Badania – wywiad grupowy

Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli
w Gdańsku
EDUKACJA POMORSKA
nr 46/47 maj-sierpień 2011 r.
Kogo, po co i jak pytać, czyli o wywiadzie
grupowym w badaniach ewaluacyjnych
Sławomir Sieradzki
socjolog/specjalista CEN
ds. szkoleń
W metodologii nauk pedagogicznych terminologia
„ewaluacja” znalazła się
dzięki amerykańskiemu naukowcowi Tylerowi. Warto
więc wiedzieć, iż z języka
angielskiego „ewaluować”
(„to evaluate”) znaczy: starannie rozważać jak dalece
użyteczna lub wartościowa
jest pewna działalność,
jej plan lub pomysł, zwłaszcza, by zdecydować,
czy ją podjąć, czy nie,
albo kontynuować (Niemierko, 1998).
waluacja to nic innego jak zbieranie, analiza i interpretacja danych
powiązanych z oceną efektywności konceptów edukacyjnych. Polega na erudycji analitycznej – ocenie programu, przebiegu i końcowych
efektów, porównywaniu nakładów i zamierzeń z końcowymi rezultatami i poniesionymi kosztami.
Ewaluacja obejmuje zbieranie informacji dotyczącej oddziaływania programu edukacyjnego. Tego rodzaju informacja ma wiele zastosowań, więc przyjmuje się, że głównym celem ewaluacji jest
zdobycie informacji, która może być wykorzystana do podejmowania decyzji edukacyjnych. Te decyzje mogą dotyczyć kontynuacji, zamknięcia
lub modyfikacji istniejącego programu lub zaplanowania i ewentualnego rozpoczęcia jakiegoś nowego programu. Bez względu na charakter
danej decyzji, ewaluacja najpewniej dostarczy użytecznej informacji,
gdy jest oparta na zrozumieniu natury procesu podejmowania decyzji
edukacyjnych (Niemierko, 1998).
O procesie ewaluacji można też mówić w znacznie szerszym zakresie,
gdy za jego cele przyjmie się lepsze rozumienie ewaluowanej rzeczywistości edukacyjnej, wywołanie publicznego dyskursu w kwestiach ważnych z obywatelskiego punktu widzenia.
Współcześnie w badaniach jakościowych stosujemy (Focus Group Interviews – Zogniskowane Wywiady Grupowe (FGI)) wówczas,
gdy chcemy poznać zjawisko bardziej szczegółowo. Badania fokusowe – zogniskowane stosuje się, gdy badanie dotyczy jednego problemu
lub grupy podobnych problemów. Zatem zapewne postawimy sobie
szczegółowe pytanie: czym jest badanie fokusowe? Mianowicie badanie fokusowe:
a. ma za zadanie naśladować naturalną sytuację rozmowy
b. w badaniu uczestniczy zwykle 6 do 12 osób, zazwyczaj przeprowadza się więcej niż jedną sesję grupy badanej
c. badanie powinno trwać nie więcej niż 2 godziny
d. uczestnicy badania powinni być członkami grupy poddanej ewaluacji
e. FGI w badaniach polega na analizie wypowiedzi uczestników
uzyskanych podczas prowadzonej dyskusji
f. wywiad – rozmowa kierowana jest przez moderatora, przebieg
wywiadu jest rejestrowany na nośnikach audiowizualnych
g. badanie fokusowe to proces oparty na interakcjach między
uczestnikami, czyli proces w którym dochodzi do relacji społecznych.
E
Zasadniczy cel badania fokusowego to nic innego jak pozyskiwanie wolnych myśli i opinii na temat badanego problemu. Poniższy rysunek w sposób wizualny przedstawia cel badania fokusowego.
Pozyskiwanie informacji,
które w inny sposób
byłyby trudno dostępne
21
Dzięki nieskrępowanej
wymianie mysli, opinii,
skojarzeń, pomysłów
EDUKACJA POMORSKA
nr 46/47 maj-sierpień 2011 r.
Za istotną zaletę tej metody
uznaje się możliwość swobodnych
wypowiedzi wszystkich uczestników badania, dzięki czemu możemy uzyskać znacznie więcej informacji na temat analizowanego
zjawiska niż z badań ilościowych.
Na początku badania należy
z problemu ogólnego przechodzić
do szczegółów, czyli po zadaniu
pytań ogólnych należy w następnych etapach uszczegółowiać
pytania. W trakcie badania fokusowego należy być kreatywnym,
gdyż urozmaicona forma rozmowy sprzyja powodzeniu badania.
W momencie zakończenia rozmowy należy bezwzględnie pamiętać o podsumowaniu poprzez powtórzenie kluczowych wniosków
z rozmów i prośbie o ewentualne
dodanie aspektów, które pominięto w trakcie badania.
Nieodzownym elementem raportu z badania FGI jest zapis
transkrypcji
przeprowadzonego
badania. Cechą badań jakościowych jest subiektywizm podczas
interpretacji wyników, dlatego też
bardzo ważną rolę odgrywa doświadczenie badacza.
Od moderatora wymaga się podejścia czysto analitycznego, nie
wolno mu angażować się emocjonalnie w prowadzoną dyskusję, ponieważ może to wpływać
na jego interpretację wyników.
FGI jest obecnie bardzo przydatną i praktyczną metodą, która pozwala na zbadanie szeregu problemów w procesie edukacji w celu
podniesienia jakości kształcenia.
■
Biuletyn Centrum Edukacji Nauczycieli
w Gdańsku
Ciekawie, Efektywnie,
Nowocześnie w nowym roku
szkolnym
Małgorzata
Bukowska-Ulatowska
nauczyciel konsultant CEN
ds. języka angielskiego
Wakacje to dla pracowników
oświaty przede wszystkim
czas odpoczynku i zbierania
sił na kolejny rok szkolny,
ale również okres podsumowań, refleksji i planów.
Zapewne wielu z Państwa
wykorzystuje dodatkowe
wolne chwile na poszukiwanie inspiracji do dalszej
pracy i zapoznawanie się
z nowymi możliwości rozwoju zawodowego dla siebie
i swoich współpracowników. Naprzeciw Państwa
potrzebom wychodzi Centrum Edukacji Nauczycieli
w Gdańsku z nową ofertą
na rok szkolny 2011/2012.
Proponowane przez nas formy
doskonalenia uwzględniają kierunki zmian zachodzących obecnie w oświacie i wyzwania czekające nas w niedalekiej przyszłości,
a także potrzeby szkoleniowe
zgłaszane nam przez Państwa:
młodych oraz doświadczonych
nauczycieli, dyrektorów szkół
i placówek oświatowych, a także
doradców metodycznych. Obok
szerokiej
oferty
doskonalenia
przedmiotowego – od wychowania przedszkolnego po przedmioty zawodowe – przygotowaliśmy
również wiele propozycji tematycznych. Są wśród nich między
innymi szkolenia dotyczące analizy i interpretacji wyników egzaminów zewnętrznych, podnoszenia
efektywności nauczania, rozwiązywania problemów wychowawczych, czy też pozyskiwania fun-
Bibliografia:
1. BABBIE, E. Badania społeczne w praktyce. Warszawa 2008
2. NIEMIERKO, B. Pomiar wyników
kształcenia. Warszawa 1998
22