ROLA STOLICY APOSTOLSKIEJ W

R O C ZN IK I
NAUK
T o m IX , z e s z y t 2
PRAW NYCH
-
1999
SYLW ESTER K ASPRZAK SV D
L u b lin
R O L A ST O L IC Y A P O S T O L S K IE J
W P O S Ł A N N IC T W IE M IS Y JN Y M K O Ś C IO Ł A
„Jak nigdy dotąd, Kościół m a dzisiaj m ożliwość niesienia Ewangelii, św ia­
dectwem i słowem, do wszystkich ludzi i do wszystkich narodów. W idzę świt
nowej epoki misyjnej
Jan Paweł II, kończąc sw oją encyklikę misyjną, w ypow iedział wyżej u m ie­
szczone słowa, które są zarazem jego nauczaniem o misjach jako B iskupa
Rzymu, jako najwyższego prawodawcy, a także jako czynnego głosiciela
Słowa Bożego. Zagadnienie, jakie teraz podejm ujem y, będzie p ró b ą ujęcia
organizacji misyjnej działalności Kościoła w całej jego strukturze hierarchicz­
nej począwszy od papieża, Stolicy Apostolskiej, Kongregacji, Rad Papieskich
i Papieskich Dzieł M isyjnych, Konferencji Biskupich, a skończyw szy na
odpowiedzialności misyjnej biskupów, kapłanów i zakonników , a także w ier­
nych świeckich.
W tym m omencie naszych wstępnych rozw ażań zdefiniujem y sam o pojęcie
„Stolica Apostolska”, a następnie w skażem y jak a jest jej rola w m isyjnym
posłannictwie Kościoła katolickiego. M ówiąc o Kościele katolickim trzeba
mieć na uwadze to, że do Kościoła katolickiego należą również Katolickie
Kościoły Wschodnie, które obecnie m ają swój własny kodeks prawa k ano ­
nicznego, dlatego też istnieje potrzeba, by to zasygnalizować, a także zająć
się ukazaniem prawa Katolickich Kościołów W schodnich w zakresie nas inte­
resującym. W późniejszych uwagach zajm iem y się aspektem misyjnym K ato li­
ckich Kościołów W schodnich.
1J a n
P a w e ł II, R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 9 2 , [w:] J a n
K raków 1996, s. 460.
P a w e ł II, E n c y k l i k i ,
Przez Stolicę A postolską lub Stolicę Św iętą (Sedes Apostoiica) rozumie się
w kodeksie prawa kanonicznego nie tylko Biskupa Rzymu, lecz także - o ile
nie wynika co innego z natury rzeczy lub z kontekstu - Sekretariat Stanu,
Radę Publicznych Spraw Kościoła, jak również inne instytucje Kurii Rzym■y
skiej . T ak jest to przedstaw ione w kodeksie prawa kanonicznego w kanonie
361, ale obecnie nie istnieje już R ada Publicznych Spraw Kościoła, gdyż na
podstaw ie konstytucji apostolskiej Pastor bonus w 1988 roku została prze­
kształcona w d rugą sekcję Sekretariatu Stanu i nosi nazwę Sekcji Kontaktów
z Państwam i. Sekcja druga Sekretariatu Stanu, mówiąc najogólniej, zajmuje
się m iędzynarodow ą działalnością Stolicy Świętej, utrzymując stosunki
z obcym i państwami i organizacjam i m iędzynarodowym i. A Sekcja Spraw
O gólnych zajmuje się tym, co dotyczy codziennego posługiwania Ojca Świę­
tego, zarówno w jego stosunkach z Kościołem powszechnym, jak i z poszcze­
gólnym i urzędami kurialnym i3. W łaśnie ze względu na autorytet papieski
Kurii Rzymskiej przysługuje jej m iano Stolicy Apostolskiej. W imieniu papie­
ża i jego po w ag ą załatwia ona sprawy Kościołów pełniących swą misję w
świecie. Kuria R zym ska, jako centralny urząd Kościoła, obejmuje ogół osób
i instytucji, którymi posługuje się papież jako Biskup Rzymu w zarządzaniu
całym Kościołem. Chodzi nam jed ynie o to, by wskazać rolę Stolicy Apostol­
skiej, a nie o cały wykład na tem at jej struktury organizacyjnej.
Pod zarząd Kurii R zym skiej, dla praw idłow ego realizowania działalności
m isyjnej Kościoła, podlega K ongregacja Ew angelizow ania Narodów, K ongre­
gacja dla K ościołów W schodnich i Papieskie R ady4, do których należą:
1. Pontificium C onsilium ad Unitatem Christianorum Fovendam; 2. Pontificium Consilium pro Dialogo inter Religiones; 3. Pontificium Consilium pro
Cultura, jak również Papieskie Dzieła Misyjne, które bezpośrednio podlegają
K ongregacji Ew angelizow ania Narodów. W kolejnych punktach obecnego
opracow ania dokonam y om ów ienia podjętych zagadnień. Stolica Apostolska
jako osoba m oralna5 w kościelnym porządku prawnym jest odpowiedzialna
2 K o d e k s P rawa K a n o n i c z n e g o , kan. 36 1; por. T. P a w 1 u k, P r a w o k a n o n i c z n e w e d łu g
k o d e k s u J a n a P a w ł a II, t. II, O lszty n 1986, s. 136; por. J. K r u k o w s k i ,
Adm inistracja
ir K o ś c i e l e , Lublin 1985, s. 165 n.; por. E. S z t a f r o w s k i, K u r i a R z y m s k a , W ars za w a
1981, s. 1 10 -149.
3 „ B iu le t y n K A P ', nr 1 7 ( 3 2 0 ), s. 30.
4 A d a J o a n n i s P a u l i P P . / / , C o n s t i t u t i o A p o s t o i i c a d e R o m a n a C u ria (O re form ie Kurii
R z y m s k i e j ) , A A S 8 0 ( 1 9 8 8 ) , nr 7, s. 8 9 5 i 9 0 2 , 903; por. Z. G r o c h o 1 e w s k i. R e fo r m a
K u r i i R z y m s k i e j , W a ty k a n 1 989.
5 K P K , kan. 113 § 1 m ó w i , że: „ K o ś c ió ł k a tolick i i S to lica A p o s t o l s k a są o so b a m i m oral­
n y m i z s a m e g o u st a n o w ie n ia B o ż e g o ”; por. J. O k o 1 o, The H o l y See: A M o r a ! P e r s o n the
za ew angelizację narodów. Ta działalność Kościoła, której przewodniczy
Stolica Apostolska, jest podejm ow ana przez wszystkich członków Ludu B o że­
go. Aby lepiej zrozumieć rolę Stolicy Apostolskiej w organizacji działalności
misyjnej Kościoła, należy wskazać czym jest w swej istocie Stolica A p osto l­
ska. Funkcjonowanie Stolicy Apostolskiej m ożna przedstawić w potrójnym
ujęciu, a mianowicie: 1. Papież z jego urzędem pełni władzę B iskupa R z y m ­
skiego nad całym Kościołem. W ystępuje jako głowa Kościoła katolickiego i
zarządca Stolicy św. Piotra (następca św. Piotra). 2. Papież razem z K urią
Rzymską, która ogniskuje wokół siebie dykasterie rzym skie i instytucje koś­
cielne. 3. Duchowa organizacja urzędu papieskiego. Chodzi tu o aspekt m o ­
ralny osoby prawnej, ja k ą jest Stolica A postolska6.
W tych trzech aspektach ujęcia rzeczywistości władzy najwyższej Kościoła
dokonuje się ścisła współpraca na różnych płaszczyznach działalności K o ś ­
cioła katolickiego, również na płaszczyźnie ew angelizacji narodów, w której
to działalności biorą udział: papież, kongregacja, Kościoły partykularne i
Papieskie Dzieła Misyjne, które szczegółowo om ów im y. Dostrzegam y, że tej
harmonijnej współpracy różnych urzędów Stolicy Apostolskiej przew odniczy
papież, Biskup Rzymu, jako osoba moralna. O roli następcy św. Piotra p o ­
ucza nas przesłanie Soboru W atykańskiego II w dekrecie m isyjnym A d gerttes, gdzie jest mowa o misyjnej odpow iedzialności za Kościół i jego ro z­
powszechnianie w świecie, za co na pierw szym m iejscu odpowiedzialni są
wszyscy biskupi wraz z papieżem; także dekret o pasterskich zadaniach bis­
kupów Christus Dominus wskazuje na ścisłą w spółpracę Biskupa R zym u z
Kolegium we wspom nianym zadaniu7.
Kodeks Prawa Kanonicznego bardzo wyraźnie i jednoznacznie mówi:
„Najwyższe kierownictwo oraz koordynacja poczynań i działań, związanych
z dziełem misyjnym i współpracą misjonarską, należy do Biskupa R zy m sk ie­
go oraz Kolegium biskupów ” 8. W ażnym akcentem ukazującym rolę Stolicy
J u rid icu I N a t u r ę o f the I l o l y S ec in the L ig h t o f the P r e s e m C o d e o f C a n o n L a w , R o m a 1990,
s. 1 2 1 -12 7.
6 Z ob . O k o ł o ,
The I l o l y See, s. 1 5 1 - 1 5 5 .
7 Z o b . D M 38 (Pod k i e r o w n i c t w e m Piotra); D B 4. 8, 9, 10 (na temat m i ę d z y in n ym i B isk up R z y m u i biskupi, Kuria R zy m sk a); por. J. D y d u c h, P r a w n y a s p e k t m i s y j n e j d z i a ł a l ­
n o ś c i L u du B o ż e g o , „A n a lecta C r a c o v i e n s i a ” , 1 9 ( 1 9 8 7 ), s. 4 0 9 - 4 1 1 . 4 1 2 .
8 K PK, kan. 7 8 2 § 1: por. D y d u c h ,
art. cyt., s. 412; por. E. S z t a f r o w s k i ,
P r a w o k a n o n i c z n e w o k r e s i e o d n o w y s o b o r o w e j , t. I, W a r s z a w a 1976, s. 5 3 6 i 537; por. I n ­
s tr u k cja K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w u s t a l a j ą c a p e w n e z a s a d y i n o r m y d o t y c z ą c e
s t o s u n k ó w m i ę d z y o r d y n a r i u s z a m i m i e j s c a a i n s t y t u t a m i m i s y j n y m i , A A S 6 1 ( 1 9 6 9 ) , s. 2 8 1 - 2 8 7 ,
nr 2 5 6 0 / 5 i 2 5 7 2 / 13a, tłum. E. S zta fro w s k i.
A postolskiej w prow adzeniu działalności misyjnej przez Kościół wobec świata
jest to, że w spom niana działalność Kościoła jest prowadzona jedynie na tere­
nach m isyjnych uznanych przez Stolicę A postolską9. Wyraża to również ko­
deks Katolickich K ościołów W schodnich w kan. 594, mówiąc że misyjnymi
są te terytoria, które Stolica A postolska za takie u z n a 10. Ustawodawstwo
posoborowe, wierne ideom Soboru W atykańskiego II, powołało nowy organ
o charakterze kolegialnym , zw any Synodem b is k u p ó w " . Synod biskupów,
będący niejako reprezentantem Kolegium biskupów, został wezwany przez
Sobór do podjęcia spraw misyjnych: „Niech synod biskupów uwzględni wśród
spraw o ogólnym znaczeniu w szczególny sposób sprawę działalności m isyj­
nej, jako najw ażniejszego zadania K ościoła” 12.
W myśl tego, co zostało pow iedziane w powyższych uwagach, trzeba
stwierdzić, że rola Stolicy Apostolskiej w organizacji działalności misyjnej
jest ogrom na. W łaśnie Stolica Apostolska jest ośrodkiem jedności personalnej
w inicjatywach m isyjnych, a także czynnikiem najwyższej władzy skierowanej
na skuteczną w spółpracę m isyjną w całym Kościele powszechnym i we
wszystkich Kościołach partykularnych.
I.
K O N G R EG A C JA EW A N G E L IZ O W A N IA N A R O D Ó W
I K O N G R E G A C JA K O ŚC IO Ł Ó W W SC H O D N IC H
E w angelizacja świata, jako naczelne zadanie Kościoła katolickiego, skiero­
wana jest do ludów i narodów , które nie znają Chrystusa i nie przyjęły je ­
szcze chrztu. S kierow ana jest ona również do wspólnot kościelnych, gdzie nie
ma jeszcze organizacji eklezjalnej, zwłaszcza na terenach misyjnych, które
jednak zostały uznane przez Stolicę Apostolską. „Za ewangelizację narodów
jest odpow iedzialna Stolica Apostolska, która działa poprzez specjalną dykasterię Kurii rzymskiej, a m ianow icie przez Kongregację Ewangelizowania
Narodów. W spom niana dykasteria dawniej nosiła nazwę Kongregacja Rozkrzew iania W iary” 13.
9 Zob. D y d u c h ,
art. cyt., s. 4 1 0 .
10 C o d e x C a n o n u m E c c l e s i a r u m O r ie n t a l i u m , T y p i s P o ly g l o t t is Vatica nis 1990, kan. 594:
„Territoria m i s s i o n u m sunt, q uae S e d e s A p o s t ó l i c a ut talia a g n o v i t ”.
" P a u l i
s. 7 5 5 - 8 0 0 .
P P VI, M otu proprio A p o s t ó l i c a S o U i c i t u d o , 15 IX 1965, A A S 5 7 ( 1 9 6 5 ) ,
12 Dek ret m i s y j n y A d g e n t e s , nr 31.
13 Z o b . E. S z t a f r o w s k i , P r a w o k a n o n i c z n e w o k r e s i e o d n o w y s o b o r o w e j , t. I. W ar­
W związku z kolegialnością podkreśla się dzisiaj, że również poszczególni
biskupi powinni z jak najw iększą gorliw ością w spółpracow ać ze Stolicą A p o ­
stolską w ewangelizowaniu narodów. O becnie zajm iem y się om ówieniem
Kongregacji Rozkrzewiania Wiary, jej struktury, krótkiej historii, a także
celów i zadań, jakie stawia przed nią Stolica Apostolska i o których m ów ią
dokumenty Kościoła. Kongregacja E w angelizow ania Narodów, czyli R ozkrze­
wiania Wiary (Congregatio pro Gentium E vangelizatione seu de P ropaganda
Fide) jest ściśle związana z działalnością m isyjną Kościoła. M ówiąc o p odej­
mowaniu wysiłków, zmierzających do pow ołania centralnego organu dla
spraw misji katolickich, trzeba wspom nieć dzieło karmelity Tom asza od Je z u ­
sa pt. De procuranda salute omnium g e n tiu m , opublikow ane w 1613 roku.
W tym właśnie opracowaniu autor naszkicow ał strukturę i zadania przyszłej
Kongregacji Rozkrzewiania W ia r y 14. K ongregacja ta jest dykasterią Kurii
rzymskiej, powstałą ok. pierwszej połow y XVII wieku. Czasy, w których
dojrzewała idea przyszłej kongregacji misyjnej, charakteryzow ały się wielkim
dynam izm em misyjnym. M ożna się o tym przekonać z historii misji. Dla
misji katolickich otwierały się wówczas podw oje Chin i Dalekiego W schodu.
W Ameryce Łacińskiej Hiszpanie i Portugalczycy posiadali przywilej patro na­
tu, na mocy którego ewangelizowali tam tejszą ludność. Nowe tereny m isyjne
znajdowały się także wzdłuż zachodnich w ybrzeży Afryki. Nie ulega w ątpli­
wości, że otwierające się nowe perspektyw y pracy misyjnej nie pozostaw ały
bez wpływu na pobudzenie ducha m isyjnego. W raz z tym zjawiskiem zaczęła
się zarysowywać coraz pilniejsza potrzeba instytucji kościelnej, której zada­
niem byłoby koordynowanie całej działalności misyjnej, grom adzenie środków
materialnych oraz pomoc w zaspokajaniu najbardziej koniecznych potrzeb,
które z dnia na dzień pojawiały się na terenach prow adzonych misji. D od at­
kowym czynnikiem przem awiającym za pow staniem takiej instytucji były
nasilające się z czasem trudności zw iązane z patronatem, w ykorzystyw anie
działalności misyjnej do celów ekspansji kolonialnej oraz dotkliwy brak for­
macji kleru tubylczego, czyli rodzimego, na terenie m is y jn y m 15. Trzeba
sz a w a 1976, s. 5 3 6 - 5 3 7 ; por. D M 29, 28 ( o g ó l n a o rg a n iza cja i rola K o n g reg a cji E w a n g e l i z o w a ­
nia N a ro d ó w ).
