Due diligence finansowe i due diligence prawne

Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
Na czym w praktyce polega przeprowadzenie - w związku z ofertą publiczną akcji - badania
finansowego i prawnego spółki?
Przygotowanie i złożenie prospektu emisyjnego, postępowanie przed Komisją Nadzoru
Finansowego
Duże znaczenie ma jakość dokumentu ofertowego, czyli prospektu. Dobrze przygotowany
prospekt jest wizytówką spółki i wpływa na szybkie zatwierdzenie przez Komisję Nadzoru
Finansowego. Jakość i wiarygodność raportu analitycznego, przygotowanego przez analityków
o ustalonej renomie, otwiera spółce drzwi do głównych adresatów oferty - inwestorów
instytucjonalnych. Z kolei inwestorzy indywidualni nie czytają całego obszernego prospektu
emisyjnego, ale skupiają swoją uwagę przede wszystkim na dwóch rozdziałach: podsumowaniu
oraz czynnikach ryzyka. Dlatego przygotowując prospekt emisyjny należy zwrócić uwagę na
bardzo staranne i pełne opracowanie tych treści.
Proces sporządzania prospektu, który powinien spełniać europejskie normy prawne, wymaga
zaangażowania doświadczonych doradców - domu maklerskiego, doradcy prawnego i audytora.
Działania tych podmiotów powinny zapewnić, że przygotowywane przez nie części prospektu
będą sporządzone z należytą starannością i będą odpowiadały wymogom właściwego
rozporządzenia Komisji Europejskiej. Pozwoli to na skrócenie postępowania rejestracyjnego
przed Komisją Nadzoru Finansowego.
1 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
Due diligence finansowe
Z punktu widzenia potrzeb projektu niezbędne jest przeprowadzenie dokładnego badania
finansowego i prawnego spółki. Analiza finansowa może pełnić funkcję tła przy procesie
restrukturyzacji spółki. Badanie finansowe potrzebne jest także dla spełnienia wymagań
formalnych w związku z przeprowadzaną ofertą publiczną akcji. Wyniki takiego badania zostaną
użyte przy sporządzaniu prospektu emisyjnego. Na tym etapie prac spółce, która przygotowuje
się do IPO, towarzyszą zazwyczaj biegły rewident, doradca finansowy oraz prawny. Wymogi
formalne związane z przeprowadzeniem publicznej oferty akcji decydują o obowiązkowym
uczestnictwie biegłego rewidenta w badaniu sprawozdań finansowych. Natomiast
przedsiębiorstwo nie zawsze zatrudnia doradców finansowych i prawnych, ponieważ czasami
samo posiada odpowiednie zasoby ludzkie do wykonania takiego rodzaju analiz. Przypomnijmy
- zatrudnienie tych specjalistów nie jest obligatoryjne.
Pojęcie due diligence oznacza przeprowadzenie badania (dochodzenia) z należytą
starannością. Jest to obiektywna analiza stanu przedsiębiorstwa, która ma na celu określenie
słabych i silnych stron oraz wskazanie pól występowania potencjalnych zagrożeń. Procedura
due diligence
poprzedza dokonywanie transakcji kapitałowych (na przykład zakup akcji przez inwestorów
instytucjonalnych), służy identyfikacji ryzyka związanego z tymi transakcjami oraz identyfikacji
efektów synergicznych (np. przy połączeniu spółek lub inwestycji w firmę dokonywaną przez
inwestora strategicznego). Pełne, szczegółowe zbadanie sytuacji spółki, z uwzględnieniem
mierzalnego i niemierzalnego wpływu jej mikro- i makrootoczenia, czyli przeprowadzenia
dochodzenia z należytą starannością jest narzędziem umożliwiającym identyfikację ryzyka oraz
czynników gwarantujących sukces inwestycji w akcje danego przedsiębiorstwa.
2 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
Due diligence jest procedurą zindywidualizowaną, dostosowywaną każdorazowo do rodzaju
badanego podmiotu. Procedura ta nie podlega standardom i z góry określonym kryteriom.
Dochodzenie z należytą starannością znajduje zastosowanie przy wprowadzaniu
przedsiębiorstwa do obrotu publicznego, prywatyzacji, fuzjach i przejęciach, restrukturyzacji
przedsiębiorstwa, przygotowaniu programu naprawczego, oddłużaniu, roszczeniach
odszkodowawczych, wywłaszczeniach, przewłaszczeniach, wydzieleniach, a nawet
postępowaniach spadkowych i rozwodowych. Usługi typu
due diligence są
świadczone przede wszystkim przez banki inwestycyjne i firmy konsultingowe.
