113 Kiebzak.qxp

Fizjoterapia Polska
ARTYKU£ ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE
1
Wydzia³ Nauk o Zdrowiu, Akademia Œwiêtokrzyska, Kielce
Wojewódzki Specjalistyczny Szpital Dzieciêcy, Kielce
3
Instytut Rehabilitacji, AWF, Kraków
4
Œwiêtokrzyskie Centrum Rehabilitacji, Czarniecka Góra
tio
np
roh
ibit
2
Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection
Porównanie koncepcji leczenia
usprawniaj¹cego w uszkodzeniach
nerwu twarzowego u dzieci
A comparison of conceptions concerning rehabilitation following facial nerve injuries in children
ibu
-d
istr
STRESZCZENIE
on
al
us
eo
nly
Wstêp. W pracy poddano analizie dynamikê poprawy funkcji motorycznych miêœni mimicznych u dzieci z objawami obwodowego
pora¿enia nerwu twarzowego. Celem pracy jest ocena skutecznoœci stosowanych w tych przypadkach metod leczenia, a w szczególnoœci efektów terapii uzyskanych dziêki zastosowaniu metod neurofizjologicznych, w porównaniu z efektami elektrostymulacji oraz biostymulacji laserowej.
Materia³ i metody. Badaniem objêto 51 dzieci z objawami obwodowego uszkodzenia nerwu twarzowego. Do oceny funkcji 11
miêœni mimicznych stosowano skalê wartoœci od „0” do „3” punktów za Pietruskim. Leczone dzieci podzielono na 3 grupy: Grupê 1
(N=17), w której stosowano biostymulacjê laserow¹ (4-6 J/cm2, 3-4 razy tygodniowo, po 20 zabiegów w serii, urz¹dzeniem firmy
Laser Instruments model CTL – 1106 MX 830 nm, 400 mW); Grupê 2 (N=17), gdzie programowano terapiê ³¹cz¹c elementy trzech
metod – Vojty, PNF oraz Castillo-Morales'a; Grupê 3 (N=17), gdzie stosowano elektrostymulacjê (urz¹dzeniem Pulsotronic ST-5D
z zastosowaniem pr¹dów impulsowych, z czasem trwania impulsu 80-100 ms, czêstotliwoœci¹ 1-4 Hz i amplitud¹ 20-60 mA).
U wszystkich dzieci biernie i czynno-biernie æwiczono miêœnie twarzy, oraz wykonywano delikatny masa¿.
Wyniki. W pierwszym badaniu odnotowano z³y stan sprawnoœci miêœni, który wynosi³ dla poszczególnych grup nastêpuj¹ce
œrednie wartoœci punktowe: grupa 1 – 4,2; grupa 2 – 4,8 i najlepszy wynik dla grupy 3 – 6,2 pkt. Œredni czas powrotu funkcji miêœni twarzy do normy wynosi³ kolejno: w grupie 1 – 33,4 dnia, w grupie 2 – 22,9 dnia, w grupie 3 – 41,7 dnia.
Wnioski. Odruchowe formy terapii metod¹ Vojty, PNF i Castillo-Morales'a stanowi¹ bardzo skuteczn¹, powszechnie stosowan¹ i alternatywn¹ formê leczenia usprawniaj¹cego w obwodowych uszkodzeniach nerwu twarzowego. Skutecznoœæ zabiegów elektrostymulacji okaza³a siê na tyle ma³a, ¿e w¹tpliwa jest zasadnoœæ stosowania tych form terapii w usprawnianiu obwodowych pora¿eñ nerwu twarzowego.
SUMMARY
is c
op
y is
for
pe
rs
Background. The authors studied the dynamics of the improvement of facial muscle motor function in children with peripheral facial
nerve paresis. The objective of the present investigations is the comparison of the therapeutic effect achieved in children with peripheral
facial nerve paresis using neurophysiological stimulation with the effects obtained with laser biostimulation and electrostimulation.