14 „Annuario P o ntific io " , Librería Editrice V a t ic a n a 1998, s. 1205 (skład o s o b o w y K o n g r e ­
gacji E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w . Prefe kt Kard. J ó z e f T o m k o , a tak że s. 1840: w tym m ie js c u
u m i e s z c z o n o historię i zadania tej K ongregacji); z o b . S z t a f r o w s k i ,
Kuria R zym ska,
s. 151.
Z o b . T. W o j d a. K o n g r e g a c j a ds. E w a n g e l i z a c j i N a r o d ó w , K u r i a R z y m s k a , „ L 'O s s e r vatore Ro m a n o", 1993, nr 8 -9 . s. 5 2 - 5 3 .
przyznać, że K ongregacja Ew angelizow ania Narodów, jako centralny organ
rozciągający swoje zw ierzchnictwo nad zadaniem ewangelizacyjnym Kościoła
katolickiego w świecie, została pow ołana stosunkowo późno.
Próbę utworzenia wspom nianej Kongregacji podejm owali papieże Pius V
(1566-1572), Grzegorz XIII (1572-1585), Klem ens VIII (1592-1598). Po kilku
próbach kolejnych papieży proces jej powstawania doprowadził do końca i
utworzył ją, w Uroczystość O bjaw ienia Pańskiego, w dniu 22 VI 162216,
dopiero papież G rzegorz XV na m ocy bulli Incrutabili divinae Providentiae
arcano jak o centralny i naczelny organ misyjny i erygował ją jako Radę Rozkrzew iania Chrześcijańskiego Im ienia („Sacrum Consilium Christiano Nomini
P ro pag a ndo ”) 17. Inaczej m ożna j ą nazwać „Congregado de Propaganda
F id e” (K ongregacja R ozkrzew iania Wiary). Nowej kongregacji papież wyzna­
czył podwójny cel: szerzenie wiary, głoszenie Ewangelii i nauki katolickiej
na terenach m isyjnych oraz troskę o doprowadzenie do jedności z Kościołem
praw osław nym i protestanckim. „Propaganda F ide”, będąc podobnie jak
w szystkie inne dykasterie narzędziem w ręku papieża, miała ułatwić zarządza­
nie Kościołem , zw łaszcza na terenach objętych misjami. Z tej racji Grzegorz
XV nadał kongregacji cały szereg szczególnych przywilejów, a mianowicie
zapewnił odpow iednią osobowość pra w n ą i środki do utrzymania oraz udzielił
jej pełnej i nieograniczonej władzy nad przeogrom ną już wtedy aktywnością
m isyjną Kościoła. Now o pow stała kongregacja rozpoczęła swoją pracę od
naw iązyw ania ścisłych i regularnych kontaktów z nuncjuszami, biskupami,
przełożonym i generalnym i instytutów zakonnych oraz wieloma innymi osoba­
mi, które uczestniczą w pracach m isyjnych. Na podstawie zebranego materia­
łu i informacji o rzeczyw istym obrazie misji oraz różnych sugestii, doświad­
czeń i przem yśleń wielu ludzi, a zwłaszcza jej pierwszego, pełnego dynam iz­
mu sekretarza, Francesco Ingoli, zostały opracowane liczne dekrety i instruk­
cje, których zasadniczy charakter ilustrują następujące decyzje: a) Całkowite
oderw anie działalności misyjnej od kolonializmu; b) Odsunięcie misjonarzy
od polityki i handlu; c) W prow adzenie odpowiedniej formacji duchowej i in­
telektualnej dla misjonarzy; d) R ozwijanie formacji kleru rodzimego; e) D o­
stosowanie pracy misyjnej do kultury i zw yczajów terenu m isy jnego18. R oz­
porządzenia te m iały w ielką wagę, w wielu przypadkach bowiem oczyszczały
m isje i działalność Kościoła na tym polu z krzyw dzących podejrzeń, uw ypu­
16 Z o b . P a w 1 u k, dz. cy t., s. 1 5 0 - 1 5 2 .
17 Z o b . E. S z t a f r o w s k i ,
W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a »■ p a s t e r s k i m p o s ł u g i w a n i u ,
W a r s z a w a 1979, s. 183.
18 Z o b . W o j d a ,
art. cyt., s. 52.
klając ich wymiar duchowo-religijny, oraz nakreślały jasny program pracy
misyjnej zarówno kongregacji, jak i sam ych misjonarzy. Na dowód swojej
troski o rozwój misji kongregacja już od pierw szych lat swojego istnienia
i funkcjonowania zajęła się także organizow aniem kolegium misyjnego, któ ­
rego zadaniem miała być formacja kleru przygotow ującego się do pracy m i­
syjnej. W roku 1626 papież Urban VIII dokonał inauguracji kolegium m isyj­
nego, zwanego powszechnie „Collegio U rb an o” , i przyjął pierwszych d w u n a s­
tu studentów. Trzysta lat później, w roku 1926, „Collegio U rb ano ” otrzym ało
now ą siedzibę na wzgórzu Janikulum.
Od pontyfikatu Piusa IX aż do 1917 roku była z nią złączona K ongregacja
zajm ująca się sprawami Kościołów W schodnich. W kodeksie z 1917 roku
została utrzym ana nazwa: Congregatio de P ropaganda F id e 19. O b e cn ą jej
nazwę usankcjonowała Konstytucja apostolska Paw ła VI Regim ini Ecclesiae
Universae z 1967 roku, która jednocześnie dokonała reform y Kurii R zy m ­
skiej. Paweł VI nadał jej pełniejszą nazw ę i dzisiaj ta kongregacja odnosi się
do ewangelizacji n arodów 20.
K ongregacją Ewangelizowania N arodów kieruje K ardynał Prefekt, mając
do pom ocy sekretarza i podsekretarza. Z przydzielenia przez Ojca Świętego
Kardynał Prefekt ma do pomocy członków z urzędu, z nominacji papieskiej
i członków pomocniczych (m cm bra adiuncta). Kongregacji służy pom oc
doradcza ze strony zespołu konsultorów 21. K ieruje ona pracą m isyjną na
całym świecie oraz załatwia sprawy kościelne dotyczące terenów m isyjnych,
przy zachowaniu kompetencji innych dykasterii w zakresie spraw wiary,
obrzędów, dyspens od m ałżeństwa niedopełnionego, studiów uniwersyteckich,
kościelnych oraz spraw sądowych. W ram ach kongregacji funkcjonow ało
wiele instytucji współpracujących w dziele m isyjnym , takich jak sekretariaty,
komisje i rady. Po ostatniej reformie Kurii Rzym skiej, dokonanej przez pap ie­
ża Jana Pawła II konstytucją apostolską P astor bonus z 28 VI 1988 roku 22,
wszystkie instytucje, takie jak: komisje, sekretariaty i rady zostały zredu ko ­
wane tylko do Rad Papieskich, o których pow iem y szerzej.
19 Z o b . P a w 1 u k, dz. cyt., s. 150.
20 Z ob . K r u k o w s k i ,
A d m i n i s t r a c j a w K o ś c i e i c , s. 77; por. A . R e u t e r, P a p s t
P a u l VI u n d d a s M i s s i o n s r e c h t , „ N e u e Z e its ch rift für M i s s i o n s w i s s e n s c h a f t ”, 3 6 ( 1 9 8 0 ) , nr 1,
s. 5 8 - 6 3 .
21 Z o b . P a w 1 u k, dz. cyt., s. 150; por. K r u k o w s k i ,
s. 77; por. S z t a f r o w s k i ,
22 J o a n n e s
8 0 ( 1 9 8 8 ) , s. 8 8 1 - 9 0 3 .
P a u l i
A dm in istracja w K o ś c ie le ,
W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 127.
P P II, C o n stitu tio A p o s t o l i c a P a s t o r b o n u s , 28 VI 1 988, A A S
Po tych uwagach uaktualniających obecny stan urzędów Kurii Rzymskiej,
przybliżym y bardziej cel i zadania Kongregacji Ew angelizow ania Narodów,
która obecnie z ram ienia Stolicy Apostolskiej poprzez trzy wspomniane
wcześniej Papieskie Rady i poprzez Papieskie Dzieła Misyjne kieruje całością
prac ew angelizacyjnych K ościoła katolickiego. Konstytucja apostolska papieża
Pawła VI Regim ini Ecclesiae Universae o Kurii Rzymskiej mówi o kom peten­
cjach Kongregacji przez nas om awianej. W edług konstytucji Kongregacja jest
kom petentna we w szystkich sprawach misji, tworzonych dla rozszerzania
Królestw a C hrystusow ego wszędzie, a więc do: 1. powoływania, 2. zm ienia­
nia potrzebnych tam osób, 3. w zakresie terytorialnych granic kościelnych,
4. przedstaw iania osób, które by nimi kierowały, 5. w sprawie coraz skutecz­
niejszego zw iększania liczby m iejscow ego duchowieństwa, któremu powierza­
łoby się z czasem w ażniejsze funkcje i kierownictwo; kierowania i układania
wszelkiej działalności misyjnej na całym świecie, tak co do samych głosicieli
słowa, jak i co do w spółpracy w szystkich23 na polu misyjnym, również wier­
nych świeckich. K ongregacja w sp om aga na podległych sobie terenach inicja­
tywę misjonarską, popiera pow ołania i duchow ość m isyjną - zapał i modlitwy
w intencji misji, a także inform uje Lud Boży o sprawach misyjnych. Podej­
muje także obow iązek w ychow ania m łodzieży i przygotowania alumnów w
seminariach. R oztacza troskę nad tym, co dotyczy odbywania synodów oraz
zebrań konferencji biskupich. N aznacza w określonym czasie wizytacje, dzięki
którym bardziej m ożna poznać potrzeby tych terenów, jak i poważniejsze
problem y misji, jakie zaistniały24. Do tejże kongregacji należy troska o m is­
jonarzy i przydzielanie ich w edług pilniejszych potrzeb terenu; organizowanie
i koordynow anie misyjnej pom ocy, zwłaszcza przez pomoc personalną, a
także poprzez Papieskie D zieła M isyjne25. Kongregacji Ewangelizowania
Narodów po dlegają z racji określonego celu instytuty zakonne i misyjne, ich
erygow anie na misjach, szczególnie pracujące na terenach misyjnych stowa­
rzyszenia świeckie bez ślubów, seminaria, studia, formacja intelektualna,
23 P a u 1 i PP. VI, C o n s t i t u ń o A p o s t o l i c a R e g im i n i E c c l e s i a e U n i v e r s a e , A A S ( 5 9 ) 1 9 6 7 ,
s. 8 8 5 - 9 2 8 , R. IX, nr 8 2 , (E. S z t a fr o w s k i - t łu m a c z e n ie z j ę z . ł a c iń sk ie g o ) .
24 R E U 84; por. S z t a f r o w s k i ,
R z y m s k a , s. 163; F. Z a p ł a t
W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 128; t e n ż e, K u r ia
a, P o s t a n o w i e n i a p l e n a r n e g o p o s i e d z e n i a K o n g r e g a c j i E w a n g e ­
l i z a c j i L u d ó w , 3 0 III—2 IV 1971, C T 4 2 ( 1 9 7 2 ) , fasc. 2, jest to tłu m a c z e n ie d ok u m en tu K o n g re­
g acji, w któ rym jest m o w a o c e l u d z i a ł a l n o ś c i m isy jn e j, o relacji K o ś c io ł a p o w s z e c h n e g o do
K o ś c i o ł ó w p art yk ularn ych i o sto s u n k u K on g reg a cji d o K on fe ren cji B i s k u p ó w , s. 13 9-1 4 2 .
25 R E U 85; zob . J o a n n e s
P a u l u s .
II, P a s t o r bo n u s, nr 9 1, s. 8 8 3 (p ap ież m ó w i
o w s p ó ł p r a c y z P a p ie s k im i D z i e ł a m i M i s y j n y m i ) .
szkoły katolickie i uniwersytety26. Oczywiście, musi tu być uszanow ana
kompetencja Kongregacji Nauczania Katolickiego. Kongregacja E w a n g e­
lizowania Narodów posiada kom petencje w odniesieniu do tych spraw, które
ich dotyczą jako misjonarzy, branych pojedynczo lub zespołowo, z zachow a­
niem prawa Kongregacji Kościołów W schodnich. Przekazuje też Kongregacji
Zakonów i Instytutów Świeckich oraz S tow arzyszeń Życia Apostolskiego
sprawy, które dotyczą zakonników branych czy to pojedynczo, czy zespoło­
wo, przy czym zachowuje moc specjalny przepis papieski w odniesieniu do
instytutów na prawie papieskim 27.
K ongregacja również zbiera odpow iednie dane tak o warunkach lokalnych
poszczególnych regionów, jak i o sposobie m yślenia różnych grup ludzi,
o metodach, jakie powinny być stosow ane w zadaniu ew angelizacyjnym .
Chodzi tu o wnioski naukowe dotyczące działalności, jak i współpracy m isjo­
narskiej28. Urząd adm inistracyjny zarządza finansami, czyli dobrami m aterial­
nymi kongregacji, pod kierownictwem K ardynała Prefekta, z zachow aniem
obowiązku przedkładania spraw ozdania należnego zarządowi spraw ek o n o ­
micznych Stolicy Apostolskiej29. Sobór W atykański II uwypuklił prawdę o
konieczności należytej organizacji działalności misyjnej: „Dlatego pracą głosi­
cieli Ewangelii i pom ocą innych w iernych należy tak pokierować i tak je
zespolić, aby na każdym polu działalności i współpracy misyjnej w szystko
odbywało się w należytym p orządku”30. „Do kongregacji misyjnej należy
kierowanie i koordynowanie w całym świecie sam ego dzieła ew angelizacji
narodów i współpracy m isyjnej”31 z zachow aniem kom petencji pozostałych
dykasterii rzymskich. Zadania i cele kongregacji w sposób całościowy ujm uje
w swej encyklice misyjnej Jan Paweł II. P apież zestaw ia kongregację z inny­
mi instytucjami, które zajm ują się działalnością m isyjną Kościoła. K o n g re g a­
cja ta ma układać plan pracy ew angelizacyjnej, podaw ać m iarodajne w sk a­
zówki, zbierać i przekazywać informacje, grom adzić oraz rozprowadzać śro d­
ki materialne, popierać powołania m isyjne, um iejętnie rozsyłać m isjonarzy i
organizować współpracę w krajach m isyjnych. K ongregacja E w angelizow ania
Narodów powinna być narzędziem administracji, jak i organem dynam icznego
26 Z o b . R E U 86; por. P a s t o r b o n u s , nr 8 8 - 9 0 , s. 8 8 2 ( sem in a ria, sz k o ł y i u n iw e r sy t e t y ).
27 R E U 88; P a s t o r bo n u s, nr 8 5 .
28 R E U nr 90; P a s t o r bo n u s, nr 86.
29 Z o b . R E U 91; por. P a s t o r b o n u s , nr 9 2 .
20 Z o b . Dekret m isy jny A d g c n t e s , nr 28 i 2.
11 J a n
P a w e ł
art. cyt., s. 41 9.
Ił, En cy k lik a m i s y j n a R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 75; por. D y d u c h ,
kierow nictw a posługującym się naukow ym i metodami i uwzględniającym
w spółczesne badania w dziedzinie teologii, metodologii i duszpasterstwa
misyjnego. W kierow aniu k ongregacją winni uczestniczyć, z głosem czynnym,
przedstawiciele biskupów z całego świata, jak również winna ona posiadać
zespół fachowych doradców , należycie przygotow anych i doświadczonych,
pochodzących z różnych k rajó w 32. Do grona pracowników Kongregacji
Ew angelizow ania Narodów należ ą między innymi: konsultorzy, biskupi, ka­
płani, zakonnicy, zakonnice oraz świeccy, zarówno mężczyźni, jak i kobiety.
M uszą się odznaczać biegłością w sprawach misyjnych, roztropnością i od­
pow iednim doświadczeniem . Są oni mianowani przez papieża na 5 lat. Do
zespołu konsultorów n ależ ą z urzędu przewodniczący Papieskich Rad.
Do szczególnych zadań K ongregacji Ewangelizowania Narodów należy
kierow anie i opieka nad Papieskim i Dziełami M isyjnym i3’. Kom petencje tej
kongregacji w większości pozostały aktualne do czasów obecnych, a potw ier­
dził je papież Jan Paweł II konstytucją Pastor bonus, mówiąc w duchu nauki
Soboru W atykańskiego II, że „dla wszystkich misji i dla całej działalności
m isyjnej ma być jed n a tylko kom petentna dykasteria, mianowicie Kongregacja
R ozkrzew iania Wiary, która w całym świecie prowadziłaby i koordynowała
zarówno dzieło misyjne, jak i w spółpracę misyjną, nie naruszając jednak praw
Kościołów W sch od nich ”34.
