Informacje o Armenii

Erywań · Eczmiadzyn · Chor Wirap · Noravank · Tatev · Sewan · Haghartsin · Haghpat · Sanahin · Gerhard · Garni · Alawerdi · Tbilisi · Goudari · Kasbegi · Kutaisi · Gori
Armenia – między państwem a diasporą
Armenia w pigułce
Armenia jest położona w Azji, na południe od głównego pasma gór Kaukazu. Graniczy z Gruzją, Iranem, Azerbejdżanem i Turcją, a także z azerską
eksklawą Nachiczewan. Jedynymi otwartymi granicami są jednak granice z Gruzją i Iranem.
Razem z Gruzją i Azerbejdżanem Armenia należy
do tzw. Kaukazu Południowego. Niemalże cały kraj
(około 90%) leży na wysokości ponad 1000 m
n.p.m. Jego największe wzniesienie (Aragac) ma
wysokość 4.090 m n.p.m., czyli prawie dwukrotnie
więcej niż polskie Rysy. Na wysokości 1.900 m leży
największe jezioro gór Kaukazu – Sewan.
Armenia nie ma dostępu do morza. Jej stolicą jest
Erywań będący jednocześnie największym miastem w kraju istniejącym od 782 r. p.n.e.
Kaukaz
Kaukaz to nazwa regionu na pograniczu Europy
i Azji. Od wschodu jego granicę wyznacza Morze
Kaspijskie, a od zachodu – Morze Czarne, z kolei
od północy europejska Rosja, a od południa Azja
Południo-Zachodnia (tzw. Bliski Wschód).
Północny Kaukaz jako region historyczny obejmuje
autonomiczne republiki Rosji, w których większość
mieszkańców to wyznawcy islamu i które po rozpadzie ZSRR nie uzyskały niepodległości. Należą do
nich: Dagestan, Czeczenia, Inguszetia, Osetia Północna, Karaczajo-Czerkiesja i Kabardo-Bałkaria.
Pojęcie Kaukaz jest także używane w celu określenia położonego na tym obszarze pasma górskiego.
Góry Kaukazu ciągną się na szerokości około 150
km i długości około 1.500 km od Gruzji, przez Armenię i Azerbejdżan aż do Rosji. To właśnie w górach Kaukazu znajdują się najwyższe szczyty
wszystkich tych czterech państw:
Elbrus 5.642 m n.p.m. - najwyższy szczyt w Rosji
będący jednocześnie najwyższą górą Kaukazu
Szchara 5.193 m n.p.m. - najwyższy szczyt Gruzji
Bazarduzu 4.485 m n.p.m. - najwyższy szczyt
Azerbejdżanu
Aragac 4.090 m n.p.m. - najwyższy szczyt Armenii.
Historia Armenii
Armenia odzyskała niepodległość w związku z rozpadem Związku Radzieckiego w 1991 roku. Od
tego czasu Armenia należy do Wspólnoty Niepodległych Państw.
Ormianie przywędrowali na teren Armenii z północy
– przez góry Kaukazu lub przez Bałkany i Anatolię
zasiedlając stopniowo cały południowy Kaukaz
i całą wschodnią połowę Azji Mniejszej. Armenia
właściwa obejmuje zatem nie tylko dzisiejszą Republikę Armenii, ale także tereny dzisiejszej wschodniej Turcji, północną Mezopotamię i zachodnią
część Azerbejdżanu leżącą w dzisiejszym Iranie.
© 2005-2014 EYAND TRAVEL
Daje to wyraz przeobrażeniom, jakie miały miejsce
w dziejach tego narodu.
Na terenach współczesnej Armenii istniało początkowo potężne królestwo Urartu, rozbite w VII w.
p.n.e. przez Scytów. Tereny Armenii znajdowały się
później pod panowaniem Persów, następnie Aleksandra Wielkiego. Jednak w I w. p.n.e. Armenia
stała się najpotężniejszym państwem w Azji Mniejszej. Jej terytorium sięgało wówczas od Morza Kaspijskiego po Morze Śródziemne i od Mezopotamii
aż po Kaukaz.