Material and methods. 51 children with peripheral damage of the facial nerve symptoms were examined. To assess the function of the above muscles, a „0” to „3” score scale developed by Pietruski was used. The children were divided into three groups:
Group 1 (N=17) received laser biostimulation (4-6 J/cm2, 3-4 procedures per week, 20 procedures per series, a CTL-1106 MX 830
nm, 400 mW laser manufactured by Laser Instruments); Group 2 children (N=17) were subjected to a therapy that combined elements of three neurophysiological methods: the reflex therapy developed by Vojta, method PNF and elements of the Castillo-Morales method; Group 3 patients (N=17) were subjected to impulse electrostimulation (an Pulsotronic ST-5D electrostimulator manufactured, with impulse duration of 80 – 180 ms, frequency of 1 – 4 Hz and amplitude of 20 – 60 mA). All the children were subjected to passive, passive-active and active motor exercises of the facial muscles and delicate massage.
Results. In the first examination at the beginning of therapy, mimical muscle function was poor and the score low: in Group 1
– 4.2, Group 2 – 4.8 and in Group 3 – 6.2. In consequence of various types of stimulatory treatment, the mean time of muscle function restoration in the investigated patients was as follows: Group 1 – 33.4 days, Group 2 – 22,9 days and Group 3 – 41.7 days.
Conclusion. Reflex forms of therapy using the methods of PNF, Castillo-Morales and Vojta constitute an effective and commonly available rehabilitative treatment modality in peripheral damage to the facial nerve. Effectiveness of electrostimulation turn
out to be very low that is why using this method in peripheral facial nerve paralysis treatment isn't crucial.
Liczba s³ów/Word count: 2455
Tabele/Tables: 0
Ryciny/Figures: 2
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Dr Wojciech Kiebzak, tel./fax: (0-41) 361-55-25
UMK Katedra i Zak³ad Kinezyterapii i Masa¿u Leczniczego, Collegium Medicum im L. Rydygiera
85-094 Bydgoszcz, ul. M. Sk³odowskiej-Curie 9, e-mail: [email protected]
Th
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
S³owa kluczowe: pora¿enie nerwu twarzowego, metody fizjoterapeutyczne, miêœnie mimiczne
Key words: paresis nervi facialis, methods of physiotherapy, facial muscle
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
ed
.
Wojciech Kiebzak1,2(A,B,C,D,E,F), Czes³aw Szmigiel3(A,E,F),
Zbigniew Œliwiñski1(A,E,F) , Marek Ziêba4(E,F)
Zaanga¿owanie Autorów
A – Przygotowanie projektu
badawczego
B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piœmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
© MEDSPORTPRESS, 2006; 1(4); Vol. 6, 22-26
22
Piœmiennictwo/References: 18
Otrzymano / Received
Zaakceptowano / Accepted
06.01.2006 r.
27.02.2006 r.
MATERIA£ I METODY
W latach 1998-2003 postêpowaniem diagnostycznym
i terapeutycznym objêto 51 dzieci, leczonych w oddziale
obserwacyjno-zakaŸnym Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dzieciêcego w Kielcach, u których stwierdzono
obwodowe uszkodzenie nerwu twarzowego, charakteryzuj¹ce siê pora¿eniem miêœni mimicznych twarzy. W grupie
tej by³o 33 dziewcz¹t i 18 ch³opców w wieku 2-16 lat, w tym
w 44 przypadkach by³ to przedzia³ 9-13 lat. Pora¿enia lewostronne wystêpowa³y w 23 przypadkach, a prawostronne
w 28 przypadkach. Wœród dzieci objêtych przez nas obserwacj¹ i leczeniem 47 mia³o cechy wspó³istniej¹cego ostrego zaka¿enia górnych dróg oddechowych i ucha. U 4 dzieci (u dwóch w grupie 1 oraz u dwóch w grupie 2) nie stwierdziliœmy uchwytnych objawów klinicznych infekcji, a wyniki
badañ dodatkowych, takich jak CRP, OB, leukocytozy
z rozmazem krwi obwodowej by³y w normie. Przyjêliœmy, ¿e
by³o to odosobnione pora¿enie nerwu twarzowego, o czym
pisze Czachorowska i Czochañska [7].