Zgodnie z otrzym anym i przywilejam i Kongregacji ds. Ewangelizowania
N arodów podlega praw ie cała Afryka, duża część Azji, Filipiny, Oceania (bez
Australii), ponad 80 spośród diecezji i wikariatów obu Am eryk oraz kilka
diecezji w Europie. K ongregacja ma obecnie pod opieką 18262 studentów w
185 w yższych sem inariach duchow nych i 47688 studentów w 467 niższych
sem inariach. W służbie kongregacji pracuje U niwersytet Misyjny Urbanianum,
kilka kolegiów dla studentów, wiele zgromadzeń zakonnych, które działają
na misjach. Owocem pracy kongregacji jest również kilka ostatnio ogłoszo­
nych dokum entów, jak encyklika Jan a Pawła II Redemptoris missio i w ytycz­
ne dla księży pracujących na m isjach35. W skład kongregacji w chodzą m ię­
dzy innymi: Kom isja ds. Rewizji (postanowień Synodów Biskupów, statutów
konferencji biskupich z krajów m isyjnych, konstytucji misyjnych stowarzy­
szeń życia apostolskiego i tych seminariów, które podlegają temu organowi),
32 A d g e n t e s , nr 29, 5; por. D y d u c h ,
33 Z o b . D y d u c h ,
art. cyt, s. 41 9 .
art. cy t., s. 4 2 0 .
34 D ek ret o m isyjne j d z i a ł a l n o ś c i K o ś c i o ł a A d g e n t e s , nr 29; P a s t o r bo n u s, nr 85.
35 Z o b . W o j d a ,
art. cy t., s. 5 3 .
Rada ds. Stosunków m iędzy K ongregacją a M iędzynarodow ym i U niam i W y ż ­
szych Przełożonych Zakonnych M ęskich i Żeńskich, N ajw yższy K om itet
Papieskich Dzieł Misyjnych, M iędzynarodow y Ośrodek A nim acji Misyjnej.
Prefektem Kongregacji jest od 27 maja 1985 roku 74-letni kardynał słowacki
Jozef Tomko. W śród hierarchów -członków urzędu jest kardynał H enryk Gulbinowicz36.
Podsumowując om aw ianie zagadnienia roli Kongregacji E w angelizow ania
Narodów (jako centralnego organu organizow ania i koordynow ania dzieła
misyjnego Kościoła), chcemy wskazać na dru gą dykasterię Kurii Rzym skiej,
która w wysiłkach misyjnych Kościoła jest z nią związana, a m ianow icie
chodzi nam tu o Kongregację Kościołów W schodnich. Nie m a potrzeby o m a ­
wiać jej szeroko, a jedynie ograniczym y się do przedstaw ienia krótkiej h isto ­
rii oraz zasadniczych celów i zadań, które są specyficznym i cecham i, odróż­
niającymi tę dykasterię Kurii Rzym skiej od wcześniej om ówionych.
A zatem trzeba podkreślić, że sprawy Katolickich K ościołów W schodnich
od dawna były załatwiane w Kurii Rzym skiej przez w ydzielone urzędy. K o n­
gregacja zajmuje się wschodnim i obrządkam i katolickimi, czyli tymi lo kalny­
mi Kościołami wschodnim i, które pozostają w łączności z R zym em , uznając
zwierzchnictwo papieża i zachowując jednocześnie swe obrzędy, zwyczaje,
język liturgiczny itp. Początki tej dykasterii kurialnej sięgają 1573 roku, gdy
papież Grzegorz XIII (1572-1585) utworzył K ongregację do Spraw D oty cz ą­
cych Greków (De Rebus Graecorum ) w celu reform y zakonu bazyliańskiego
oraz zajm owania się sprawami wiernych obrządku bizantyńskiego i działania
na rzecz powrotu do Kościoła łacińskiego pozostałych chrześcijan w sch o d ­
nich.
Gdy na przełomie XVII i XVIII wieku, a zw łaszcza w X IX wieku, zaczęły
się mnożyć unie łacińsko-wschodnie, zaszła konieczność utw orzenia specjal­
nego organu kurialnego, który zająłby się tymi sprawami. W ów czas to papież
Pius IX ustanowił w dniu 6 stycznia 1862 r. K ongregację R ozkrzew iania
Wiary ds. Obrządku W schodniego (Congregactio de Propaganda Fide pro
Negotiis Ritus Orientalis), rozwiązując zarazem dykasterię utw orzoną przez
Klemensa XI w 1717 roku37. Jako sam odzielny organ centralny Kurii R z y m ­
skiej K ongregacja K ościołów W schodnich została ustanowiona i pow ołana do
36 Z o b . „ B iu lety n K A I ” , nr 1 7 ( 3 2 0 ), s. 31.
37 „Annuario P o n t i f ic io ” , Librería Editrice V a tica n a 1998, s. 1185 - tutaj zn ajdu je się
skład o s o b o w y tej K on g reg a cji. P refe k tem jest Kard. S ilv estrin i A c h i l l e . Z o b . s. 1 8 3 5 - 1 8 3 6 ,
w tym m iejscu p r z e d s ta w io n o h istorię i zadania tej K on g r e g a c j i. Por. „ B iu lety n K A I ”, nr
1 7(3 20 ). s. 30.
życia na mocy M otu proprio Dei providentia papieża Benedykta XV, dopiero
w dniu 1 m arca 1917 roku. Została ona utworzona z sekcji wschodniej K on­
gregacji R ozkrzew iania Wiary. Sekcję tę powołał Pius IX, wspom nianą
w cześniej konstytucją apostolską R om ani Pontifices z 6 stycznia 1862 roku,
i nadał jej nazwę: S. Congregatio de Propaganda Fide pro Negotiis Ritus
O rientalis38. Zm iana w nazwie tej kongregacji na liczbę m nogą została po­
dyktow ana tym, że zw iększyła się liczba obrządków Kościoła Wschodniego.
K ongregacja posiada tyle urzędów, ile jest obrządków Kościołów wschodnich
utrzym ujących jedność ze S tolicą Apostolską. Tych obrządków jest pięć:
aleksandryjski, antiocheński, bizantyjski, chaldejski i ormiański. Kongregacja
posiada szerokie kom petencje co do osób, co do dyscypliny i co do obrząd­
ków, a także co do spraw m ieszanych, są to takie zagadnienia, które dotyczą
obrządku Kościoła łacińskiego. K om petencje Kongregacji Kościoła W schod­
niego poszerzył jeszcze bardziej papież Pius XI dokum entem Sancta Dei
Ecclesia z dnia 25 m arca 1938 roku. Pod tą nazw ą urząd ten przetrwał do
reform y kurialnej Pawła VI, który — kierując się między innymi duchem
soborow ego Dekretu o Katolickich Kościołach W schodnich - zmienił w 1965
roku w nazwie K ongregacji liczbę pojedynczą na mnogą. Podkreśla ona fakt
istnienia nie jednego, ale wielu katolickich Kościołów Wschodnich.
K ongregacją kieruje kardynał prefekt; jest nim od 24 maja 1991 roku
74-letni włoski kardynał Achilles Silvestrini, a w jej skład wchodzą też Pry­
mas Polski kardynał Józef G lem p i metropolita wrocławski kardynał Henryk
Gulbinow icz. W latach 1981-1990 pracownikiem jednej z sekcji był obecny
biskup połowy W ojska Polskiego, gen. Sławoj Leszek Głódź, który obecnie
jest jednym z kon sultoró w 39. Prefekt Kongregacji ma do pomocy sekretarza
i podsekretarza. Do reform y Kurii w 1967 roku na czele stał sam papież.
C złonkam i kongregacji są wybrani przez papieża kardynałowie i patriarchowie
w scho dni40. K ongregacja K ościołów W schodnich zajmuje się następującymi
sprawami:
a) dotyczącym i osób, dyscypliny czy też obrządków Kościołów W schod­
nich;
b) jej w sposób wyłączny podlegają terytoria, na których większa część
chrześcijan należy do obrządków wschodnich;
Zob. S z t a f r o w s k i ,
por. K r u k o w s k i ,
K u r i a R z y m s k a , s. 65 - 8 0 ; por. P a w
1 u k, dz. cyt, s. 141;
A d m i n i s t r a c j a w K o ś c i e l e , s. 72.
39 Z o b . „ B iu lety n K A P ’, nr 1 7 ( 3 2 0 ), s. 30.
40 Z o b . P a w i
u k, dz. cyt., s. 142; por. K r u k o w s k i , dz. cyt.,
s. 72.
c) rozpatruje sprawy mieszane, które m ogą też dotyczyć Kościoła łaciń­
skiego;
d) posiada jurysdykcję także nad katolikami obrządku łacińskiego w raz z
całą hierarchią, dziełami, instytucjami i stowarzyszeniami pobożnymi;
e) na terytoriach Kościoła łacińskiego, poprzez swoich wizytatorów, otacza
opieką jeszcze nie zorganizowanych wiernych obrządku wschodniego;
f) kongregacja Kościołów W schodnich ma władzę nad zakonnikam i o b ­
rządku łacińskiego, którzy jako m isjonarze przebyw ają w regionach, gdzie
większość stanowią chrześcijanie obrządków wschodnich;
g) ma wszelkie uprawnienia, jak inne kongregacje w stosunku do Kościoła
łacińskiego, z wyłączeniem spraw, które są zastrzeżone innym dykasteriom ,
np: Sekretariatowi Stanu z jego sekcją ogó lną pracującą bezpośrednio dla
papieża, a także dla wewnętrznych spraw Kościoła i z drugą S ekcją do k o n ­
taktów z Państwami; Kongregacji do Spraw Kanonizacyjnych, Penitencjarii
Apostolskiej, Trybunałom Stolicy A postolskiej41. K ongregacja ściśle w sp ó ł­
pracuje z Papieskimi Radami.
II. P A P I E S K I E R A D Y
Papieskie Rady są instytucjami Kurii Rzym skiej autonom icznym i w swych
zarządach, ale współpracującym i bezpośrednio z K ongregacją E w angelizo w a­
nia Narodów, jak również z innymi kom petentnym i względem nich dykasteriami. Dzięki nim Stolica A postolska m oże pełniej i skuteczniej prowadzić
wysiłki Kościoła katolickiego zm ierzające - dzięki ścisłej współpracy innych
organów i urzędów kościelnych - do ow ocnego ew angelizow ania narodów
pi'zez swoją działalność misyjną. Obecnie chcem y wskazać, że skuteczna
praca Kościoła w jego misyjnym dziele zależy od harmonijnej współpracy nie
tylko na płaszczyźnie zarządzania Kościołam i partykularnym i i lokalnym i, ale
jeszcze w większym stopniu przez ścisłą współpracę władz zarządzających na
ich płaszczyźnie centralnej. Chodzi nam tu o Stolicę Apostolską, która fu nk­
cjonuje przez swoje urzędy, instytucje, czyli dykasterie Kurii Rzymskiej.
M usimy przyznać, że wiele się zmieniło w obecnej sytuacji na płaszc zy ź­
nie centralnego zarządzania sprawami misyjnym i w Kościele katolickim.
Reforma Kurii Rzymskiej, której dokonał papież Paweł VI swoją ko nstytu ­
cją Regimini Ecclesiae Universae z roku 1967, uspraw niła zarządzanie m isja­
41 P a w 1 u k, dz. cyt., s. 142; por. K r u k o w s k i, dz. cyt., s. 72 .
mi, tworząc m iędzy innymi instytucje zw ane sekretariatami. Pierwszy sekreta­
riat pow ołał do życia, jeszcze na Soborze W atykańskim II (5 VI 1960 roku),
Jan XXIII. M ow a tu o Sekretariacie Jedności Chrześcijan. Papież Paweł VI,
ustanaw iając komisje posoborowe, pozostawił wyżej wspomniany Sekretariat:
„W celu rozwijania kontaktów z tymi, których zdobi imię chrześcijan, a są
jeszcze odłączeni od Stolicy A postolskiej”42. Drugi Sekretariat dla niechrześ­
cijan został pow ołany w dniu 19 V 1964 roku. Jest to już dzieło papieża
Pawła VI. Trzeci Sekretariat dla niewierzących, założony 8 IV 1965 roku, dla
okazyw ania otwartości i zrozumienia, które winniśm y żywić wobec wszyst­
kich ludzi43.
P otrzeba również wspom nieć o tym, że rocznik papieski „Annuario Pontifi­
cio” z 1980 roku wyliczał kilka organów, które działały w ramach K ongrega­
cji E w angelizow ania Narodów. Dla pełniejszego obrazu złożoności różnych
instytucji i urzędów, komisji i rad, chcem y je w tym miejscu wymienić:
1. K om isja teologii, duchow ości i animacji misyjnej.
2. K om isja rewizyjna — dla zatw ierdzania uchw ał synodów i Konferencji
Biskupich na terenach misyjnych, a także statutów zakonnych.
3. D uszpasterska kom isja studiów - opracow ująca duszpasterskie zasady
i m etody dotyczące działalności i współpracy misyjnej.
4. K o m isja katechezy i katechistów - zajm ująca się formacją i metodami
katechetycznymi.
5. N ajw yższa Rada, czyli kom itet kierow ania Papieskimi Dziełami M i­
syjnymi.
6. Rada W yższa Papieskich Dzieł Misyjnych: R ozkrzewiania Wiary, Dzieła
św. Piotra A postoła i Unii Misyjnej.
7. Trzy Sekretariaty Generalne - w spom nianych wyżej Dzieł Papieskich.
8. R ada W yższa Papieskiego D zieła Dziecięctwa.
9. M iędzynarodow e C entrum P obudzania Ducha Misyjnego - powołane
dekretem Kongregacji Ew angelizow ania Narodów z dnia 31 V 1974 roku.
W szystkie w spom niane Rady czy Kom isje podlegały Kongregacji Misyj-
42 Z o b . S z t a f r o w s k i ,
W s p ó ł p r a c o w n i c y p a p i e ż a , s. 131.
43 R E U 92; zob . P a w 1 u k, dz. cyt., s. 1 5 1 - 1 5 2 ; por. S z t a f r o w s k i ,
Kuria R z y m ­
ska, s. 1 6 5 - 1 7 2 .
44 „ A n n u a rio P o n t i f i c i o ”, Librería Editrice V a tica n a 1998, s. 1 2 4 1 - 1 2 4 4 . Tutaj m i e ś c i się
skład o s o b o w y tej R a d y z P r e zy d en te m Kard. Edward C a s sid y , a także historia tej Rady
(s. 18 49). Z o b . S z t a f r o w s k i ,
K u r i a R z y m s k a , s. 1 6 1 - 1 6 2 .
Trzeba podkreślić, że papież Jan Paweł II dokonał kolejnej reform y Kurii
Rzymskiej swoją konstytucją apostolską P astor bonus z dnia 28 VI 1988
roku, w której nie ma już mowy o wszystkich w spom nianych wyżej instytu­
cjach pracujących przy Kongregacji Ew angelizow ania Narodów. Papież Jan
Paweł II na miejsce trzech Sekretariatów powołał do życia Papieskie Rady.
a)
Pierwsza z nich to Papieska Rada do Spraw Popierania Jedności C hrześ­
cijan (Pontificium Consilium ad Unitatem C hristianorum Fovendam ). Rada
ta powstała w celu utrzym ywania jedności ekum enicznej między rozdzielony­
mi chrześcijanami jako podstawowy organ K ościoła katolickiego. O bo w iąz­
kiem jej jest roztropnie rozpoczynać i m ądrze poprzez dzieło ekum eniczne
doprowadzać do dialogu i do jedności rozdzielonych chrześcijan \
Ma również jako organ Kongregacji Ewangelizacji Narodów troszczyć się,
aby postanowienia Soboru W atykańskiego II, które do tyczą spraw ek um eniz­
mu, były zastosowane i w prow adzone w życie. Zajm uje się następnie pra­
widłową realizacją zasad ekum enizmu, a także do niej należy sprawa w łaści­
wej interpretacji pryncypiów ekum enizm u, jakie zostały zaprop on ow an e46.
Rada Jedności Chrześcijan zwołuje, popiera i koordynuje spotkania katolików,
tak krajowe, jak i m iędzynarodowe, zm ierzające do naw iązania kontaktów z
braćmi innych wspólnot chrześcijańskich. Chodzi tu też o dążenie do po d­
trzym ywania tej jedności47.
