Gospodarstwo rolne jako producent i konsument

Konferencje
Samowystarczalne gospodarstwo rolne
Targi GRENPOWER – MTP oraz miesięcznik Czyta Energia
Poznań, 11 maja 2016 r.
Gospodarstwo rolne jako
producent i konsument energii
Grzegorz Wiśniewski
Instytut Energetyki Odnawialnej
[email protected]
www.ieo.pl
Zużycie energii w rolnictwie
Polskie rolnictwo zużywa ok. 6% energii
finalnej (średnio na świecie i w UE jest to 3%), w
tym:
–
–
–
–
węgiel
gaz ziemny i płynny
paliwa ciekłe i biomasa
energia elektryczna
-ponad 40%
-poniżej 3%
-ponad 50%
-poniżej 4%
 wykorzystanie energii elektrycznej z OZE w polskim
rolnictwie powinna być znacznie większe; jest znikome z
uwagi na koszty i nieefektywne, niekorzystne dla rolników,
regulacje prawne
www.ieo.pl
Zużycie energii w rolnictwie
• Uważany za niski udział rolnictwa w zużyciu energii w Polsce prowadzą
do marginalizowania energetyki rolniczej i podporządkowania jej
energetyce zawodowej, bez uwzględnienia, że :
– 6% energii zużywanej w rolnictwie służy 40% ludności wiejskiej,
– koszty i jakość energii w rolnictwie przekładają się na koszty wszystkich
gospodarstw domowych w Polsce,
 W energetyce rolnik to płatnik i tani dostawca biomasy, a nie
klient/prosument
• Tymczasem w UE rolnik jest użytkownikiem i producentem energii z OZE:
– rolnictwo, bazując na areałach ziemi uprawnej i powierzchniach dachów
produkuje wielokrotnie więcej energii z OZE niż samo zużywa
– DG AGRI mówi o potrzebie 5-krotnego wzrostu i produkcji energii z OZE w
gospodarstwach rolnych w latach w 2008-2020
– rolnicy w UE wnoszą największy wkład w realizację unijnych celów
związanych z OZE (początkowo dzięki energetyce wiatrowej, obecnie
słonecznej)
– np. w Niemczech rolnicy to 24 % wszystkich inwestorów w fotowoltaice
www.ieo.pl
Trendy zużycia energii elektrycznej w Polsce
Dysproporcje: Miasto Wieś- Rolnictwo.
Źródło: baza danych GUS, oprac. IEO
W latach w 2012 roku roczne zużycie energii elektrycznej na osobę
w gospodarstwie rolnym -2750 kWh (w mieście 1700 kWh) i wzrosło o
50% w porównaniu z 2009 r. (w miastach nastąpił spadek)
www.ieo.pl
Energia elektryczna barierą rozwoju w
rolnictwie i poprawy warunków życia na
polskiej wsi
www.ieo.pl
Koszt energii w produkcji rolnej
obniżają konkurencyjność polskiego
rolnictwa
Udział kosztów energii w
towarowej produkcji rolnej
2007
<=6
6- <=8
8-<=10
10-<=12
>12
Źródło: Eurostat, opr. IEO
www.ieo.pl
Podsumowanie wyników rocznego
monitoringu zużycia energii elektrycznej
w gospodarstwach rolnych – projekt OZERISE
Zużycie energii (kWh/rok)
Zużycie energii elektrycznej na potrzeby
produkcyjne i bytowe
przez wybrane typy gospodarstw rolnych
60 000
50 000
40 000
30 000
20 000
10 000
-
Źródło: IEO, projekt OZERISE
www.ieo.pl
Drogie taryfy „C” dla rolników
Różnice w kosztach energii elektrycznej gospodarstwa rolnego za okres 2 m-cy [PLN]
w zależności od tego czy rolnik może korzystać z taryfy „G” (dla gosp. domowych)
czy też rolnik musi korzystać z grupy taryfowej „C” (dla przedsiębiorców)
Źródło: IEO, projekt OZERISE
www.ieo.pl
Jak najlepiej energetycznie wykorzystać
(waloryzować)
rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce?
Możliwości generacji (gęstość) energii z OZE z hektara ziemi rolnej
TJ/km2
Promieniowanie
słoneczne
Ciepło z kolektorów
słonecznych
Energia elektryczna z
systemu
fotowoltaicznego
Energia elektryczna z
farmy wiatrowej
GJ/ha
MWh/ha
Założenia
na powierzchnię
poziomą
3 600
36 000
10 000
1 440
14 400
4 000
sprawność 35%
3 600
1 000
sprawność 10%
70
700
194
Biomasa
19
190
53
1000 ton s.m. /km2,
Wo=19 GJ/t
Bioetanol
6
55
15
0,25 l/kg biomasy,
Wo=22 MJ/litr
360
8 MW/km2,
CF=2400 h
Źródło: szacunki IEO
Uwaga: tabela ma charakter porównawczy. Dla uproszczenia przyjęto, że kolektory słoneczne i moduły fotowoltaiczne są
zamontowane w położeniu horyzontalnym na całym umownym areale. W praktyce te przetworniki energii są montowane pod kątem
do poziomu, który zwiększa sprawność , ale zmniejsza to efektywną powierzchnie z uwagi na zacienienie i konieczność zapewnienia
przejść dla obsługi (co z kolei zmniejsza sprawność z 1 ha powierzchni rolnej). Uproszczenia te jednak nie zmieniają proporcji w ocenie
gęstości energii możliwej do pozyskania z ha
www.ieo.pl
Jak najlepiej energetycznie wykorzystać
(waloryzować)
rolniczą przestrzeń produkcyjną w Polsce?
Produktywność różnych form generacji energii z hektara ziemi
rolnej- produkcja energii w gospodarstwie
Gęstość
Cena nośnika Produktywność
energii [GJ/ha] energii [zł/GJ]
[zł/ha]
Ciepło z kolektorów słonecznych
Energia elektryczna z systemu
fotowoltaicznego
Energia elektryczna z farmy
wiatrowej
Biomasa
Założenia
porównawczo przyjęto cenę
ciepła z kotła węglowego
36 000
30
1 080 000
3 600
139
500 400
przejęto 500 zł/MWh
700
139
97 300
przejęto 500 zł/MWh
190
25
4 750
najwyższa cena biomasy
energetycznej
Źródło: szacunki IEO