Rozpoznanie uszkodzenia nerwu twarzowego oraz skutecznoœæ dzia³añ terapeutycznych u badanych dzieci ustalono na podstawie sprawnoœci 11 miêœni twarzy: m. potyliczno-czo³owy, m. marszcz¹cy brwi, m. okrê¿ny oka, m. okrê¿ny ust, m. jarzmowy wiêkszy, m. dŸwigacz wargi górnej
i skrzyd³a nosa, m. œmiechowy, m. obni¿aj¹cy wargê doln¹,
m. obni¿aj¹cy k¹t ust oraz m. policzkowy.
Oceniano nastêpuj¹ce funkcje wymienionych miêœni
twarzy: marszczenie czo³a i fa³dów nosowo-policzkowych,
zaciskanie szpar powiekowych oraz ustawienie k¹cików ust
[7,3,9].
Do oceny funkcji wymienionych miêœni stosowano skalê wartoœci od „0” do „3” punktów za Pietruskim [10], gdzie 0
punktów oznacza³o – brak ruchu i napiêcia miêœnia, 1 punkt
– œlad ruchu i napiêcia miêœnia, 2 punkty – ruch w niepe³nym zakresie, 3 punkty – pe³ny ruch, norma sprawnoœci
miêœnia, dodawano wartoœæ 0,5 punktu w przypadku dok³adnego okreœlenia sprawnoœci miêœnia.
Dzieci badano w odstêpach, co 3-6 dni w okresie pierwszych 2 tygodni trwania pora¿enia, nastêpnie co ok. 2 tygodnie, do okresu osi¹gniêcia maksymalnego poziomu sprawnoœci miêœni.
W terapii u wszystkich dzieci zastosowano leczenie przeciwobrzêkowe i przeciwalergiczne podaj¹c Zyrtec oraz stosowano zabiegi fizjoterapeutyczne, które rozpoczynano
w okresie do 4 dni od momentu wyst¹pienia objawów chorobowych. Leczone dzieci przydzielano kolejno do jednej
z trzech grup.
W grupie 1 by³o 17 dzieci, u których stosowano biostymulacjê laserow¹ w dawkach – 4-6 J/cm2, 3-4 razy w tygodniu, po 20 zabiegów w serii, urz¹dzeniem firmy Laser Instruments model CTL – 1106 MX 830 nm, 400mW.
Dla grupy 2 licz¹cej 17 dzieci programowano terapiê ³¹cz¹c elementy trzech metod. Stosowano odruchow¹ trapiê
wed³ug Vojty, wykorzystuj¹c stymulacjê prioprioceptywn¹
aktywowano napiêcie miêœni twarzy poprzedzaj¹ce globalny, odruchowy obrót wzd³u¿ osi d³ugiej cia³a [11]. Wa¿ny
element w tej formie leczenia odgrywa³o zjawisko irradiacji.
Stosowano elementy metody PNF wykorzystuj¹c stymulacjê prioprioceptywn¹ aktywowano napiêcie koncentryczne
Th
is c
op
y is
for
pe
rs
on
al
us
eo
nly
-d
istr
ibu
tio
np
roh
ibit
ed
.
WSTÊP
Obwodowe uszkodzenie nerwu twarzowego, jak wynika
z opracowañ statystycznych, wystêpuje z czêstoœci¹ 23
przypadki na 100 tysiêcy osób rocznie, co wœród ambulatoryjnie leczonych chorych ze schorzeniami neurologicznymi
stanowi oko³o 1% [1].