Papież Jan Paweł II ukazuje kolejne zadania i w ytyczne Rady; mówi, że
sprawą Najwyższego Pasterza jest rozum na troska - wraz z braćmi K ościołów
i wspólnot kościelnych, a także z tymi, którzy nie są w pełnej jedności ze
Stolicą A postolską - o podejm ow anie rozm ów i spotkań ku polepszeniu po­
czynań ekumenicznych. Rada ta także w yznacza obserw atorów katolickich na
spotkania chrześcijańskie, zaprasza obserwatorów ze strony Braci odłączonych
na katolickie spotkania, ilekroć wyda się to pożyteczne dla ukazania doktryny
teologicznej i elementów służących zbliżeniu48. Sprawy m ieszane są załat­
wiane przez Radę, na przykład sprawy wiary w porozum ieniu jednak z in­
nymi dykasteriami, a w szczególności nie wchodząc w kom petencje K on g re­
gacji Nauki W iary49. Rada papieska do popierania jedności chrześcijan
w m om entach wielkich porozum ień podejm uje rozm ow y, których dokonuje
45 P a s t o r b o n u s , nr 135, s. 8 9 5 .
46 Z o b . ta m że, nr 136 § 1.
47 T a m ż e , nr 136 § 2.
48 T a m ż e , nr 136 § 3.
49 T a m ż e , nr 137 § 1.
Kościół W schodni, jednak nie bez porozum ienia z Kongregacją Kościołów
W sc h o d n ic h 50.
Papież w swojej konstytucji mówi także o potrzebie istnienia komisji do
dialogu z żydami, a także o podejm ow aniu w tej materii współpracy z innymi
chrześcijanam i51. T aka kom isja do dialogu z żydami już obecnie istnieje52.
Na jej czele stoi kardynał przewodniczący, który ma do współpracy sekretarza
i podsekretarza. Ta właśnie R ada w imieniu całego Kościoła prowadzi rozm o­
wy i konsultacje teologiczne z innymi Kościołami i wyznaniami chrześcijań­
skimi na szczeblu centralnym . Dzisiejsza Rada jest kontynuatorką Sekretariatu
ds. Jedności Chrześcijan, utw orzonego przez Jana XXIII na mocy jego Motu
proprio Superno D ei nutu z 5 VI 1960 roku. Był to jeden z trzech pow oła­
nych wówczas organizm ów przedsoborow ych, mających na celu jak najlepsze
przygotow anie Vaticanum II. Zadaniem tego Sekretariatu było nawiązywanie
kontaktów i współpracy z chrześcijanam i innych wyznań i zaproszenie ich na
Sobór. Papież postanowił też, że w ram ach Sekretariatu będą dwie sekcje:
jed na zachodnia i druga wschodnia. Po zakończeniu Soboru Paweł VI nie
tylko nie rozwiązał tej dykasterii, ale przeciwnie w ramach reformy kurialnej
potw ierdził jej istnienie i rozszerzył jej zadania53. Obecną nazwę nadał jej
papież Jan Paweł II w 1988 roku. Od 22 X 1974 roku w łonie Sekretariatu,
a obecnie Rady, działa K om isja do spraw Stosunków Religijnych z Judaiz­
m em , na której czele stoi przew odniczący Rady, a jednym z konsultorów jest
biskup Stanisław Gądecki z Gniezna. Przewodniczącym Rady jest od 12 XII
1989 roku 74-letni kardynał australijski Edward Idris Cassidy. Ponadto Rada
ma honorow ego przew odniczącego w osobie 88-letniego kardynała holender­
skiego Johannesa W illebrandsa. W jej skład w chodzą też m.in. abp Henryk
M uszyński z G niezna i bp Alfons Nossol z O pola54.
b)
D ruga Rada Papieska, która jest zw iązana z Kongregacją Ewangelizacji
N arodów , to Papieska R ada do Dialogu M iędzyreligijnego (Pontificium Consilium pro Dialogo inter Religiones). Zajm uje się ona tymi wszystkimi, którzy
w praw dzie nie w yznają religii chrześcijańskiej, ale wyznają jakąkolwiek religię lub kierują się przynajm niej zm ysłem religijnym 55. Celem jej pracy jest
30 T a m ż e , nr 137 § 2.
51 T a m ż e , nr 138; por. S y n o d B i s k u p ó w Eu rop y , D e k l a r a c j a (R. III, nr 7), s. 21 ( m o w a
j e s t o p o tr zeb ie d ia l o g u z ż y d a m i).
52 Z o b . „ L ’O ss erv a to re R o m a n o " 1996, nr 10, s. 43.
53 „ B iu le t y n K A I ” , nr 1 8 ( 3 2 1 ), s. 2 4 i 25.
54 T a m ż e , s. 25.
55 „ A n n u ario P o n t i f i c i o ” , Librería Editrice V a tica n a 1998, s. 1263 - tutaj znajduje się
badanie i poznawanie religii niechrześcijańskich i prow adzenie z nimi d ia­
logu.
W Kościele współczesnym to zadanie jednoczenia w dialogu różnych
religii z chrześcijaństwem jest bardzo aktualne. Z drugiej jednak strony ta
nowa sytuacja dla wysiłków misyjnych jest pew nego rodzaju wyzwaniem .
Rada ta nie tylko organizuje i popiera studium oraz badania dla osiągnięcia
właściwego mu celu, lecz również inicjuje naw iązyw anie kontaktów z n ie­
chrześcijanami dla osiągnięcia coraz większego w zajem nego zrozumienia. Te
przedsięwzięcia Rada ma podejm ować ze względu na ludzką godność oraz ze
względu na dobro duchow e i materialne wspólnot niechrześcijańskich36.
Zadaniem Rady, według konstytucji Jana Pawła II P astor bo nus, jest p o ­
szukiwanie metod i dróg prow adzących do naw iązania dialogu z niechrześ­
cijanami. Chodzi w tych kontaktach i dialogu o to, aby chrześcijanie mogli
poznać różne religie niechrześcijańskie i odwrotnie. Prace podejm ow ane przez
Radę we w spom nianym zadaniu nie m o g ą naruszać kom petencji Kongregacji
Nauki Wiary, Kongregacji Kościołów W schodnich i Kongregacji E w ang elizo­
wania N arodów 57. W następnym artykule konstytucji papież mówi o kon iecz­
ności powstania komisji przy tej Radzie dla utrzym yw ania kontaktów religij­
nych z m uzułmanami. Chodzi tu o inicjowanie i potęgowanie, a także ro z ­
wijanie dialogu religijnego między m uzułm anam i i katolikami, podejm ując w
razie potrzeby także w tej dziedzinie współpracę z innymi chrześcijanam i58.
Na czele tej Rady stoi kardynał przewodniczący, który ma do współpracy
wiceprzewodniczącego i sekretarza. Poprzednikiem Rady był Sekretariat dla
Niechrześcijan, ustanowiony przez Pawła VI na mocy breve Progrediente
Concilio z 19 V 1964 roku. Pod obecną n az w ą instytucja ta istnieje od czasu
wspomnianej reformy kurialnej Jana Pawła II z 1988 roku. W ram ach tej
dykasterii istnieje Komisja do spraw Stosunków Religijnych z M uzułm anam i,
powołana 22 X 1974 roku przez Pawła VI, a kierow ana przez przew odniczą­
cego Rady. Od 27 V 1985 roku jest nim 65-letni kardynał nigeryjski Francis
Arinze59.
c)
Trzecia Rada nosi nazwę Rada Papieska do Spraw Kultury (Pontificium
Consilium pro Cultura). Podstawowym jej zadaniem jest koordynowanie i
skład o s o b o w y P apiesk iej R ad y d o spraw D i a l o g u M i ę d z y r e l i g i j n e g o z p r ezy d en tem Kard.
A rinze Francis, a także krótka historia R a d y (s. 1 8 5 5 ). Por. P a s t o r b o n u s, nr 159, s. 9 0 2 .
56 P a s t o r b o n u s, nr 160.
57 T a m ż e , nr 161.
58 T a m ż e , nr 162.
59 Z o b . „B iu letyn K A I ” , nr 18 (3 2 1 ), 5 V 1998, s. 25 i 26.
prow adzenie dialogu K ościoła ze światem zewnętrznym, szczególnie w dzie­
dzinie kultury, dzięki w spółpracy wszędzie tam, gdzie to jest możliwe.
W dzisiejszym swoim kształcie R ada łączy od 25 III 1993 roku dwie
daw niejsze dykasterie: w łaściw ą Radę, utw orzoną przez Jana Pawła II w dniu
20 V 1982 roku, i P apieską Radę do Dialogu z Niewierzącymi, istniejącą pod
tą n a z w ą od reform y z 1988 roku, a będącą kontynuacją Sekretariatu dla
Niew ierzących, pow ołanego przez Pawła VI w dniu 9 IV 1965 roku. Śladem
połączenia tych dwóch różnych Rad papieskich jest istnienie w łonie obecnej
dwóch sekcji: W iara i Kultura oraz Dialog z Kulturami. Przy omawianej
R adzie istnieje R ada do spraw Koordynacji między Akadem iam i Papieskimi,
staw iająca sobie za zadanie koordynow anie poczynań dziesięciu akademii
papiesk ich 60. R ada do Spraw Kultury zabiega o to, by zbawcze orędzie
E w angelii docierało do w spółczesnych instytucji naukowych, przejawiających
często ducha niew iary i lekcew ażących religię, i sprzyjało ich coraz szersze­
mu otwieraniu się na wiarę chrześcijańską, która współtworzy kulturę i naukę
oraz stanowi źródło natchnienia dla literatury i sztuki61. Rada wyraża troskę
du szpasterską K ościoła wobec niepokojącego zjawiska zrywania więzów łą­
czących Ew angelię i kulturę. Rozwija zatem badania nad problemem niewiary
i obojętności religijnej, w ystępującym w rozmaitych postaciach w różnych
kręgach kulturowych; poszukuje ich przyczyn i skutków w świetle wiary
chrześcijańskiej, aby dostarczyć odpowiednich środków mogących usprawnić
działalność duszpasterską Kościoła, zm ierzającą do ewangelizacji kultur i do
inkulturacji Ew ang elii62. Dla ułatwienia kontaktów Kościoła i Stolicy A pos­
tolskiej z intelektualistami, Rada podejm uje inicjatywy mające na celu na­
w iązanie dialogu m iędzy w iarą i kulturami oraz między samymi kulturami.
C zuw a także nad inicjatywam i podejm ow anym i przez różne instytucje koś­
cielne oraz służy p o m o cą instytucjom wyznaczonym do tego przez Kon­
ferencje E piskopatów 63. P apieska Rada nawiązuje dialog również z tymi,
którzy nie w ierzą w B oga lub nie w yznają żadnej religii, jeśli tylko wykazują
60 „ A n n u a rio P o n t i f i c i o ” , Librería Ed itrice V a tica n a 1998, s. 1 2 6 7 - 1 2 6 8 , tutaj znajduje się
skład o s o b o w y P a p ies k iej R a d y d o sp raw Kultury z P rezyd en te m Kard. Paul Poup ard em , a tak­
ż e krótka historia i za d a n ia tej R a d y (s. 1856); „B iu letyn K A I ”, nr 18 (32 1), s. 26.
61 Z o b . Motu proprio In d e a P o n t i f i c a t e s N o s t r i o p o łą c z e n iu Papies kiej R a d y ds. Kultury
z P a p i e s k ą R a d ą d s. D i a l o g u z N i e w i e r z ą c y m i oraz o p rzek s ztałce n iu Papieskiej K o m is ji ds.
Z a c h o w a n i a D z i e d z i c t w a A r t y s t y c z n e g o i H i s t o r y c z n e g o K o ś c io ł a w P a p ies k ą K o m is ję ds.
K o ś c i e l n y c h D ó b r K ultury (z dnia 2 5 m arca 1993, d an y w R z y m i e ) , „ L 'O s serva to re R o m a n o ”
1993, nr 8 - 9 , s. 4. Jan P a w e ł II u tw o r z y ł R a d ę d o Spraw Kultury.
62 M o t u proprio In d e a P o n l i f i c a i u s N o s t r i , nr 2, ta m że.
63 M o tu proprio In d e a P o n t i f i c a t e s N o s t r i , nr 3, ta m że.
chęć współpracy. Organizuje zjazdy pośw ięcone tej problem atyce i uczestni­
czy w nich poprzez swoich ekspertów.
I. Papieska Rada ds. Kultury składa się z dwóch sekcji: 1. W iara i K u ltu ­
ra; 2. Dialog z Kulturami. Sekcja W iara i Kultura będzie kontynuow ała d o ­
tychczasową działalność Papieskiej Rady ds. Kultury. Sekcja Dialog z K u ltu­
rami będzie przedłużeniem Papieskiej Rady ds. Dialogu z Niew ierzącym i.
Na czele Rady stoi kardynał przewodniczący, od 19 IV 1988 roku jest nim
67-letni kardynał francuski Paul Poupard, który ma do w spółpracy w iceprze­
wodniczącego i sekretarzy. Jednym z kardynałów, należących do Rady, jest
Prymas Polski Kardynał Jó ze f Glemp, jej członkiem jest również abp Józef
Życiński, a wśród świeckich jej konsultorów - reżyser K rzyszto f Z anussi64.
II. Szanując statuty Papieskiej A kadem ii Nauk oraz m ającej powstać A k a­
demii Nauk Społecznych, P apieska Rada ds. Kultury czuwa nad działalnością
Akademii Papieskich i koordynuje ich współpracę.
III. Papieska Komisja ds. Z achow ania D ziedzictw a A rtystycznego i H isto­
rycznego Kościoła będzie odtąd nosiła nazwę: Papieska K om isja do spraw
Kościelnych D óbr Kultury. I chociaż zachowuje zakres kom petencji określony
w artykułach 100-103 Konstytucji apostolskiej Pastor bonus, nie będzie nale­
żeć do Kongregacji ds. Duchowieństwa, lecz stanie się organizm em sam o ­
dzielnym, posiadającym własnego przewodniczącego, należącego do członków
Papieskiej Rady do spraw Kultury, z k tórą będzie utrzym ywać regularne
kontakty, mające na celu zapewnienie obu dykasteriom zgodność celów i
ow ocną współpracę. Będzie także konsultow ała się z P apieską R adą do spraw
Kultury w kwestiach dotyczących Akadem ii, których działalność rów nież
należy do dóbr kulturow ych65. W syntetycznym zarysie ukazane zostały P a­
pieskie Rady, które swoje zadania i cele łączą z pracą Kongregacji E w a n g e­
lizowania Narodów. W następnym punkcie przedstawim y pozostałe organy
centralnego zarządu misjami przez Stolicę Apostolską, to znaczy ukażem y
rolę Papieskich Dzieł M isyjnych.
III. P A P I E S K I E D Z I E Ł A M I S Y J N E I I C H R O L A
Kościół powszechny w swym m isyjnym posłannictwie w yposażony jest w
odpowiednie środki oraz instrumenty dla skutecznej i szeroko rozwijającej się
64 „B iu lety n K A I ”, nr 1 8 (3 2 1 ), s. 26.
65 M otu proprio I n d e a P o n t i f i c a t u s N o s t r i , nr 4, s. 4-5.
działalności misyjnej. Swoim ewangelizacyjnym zasięgiem obejmuje granice
jak najdalszych kultur i języków , aby Ew angelia i świadectwo o niej były
znane na całym świecie. Takie zadanie stoi przed Kościołem i wyrażać się
powinno w świadectwie indywidualnym chrześcijan, którzy przez chrzest
święty pow iększają wspólnotę Ludu Bożego i zostają wezwani do udziału i
popierania dzieła ewangelizacji.
K ościół otwarcie oczekuje na owoce świadectwa, które wyrażają się w
dobrow olnym w yznaw aniu przyjętej religii. Jeśli człowiek innej religii, kultu­
ry czy języ ka otworzy się na now ą religię66, wtedy można mówić o ow o­
cach ewangelizacji i rozpoczęciu dialogu z innymi religiami świata67. Bis­
kupi, którzy stoją na czele swych K ościołów partykularnych, mają za zadanie
popierać wszelkie środki, które przyczyniają się do rozwoju dialogu z innymi
religiam i i działalności misyjnej.
W tej części pracy chcem y zająć się om ówieniem i przedstawieniem czte­
rech Papieskich Dzieł M isyjnych (Papieskie Dzieło Rozkrzewiania Wiary,
Papieskie Dzieło M isyjne św. Piotra Apostoła; Papieskie Dzieło Misyjne
świętego Dziecięctwa, Papieska Unia M isyjna Duchowieństwa), które mają
szczególne znaczenie w ich historycznym rozwoju dla wzrostu Kościoła w
jego m isyjnym posłaniu ew ang elizacy jny m 68. W spom niane Dzieła Misyjne
m ają swoje statuty. S ą instytucjami podlegającym i papieżowi, Stolicy Apos­
tolskiej, a szczególnie wcześniej om ów ionej Kongregacji Ewangelizowania
N arodów. Papieskie D zieła M isyjne m ają swoje organy zarządzania, dyrektora
generalnego i dyrektorów krajow ych w danych Kościołach partykularnych.
