Przeterminowane leki do apteki_Andrzej_Bialas

Andrzej Białaś
Przeterminowane leki do apteki
S. Jaruga
Niepotrzebne lub przeterminowane leki stanowią odpady niebezpieczne, a pomimo większej niŜ jeszcze
kilka lat temu świadomości Polaków, często nadal zmieszane z odpadami komunalnymi trafiają na
składowiska.
Dla wielu ludzi odpady te nie róŜnią się w istotny sposób od pustej puszki czy butelki. Tymczasem stare leki
stanowią powaŜne zagroŜenie dla środowiska. Problem ten nie jest nowy i został zauwaŜony juŜ kilkadziesiąt lat
temu w Stanach Zjednoczonych. W Europie juŜ od połowy lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku próbuje się
ograniczyć wpływ substancji zawartych w lekach na środowisko. Europejska Agencja Środowiska w 2000 r.
oszacowała ryzyko i określiła skalę problemu z tym związanego.
Warsztaty eksperckie odbyły się w styczniu 2009 r., a ich owocem jest raport Agencji, dotyczący farmaceutyków
w środowisku. Przeczytać w nim moŜna m.in. o tym, Ŝe sytuacja wygląda gorzej niŜ jeszcze 10 lat temu.
Koncentracja leków w otoczeniu z roku na rok wzrasta, ich elementy wykrywane są w wodach i glebie, a
konsumpcja medykamentów przez społeczeństwa, szczególnie krajów bardziej rozwiniętych, zwiększa się, więc
w konsekwencji rośnie teŜ presja tych substancji na środowisko. Ich obecność w strumieniu odpadów
komunalnych stwarza zagroŜenie dla Ŝycia i zdrowia ludzi oraz zwierząt. Podkreślono ponadto potrzebę
prawidłowej edukacji mieszkańców oraz stworzenia spójnego systemu postępowania z nieuŜytymi oraz
przeterminowanymi lekami. Sytuacja będzie się bowiem z roku na rok stawała się coraz powaŜniejsza ze względu
na łatwiejszy dostęp do róŜnego rodzaju medykamentów oraz rosnącą ich konsumpcję.
ZagroŜenie
Dlaczego nie naleŜy przeterminowanych czy teŜ niewykorzystanych produktów leczniczych wyrzucać do
pojemników razem z innymi odpadami? Bo stanowią one zagroŜenie dla środowiska naturalnego, charakteryzując
się przy tym ogromną persystencją (czyli trwałością). Po przedostaniu się do wód czy gleb mogą szkodliwie
oddziaływać na występujące tam organizmy roślinne i zwierzęce (np. feminizacja męskich osobników ryb wskutek
zaburzenia gospodarki hormonalnej). Stanowią takŜe zagroŜenie dla zdrowia zwierząt Ŝerujących na
składowiskach odpadów i ludzi mogących wejść w posiadanie takich leków.
Jak więc naleŜy postępować z tymi odpadami? Przede wszystkim nie mieszać ich. Gospodarka odpadami naleŜy
do zadań własnych gmin. Na przeterminowane bądź nieuŜyte leki przeznaczone są specjalne pojemniki, które
najczęściej znajdują się w aptekach. Przeterminowane leki naleŜy więc przynieść do najbliŜszej apteki, która we
współpracy z gminą prowadzi ich zbiórkę i dysponuje odpowiednim pojemnikiem do gromadzenia tych odpadów.
Z aptek są one odbierane przez firmę zajmującą się unieszkodliwianiem odpadów niebezpiecznych i najczęściej
przekazywane do spalarni odpadów medycznych.
System zbiórki
W Polsce sytuacja wygląda jednak róŜnie. Często w wielu duŜych miastach system zbiórki starych leków działa z
powodzeniem od wielu lat. Niestety, szczególnie w mniejszych miejscowościach, odpady te bardzo często trafiają
do kosza na śmieci, głównie ze względu na niewystarczający stan wiedzy mieszkańców, dla których pudełko
tabletek czy stary syrop to taki sam „śmieć” jak inny. Jednak wg Ustawy z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach,
zgodnie z art. 79b ust. 2, jeŜeli posiadacz odpadów lub transportujący odpady powodując wzrost zagroŜenia dla
zdrowia lub Ŝycia ludzi, lub środowiska, miesza odpady niebezpieczne róŜnych rodzajów lub odpady
niebezpieczne z odpadami innymi niŜ niebezpieczne lub dopuszcza do mieszania tych odpadów, podlega karze
grzywny do 10 000 zł.
Nie wszędzie sytuacja jest jednak zła. W wielu miejscach w Polsce system zbiórki, unieszkodliwiania i
gospodarowania przeterminowanymi lekami działa niezwykle sprawnie. Przykładowo w Kielcach pojemniki na
przeterminowane leki ustawione są w 41 aptekach, a liczba zebranych i unieszkodliwionych leków z roku na rok
rośnie. Przeszło 2,5 t zebrano w 2008 r., a aŜ 6,4 t w 2009 r. W Poznaniu mieszkańcy w 2009 r. przynieśli do
aptek ponad 11 ton nieuŜytych leków, które w odpowiedni sposób zostały unieszkodliwione. Poznań jest jednym z
miast, gdzie zbiórka niewykorzystanych środków farmaceutycznych przebiega wzorowo. Specjalne pojemniki do
zbiórki tych odpadów stoją niemal w kaŜdej w aptece w mieście (ponad 250 adresów). W Krakowie zbiórka
przeterminowanych leków pod hasłem „Z domu do apteki przynieś przeterminowane leki” odbyła się pierwszy raz
juŜ przeszło 10 lat temu, jesienią 2000 r. Została zorganizowana przy współpracy z Okręgową Izbą Aptekarską.
Pojemniki ustawiono wtedy początkowo jedynie w 10 aptekach, ale dość szybko zebrano kilkaset kilogramów
odpadów, co zachęciło do zwiększenia zakresu akcji. Obecnie udział w niej bierze ok. 90 aptek, które w 2009 r.
zebrały ponad 11,5 tony leków.
Wiele jest jeszcze do zrobienia, by system zbiórki i unieszkodliwiania niewykorzystanych leków funkcjonował
właściwie. NaleŜy mieć nadzieję, Ŝe zmiany w prawie oraz odpowiednia edukacja w tym zakresie ułatwią to
zadanie.
Tytuł i śródtytuły od redakcji
Źródła
1.
www.ekocentrum.krakow.pl.
2.
www.eea.europa.eu.
3.
www.rynekzdrowia.pl.
4.
Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (DzU z 2001 r. nr 62 poz. 628).
Artykuł pochodzi z miesięcznika „Recykling”, Numer 2/2011 (122)