Najczêstszym uszkodzeniem nerwu twarzowego jest
pora¿enie obwodowe wywo³ane przez zaka¿enia wirusowe
umiejscowione w obrêbie nerwu przebiegaj¹cego przez kana³
nerwu twarzowego. Nastêpstwem uszkodzenia nerwu jest
obwodowe (wiotkie) pora¿enie miêœni twarzy, ³¹cznie z miêœniami okolicy czo³owej. Dalsz¹ przyczyn¹ obwodowych
pora¿eñ nerwu twarzowego mo¿e byæ zapalenie ucha œrodkowego, zapalenie wyrostka sutkowego, zapalenie œlinianki przyusznej, a z innych przyczyn z³amanie koœci skalistej
oraz uszkodzenia powsta³e w czasie zabiegów operacyjnych w obrêbie œlinianki przyusznej [2,3,4].
U dzieci pora¿enie nerwu twarzowego mo¿e byæ wrodzone w wyniku zaburzeñ embriogenezy lub nabyte w wyniku urazu, infekcji, guza wewn¹trzczaszkowego, nadciœnienia, zatrucia lub miastenii [5,6].
Objawy uszkodzenia nerwu twarzowego zauwa¿a siê
szczególnie przy œmiechu i p³aczu, wówczas uwidacznia
siê asymetria ustawienia ust, wyg³adzenie fa³du nosowo-policzkowego, dziecko nie marszczy czo³a, nie domyka
oka [7,3].
W etiopatogenezie obwodowego pora¿enia nerwu twarzowego w wieku dzieciêcym czynnik infekcyjno-alergiczny
uwa¿a siê za najczêstszy [7]. Wówczas czynnikami sprawczymi choroby s¹ w 80% zaka¿enia wirusowe, g³ównie
z grupy Coxsackie, ECHO, Epstein-Barr. Ze wzglêdu na
trudnoœci wykrycia niektórych wirusów przez ich izolacjê,
badania serologiczne okreœlaj¹ce przeciwcia³a w surowicy
s¹ pomocne w ustaleniu etiologii pora¿eñ nerwu twarzowego. Stwierdza siê równie¿ tzw. pora¿enia idiopatyczne [7].
Dalsze miejsca w czêstoœci wystêpowania daj¹cych siê
ustaliæ czynników etiologicznych pora¿enia nerwu twarzowego zajmuj¹ zaka¿enia atypowe, przede wszystkim wywo³ane przez Mykoplasma pneumoniae [1,8].
Przy uszkodzeniach obwodowych nerwu twarzowego
w przebiegu infekcji mo¿na wyró¿niæ nastêpuj¹ce mechanizmy patogenetyczne choroby: zapalny (obrzêk, naciek zapalny, bolesnoœæ), immunologiczno-alergiczny, toksyczny,
miejscowe dzia³anie egzo lub endotoksyn bakteryjnych.
Najczêœciej wystêpuje mechanizm immunologiczno-alergiczny, co uzasadnia rutynowe stosowanie leków przeciwalergicznych i przeciwzapalnych.
W postêpowaniu leczniczym wa¿ne jest wczesne wprowadzenie rehabilitacji ruchowej i stymulacji neuromotorycznej w obrêbie niedow³adnych miêœni [3,7]. Stosuje siê te¿
zabiegi wspomagaj¹ce proces reinerwacji, takie jak termoterapia oraz biostymulacja laserowa [8,15,16].
Celem niniejszej pracy jest ocena skutecznoœci stosowanych w tych przypadkach metod leczenia, a w szczególnoœci efektów terapii uzyskanych dziêki zastosowaniu metod neurofizjologicznych, w porównaniu z efektami elektrostymulacji oraz biostymulacji laserowej.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Kiebzak W. i wsp., Fizjoterapia w uszkodzeniach nerwu twarzowego u dzieci
23
i ekscentryczne miêœni twarzy. Stosowano równie¿ elementy metody Castillo-Morales'a, wykorzystuj¹c podobnie jak
poprzednio stymulacjê prioprioceptywn¹ podczas aktywowania stref ruchu miêœni znajduj¹cych siê na twarzy [12].