Sobór W atykański II w dekrecie A d gentes przypomina, że dziełom tym
należy się pierw szeństwo wśród innych, gdyż są „środkiem tak do wpajania
katolikom od dzieciństw a ducha praw dziw ie pow szechnego i misyjnego, jak
i do jego pobudzania; dla skutecznego grom adzenia środków pomocy na rzecz
w szystkich misji w zależności od ich p otrzeb”69.
66 Z o b . J. M a s s o n, D e k r e t o d z i a ł a l n o ś c i m i s y j n e j K o ś c i o ł a (K om en tarz) - na ję z y k
p olsk i p r z e t ł u m a c z y ł W . K o w a l a k , P i e n i ę ż n o 1968, s. 1 34 n.; por. E N nr 2 4 i 2 6 oraz 18 i 19.
67 Z o b . E N 53 - d ia lo g z relig iam i; D M 22; D R N 2 - g d z i e jest m o w a o sz acu nk u K o ś ­
c i o ł a k a to l i c k i e g o w o b e c religii n iec h r z e ś c ija ń s k ic h .
68 Z o b . A. K o s z o r z, M i s y j n a d z i a ł a l n o ś ć K o ś c i o ł a , [w:] N a r z e c z p o s t a w y c h r z e ś ­
c i j a ń s k i e j , W a r s z a w a 1978, s. 102; K an . 791 § 2 m ó w i o w y z n a c z e n i u kapłana dla popierania
p o c z y n a ń m i s y j n y c h , a z w ł a s z c z a P a p i e s k i c h D z i e ł M i s y jn y c h , d la te g o uzn ano potrzebę, by
o m ó w i ć w ty m o p ra co w a n iu historię i rolę w s p o m n i a n y c h D z i e ł .
69 D M 38 i 29; por. K o s z o r z, dz. cyt, s. 102; w d ek recie jest m o w a o Papiesk ich
D z i e ł a c h M i s y jn y c h .
Najbardziej charakterystyczną cechą wspom nianych Dzieł jest ich u niw er­
salizm. Zbierając fundusze utrzym ują one diecezje m isyjne, sem inaria d u ­
chowne, niższe i wyższe, liczne nowicjaty, form acyjne dom y zakonne, tysiące
stacji misyjnych i Kościołów, szkoły różnego typu, dom y pogodnej starości,
szpitale, apteki dla biednych, leprozoria i przedszkola. Fundusze Papieskich
Dzieł Misyjnych zapew niają biskupom misyjnym m inim um egzystencji70.
Stały się one instytucjami Kościoła powszechnego i każdego Kościoła p ar­
tykularnego71.
Sobór Watykański II określił, iż dzieła te zajm ują centralne m iejsce we
współczesnej współpracy misyjnej. Jako oficjalny i pierw szorzędny instrum ent
we współpracy misyjnej podejm owanej przez wszystkie Kościoły, Papieskie
Dzieła Misyjne wspólnie tw orzą organ popierania działalności m isyjnej w
Kościele. Wśród nich m ożem y wyróżnić: 1. Papieskie Dzieło R ozkrzew iania
Wiary; 2. Papieskie Dzieło M isyjne św. Piotra Apostoła; 3. Papieskie Dzieło
Misyjne Świętego Dziecięctwa; 4. P apieską Unię M isyjną D uchow ieństw a.
Dzieła te powstały z inicjatywy prywatnej we Francji. U trzym ują się je d y ­
nie z ofiar ludzi bezinteresownych i z dobrej ich woli. R ealizują swe cele
dzięki pomocy założonej grupy zelatorów i zelatorek72.
Konstytucja dogm atyczna o Kościele L um en gentium mówi o Papieskich
Dziełach Misyjnych jako organach popierania działalności misyjnej Kościoła.
Są one świadectwem katolickości Kościoła, bo u tw ierdzają w nim „więzy
głębokiej wspólnoty co do bogactw duchowych, pracow ników apostolskich
i doczesnych środków pomocy. Są one uprzyw ilejow anym środkiem do utrzy­
mania łączności zarówno między poszczególnym i Kościołam i partykularnym i,
jak i między każdym z nich a papieżem. Pierwszym i podstaw ow ym celem
Papieskich Dzieł Misyjnych jest budzenie i pogłębianie uniw ersalnego ducha
misyjnego wśród Ludu Bożego. Pierwsze trzy Dzieła osiągają ten cel przez
uzewnętrznienie żarliwości misyjnej w duchowej i materialnej w spółpracy w
dziele ewangelizacji. Dzięki nim powstaje też centralny fundusz solidarności
chrześcijańskiej, który jest zużytkowany w zaprogram ow anym świadczeniu
70 Zob. K o s z o r z, dz. cyt. s. 102.
71 Zob. J. W o s i ń s k i, P a p i e s k i e D z i e ł a M i s y j n e - S tatu ty . e x A e d i b u s S a c r a e C o n g r e g a t i o n i s p r o G e n t i u m E va ng eliz.a tione. 1980, W a rs za w a 1981, s. 5; por. W . G ó r a I s k i, K o ­
m e n t a r z d o P r a w a K a n o n i c z n e g o , t. Ili, s. 30, Lublin 1986. Kan. 791 § 2 m ó w i , iż w s p ó ł ­
c z e ś n ie istnieje potrzeba na n o w o o b u d z e n ia ś w ia d o m o ś c i m isy jn e j p o śró d ludzi w ie r z ą c y c h ,
g d y ż wraz z o g ó l n y m k ry zy sem w artości d u c h o w y c h za n ie d b a n o także sp raw y m isy jn e j w s p ó ł ­
pracy p oprzez Papieskie D z i e ł a M is y jn e, które o b e c n y P a p ie ż tak s t a n o w c z o p o l e c a i b ł o ­
g osła w i.
72 Zob. M a s s o n ,
dz. cyt., s. 2 6 4 .
w zajem nej pom ocy we wszystkich potrzebach m isyjnych w obrębie Kościoła
p o w szech neg o”73.
Szczególnym zadaniem biskupa jest przede wszystkim popieranie Papies­
kich Dzieł M isyjnych wśród wiernych. Tym Dziełom należy się słusznie
pierw sze miejsce, ponieważ przedstaw iają środki do aktywnej działalności
misyjnej. Dzięki nim świeccy współpracownicy dzieła misyjnego o prawdzi­
wie pow szechnym i m isjonarskim usposobieniu starają się o środki dla okaza­
nia pom ocy m isjom , szczególnie tym, które jeszcze nie są samodzielne74.
M ówiąc o roli Papieskich Dzieł M isyjnych wielokrotnie podkreśla się, że
biskupi m ają dla nich znaleźć centralne i zasadnicze miejsce w realizacji ak­
tywności m isyjnej75. Innym celem, który należy uważać za bardzo ważny,
jest dostarczanie informacji o stanie i o potrzebach misji na wszystkich kon­
tynentach, a co się z tym wiąże, głębsze uśw iadom ienie członkom Kościoła
potrzeby ich m odlitwy w intencji powołań misyjnych, a także modlitwy o
um acnianie ducha solidarności w dziele ew angelizacji świata.
Papieskie D zieła Misyjne, dlatego że ich znaczenie jest tak wielkie, współ­
pracują ściśle i bezpośrednio z sam ą K ongregacją Ewangelizowania Narodów.
Do najw ażniejszych zadań, jakie stoją przed Papieskim i Dziełami Misyjnymi,
m ożem y zaliczyć: a) ew angelizow anie w ścisłym tego słowa znaczeniu wraz
z p o m o cą charytatywną, społeczną, ekonom iczną i leczniczą, b) działalność,
która przyczynia się do integralnego rozwoju narodów świata76 poprzez
udzielanie pom ocy m łodym Kościołom dla zagwarantowania ich sam owys­
tarczalności, zabieganie o harmonię we współpracy z organizacjami, które
działają charytatywnie. Kolejnym bardzo ważnym zadaniem jest propagowanie
modlitwy, różnych jej form w intencji misji, a także prowadzenie współpracy
z instytutami m isyjnym i, które swoją działalność kierują bezpośrednio ku roz­
wojowi dzieła ew angelizacji77. Papieskie Dzieła M isyjne mają charakter w y­
chow aw czy i od działyw u ją na kształtowanie świadomości misyjnej wiernych
świeckich. Ukazuje to, że ich pomoc ma charakter uniwersalny w otwarciu
na m isje78. Papieskie Dzieła M isyjne są je d n ą z najważniejszych służb K oś­
73 K K 13;
74 Z o b .
zo b . W o
s i ń s k i, dz. cyt., s. 6.
M a
sso n, dz.
cyt., s. 135;
por.
S z t a f r o w s k i , Ku r ia R z y m s k a , s. 150
75 Z o b .
M a
sso n, dz.
cyt, s. 135.
76 Z o b .
W o
s iiis k i, dz. cyt., s. 8 i 9; zo b . KK 17 i D B 6; J a n P a w e ł II,
i 162-163.
84; E N 31; K D K 42.
77 W o s i ń s k i, dz. cyt, s. 8 i 9.
78 Z o b . tam że , s. 10.
RM
cioła. Priorytet ich płynie z tego, że ch cą one być i są istotnie w yrazem
solidarności wszystkich Kościołów w służbie dziełu ewangelizacji. Ich zada­
niem jest stworzenie między poszczególnym i Kościołami partykularnym i
szerokiej więzi duchowej płynącej z poczucia tej solidarności.
Dzieła te zachęcają do modlitwy o ducha wiary i wierności, a także o
ducha ofiarności na rzecz misyjnego oblicza K ościoła79. Papież Paweł VI,
jak również Jan Paweł II, w orędziach na światowy dzień misyjny, niedzielę
misyjną, wiele razy wypowiadali się na tem at tychże Dzieł, że są naczelnym
i urzędowym organem Stolicy A postolskiej przeznaczonym do animacji i
współpracy misyjnej. Z apew niają one skuteczną koordynację wszelkich inicja­
tyw na rzecz misji oraz sprawiedliw y rozdział pom ocy według potrzeb i
wymagań młodych Kościołów. Pow ołane są do czynnego pośrednictw a i
łączności międzykościelnej przez popieranie częstych braterskich kontaktów
między Kościołami, cieszącymi się od daw na tradycją chrześcijańską a tymi,
które zostały niedawno założone80. W poniższych uwagach chcem y om ówić
kolejno wszystkie Dzieła Misyjne.
a)
Papieskie Dzieło R ozkrzew iania W iary zostało założone w Lyonie w
1822 roku przez zespół osób świeckich, wśród których czołow e m iejsce zaj­
mowała Maria Paulina Jaricot. Dzięki zachętom papieży dzieło to ro z p o w ­
szechniło się w diecezjach Francji, w Europie i w Ameryce. P ocząw szy od
roku 1928 zaczyna się je zakładać w K ościołach misyjnych. Dla zapew nienia
szybszego rozwoju i nadania charakteru bardziej uniwersalnego Dzieło otrzy­
muje 3 V 1922 roku status papieski i siedzibę w Rzymie. W ten sposób
Dzieło staje się oficjalnym organem K ościoła dla misyjnej w sp ółp racy81.
Dzieło to prowadzi również działalność inform acyjną przez Rady Centralne
poszczególnych krajów oraz Radę Generalną, która zbiera się na p o siedze­
niach dwa razy w roku82.
19 P a p i e s k i e D z i e ł a M is y j n e , [w:] C a ł y K o ś c i ó ł iv s ł u ż b i e w s z y s t k i c h K o ś c i o ł ó w l o k a ln y c h ,
R zy m 1972, s. 1-3.
80 „Annuario P ontific io ", Librería Editrice V a tica n a 1998, s. 1 2 1 1 - 1 2 1 2 ( P a p i e s k i e D z i e ł o
R o zk rze w ia n ia W iary jest u m i e s z c z o n e j a k o a u t o n o m i c z n y Organ Kurii R z y m s k i e j ); zob.
A. K o s z o r z, M i s y j n e d z i e ł o K o ś c i o ł a , W a r s z a w a 1 985, z. 1, s. 3 - 7 i z. 2, s. 5; por. J a n
P a w e ł
II, K a ż d a w s p ó l n o t a c h r z e ś c i j a ń s k a - w s p ó l n o t ą m i s y j n ą , P rzesła n ie Jana P a w ł a II
na Ś w i a t o w y D z i e ń M is y jn y, 2 0 X 1991, „ M is y jn e D r o g i ”, IV 1991, s. 5.
81 Zob. K. B a j e r o
w i c z, P a p i e s k i e D z i e ł o R o z k r z e w i a n i a W i a r y na c a ł y m ś w i e c i e ,
P o zn ań 1928, s. 26.
82 Zob. M a s s o n,
dz. cyt., s. 26 2; por. A .
K o s z o r z, N a r z e c z p o s t a w y c h r z e ś c i ­
j a ń s k i e j . W ars za w a 1978. s. 102; por. P a u l i n a M a r i a J a r i c o t , ,,N u o v i A n n a li d ella P r o p a g a z io ne della Fede", nr 2 i 4, R o m a 1989. Jest to c z a s o p i s m o w ł o s k i e , które ukazu je p o sta ć z a ł o ż y -
Do ważnych zadań tego dzieła m ożem y zaliczyć:
a) B udzenie zainteresowania dla ew angelizacji w rodzinach, we w spólno­
tach podstawowych, w parafiach, szkołach, w różnych organizacjach, by cała
diecezja stała się św iadom a swego uniwersalnego powołania misyjnego.
b) Popieranie pom iędzy Kościołami partykularnymi wzajemnej pomocy
duchow ej, materialnej i personalnej (wzbudzanie powołań i wysyłanie misjo­
narzy do krajów misyjnych).
c) Zabieganie o stworzenie funduszu scentralizowanej solidarności, dla
palących potrzeb na terenach K ościołów misyjnych.
d) Dbanie o inform ację chrześcijan o życiu i o potrzebach Kościoła m isyj­
nego, a także o w ychow anie m łodzieży do bardziej uświadomionego rozumie­
nia „m isji” w K ościele81.
Podstaw ow ym zadaniem Papieskiego Dzieła Rozkrzewiania Wiary jest
sprostanie różnorodnym potrzebom świata misyjnego. Oto kilka danych z
panoram y światowej: Papieskie Dzieło R ozkrzew iania Wiary działa w 900
okręgach kościelnych rozm ieszczonych na różnych kontynentach - 392 w
Azji, 374 w Afryce, 81 w Am eryce, 41 w Oceanii, 12 w Europie - obejmuje
sw oim zasięgiem tzw. Kościoły m ilczące w Chinach (141), w Albanii (6), w
L aosie 4), w K am bodży (3), w Korei Północnej (3) i w Mongolii (1). Dzieło
to stara się zaradzić codziennym problem om Kościołów lokalnych, które
często stanow ią m niejszość w topioną w środowiska o odmiennej kulturze i
trwałych tradycjach posiadające tożsam ość historyczną, narodową i polityczną.
Pierw szym zadaniem tych m łodych w spólnot misyjnych jest dawanie przykła­
du oraz rozwój i pogłębienie życia chrześcijańskiego wiernych. Dzieło ofiaro­
w uje im swoją pomoc w zakresie finansow ania różnorodnych potrzeb, takich
jak: funkcjonow anie Kurii biskupiej, form acja i utrzymanie katechistów;
dofinansowuje: szpitale, przychodnie, szkoły, kolegia, uniwersytety, podróże,
środki transportu, centra duszpasterskie, budow ę kościołów, kaplic, seminaria
duchow ne, rodzim e zgrom adzenia zakonne, wydawnictwa, katolicką prasę i
radio, centra kom puterow e dla misji, budow ę przychodni lekarskich, laborato­
riów i bibliotek84.
W iele Kościołów misyjnych liczy na zw ykłą dotację, choćby nawet była
bardzo mała i często jedynie z niej się utrzymuje. Trudno jest w tym miejscu
przedstaw ić dokładnie dane statystyczne o kwotach, jakim i operują Papieskie
c i e l k i o m a w i a n e g o d z i e ł a m i s y j n e g o i zarazem j e g o ch arak terystyczn e cec h y .
83 Z o b . W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 17.
84 O a n i m a c j i m i s y j n e j w r a m a c h P a p i e s k i e g o D z i e ł a R o z k r z e w i a n i a W ia r y , „Ś w ia tło
n a r o d ó w ”. B iu le t y n P a p i e s k i c h D z i e ł M i s y j n y c h 19 86 (1 1 - 2 8 II), s. 5-6.