Po przyjęciu chrześcijaństwa w 301 roku, nieco ponad 100 lat później ormiański mnich stworzył alfabet ormiański, co przyczyniło się do bujnego rozwoju kultury. Jednak niedługo potem (w 428 roku) królestwo armeńskie upadło i dostało się pod panowanie Bizancjum i Persji. Armenia zbuntowała się
przeciwko uciskającej ją Persji i wymusiła na zajmowanych przez nią terenach szeroką autonomię.
Z kolei od VII prawie do końca IX wieku tereny Armenii były zajmowane przez Arabów. Po latach niepodległości od 885 do 1045 roku królestwo ormiańskie zostało podbite ponownie przez Bizancjum,
a następnie przez Turków. Nad Morzem Śródziemnym powstało wówczas w 1080 roku Królestwo Małej Armenii stworzone przez uchodźców z zajętych
terenów. W kolejnych wiekach – aż do XIX wieku
Armenia znajdowała się pod panowaniem Turków.
Podczas panowania Turków osmańskich Ormianie
zachowali jednak swoją religijną i narodową tożsamość. Ich systematyczne emigracje z zajmowanych
terenów spowodowały, że przeważająca większość
Ormian mieszka dziś poza właściwą Armenią –
w diasporze rozsianej po całym świecie.
Sytuację Ormian poprawiło przejęcie terenów
wschodnich Armenii przez ówczesne Imperium Rosyjskie na początku XIX w. Na zajmowanych nadal
przez Turcję zachodnich terenach Armenii Turcja
dokonała pod koniec XIX i na początku XX wieku
dwukrotnych czystek etnicznych, w wyniku których
życie straciło prawie półtora miliona Ormian. Po
przegranej Turcji w I wojnie światowej, w 1918 roku
proklamowana została Demokratyczna Republika
Armenii, jednak już 2 lata później Turcja zajęła
większość jej terytorium, a ówczesny Związek Radziecki wcielił pozostałą jej część. Ormiańska elita
padła wówczas ofiarą czystek stalinowskich.
Po II wojnie światowej Armenia stała się najbogatszą republiką ZSRR. Jej gospodarka uległa zepsuciu pod wpływem blokady gospodarczej nałożonej
przez Turcję i Azerbejdżan. Dodatkowym czynnikiem wpływającym negatywnie na gospodarkę armeńską było silne trzęsienie ziemi w 1988 roku,
którego wynikiem było zamknięcie elektrowni atomowej Mecamor.
Armenia odzyskała niepodległość w 1991 r. po rozpadzie ZSRR. Jednak terytorium zajmowane przez
obecną Republikę Armenii jest sześć razy mniejsze
niż obszar historycznej Armenii, która obejmuje także wschodnie regiony Turcji, północny Iran, region
Samtskhe-Javakheti w południowej Gruzji oraz Górski Karabach i Nachiczewańską Republikę autonomiczną będące częścią Azerbejdżanu.
Ormianie czy Armeńczycy?
Ormianie to naród szczycący się około 3000-letnią
historią, który ponadto jako pierwszy w historii w
301 roku n.e. przyjął chrzest. Jest to zatem najstarszy chrześcijański naród na świecie. Tą nazwą
określa się naród zamieszkujący początkowo obszar Zakaukazia i Wyżyny Armeńskiej i posługujący
się językiem armeńskim. Nazwa ta obejmuje jednak
także około 7-milionową diasporę Ormian żyjącą z
powodu wielowiekowych emigracji na całym świecie, w tym w Polsce. Ormianie są w naszym kraju
jedną z dziewięciu ustawowo uznanych mniejszości
narodowych. Ormianie wnieśli w polską kulturę wiele wartości w różnych dziedzinach. Z ich nacji wywodzą się liczni wybitni politycy, uczeni, artyści
i żołnierze. Najwięcej Ormian żyje odpowiednio
w Rosji, USA, Francji, Argentynie, Libanie, Syrii,
Iranie, Kanadzie, Ukrainie, Grecji i Australii.
Funkcjonujące od niedawna w polskim słowniku
określenie „Armeńczycy”jest natomiast stosowane
wyłącznie dla określenia osób żyjących obecnie
w Republice Armenii, nie na emigracji.
W porównaniu do diaspory Ormian Armeńczyków
jest niewiele: Armenia liczy obecnie około 3 mln
mieszkańców. Na ziemiach historycznej i dzisiejszej
Armenii żyje zatem niespełna jedna trzecia światowej populacji Ormian.