Proponowan¹ terapiê stosowano ok. 4 razy dziennie.
W grupie 3 by³o 17 dzieci, u których stosowano elektrostymulacjê urz¹dzeniem Pulsotronic ST – 5D, z zastosowaniem pr¹dów impulsowych œredniej czêstotliwoœci,
z czasem trwania impulsu 80 – 100 ms, czêstotliwoœci¹ 1
– 4 Hz i amplitud¹ 20 – 60 mA.
W postêpowaniu fizjoterapeutycznym wa¿ne zadanie
spe³nia³y systematyczne æwiczenia mimiczne powtarzane
w ci¹gu dnia co dwie godziny, polegaj¹ce na wykonywaniu
ruchów biernych, czynno-biernych lub czynnych miêœni
twarzy przed lustrem, najlepiej ³¹cznie z masa¿em, które
u dzieci mia³y charakter zabawy. Æwiczenia polega³y g³ównie na zamykaniu oczu, marszczeniu czo³a, szczerzeniu zêbów, gwizdaniu i dmuchaniu. Dzia³ania te dotyczy³y wszystkich grup. Wszystkim dzieciom stworzono te¿ warunki
utrzymania sta³ej temperatury okolicy pora¿onych miêœni.
ed
.
tio
np
roh
ibit
DYSKUSJA
-d
istr
ibu
W obwodowym uszkodzeniu nerwu twarzowego w postêpowaniu fizjoterapeutycznym wa¿ne zadanie spe³nia
systematyczne i wczeœnie rozpoczête leczenie usprawniaj¹ce. Dzia³ania lecznicze powinny byæ wykonywane kilkakrotnie w ci¹gu dnia. Wczeœnie rozpoczêta rehabilitacja,
bezpoœrednio po uszkodzeniu nerwu obejmuje zabiegi, które opóŸniaj¹ powstawanie nieprawid³owych zwi¹zków czasowych, zapobiegaj¹ powstawaniu zmian wtórnych oraz
przyspieszaj¹ regeneracjê w³ókien nerwowych. Do taki dzia³añ nale¿y termoterapia, biostymulacja laserowa [8,15,16],
æwiczenia bierne, czynno-bierne miêœni mimicznych, jak
i delikatny masa¿ [3].
Grochmal, Hoszowska-Owczarek [3] i Jakimowicz [13]
pisz¹ o poprawie funkcji motorycznych miêœni twarzy
w okresie 3-6 tygodni w lekkich typach uszkodzeñ, a do 9
miesiêcy w ciê¿kich typach uszkodzeñ nerwu twarzowego,
z mo¿liwoœci¹ braku powrotu pe³nej sprawnoœci miêœni
u 5%, g³ównie doros³ych pacjentów. W ocenie przydatnoœci
stosowania elektrostymulacji w uszkodzeniach nerwów obwodowych interesuj¹ce jest stanowisko Denglera [14], który twierdzi o bezcelowoœci stosowania tej formy terapii
w omawianym schorzeniu.
W opinii Midambda i wspó³. [15], Bork i Synder-Makler
[16], Rochkind i wspó³. [8] wprowadzenie laseroterapii do
programów rehabilitacji po uszkodzeniu nerwów obwodowych nie tylko wp³ywa korzystnie na ich regeneracjê, ale
nly
eo
for
pe
rs
on
al
us
Œredni czas powrotu funkcji miêœni twarzy do normy
wynosi³ kolejno: w grupie 1 – 33,4 dnia, w grupie 2 – 22,9
dnia, w grupie 3 – 41,7 dnia (Ryc. 1).