Dzieła Misyjne w okazywaniu finansow ej pom ocy Kościołom na misjach, te
dane są zestawione w „Biuletynie m isy jny m ” w różnych rocznikach. Z az n acz­
my, że obecna sytuacja w świecie będzie zupełnie inna. W łaśnie one w sp o ­
sób bardzo wizualny ukazują ow ocn ą pracę Papieskich Dzieł M isyjnych, choć
tak niewidoczną. Młode wspólnoty K ościołów m isyjnych, żyjąc w otoczeniu
ogromnych rzesz ludności jeszcze nie ewangelizowanej, nie m ogą zan ied by­
wać swojego podstawowego zadania - głoszenia Ewangelii braciom. To
ewangelizowanie również polega na ciągłym dostrzeganiu potrzeb i p ro b le­
mów społecznych, socjalnych a także finansow o-ekonom icznych, o których
wspomniano już wcześniej. Dla ułatwienia przepow iadania Ewangelii i dotar­
cia jej do wszystkich potrzebne są w szelkie dostępne środki, nowe inicjatywy
głoszenia Słowa Bożego i niesienia pom ocy potrzebującym . Inicjatyw a n o ­
wych form głoszenia Królestwa B ożego pow inna być znakiem Ewangelii, by
osoby przyjmujące wiarę mogły lepiej zrozum ieć g łoszoną im D obrą Nowinę.
Chodzi tu o stworzenie i rozwój dzieł służących ewangelizacji, które otrzy­
mywałyby sprawiedliwie dzieloną pomoc.
Papieskie Dzieło R ozkrzew iania W iary pragnie kierow ać się zasadą p o ­
wszechności: „Nie mój tylko m isjonarz” czy moja misja, lecz „w szystkie
misje leżą mi na sercu” , bo tego dom aga się obow iązek przestrzegania spra­
wiedliwości85. To jest powód zróżnicow ania zarówno zwykłej pom ocy ro cz­
nej, jak i finansowania specjalnych przedsięwzięć w poszczególnych o ś ro d ­
kach misyjnych. W yrazem troski o rozwój Papieskich Dzieł M isyjnych są
spotkania w Rzymie, tak jak to czynił Paweł VI organizując specjalne aud ien­
cje dla krajowych dyrektorów Papieskich Dzieł M isyjn ych86.
Papież Jan Paweł II wypow iedział się na temat działalności Papieskiego
Dzieła R ozkrzewiania Wiary. Zarów no temu, jak i pozostałym Dziełom P ap ie­
skim należy przyznać uprzyw ilejow ane miejsce, ponieważ one to podtrzy m ują
bezpośrednio głoszenie Ewangelii, co stanowi fundam entalne i właściw e za da­
nie Kościoła. „Tylko program pom ocy dostosowany do różnych potrzeb p o ­
zwoli uniknąć niebezpieczeństwa partykularyzm ów i dyskrym inacji w rozdzie­
laniu p om ocy”87. Papież również zachęca biskupów, by poprosili kierują­
cych instytucjami kościelnymi, a także wiernych, o zw rócenie swojej pom ocy
finansowej na cele tychże Dzieł. Duchow ość m isyjna w yraża się najczęściej
87 T a m ż e . s. 6.
86 Z o b . W . H e n k e I, P o p e P a u l VI a n d the m i s s i o n s , „Christ to the W o r l d ” 1 983, nr 6,
s. 347.
87 J a n
1981.
P a w e ł II, O r ę d z i e O j c a Ś w i ę t e g o na n i e d z i e l ę m i s y j n ą z 0 7 . 0 6 . 1 9 8 1 , W a ty k a n
przez m odlitw ę o światło Ewangelii dla wszystkich narodów, chodzi tu o
centralne zadanie papieskiego Dzieła R ozkrzew iania Wiary. Nie można pom i­
jać tu konkretnej pom ocy zarówno dla misjonarzy, jak i dla tych, wśród
których oni pracują, ponieważ ludzie ci żyją często w nieludzkich wprost
w arunkach. Bardzo ważnym czynnikiem jest świadectwo życia: „Ut videat”
- mówi Jezus w Ewangelii. Rzeczy dobre i piękne w naszym życiu mają
ukazyw ać Boga, który jest w nas i który dzięki nam ma być chwalony.
W duchow ości m isyjnej podkreśla się bardzo wyraźnie ducha ubóstwa, ponie­
waż jedyn ie ten, który jest ubogi w duchu, żyje wym ogam i misji Chrystusa
i dzięki temu skutecznie rozwija się organizm eklezjalny Kościoła88.
A także życie duchem ekum enicznym przypom ina, że jedność wśród
chrześcijan jest nakazana przez Chrystusa, a jej brak rozbija wysiłki ew ange­
lizacyjne. Sobór W atykański II określa brak jedności wśród chrześcijan jako
zgorszenie dla świata. W tym przybliżeniu treści duchowości misyjnej nie
m oże zabraknąć i nie m ożna pom inąć apostolstwa powołaniowego, w którym
na pierw szym m iejscu winno być zainteresowanie i troska, by w całym Koś­
ciele pow szechnym było więcej powołań do stanu kapłańskiego i zakon­
n e g o 89. W szyscy biskupi świata powinni w swym programie pastoralnym
uw zględnić episkopalny charakter Dzieła R ozkrzew iania Wiary i z wielką
u w a g ą skoncentrow ać się nad możliwościam i powstania i funkcjonowania
ośrodka tegoż Dzieła na terenie swojego Kościoła partykularnego90.
P ow inni być odpowiedzialni za formację m isyjną swoich wiernych, czuwać
nad w sp ółp racą w działalności ewangelizacyjnej, prowadzić też edukację w
m iędzynarodow ych instytutach i podkreślać na każdym kroku uniwersalność
Kościoła.
b) Papieskie Dzieło M isyjne świętego Piotra Apostoła
W roku 1889 w Caen, również we Francji, panie Stefania i Janina Bigard
(m atka i córka) dały początek Dziełu świętego Piotra Apostoła. I ono dzięki
88 Z o b . B iu l. P D M , s. 9.
89 Z o b . ta m że , s. 9 i 10.
90 The P o n t i f i c a l M i s s i o n - A i d S o c i e t i e s , A i m - l m p o r t a n c e - R e l e v a n c e 1978, Vat ican, s. 14-15
-
o p r a c o w a n i e o P a p i e s k i c h D z i e ł a c h M i s y jn y c h , abp S i m o n L ou rd u sam y - President; por.
O r ę d z i e O j c a ś w i ę t e g o J a n a P a w ł a II na n i e d z i e l ę m i s y j n ą z 2 4 . 1 0 . 1 9 8 2 , (papież zw raca u w a g ę
na m i s y j n y charakter K o ś c i o ł a i na w a ż n o ś ć P a p ies k ich D z i e ł M is y jn y ch ); por. F. Z a p ł a t a,
In s t r u k c j a K o n g r e g a c j i E w a n g e l i z o w a n i a N a r o d ó w , (tłum. w e d ł u g „Onniis terra", 1969, nr 64,
s. 2 3 7 n.); Instrukcja p a p ie ż a P a w ł a VI z 0 6 . 0 2 . 1 9 6 9 . R z y m , „ B iu lety n n tis jo lo g icz n o -relig io z n a w c z y ” oraz C T 4 0 ( 1 9 7 0 ) , fasc. 1, s. 1 3 7 - 1 4 0 - instrukcja d o ś ć konkretnie o m a w i a zadania
P a p i e s k i c h D z i e ł M i s y j n y c h , a także o rg a n iza cję w s p ó ł p r a c y m isyjne j b isk u p ó w w ramach t y c h ­
że D z i e ł (Z a sa d y , N o r m y , Z a le c e n ia ) .
poparciu Stolicy Apostolskiej rozwinęło się w większości diecezji Europy i
Ameryki. Jego główna siedziba została przeniesiona do R zym u w 1920 roku.
Oficjalny tytuł Papieskiego Dzieła otrzym ało 3 V 1922 roku. Jest ono ściśle
związane z Dziełem R ozkrzew iania W iary91. Dzieło to powstało dla uw rażli­
wienia chrześcijan na sprawę formacji rodzim ego kleru w Kościołach m isy j­
nych. Swoją działalnością obecnie wspiera i w spo m aga sem inaria duchow ne
i seminarzystów na m isjach92.
Zaprasza ono do współpracy w przygotow aniu kandydatów do kapłaństw a
poprzez pomoc m aterialną i duchową. Dzieło przyczynia się do wzrostu kleru
rodzimego, jak również ma pieczę nad kandydatam i do życia za k onn ego 93.
Pielęgnowanie powołań i kształcenie księży rodzim ych w krajach nie znają­
cych jeszcze Chrystusa jest bardzo w ielką i w ażną sprawą, dlatego jest ona
najpilniejszym zadaniem Dzieła M isyjnego świętego Piotra. Tym bardziej, że
w wielu krajach odczuwa się zbyt wielki brak duchow ieństw a, tak, iż nie
można dalej prowadzić prac ew angelizacyjnych94.
Pracując na misjach można w pełni zrozumieć potrzeby i krytyczną sytua­
cję Kościołów misyjnych, gdy chodzi o problem powołań kapłańskich i za ­
konnych. Należy zaznaczyć, że pow ołania kapłańskie są zawsze w yrazem
żywotności Kościoła, są też owocem m odlitwy i moralnej pracy zw iązanej z
głoszeniem Ewangelii. Głównym celem Dzieła jest kształcenie przyszłych
księży tubylczych, a także doprowadzenie Kościoła w krajach misyjnych do
pełnego rozwoju, to znaczy kiedy cała hierarchia od biskupów poprzez kap ła­
nów będzie narodowości rodzimej. Bardzo ważnym celem Dzieła jest u m ożli­
wienie Kościołowi m isyjnemu aktywności misyjnej, wstrzym anej przez brak
powołań i inne względy oraz jak najszybsze doprow adzenie ludzi do przyjęcia
zasad nowej religii. Dzieło św. Piotra Apostoła przywiązuje bardzo w ielk ą
wagę do modlitwy, gdyż ona jest pom ocnym zapleczem dla Dzieł M isyj­
nych95.
91 „Annuario P o n t i f ic io ” , Librería Editrice V a tica n a 1998, s.
1213 (Curia R om a n a : skład
o s o b o w y ) ; zob. W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 17 i 26; por. P. O 1 i c h a, J e a n n e B i g a r d F o n d a trice d e l l a P o n tif ic ia O p e r a d i S. P i ę t r o A p o s t o / o , W a ty k a n 1979.
92 Zob. M a s s o n.
9j D M
dz. cyt. s. 2 6 3 .
16 i 18; zob . W o s i ń s k i, dz. cyt, s. 19; por. B . C i e ś 1 a k, P o s ł u g a n a u ­
c z a n ia w K o ś c i e l e , A K 7 6 ( 1 9 8 4 ) , nr 4 5 0 , s. 2 3 0 - 2 3 1 .
94 Zob. M. J e ż, W i a d o m o ś ć o P a p i e s k i m D z i e l e M i s y j n y m św . P i o t r a A p o s t o ł a d l a w y ­
c h o w a n i a kl er u t u b y l c z e g o , K rak ów 1928, s. 1.
‘b T a m ż e , s. 3 i 11.
Fundusze pochodzące ze stypendiów pieniężnych i rzeczowych, ze składek
i innych darów zezw alają na budow ę i rozwój niższych i wyższych sem ina­
riów diecezjalnych. W ostatnim czasie dzieło to poszerzyło swoją działalność
0 świadczenie pom ocy w zakresie formacji kandydatów i kandydatek do życia
zakonnego. Dzieło św. Piotra Apostoła wzbogaca więc kraje misyjne o rodzi­
me pow ołania do kapłaństwa i zakonu, o właściw y rozwój tych powołań i
um ocnienie duszpasterskiej gorliwości samych kapłanów. Od strony jednak
m aterialnej troszczy się o zapew nienie studiującym tam alumnom i księżom
odpow iednich stypendiów. Powstanie tego Dzieła przypada na czasy dekolonizacji. Trzeba przyznać, że wierni całego Kościoła w ykazują duże zrozumienie
dla spraw m isyjnych w tej bardzo ważnej dziedzinie i że ofiary na wykształ­
cenie sem inarzystów z krajów misyjnych ciągle rosną96.
Patrząc w historię, zauważam y, że dzięki temu Dziełu wybudowano wiele
sem inariów, z których wyszło tysiące rodzim ych kapłanów, biskupów i kardy­
nałów. Papież Pius XII w swojej adhortacji skierowanej do kleru krajów
m isyjnych powiedział m iędzy innymi: „Kościół w tych krajach rozszerzy się
1 um ocni, gdy księża rodzimi w ezm ą w swoje ręce przewodnictwo w dusz­
pasterskim kształtowaniu swego ludu”97.
Z założeń Papieskiego Dzieła M isyjnego św. Piotra Apostoła wynika, że
jego członkiem m oże zostać każdy chrześcijanin. T aką myśl sugeruje także
papież Paw eł VI w swojej adhortacji apostolskiej Evangelii nuntiandi, gdzie
mówi o odpow iedzialności wszystkich wiernych Kościoła za stan dzieła m i­
syjnego. Ta odpow iedzialność w pierw szym rzędzie odnosi się do pasterzy
Kościoła, a więc biskupów i kapłanów. M ożna zatem powiedzieć, że Dzieło
św. Piotra A postoła winno zrzeszać przede wszystkim biskupów i kapłanów,
choć z natury rzeczy powinni przynależeć również do Papieskiej Unii M isyj­
nej D uchow ieństw a. Biskupi i kapłani m ają szczególny obowiązek troski o
K ościół misyjny również na odcinku wspierania kleru tubylczego, tak przez
ud zieloną im pom oc, jak i współpracę z nimi na misjach.
Dzieło to także odnosi się do misjonarzy, od których wymaga się wejścia
w o bcą kulturę, język, zwyczaje i obrzędy. Misjonarze, stając się jednym i z
tam tych ludzi, w spółpracują z kapłanam i rodzim ym i i kształtują nowe p ow o­
łania do kapłaństwa. W spółcześnie Kościół jest obecny już na wszystkich
96 O a n i m a c j i m is y j n e j .. . , B i u 1. P D M , s. 3.
9/ P i i
PP. XII, A d C l e r u m l n d i g e n a m , A d h o rta tlo A p o s t o l i c a (28 VI
4 0 ( 1 9 4 8 ) , s. 3 7 4 - 3 7 6 .
19 48). A A S
kontynentach. Młode Kościoły dzięki Dziełu św. Piotra A postoła stają się
dojrzałe i zaczynają być sam ow ystarczalne98.
c)
Papieskie Dzieło Misyjne świętego D ziecięctw a zostało założone w
1843 roku przez biskupa de Forbin-Janson z Nancy. Od początku istnienia
znalazło poparcie ze strony Stolicy Apostolskiej. Szybko rozwinęło się we
Francji, w Europie i w Ameryce. Ostatnio zostało erygow ane w licznych kra­
jach m isyjnych99. Obecnie Dzieło D ziecięctw a M isyjnego istnieje w ok. 70
krajach świata. Oficjalny tytuł papieskiego Dzieła otrzym ało 3 V 1922 roku.
Celem założyciela tego Dzieła była chęć okazania pom ocy dzieciom w C h i­
nach.
Członkami tego Dzieła są dzieci chrześcijańskie do lat 12. Do ich o b o ­
wiązków należy com iesięczna składka w w ysokości 5 centów. Dzieło to ma
za cel wspomagać dzieci żyjące w nędzy i krańcowej potrzebie. Ponadto
wywiera swój wpływ przez ofiary oraz w ydaw anie biuletynu inform acyj­
n e g o 100.
Należy podkreślić, że i to Dzieło jest konieczne dla skutecznej działalności
ewangelizacyjnej Kościoła. W nikając w istotę zadań tego Dzieła należy w sk a­
zać, że stanowi wsparcie dla K ościołów partykularnych, a także w spom aga
wychowawców w rozbudzaniu i rozwijaniu u dzieci uniwersalnej świadom ości
misyjnej i we wdrażaniu ich do dzielenia się skarbami wiary i środkami
materialnymi z dziećmi krajów i K ościołów pod tym względem uboższych.
Od samego początku swojej działalności Dzieło to przyczyniało się do
rozbudzania powołań misyjnych. Również składki i ofiary dzieci ze w szy st­
kich krajów mają nieść pom oc dziełom i instytucjom służącym dzieciom w
ich p otrzebach101.