© 2005-2014 EYAND TRAVEL
Spór o Górski Karabach
Karabach to trudno dostępny, górski teren zamieszkały głównie przez Ormian i stanowiący obwód autonomiczny dzisiejszego Azerbejdżanu (separatystyczna Republika Górskiego Karabachu ze stolicą w Stepanakert). Oprócz 95% Ormian teren ten zamieszkują Grecy, Kurdowie oraz Asyryjczycy. Łączna populacja tego regionu wynosi 138 tys. osób.
Po I wojnie światowej obszar Górskiego Karabachu
był dla Rosjan idealny dla szerzenia komunizmu dalej na południowy-zachód w kierunku Turcji. Alianci
z kolei mieli interes w utrzymaniu dobrych stosunków
z Azerbejdżanem ze względu na występujące tam
złoża ropy i gazu. Obszar Górskiego Karabachu
został zatem przyłączony do Azerbejdżanu.
Górski Karabach jest przedmiotem sporu między
Armenią i Azerbejdżanem, który trwa od ogłoszenia
niepodległości przez oba kraje. Spór o te tereny odżył w okresie panowania Gorbaczowa w ZSRR.
Skutkiem tego konfliktu Turcja i Azerbejdżan nałożyły na Armenię blokadę gospodarczą, co doprowadziło do stopniowego pogorszenia sytuacji gospodarczej w Armenii. Po odzyskaniu niepodległości w celu
obrony ludności ormiańskiej Górskiego Karabachu
Armenia stoczyła wojnę z Azerbejdżanem. W 1994
roku nastąpiło tymczasowe zawieszenie broni.
Obecnie Górski Karabach znajduje się wprawdzie na
terytorium Azerbejdżanu, jest jednak kontrolowany
przez miejscowych Ormian wspieranych przez Republikę Armenii.
Dla walczących wówczas o niepodległość Ormian
utworzony został ormiański okręg autonomiczny.
Wszedł on jednak, podobnie jak pozostała część
obszaru Karabach w skład Azerbejdżańskiej SRR.
Terytorium Górskiego Karabachu od wieków było zamieszkane przez Ormian. Wielowiekowa podległość
ludom muzułmańskim spowodowała jednak stopniowe wymieszanie etniczne regionu, czego konsekwencją było przyjęcie przez tutejszych Ormian elementów kultury muzułmańskiej. Było to jednak również powodem narastających roszczeń i walk od
początku XX wieku.
W starożytności Karabach stanowił część Kaukaskiej
Albanii, a od 95 r. p.n.e. do 387 r. n.e. należał do Armenii. Autochtoniczna ludność tego regionu zasymilowała się z narodem ormiańskim dzięki działalności
kościoła ormiańskiego.
Począwszy od VII w. Karabach został stopniowo
podbijany przez Arabów. Jednak nawet po upadku
Królestwa Armenii w XI w. ludność Karabachu zachowała względną swobodę. Także Persowie, którzy
zajęli te tereny w XVII w., musieli pozostawić tutejszym Ormianom pewna autonomię. W XVIII w. Persowie utworzyli na tym terytorium chanat karabaski
(rodzaj monarchii), jednak na początku XIX w. został
on podbity przez Imperium Rosyjskie.
Ponieważ Karabach został zajęty przez Rosję na 15
lat przed zajęciem pozostałego terytorium Armenii,
został jako odrębny od Armenii teren włączony przez
Rosję w skład prowincji, która stała się później częścią Azerbejdżanu. Stąd wyniknął późniejszy spór o
te tereny – kiedy to w wyniku rozpadu ZSRR wyłoniły się dwa odrębne państwa: Armenia i Azerbejdżan.
Nadzieje na powrót Karabachu do Armenii odżyły
w związku z rozpadem ZSRR. Wobec ruchów niepodległościowych władze Azerbejdżanu postąpiły
bardzo drastycznie: nastąpiły krwawe pogromy ludności ormiańskiej i likwidacja okręgu autonomicznego. Wobec referendum, w którym zdecydowana
większość mieszkańców Karabachu opowiedziała
się za jego niezależnością, Azerbejdżan przy pomocy wojsk Armii Radzieckiej przystąpił do działań
zbrojnych w Karabachu opanowując znaczną część
jego terytorium. Słabo uzbrojonym powstańcom ormiańskim udało się jednak wyprzeć armię Azerbejdżanu i przejąć kontrolę nad całym Karabachem,
w tym korytarzem łączącym go z Republiką Armenii,
wobec czego nastąpiło zawieszenie broni.