Obserwacja powrotu funkcji motorycznych badanych
miêœni wykaza³a, ¿e miêsieñ okrê¿ny oka oraz miêsieñ
dŸwigacz wargi górnej i skrzyd³a nosa prezentuj¹ najwolniejsz¹ dynamikê poprawy sprawnoœci. U pacjentów z grupy 2 obserwowano p³ynn¹ poprawê funkcji motorycznych
omawianych miêœni, natomiast w grupach 1 i 3 poprawa
nastêpowa³a skokowo (Ryc. 2).
y is
op
is c
Th
Ryc. 1. Czas trwania terapii, dla ka¿dego dziecka z obwodowym uszkodzeniem nerwu twarzowego w poszczególnych grupach
Fig. 1. Duration of the therapy for each child with peripheral facial nerve damage in particular groups
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
Odnotowano z³y stan sprawnoœci miêœni w pierwszym
badaniu w poszczególnych grupach, wyra¿ony w œrednich
wartoœciach punktowych: dla grupy 1 – 4,2; grupy 2 – 4,8
i najlepszy wynik dla grupy 3 – 6,2 (Ryc. 2).
WYNIKI
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Kiebzak W. i wsp., Fizjoterapia w uszkodzeniach nerwu twarzowego u dzieci
24
ibu
-d
istr
eo
bec tego mo¿e byæ przeciwwskazane u osób z uszkodzeniami nerwu twarzowego [18].
Prowadzone obserwacje procesu leczenia omawianych
dzieci, wskazuj¹ na koniecznoœæ obecnoœci psychologa w zespole terapeutycznym. Jako wa¿ny argument w tym stwierdzeniu uwa¿amy fakt, ¿e omawiane schorzenie dotyczy
przede wszystkim dziewcz¹t w wieku dojrzewania.
WNIOSKI
1. Odruchowe formy terapii metod¹ Vojty, PNF i Castillo-Morales'a stanowi¹ bardzo skuteczn¹ i alternatywn¹
formê leczenia usprawniaj¹cego w obwodowych uszkodzeniach nerwu twarzowego.
2. Skutecznoœæ zabiegów elektrostymulacji okaza³a siê
na tyle ma³a, ze w¹tpliwa jest zasadnoœæ stosowania
tych form terapii w usprawnianiu obwodowych pora¿eñ
nerwu twarzowego.
PIŒMIENNICTWO
1. Latkowski B, Prusiñski A. Uszkodzenia nerwu twarzowego. Warszawa; PZWL: 1983, 52.
2. Cytowicz-Karpi³owska W. Ocena postêpowania usprawniaj¹cego w obwodowym uszkodzeniu nerwu twarzowego u dzieci.
Postêpy Rehabilitacji 1988; 1: 65.
3. Grochmal S, Hoszowska-Owczarek A. Usprawnianie chorych z uszkodzeniami obwodowego uk³adu nerwowego. Uszkodzenia
nerwu twarzowego. W: Grochmal S, Zieliñska-Charszewska S. Rehabilitacja w chorobach uk³adu nerwowego. Warszawa PZWL;
1986: 187.
4. Zappia J et all. Facial nerve paresis as the presenting symptom of Leukemia. Int J Pediatr Otorinolaryngol 1990; 19: 259.
5. Miszke A, Kotowiecki E. Metody elektrodiagnostyczne w obwodowym pora¿eniu nerwu twarzowego. Otolaryng Pol 1971; 5: 573.
6. Orobello P. Congenital and Acquired facial nerve pyrolysti in children. Otolaryng Clin North Am 1991; 24(3); 647
7. Czachorowska M, Czochañska J. Choroby zakaŸne uk³adu nerwowego. W: Czochañska J. Neurologia Dzieciêca. Warszawa
PZWL; 1990: 568.
8. Rochkind S et all. Peripheral nerves and brachial plexus injuries: results of surgery and/or low level laser therapy. Laser Therapy 1994; 6: 53.