Ma zadanie głęboko w ychow aw cze, o tym m ó w ią Statuty Papieskich Dzieł
Misyjnych, w których czytamy: „dzieło to ma uwzględniać czynniki p ed ag o­
giczne w swych metodach wdrażania do formacji m isyjnej i w apelach do
szlachetnej szczodrości. W budzeniu u dzieci św iadom ości m isyjnej dostosuje
się do ich mentalności, wieku i środowiska. Posługując się własnym i środka­
mi czy też wykorzystując struktury właściwe katechezie, włączać się będzie
98 B iu l. P D M , s. 3 i 4; por. E N 5; J a n
P a w e ł
II, O r ę d z i e na ś w i a t o w y D z i e ń
M is y jn y . D z i e ł o .vu\ P io t r a A p o s t o ł a , W atykan 1990, s. 11 -17.
99 Z o b . W o s i
100 Z o b . M a s s
n s k i, dz. cyt, s. 25.
o n, dz. cyt. s. 2 6 2 .
101 Z o b . W . K o w a I a k, S t a t u ty P a p i e s k i c h D z i e ł M i s y j n y c h
„B iu letyn m i s j o l o g i c z n o - r e l i g i o z n a w c z y ” oraz C T 4 8 ( 1 9 7 8 ) ,
(dalej: S P D M ) II, nr 7,
fa sc. 2, s.
193.
zawsze w całokształt duszpasterskich inicjatyw w wychowaniu chrześcijań­
skim, wnosząc w nie otwartość dla spraw m isyjnych” 102.
Uwzględniając m iejscow e możliwości, Dzieło urządza co roku światowy
dzień dziecka. Jest to sprzyjająca okazja, by uwagę dzieci skierować na du­
chow e i m aterialne potrzeby wszystkich biednych dzieci na całym świecie.
Należałoby je zachęcić do okazania pom ocy misjom przez ich dziecięcą m o­
dlitw ę i przez składki pieniężne. Także przez głębsze poznawanie osoby
Jezusa Chrystusa, który tym wszystkim wysiłkom misyjnym przewodzi. W ten
sposób dzieci całego świata będą uczyły się wzajem nie poznawać, kochać
ludzi i sobie pomagać. A by dzieło to, prawidłow o i owocnie funkcjonowało,
potrzeba zarówno na szczeblu krajowym, jak i partykularnym powołać odpo­
w iedn ią osobę, najlepiej kapłana odpow iedzialnego za to Dzieło, który będzie
posiadał wym agane przygotow anie i k w alifikacje103. Do konferencji bisku­
pich należy ustalić do jakiego wieku dzieci będą wdrażane do tej służby na
rzecz pom ocy m isjom, a także jak m iałoby wyglądać zaangażowanie młodzie­
ży w animacji misyjnej dla rozkrzew iania wiary. W ychowanie dzieci w duchu
misyjnym jest bardzo trudnym procesem , gdyż w ym aga wielu poświęceń
zarówno ze strony rodziców , nauczycieli, katechetów, kapłanów, misjonarzy
i misjonarek, jak i odpow iedzialnych za rozwój tego Dzieła w rozwijaniu
wśród dzieci uniwersalnej świadom ości misyjnej. Należałoby opracować sku­
teczne formy działania przy organach kierow niczych Dzieła. Papieskie Dzieło
D ziecięctw a M isyjnego podkreśla przede wszystkim wartość modlitwy. Dzieci
i młodzież, aby bardziej czuły się odpow iedzialne za losy koleżanek i kole­
gów z krajów m isyjnych, m uszą posiadać niezbędną wiedzę o dziele misyj­
nym Kościoła, o istocie Papieskiego Dzieła, o pracy misjonarzy, o sytuacji
dzieci na terenach m isyjnych.
Sekretariaty krajow e P apieskiego D zieła Dziecięctwa M isyjnego dostarcza­
j ą materiałów dla katechistów, anim atorów dziecięcego ruchu misyjnego,
rodziców, a przede wszystkim dla dzieci w celu wzbogacenia ich wiedzy o
m isyjnym zadaniu Kościoła. C yklicznie wydawany jest „Świat m isyjny”,
dw um iesięcznik przeznaczony dla d z ie c i104. R ównież w innych krajach przy­
gotow yw ane są broszury o tem atyce misyjnej, nakręcane są filmy o misjach
i o pracy misjonarzy. Jan Paweł II poparł aktualność tego Dzieła w misyjnym
102 Z o b . K o w a 1 a k, S P D M II, nr 8, s. 193: por. D y d u c h ,
art. cyt., s. 4 2 0 - 4 2 1 .
„ A n n u ario P o n t i f i c i o ”, Librería Editrice V atican a 1998, s. 1213: Curia Romana; zob.
K o
s.
w
a 1 a k, S P D M II, nr 9, s. 194; por. K o s z o
102; por. W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 20.
104 „B iu lety n m i s y j n o - r e l i g i o z n a w c z y ” 1984, nr 3-4 , s. 3.
r z, M i s y j n a d z i a ł a l n o ś ć K o
orędziu na światowy dzień dziecka, którem u pobłogosław ił i stwierdził, że
należy „używać wszelkich środków dla jego rozw oju” 105.
Dzieci są wśród członków Ludu Bożego grupą specyficzną, której dorośli
powinni pomagać w odkrywaniu zawartego w orędziu ew angelicznym b o ­
gactwa wiary i miłości. Poznaw anie tego bogactw a w łączności z rów ie śn ik a­
mi pozwoli dzieciom na coraz większe osobiste i zbiorow e zaangażow anie w
działalność Kościoła. Taka jest podstaw ow a idea i sens działalności P ap ies­
kiego Dzieła Dziecięctwa Misyjnego. Dostrzegam y obecnie dynam iczny ro z­
wój tego zrzeszenia, wysiłek diecezjalnych i krajowych biur koordynujących
realizację programu oraz założeń Dzieła, dlatego Święte D ziecięctw o w raz ze
swymi strukturami powinno być w idzialną organizacją kościelną wszędzie: w
parafii, w diecezji, w całym Kościele. Cele tego Dzieła są jednocześnie h u ­
manitarne, religijne i misyjne, a jego egzystencja i rozwój uzależnione są nie
tylko od jego członków, ale również od dyrektorów, anim atorów , sekretarzy
i duszpasterzy106. Dzieło to broni życia dziecięcego, w zbog aca świadom ość
dzieci w takie wartości, jak: miłość, solidarność, w zajem ne zrozum ienie,
pokój i sprawiedliwość, w których tworzeniu i same m o g ą uczestniczyć.
d)
Papieska Unia M isyjna D uchow ieństw a została założona we W łoszech
przez O. Pawła Mannę. Statut tego Dzieła został zatw ierdzony 31 X 1916
roku przez papieża Benedykta XV, który polecił je kierow nictwu K ongregacji
Rozkrzewiania Wiary.
Od początku swego istnienia U nia uzyskała aprobatę Stolicy Apostolskiej.
Rozwinęła się szybko w większości diecezji świata. Istnieje w ponad 50 kra­
j a c h 107. Dnia 14 IV 1937 roku K ongregacja R ozkrzew iania W iary dekretem
Ut Universa włączyła Unię do Papieskich Dzieł M isyjnych. Przez ten fakt
została ona uznana za specjalny organ Stolicy Apostolskiej do spraw misji
katolickich. Od roku 1937 Z w iązek ten nosi oficjalną nazw ę P apieska Unia
Duchowieństwa. Dzieło to jest nastaw ione na działalność przede wszystkim
duchową: modlitwę, rozbudzanie zapału misyjnego, akcje inform acyjne i
konferencje, a także kazania, nauki oraz konieczne p u b lik a c je 108. Dzieło to
105 T a m ż e , s. 3; por. W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 19-21.
106 Zob. A . T o r z. P a p ie s k i e D z i e ł o
D zie cięctw a
M i s y j n e g o , „ Ś w i a t ł o n a r o d ó w ”.B i u l e ­
tyn Papiesk iej Unii Misyjn ej, nr 47 , (1 III—30 IV 1986), s. 2 -15; por. K o w a 1 a k, dz. cyt.,
s. 193 i 194; W o s i ń s k i, dz. cyt, s. 2 0 i 26.
107 Por. „B iu letyn m i s j o l o g i c z n o - r e l i g i o z n a w c z y ” 1982, nr 4, s. 13 ( s ą to dane sprzed 17
lat).
108 Z o b . M a s s o n , dz. cyt., s. 263; por. P a w e ł
s e n t e s , A K 7 2 ( 1 9 6 9 ) . nr 3 6 0 , s. 3-8 .
VI, List a p o st o lsk i G r a v e s
e t i n ere -
za cel głów ny uważa uwrażliwianie członków Ludu Bożego na palące potrze­
by m isyjne za pośrednictw em rozgałęzionej organizacji kapłanów, zakonników
i zakonnic. Jeśli chodzi o przełożonych i przełożone instytutów zakonnych,
a przede wszystkim instytutów misyjnych - m ają oni obowiązek popierać
Unię Misyjną, a także wszystkie Papieskie Dzieła Misyjne przez użyczanie
im oddanych i kom petentnych współpracowników, aby działalność misyjna
p row ad zon a w K ościołach lokalnych była skuteczna i ow o c n a109. Papieska
Unia M isyjna ma za cel także formację m isyjną kapłanów, członków instytu­
tów życia konsekrow anego i stowarzyszeń życia apostolskiego, kandydatów
do kapłaństw a i zakonu, jak rów nież osób, które pełnią funkcje pasto­
r a ln e 110
„Znajom ość spraw m isyjnych i wrażliwość na nie Unia ma utwierdzać
stosow nym i m etodam i czy to przez własne środki oddziaływania, czy też
apelując do instytucji bądź osób zajm ujących się początkową lub stałą forma­
cją duch o w ą kapłanów, zakonnic i zakonników , diakonów i wszystkich spo­
łecznych zelatorów i anim atorów m isy jnych” 111. Zadaniem Unii jest wspo­
m aganie w uśw iadam ianiu m isyjnym w spom nianych kategorii osób w ich
odpow iedzialności za pow szechn ą ewangelizację. Unia również ma pomóc w
znalezieniu do tego celu najbardziej duszpastersko odpowiednich metod. „Po­
m yślność pozostałych Dzieł M isyjnych w dużym stopniu zależy od żywot­
ności Papieskiej Unii M isyjnej, gdy znajdujący się w jej szeregach przede
w szystkim zabiegać będą, by duch misyjny rozwijał się we wszystkich wspól­
notach chrześcijańskich” 112.
Z adania dla działalności Papieskiej Unii M isyjnej określają statuty wspólne
dla wszystkich Dzieł: „Związek ten ma za cel budzenie u kapłanów ducha
gorliwości i zapału do należytego św iadectw a ewangelicznego wobec niewie­
rzących, ażeby za przykładem duchow ieństw a lud chrześcijański zapłonął
również troską o misje katolickie i aby tym sposobem cały Kościół przyczy­
nił się do rozszerzania K rólestw a C hrystusow ego na całym świecie” 113.
109 Z o b . W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 22; por. D z i d o M i s y j n e K o ś c i o ł a tr P o ls c e . II P l e n a r ­
n y S y n o d B is k u p ó w p o l s k i c h ( t e k s t y r o b o c z e ) , P o z n a ń - W a r s z a w a 1991, s. 2 6 6 (o sk u teczn o ści
p racy m isy jnej); s. 2 6 9 (o w s p ó ł p r a c y m isy jn e j w P o ls c e ) .
110
Z o b . W o s i ń s k i, dz. cyt., s. 22; por. K o w a 1 a k, dz. cyt., s.
194; por. P o ls k i
S y n o d P l e n a r n y , s. 2 6 9 .
111 Z o b . K o w a I a k, dz. cyt, s. 194.
M"
t e
T a m ż e , s. 194; por. W o s i ń s k i, dz. cy t, s. 21; por. J.
g u i, D u c h M i s y j n y -
G
V a d e m é c u m , tłum . A . Kajzerek, W ars za w a
o i bu r u
L ope-
1991, s. 1 55 -2 0 2 . Jest
to b ardzo s z c z e g ó ł o w y w y k ła d na tem at historii i zadań P a p ie s k ic h D z i e ł M is y jn y c h .
113 „ A n n u ario P o n t i f i c i o ” , Librería Editrice V a tica n a 1998, s. 1214: Curia Rom ana; zob.
Papież Paweł VI w liście apostolskim z 5 IX 1966 roku, skierow anym do
biskupów całego świata z okazji 50-lecia istnienia Papieskiej Unii Misyjnej
Duchowieństwa, przypomniał zadania tej organizacji i skom entował je w
duchu Soboru W atykańskiego II. W e w spom nianym liście Pawła VI czytamy:
„Unia nie jest nowym dziełem do zbierania ofiar wśród wiernych, lecz z
natury jest szkołą, w której umysły w iernych rozw ijają się i urabiają w p o ­
czuciu społecznych zasad chrztu. Z abiega ona o to, by dzieła m isyjne były
wszystkim znane, by znajdowały pom oc w osiągnięciu wszystkich zadań i
celów ” 114.
Chodzi o taką formację kapłanów, by pełniąc posługę duszpasterską nie
zaniedbywali ważnego obowiązku w spierania misji. Przez kapłanów również
wierni m ają być wychowywani w tym duchu, by interesowali się działal­
nością m isyjną Kościoła i czynnie ją wspierali. W yżej w ym ienione cele D zie­
ło osiąga przez: modlitwę, rozpow szechnianie idei misyjnej, pielęgnow anie
powołań misyjnych i pomoc materialną. M odlitw a z kolei jest d uszą w szyst­
kich poczynań apostolskich. Ogół duchow ieństw a wplatał akcję m isyjną w
takie nabożeństwa parafialne, jak: 40-dniow e nabożeństw o z adoracją Naj­
świętszego Sakramentu, nabożeństwo m ajowe, czerwcowe, powołaniowo-m isyjne z różańcem misyjnym i ciekawie zorganizow aną niedzielę m isyjną z
kazaniami misjonarzy i z przygotow aną liturgią. Na szczególną uwagę zasłu­
guje apostolstwo chorych. Setki i tysiące chorych ofiarowuje na rzecz misji
skarby swych modlitw i cierpień fizyczno-duchow ych. Oprócz m odlitw ko­
nieczna jest zachęta do podejm ow ania czynów misyjnych.
Ośrodkiem ukazywania prac m isyjnych dokonanych przez Unię były zjaz­
dy. Na przestrzeni 50 lat Z w iązek M isyjny D uchow ieństw a zorganizował w
Polsce trzy kongresy. Pierwszy kongres odbył się w W arszawie, w dniach 2728 IX 1932 r. Wzięło w nim udział: 14 biskupów, 216 księży i 21 alum ­
n ó w 115.
W rezolucjach kongresu zw rócono uwagę na powszechność obowiązku
misyjnego, który jest wynikiem dogm atów katolickich, postulatem sakram entu
chrztu świętego i nakazem życia religijnego. Drugi kongres odbył się w P o­
znaniu 12 i 13 1 1938 roku. Wzięło w nim udział 200 delegatów diecezji,
zakonów i seminariów. Trzeci kongres miał miejsce w W ilnie, w dniach 22-
S. B o ń k o w s k i, P a p i e s k a Unia M i s y j n a D u c h o w i e ń s t w a iv P o l s c e , A K 6 1 ( 1 9 6 9 ) , nr 3 6 0 ,
s. 127; por. G o i b u r u
L o p e t e g u i, dz. cyt., s. 1 9 8 - 2 0 2 .
114 Z o b . B o b k o w s k i ,
art. cyt., s.
128; P a w e ł
in c re sc n te s , s. 3-8.
Zob. B o b k o w s k i ,
art. cyt., s. 128.
VI, List a p o sto lsk i G r a v e s e t
26 VI 1939 roku. W zięło w nim udział 300 duchownych. Jest to przykład
kongresów m isyjnych, które odbyły się w Polsce. Ich tematyka obejmowała
aktualne zagadnienia misyjne. Z innych ośrodków, które prowadziły akcje
rozkrzew iania idei misyjnej, należy wymienić: wystawy misyjne urządzane z
okazji zjazdów. Zw iązek misyjny prowadził również akcję wydawniczą, dzięki
której wydano „Atlas m isyjny” i „Biuletyn m isy jny ”. Przetłumaczono i w y­
drukow ano prace O. Manny, założyciela Dzieła Papieskiego: Za mało żniw ia­
rzy i M isje a duchow ieństw o. Unia M isyjna wspierała misje materialnie, prze­
kazując bezpośrednio pieniężne kwoty placówkom misyjnym lub też wspiera­
jąc instytucje m isyjne w k ra ju 116. Związek przeznaczył także pew ną kwotę
na zakup param entów liturgicznych i bielizny kościelnej oraz lekarstw, które
przesyłano do placów ek misyjnych. P ośrednią pom oc misjom świadczyła Unia
M isyjna przez finansow anie wyjazdów za granicę i przez fundacje stypendiów
dla studentów misjologii za granicą. Działalność Unii Misyjnej w różnych
częściach świata i w różnych diecezjach wygląda inaczej, gdyż są rozmaite
potrzeby, różnego rodzaju prace, inwestycje, opłaty, a także pilne przedsię­
wzięcia. P odsum ow ując pow y ższą charakterystykę tego Dzieła Misyjnego
należy wskazać na stosunek Stolicy Apostolskiej do tego Dzieła. Przykładem
tego stosunku są dokum enty i wypowiedzi papieży na temat roli i zadań Pa­
pieskiej M isyjnej Unii Duchowieństwa.