Największa produktywność daje wytwarzanie ciepła z kolektorów słonecznych, ale rolnik sam nie może zużyć
ciepła ponad własne zapotrzebowanie, a przy braku infrastruktury nie może sprzedać nadwyżek
Energia słoneczna przetworzona na energie elektryczna zapewnia największe produktywność (patrz uwagi na
poprzednim slajdzie) .
W przypadku elektrownia wiatrowych obecnie w rolnik jest wydzierżawiającym, a nie producentem energii
Najgorszą produkcyjności ziemi daje uprawa biomasy energetycznej, nawet bez uwzględnienia (odjęcia)
bezpośrednich nakładów energii na produkcje i przetwarzanie biomasy). Jest to produktywność niż z typowych
upraw rolniczych (tzw. standardowa produkcja) która wg GUS w 2010 roku wynosiła 6 tys. zł/ha
www.ieo.pl
Jak przejść od centralnej elektrowni
do lokalnego wykorzystania OZE w
rolnictwie?
• Zmiana paradygmatu w energetyce jest możliwa w efekcie:
•
– uwzględnienia potencjału i waloryzacji ziemi rolnej w wykorzystaniu OZE,
– dowartościowania rolnika jako aktywnego klienta (prosumenta) na rynku energii,
– nadania rolnikowi prawa do wytwarzania energii i swobodnego dysponowania
(na potrzeby własne, na sprzedaż do sieci).
W kształtowaniu modelu energetyki i rolnictwa trzeba uwzględnić możliwość odejścia
UE od WPR na rzecz polityki rozwoju OZE i ekologicznej jako odpowiedzi na
wyzwania klimatyczne, migracyjne, terrorystyczne…
 Synergia konkurencyjnego i innowacyjnego rolnictwa, nowoczesnych OZE
i tracącej konkurencyjność krajowej energetyki to:
 sposób na podniesienie dochodowości, wartości i konkurencyjności gospodarstw
 szansa dla Polski (rozwój rolnictwa, modernizacja energetyki, poprawa spójności)
 Propozycja => sprawdzony instrument prawny do modernizacji energetyki i
rozwijania OZE w oparciu o potencjał rodzinnych gospodarstw rolnych to
„taryfy gwarantowane” na energię dostarczaną do sieci z małych instalacji
 Propozycja noweli ustawy o OZE z 5-5-2016 wykreśla „taryfy gwarantowane”, a to może
wykluczyć rolników z rynku prosumenckiego
www.ieo.pl
Rolnicy
i ich znaczenie dla gospodarki
a inne sektory
Zyska (+)
czy
straci (-)
Beneficjanci (+) i przegrani (-) proponowanych zmian w ustawie o OZE
-
+
+
miesięczne
udział w
zatrudnienie wynagrodzenie
Sektor
eksporcie
brutto
tys. etatów
tys. zł
%
rolnictwo
1 940
2,5
przetwórstwo
13,0
360
3,3
żywności
przemysł
310
3,0
11,0
drzewny
górnictwo
140
7,0
0,5
energetyka
120
6,5
0,3
leśnictwo
50
4,8
-
Źródło: http://odnawialny.blogspot.com/2016/05/czy-projekt-nowelizacji-ustawy-o-oze.html
www.ieo.pl
Rekomendacje programowe
Oprócz dobrych regulacji potrzebne są:

rządowy program rozwoju wykorzystania OZE w rolnictwie jako elementu
opracowywanego w ministerstwie rolnictwa „Paktu dla obszarów wiejskich”,
jak i strukturalnego wpisania tego programu w rządowy „Plan na rzecz
odpowiedzialnego rozwoju”,

wpisanie ww. programu, wraz z oceną potrzeb energetycznych rolnictwa i
uwzględnieniem różnic regionalnych (w tym obszarów peryferyjnych) do
nowej polityki energetycznej państwa, która do tej pory konsekwentnie
pomijała energetykę rolnictwa,

zapewnienie środków gminom wiejskim na rozwój lokalnych wiejskich
mikrosieci OZE i klastrów łączących rolników i sektor przetwórstwa rolnospożywczego w większe systemy zarządzania energią, które mogłyby wtedy w
układzie partnerskim współpracować z energetyką zawodową

zmiany w systemie aplikowania rolników o dofinansowanie z RPO projektów
OZE nie wspieranych taryfami gwarantowali FiT (np. budowa źródeł ciepła,
lub systemów wyspowych – poza siecią energetyczną), tak aby wsparcie było
możliwe w formie dotacji w ramach regionalnej pomocy inwestycyjnej (a nie
– jak obecnie - w ramach niefunkcjonalnej, zbyt niskiej pomocy zwrotnej w
www.ieo.pl
formie de minimis).