-
Th
is c
op
y is
-
for
pe
rs
on
al
us
tak¿e zmniejsza degeneracjê miêœni. Pozwala to na realizacjê celu kompleksowej rehabilitacji, jakim jest utrzymanie
zadowalaj¹cego stanu miêœni do czasu ich reinerwacji.
Wyniki naszych badañ wskazuj¹, ¿e metody fizjoterapeutyczne oparte na stymulacji prioprioceptywnej w obwodowych pora¿eniach nerwu twarzowego u dzieci s¹ korzystne, daj¹ szybk¹ i p³ynn¹ poprawê, a czas efektywnego
leczenia w naszych badaniach wyniós³ 22,9 dnia. Mog¹
one konkurowaæ z innymi metodami stymulacji rozpowszechnianymi dziœ np. przy zastosowaniu lasera – czas
efektywnego leczenia w naszych badaniach wyniós³ 33,4
dnia. Trzecia, zastosowana w naszych badaniach, metoda
elektrostymulacji da³a oczekiwane efekty po najd³u¿szym
okresie jej stosowania – 41,7 dnia, by³a zatem metod¹ mniej
przydatn¹, co wynika równie¿ z doœwiadczeñ Denglera [14].
Kilka badañ na zwierzêtach wskazuje, ¿e stosowanie
elektrycznej stymulacji zaburza proces reinerwacji [17] i wo-
nly
Ryc. 2. Analiza efektywnoœci metod leczenia w uszkodzeniach nerwu marzonego
Fig. 2. Effectiveness analisis for particular therapeutie methods in facial nerve damage
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
tio
np
roh
ibit
ed
.
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Kiebzak W. i wsp., Fizjoterapia w uszkodzeniach nerwu twarzowego u dzieci
25
tio
np
roh
ibit
ed
.
9. Zuchowicz M, Kamraj-Mazurkiewicz K. Ró¿nicowanie obwodowego i oœrodkowego pora¿enia nerwu twarzowego u dzieci.
Neur Neurochir Pol 1972; 1: 59.
10. Pietruski J. Przedmiotowa ocena ewolucji I stopnia pora¿enia nerwu twarzowego. Neur Neurochir Pol 1973; 5: 559.
11. Vojta V. Die Zerebralen Bewegungsstogen im Saulingsalter. Ferdinand Enke Verlag Stuttgard 1988: 136.
12. Castillo Morales R. Neuromotorische Entwicklungstherapie durch Frühzeitige Stimulierung von motorischen Punkten. Documenta Pediatrica. Hansisches Verlagskontrol Lübeck 1985; 9: 58
13. Jakimowicz W. Uszkodzenia nerwów czaszkowych. W: Neurologia kliniczna w zarysie. Jakimowicz W., Warszawa: PZWL;
1987, 161.
14. Dengler R. Verletzungen peripheren Nerven. W: Jahrbuch der Neurologie. Biermar Verlag 1988; 131.
15. Midamba ED, Haanaes HR. Low reactive level 830 nm GaAlAs diode laser therapy /LLLT/ successfully accelerates regeneration of peripheral nerves in human. Laser Therapy J Wiley Sons Ltd. Chichester, England. 1993; 5: 125.
16. Bork CE, Snyder-Makler L. Effect of Hellium-Neon laser irradiation on pheripheral sensory nerve latency. J Am Phys Ther Assoc
1988; 68: 223.
17. Cohan CS, Kater SB. Suppression of neurite elongation and growth cone motiliti by electrical actiwity. Scien., 1986; 232: 16381640.
18. Diels JH. New concepts in nonsurgical facial nerve rehabilitation. Adv Otolar Head neck Surg 1995; 9: 298-315.
-
Th
is c
op
y is
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
for
pe
rs
on
al
us
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
eo
nly
-d
istr
ibu
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
This copy is for personal use only - distribution prohibited.
-
Kiebzak W. i wsp., Fizjoterapia w uszkodzeniach nerwu twarzowego u dzieci
26