Pierwszy dow ód uznania, jaki Najwyższe Magisterium Kościoła dało Pa­
pieskiej Unii M isyjnej w trzy lata po jej powstaniu, znajdujemy w encyklice
M axim u m Ułud z 30 XI 1919 roku papieża B enedykta X V 117.
W encyklice R erum Ecclesiae z dnia 28 II 1926 roku papież Pius XI po­
dejm uje również zagadnienie Unii Misyjnej D uc h o w ień stw a118. Także pa­
116 Z o b . ta m że , s. 129.
117 B e n e d i c t P apa e , X V Litterae e n c y c l i c a e M a x i m u m Il l u d , A A S 1 1 (1 9 1 9 ), s. 4 4 0 - 4 5 5 .
P a p i e ż z w ra c a ją c się b e z p o ś r e d n i o d o b isk u p ó w stw ierd ził, ż e ob o jętn ie gd zie p rzebywają, mają
k r z e w i ć d u ch a w iary, i b y l e b y tylko na w s z e l k i s p o s ó b byt g ł o s z o n y Chrystus: „[...] N a s zy m
p r a g n ie n ie m j e s t st w o r z e n i e w e w s z y s t k i c h d iec e z j a c h na ca łej kuli ziem sk iej sto w a rzys zen ia
z w a n e g o U n i ą M i s y jn ą kleru w celu na w ra ca n ia p o g an [...]” : P a p ież w ca łej niem al sw ojej
e n c y k l i c e m ó w i o d z i e l e m i s y j n y m , o za d an iach K o n greg acji R o zk rze w ia n ia Wiary, o za d a ­
n iach b i s k u p ó w , m isjo n ar zy , by byli d ob rze p r z y g o t o w a n i d o sw o je j pracy, p o l e c a ró w n ież inne
P a p i e s k i e D z i e ł a M i s y jn e , jak D z i e ł o św . D z i e c i ę c t w a c z y D z i e ł o św . Piotra, które dba o
w ychow anie
i k szt a łc e n ie kleru ro d zim eg o ;
„ B r e v i a r iu m m i s s i o n u m " . W y b ó r d o k u m e n t ó w
K o ś c i o ł a d o t y c z ą c y c h d z i e ł a m i s y j n e g o , op rać. B. W o d e c k i S V D , F. W o d e c k i S V D , F. Zapłata
S V D , c z . I, nr 1 7 1 - 1 9 2 , W a r s z a w a 1979, s. 2 0 0 - 2 1 6 .
>18
p j i
pp
^
w tym d o k u m e n c i e -
Litterae e n c y c l i c a e R e r u m E c c l e s i a e , A A S
1 8 (19 2 6), s. 6 5-8 3 : pap ież
„[...] w y r a z i ł r ó w n i e ż s w o j e za i n t e r e s o w a n i e w tworzeniu t e g o D z ie ła
p a p i e s k i e g o , k tó r ego c e l e m ma być m i ę d z y innym i w y p r a s z a n ie p rzez m o d lit w ę i Euch arys tię
pież Pius XII w encyklice Evangelii p raecon es z 11 VI 1951 roku pisał o
radości z rozwoju Unii M isy jnej119.
Papież Paweł VI w orędziu na światowy dzień misyjny powiedział, że
Papieskie Dzieła Misyjne są głównym i ciągłym wyrazem misyjnej w sp ółp ra­
cy całego Ludu B o ż e g o 120.
Podsumowując zagadnienie Papieskich Dzieł M isyjnych, które są organem
Stolicy Apostolskiej do prowadzenia działalności misyjnej w świecie, należy
wskazać na dokum ent misyjny Jana Pawła Ił. Chodzi tu o encyklikę Redemptoris missio. Papież ukazuje w niej ogrom ną rolę i odpowiedzialność Dzieł
Misyjnych w ożywianiu ducha m isyjnego w całym Kościele powszechnym .
Zdaniem Jana Pawła II cztery Papieskie Dzieła M isyjne m ają jeden wspólny
cel: rozbudzanie w Ludzie Bożym poczucia odpow iedzialności za p ow szechną
misję Kościoła.
Rozdział encykliki omawiający Papieskie Dzieła M isyjne papież zam yka
stwierdzeniem „W prowadzeniu swej działalności D zieła M isyjne zależą od
papieża, w skali powszechnej od K ongregacji do spraw Ewangelizacji N aro­
dów, a na szczeblu lokalnym od Konferencji Episkopatu i od biskupów p o ­
szczególnych Kościołów, we współpracy z istniejącymi ośrodkami zajm ują­
cymi się rozbudzaniem ducha misyjnego: w n o szą one w świat katolicki ducha
uniwersalizmu i posługi misjom, bez którego nie ma autentycznej w spó łpra­
cy ” 121. Reasumując m ożna powiedzieć, że rola Stolicy Apostolskiej w pro ­
wadzeniu działalności misyjnej Kościoła katolickiego na całym świecie jest
daru wiary dla licznej rz e s z y p ogan i n i e w i e r z ą c y c h [...]” . P a p ie ż z a l e c a r ó w n ie ż k szta łcen ie
kleru r o d z i m e g o i ro d zim y ch z a k o n ó w . E n c y k lik a u s t a b i l i z o w a ł a styl pracy m isy jnej, sp raw nie
p o w st a w a ła już hierarchia kośc ieln a; por. B r e v i a r i u m m i s s i o n u m , cz. I, nr 2 0 2 - 2 2 9 , s. 2 3 5 - 2 5 5 .
119 P i i PP. XII, Litterae e n c y c l i c a e E v a n g e l i i p r a e c o n e s , A A S 1 8 ( 1 9 5 1 ), s. 4 9 7 - 5 2 8 p apież m ów i: „ M y , którzy z w ie lk ą d u c h o w ą r a d o śc ią o g l ą d a l i ś m y p o m y ś l n y r o z w ó j t eg o
zw iązk u , g o r ą c o pragniem y, aby rozrastał się on co ra z b ard ziej”, m ó w i także o w s piera niu i
ro zw o ju w s z y s t k i c h P a piesk ich D z i e ł M is y jn y ch ; „ Ś w i a t ł o N a r o d ó w ” . B iu le t y n P a piesk iej Unii
M isyjn ej 1986, nr 47(1 111-30 IV), s. 9; por. B r e v i a r i u m m i s s i o n u m , nr 2 5 2 - 2 7 5 ; Z o b . P i i
PP. XII. Litterae e n c y c l i c a e F i d e i d o n u m , 15 I 1957, A A S 4 9 ( 1 9 5 7 ) , s. 2 3 6 - p a p ie ż m ó w i o
g o d n o ś c i p a p iesk ieg o D z i e ł a i o sz a cu nk u , z ja k im d o n i e g o n a l e ż y się o d n o sić .
120 P a w e ł
nr 12. s. 11- 13 -
VI, O r ę d z i e na D z ie ń M i s y j n y , ( P a p ie s k ie D z i e ł a M i s y jn e ) „ N o v u m ” 1976,
„ U n iw ers a lizm m isy j n y b ył od p o czą tk u c e c h ą ch a ra k tery sty czn ą i on to
w ł a ś n i e sk łon ił S to licę A p o s t o l s k ą d o w y n i e s i e n i a tych D z i e ł d o g o d n o ś c i « D z i e ł p a p ie sk ic h » ,
w zn a czen iu o f i c ja l n e g o n arzęd zia K o ś c io ł a s ł u ż ą c e g o m isy jn e j w s p ó ł p r a c y ”. Z oręd zia p a ­
p i e s k i e g o w y n ik a, że w s p o m n i a n e d zieła mają o b e j m o w a ć z a r ó w n o K o ś c i o ł y o starej tradycji
ch rześcijańsk iej, jak i K o ś c io ł y m ło d e , które d o p iero c o z o s ta ł y z a ł o ż o n e . P a p i e s k i e D z i e ł a M i ­
syjne są d o w o d e m na u n iw ersa lizm e w a n g e l i z a c y j n e g o za d an ia Ludu B o ż e g o .
121 R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 84.
nadrzędna i ogromna. Trzeba podkreślić, że właśnie Stolica Święta inicjuje
i koordynuje wszelkie prace zw iązane z prowadzeniem i realizowaniem misy j­
nego dzieła Kościoła. Powołanie m isyjne doznało w nauce Kościoła dow artoś­
ciowania, jako szczególny wyraz uczestnictwa w posłannictwie Chrystusa
Pana i Jego Kościoła, a wierność temu powołaniu przyjmuje się za oznakę
duchow ej dojrzałości chrześcijańskiej. Zasługuje ono zatem na to, aby rozbu­
dzać i rozwijać je w sercach i um ysłach m łodych ludzi, niejako pod patrona­
tem Stolicy Apostolskiej. O w ocem tej pielęgnacji winien być ożywiający
wszystkich duch misyjny, który uaktywni i wewnętrznie ubogaci nasze wspól­
noty chrześcijańskie i w konsekwencji uzdolni je do apostolskiego prom ienio­
wania także przez daw anie Kościołowi pow szechnem u dobrych i licznych
m isjo n a rzy 122.
K ończąc pow yższe opracow anie w ypada ukazać i przytoczyć myśl papieża
Jana Pawła II na tem at ważności i aktualności misyjnej działalności całego
K ościoła pow szechnego również w czasach współczesnych. Papież tak pisze:
„N asze czasy, w których ludzkość jest w fazie przemian i poszukiwań, w y m a­
gają ożyw ienia działalności m isyjnej Kościoła. Horyzonty i możliwości misji
poszerzają się i my, chrześcijanie, jesteśm y przynagleni do odwagi apostol­
skiej, opartej na ufności pokładanej w Duchu. On jest pierwszym podmiotem
misji! [...] Dzisiaj od wszystkich chrześcijan, od wszystkich Kościołów party­
kularnych i od Kościoła pow szechnego w ym aga się tej samej odwagi, jaka
pobudzała misjonarzy przeszłości, tej samej gotowości do słuchania głosu
Ducha Ś w iętego” 122. Myślę, że na koniec warto podkreślić, iż działanie
Stolicy Apostolskiej poprzez w spółpracujące ze sobą dykasterie dzisiaj bar­
dziej niż kiedykolwiek może być skuteczne w ewangelizacji świata i ludzi na
wszystkich kontynentach, jeśli wierni świeccy, poprzez swoje zaangażowanie
w m isyjne dzieło Kościoła, b ędą świadom ie popierać i wnosić własny wkład
w wysiłki frontowych m isjonarzy sw oją modlitwą, własną pracą i ofiarą na
rzecz misji. „Lud Boży, wybrany przez Boga i kierowany przez Ducha Świę­
tego, pielgrzym uje poprzez przestrzeń i czas do swojej niebieskiej ojczyzny,
do dom u Ojca. Chrystus używ a go jako narzędzie zbawienia wszystkich i
posyła do świata, by był dla niego światłem i solą” 124. Kościół, lud mesjań­
122 II K r a j o w y K o n g r e s M i s y j n y - C z ę s t o c h o w a 1 99 2. M i s y j n y w y m i a r K o ś c i o ł a k a t o l i c k i e ­
g o u' P o l s c e , P ie n i ę ż n o 1992, s. 40.
123 R e d e m p t o r i s m i s s i o , nr 30.
124 K K 9: „M ając rozp rzestrzen iać się na w s z y s t k i e kraje, K o ś c ió ł w c h o d z i w d zieje
lu d zk ie, w y k racza jąc r ó w n o c z e ś n i e p o z a c z a s y i granice lu d ó w . Idąc zaś naprzód poprzez
d o ś w i a d c z e n i a i ucisk i krzepi się K o ś c i ó ł m o c ą o b ieca n ej m u p rzez Pana łaski B o żej
ski, ma więc naturę misyjną, a jego posłannictwo polega na ukazywaniu
światu słowem i czynem Orędzia Ewangelicznego i udzielaniu mu C h rystuso ­
wej łaski oraz przepojeniu spraw doczesnych duchem ew a n g e lic z n y m 125.
Do włączenia się w wypełnienie tego zadania zostają powołani na mocy sa­
kramentu chrztu i bierzm owania wszyscy członkow ie ludu Bożego.
T H E H O L Y SE E A T T H E M I S S I O N T A S K OF T H E C A T H O L I C C H U R C H
S u m m a r y
The co ntent o f this article s h o w s a v ery important o b lig a tio n o f taking care o f the r e s p o n s i ­
bility at the m issio n o f the C ath o li c Church, w h ich b e lo n g s to the A p o s t o l i c S ee. O ur r e f l e c ­
tions are d iv id ed into three se c tio n s . T h e first one presen ts a history , go a ls, and the structure
o f the organ ization in the field o f all the a ctiv ities A d g e n t c s w h ich are d o n e by the C o n g r e ­
gation o f the E v a n g e liz a t io n o f the N a tio n s , and also by the C o n g r e g a t io n o f the Eastern
Churches. T h es e C o n g reg a tio n s co o p era ted with ea ch other, and they are d o i n g a serious
support in this kind o f work to realize the m issio n a ry activity o f the C a th oli c C hurch. This
paper pres en ts what the resp onsib ilit y is and w h o is its su b ject in the m i s s i o n A d g e n t c s .
Firstly the H oly S ee and the P o p e are r esp onsib le for spreading o f the „ G o od N e w s ” to the
world. Our ela bora tion dea ls with the role o f the P o p e and the H oly S e e regard ing the m i s s i o n
task and all work s, w h ich are d o n e by differen t p on itifical O f f i c e s o f the R o m a n Curia. The
se con d se ction o f our paper pre sen ts the Pontific a l C o u n cils. W e s h o w o n ly thre: 1. the P o n t i ­
fical C ou n cil for the inte rreligious d ialo gu e; 2. the Po ntific al C o u n c i l for su p p ortin g Christians'Unity; 3. the Pontific al C o u n cil for Culture. T h e P ontific al C o u n c i l s are in d ep en d e n t
organiza tions, and they have their o w n a u to n o m y . Th e final se c tio n o f this paper p resen ts the
P on tifical M is s i o n s W orks (A id ) . T h e y are as follo w ; 1. Th e P o ntific al S o c i e t y for the P rop a­
gation o f the Christian Faith; 2. T h e P o ntific al M i s sio n a r y S o c i e t y o f St. P ete r A p ostle; 3. The
Pontifical M is sio n ary S o ciety o f the H o ly Child; 4. T h e P o ntific al M is s i o n a r y U n i o n o f the
Clergy. The Pontific al M i s s i o n s W o rk s are c o op era tin g with the m i s s i o n d e e d s , w h i c h tire
leading in the different cou n tries in the w o rld on all the co n tin e n ts. T h e y o rg a n ize and o ffe r
their help by co l l e c t i n g m o n e y , prayers, other spiritual support and p ecu n ia ry coo p e r a t io n . As
our sourc es to write this ela bora tion w e used e s p e c i a l ly the d o c u m e n t s o f the S e c o n d Vatican
C o u n cil, and P o pe s'teach ing : L e o XIII, P iu s XI, P iu s XII, Paul VI and John Paul II. W e have
based on the p u b lication s and papers o f different authors. W e p oin ted out the m o st important
goafs, duties and differen t tasks w h ich are d o n e in the e v a n g e l i c a l m i s s i o n A d g e n t e s by the
H oly S ee and its o f f i c e s in Vat ican.
S u m m arized by Syh vester K a s p rz a k SVD
125 K D K 92; D A 5; D M 35: „[...] S o b ó r w z y w a w s z y s t k i c h d o g łę b o k ie j o d n o w y w e ­
wnętrznej. aby mając ż y w ą ś w i a d o m o ś ć w łasn ej o d p o w i e d z i a l n o ś c i za r o z s z e r z e n ie E w a n g e l i i ,
podjęli s w o ją czą s tk ę w d z i e l e m i s y j n y m wśród n a r o d ó w ” .