Dziś Karabach jest zamieszkany prawie wyłącznie
przez Ormian, należy jednak do Azerbejdżanu. Jest
on wprawdzie stabilną niezależną republiką w obrębie Azerbejdżanu posiadającą suwerenność i własny
wybierany demokratycznie rząd. Aby jednak nie
wchodzić w konflikt z Azerbejdżanem, żaden kraj na
świecie nie uznał do tej pory Górskiego Karabachu
jako państwa. Z tych samych względów nie zrobiła
tego Armenia, jednak odnosi się do jego mieszkańców i rządu w sposób życzliwy i przychylny.
USA i Australia uznały już prawo Karabachu do niezależności. Także Rosja, Niemcy, Francja i inne kraje są temu przychylne. Armenia, żeby nie pogarszać
konfliktu, zastrzegła sobie prawo do uznania Karabachu jako państwa tylko w wypadku zerwania pokojowej debaty przez Azerbejdżan.
W Republice Górskiego Karabachu mamy wprawdzie do czynienia z wolnorynkową gospodarką, jednak ostatnie walki na początku lat 90-tych i zamknięcie granicy z Azerbejdżanem spowodowały drastyczny spadek inwestycji zagranicznych na jej terytorium
i w konsekwencji upadek gospodarki. Turystyka jest
na etapie powolnego rozwoju, do którego przyczynia
się przede wszystkim liczna ormiańska diaspora
oraz Republika Armenii i USA.
© 2005-2014 EYAND TRAVEL
Kuchnia ormiańska
Kuchnia ormiańska istnieje od ponad trzech tysięcy lat. Pomimo różnych zawiłości historycznych, wielu
klęsk i nieszczęść jakie spotkały Ormian, do dziś wraz z kulturą i religią zachowały się tradycje ich kuchni
narodowej. Jest to kuchnia bardzo zróżnicowana i aromatyczna, a przygotowanie tradycyjnych potraw wymagające dużego nakładu pracy i czasu. Duże znaczenie w kuchni ormiańskiej ma kolejność przygotowywania i przyprawiania potraw. Jednym z najczęściej pojawiających się dań jest szaszłyk. Ważną rolę odgrywają także warzywa i owoce oraz chleb ormiański (lawasz).
Najlepsza pora na podróż do Armenii
Zimy są w Armenii krótkie i mroźne, a lata gorące. Średnia temperatura zimą wynosi -3°C, a latem 25°C.
Na równinach i przedwzgórzach Armenii panuje klimat podzwrotnikowy suchy o cechach kontynentalnych,
natomiast na wyżej położonych obszarach – klimat umiarkowany i chłodny górski. Pięknie jest we wrześniu i na początku października, kiedy to temperatura jest idealna (jest nadal bardzo ciepło, jednak nie
upalnie).
Organizator turystyczny: EYAND TRAVEL
Podróżuj z pasją. Podróżuj z nami.
Podróżować znaczy podziwiać.
Tworząc naszą koncepcję podróży postawiliśmy
To chęć przemierzania tysięcy kilometrów w celu
Maja Forysiak & Albert Kuczynski GbR
sobie za cel oferowanie wycieczek wysokiej jako-
konfrontacji z nowymi, nieznanymi i odmiennymi
Isländische Str. 2a, 10439 Berlin, Germany
ści, cechujących się odpowiedzialnością za śro-
stylami życia i niekiedy bardzo skrajnymi świato-
fon: (+49 30) 275 77 669, (+48 22) 398 73 90
dowisko naturalne, świadomością społeczną i so-
poglądami. Dzięki świadomemu podróżowaniu
fax: (+49 30) 275 92 541, (+48 22) 398 73 93
cjalną. Razem z Państwem poszukujemy w po-
budujemy pomost łączący nas jako podróżników
e-mail: [email protected], http://eyand.de
dróżach tego, co w nich najciekawsze: człowieka.
z ludnością miejscową danego kraju.
© 2005-2014 EYAND TRAVEL