezentacji Zawodników, którzy prezentują się zarówno w
eleganckich strojach, wprost z żurnala mody przedwojennej, jak i
pionierzy sportów zimowych w pachnących naftaliną wełnianych
swetrach i kraciastych pumpach. Warunek konieczny dla wszystkich:
drewniane narty, klasyczne wiązania i skórzane buty „turystyki”
oraz bambusowe kije. Zawody rozgrywane są w dwóch
kategoriach: jazda stylowa gdzie liczy się przede wszystkim
elegancja i poprawność jazdy na drewnianych nartach telemarkiem.
Druga kategoria to slalom równoległy – tu w szranki stają panie
przeciwko panom a rywalizacja jest niezwykle zacięta i nie brakuje
widowiskowych upadków choć wszystko odbywa się w wesołej
atmosferze.
Organizator: Hotel Górski PTTK Kalatówki
Wielkie Targi Staroci - nieodłącznym elementem wydarzeń
kulturalnych w Zakopanem są
Wielkie Targi Staroci, na które zjeżdżają antykwariusze z całego
kraju. Co roku, w sierpniu
można podziwiać przepiękne kolekcje starych przedmiotów lub
wziąć udział w licytacji.
Organizator: Tatrzański Klub Kolekcjonerów.
63
Kino ............................................................................................................ 38
EDUKACJA………………………………………………………………………………………………39
O PROJEKCIE ................................................................................................ 2
KAPITAL LUDZKI……………………………………………………………………………………..40
WPROWADZENIE……………………………………………………………………………………..5
TURYSTYKA KULTUROWA ………………………………………………………………………41
OPINIA MŁODZIEŻY O OFERCIE KULTURALNEJ .......................................... 12
PODUSMOWANIE SPOTKAŃ W GMINACH POWIATU TATRZAŃSKIEGO ... 15
ZAŁĄCZNIKI……………………………………………………………………………………………42
CZEGO BRAKUJE W AKTUALNEJ OFERCIE/POLITYCE KULTURALNEJ ......... 15
Załącznik 1: WYDARZENIA KULTURALNE W GMINACH POWIATU
TATRZAŃSKIEGO......................................................................................... 43
ANALIZA SWOT OBECNEGO STANU POLITYKI KULTURALNEJ NA PODHALU
................................................................................................................... 19
BIAŁY DUNAJEC .......................................................................................... 43
Mocne strony ............................................................................................ 19
Słabe strony ............................................................................................... 21
Możliwości ................................................................................................. 23
Zagrożenia ................................................................................................. 23
CELE STRATEGII……………………………………………………………………………………..25
KOŚCIELISKO ............................................................................................... 47
PORONIN .................................................................................................... 50
BUKOWINA TATRZAŃSKA........................................................................... 52
ZAKOPANE .................................................................................................. 53
Muzea......................................................................................................... 59
Galerie ........................................................................................................ 60
MARKA PODHALA OPARTA NA KULTURZE ................................................ 26
MARKA REGIONALNA ................................................................................ 26
MARKA PODHALE OPARTA NA KULTURZE - ZAŁOŻENIA ........................... 28
PROPOZYCJE DOTYCZĄCE ROZWIĄZAŃ W POLITYCE KULTURALNEJ……….33
WYDARZENIA KULTURALNE……………………………………………………………………33
INFRASTRUKTURA KULTURY- MIEJSCE DLA KULTURY W POWIECIE ......... 34
Galerie prywatne........................................................................................ 61
Kino i teatr .................................................................................................. 62
Załącznik 2: ANKIETA. Oferta kulturalna Zakopanego i powiatu
tatrzańskiego (ankieta dotyczyła każdej z gmin)
Załącznik 3: ANKIETA I ZGODA RODZICÓW. Warsztaty kulturalne dla
młodzieży
Teatr .......................................................................................................... 37
64
65