Przy wprowadzaniu przedsiębiorstwa do obrotu giełdowego due diligence jest procedurą
zaleconą z punktu widzenia bezpieczeństwa firmy i doradcy finansowego
oraz dobrze widzianą przez inwestorów.
Due diligence
stanowi podstawę
określenia ceny emisyjnej akcji upublicznianej spółki. Jego przeprowadzenie
odbywa się w fazie poprzedzającej wycenę wartości przedsiębiorstwa
i składników jego majątku, będącego przedmiotem prywatyzacji lub wprowadzenia
na giełdę.
Przygotowanie się do due diligence
Dochodzenie z należytą starannością ma na celu potwierdzenie jakości produktów, usług
świadczonych przez przedsiębiorstwo, sprawdzenie rynku, na którym działa spółka. Analizy
finansowe i konkurencyjności pomogą ocenić przypuszczalny poziom ryzyka oraz potencjalną
stopę zwrotu z inwestycji. Badający mogą zapytać o dostęp do technologii (o ile biznesplan
spółki opiera się również na niej), sprawdzić prawa patentowe. Mogą skontaktować się z
kluczowymi partnerami i dostawcami firmy, aby sprawdzić referencje. Ponieważ osiągnięcie
przez spółkę założonych celów zależy w dużym stopniu od kwalifikacji kadry zarządzającej,
3 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
fundusze planujące nabycie znaczących udziałów w przedsiębiorstwie sprawdzą kulturę,
podejście kadry menedżerskiej, umiejętność rozwiązywania problemów oraz podejmowania
decyzji.
Zanim specjaliści przystąpią do badania
Do badania z należytą starannością dopuszcza się tylko solidnych, budzących zaufanie
partnerów i na ściśle sprecyzowanych warunkach. Due diligence poprzedza nawiązanie
kontaktu przedsiębiorstwa, w którym przeprowadzane jest badanie z podmiotem, któremu
zlecono przeprowadzenie procedury, podczas którego wyznaczany jest kompetentny i
uprawomocniony reprezentant kontaktujących się stron. Następnie należy stworzyć
odpowiednie warunki wizyty badającego w firmie. W dalszej kolejności strony wspólnie
przygotowują list intencyjny, w którym precyzowane są główne warunki badania, kalendarium
prac, zastrzeżenia prawne oraz projekt kalendarium transakcji. Następnym etapem współpracy
jest przygotowanie i zawarcie umowy odnośnie zakresu dalszych badań i analiz, łącznie z
umową o przeprowadzeniu i zakresie due diligence. Przed przystąpieniem do badania
zawierana jest umowa o zachowaniu poufności.
Zakres due diligence
Due diligence, w zależności od wymagań transakcji, może mieć pełny bądź zawężony
charakter. Zakres dochodzenia z należytą starannością obejmuje:
4 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
- analizę due diligence w zakresie ogólnogospodarczym i rynkowym, której celem jest
określenie pozycji rynkowej i perspektyw rozwoju badanego przedsiębiorstwa,
- analizę due diligence w zakresie finansowym, obejmującą zbadanie podstawowych
danych sprawozdań finansowych, przy uwzględnieniu poszczególnych pozycji bilansu,
przepływów pieniężnych oraz rachunku zysków i strat, a także informacji dodatkowych oraz
zmian w kapitale własnym,
- analizę due diligence w zakresie prawnym, przedmiotem której jest zbadanie historii i
aktualnego statusu prawnego firmy, praw własności, w tym m.in. praw własności intelektualnej,
analiza prawna kluczowych kontraktów, dostosowania prawne, pozwolenia, opłaty
dostosowawcze, obciążenia oraz kary płacone przez firmę, toczące się postępowania sądowe
oraz zaangażowane środki, toczące się spory z urzędami antymonopolowymi, celnymi,
władzami lokalnymi,
- analizę due diligence w zakresie podatkowym, która może mieć zakres uproszczony i
pełny. Przy uproszczonym zakresie weryfikowana jest tylko solidność strony badanej (na
przykład, czy wszystkie zeznania podatkowe zostały złożone i uregulowane w terminie, jakie
były wyniki i zalecenia kontroli podatkowej). W pełnym zakresie
due
diligence
prezentuje się szczegółowy status podatkowy danej firmy z uwzględnieniem uzyskiwanych
korzyści podatkowych w podziale według poszczególnych form podatku,
- analizę due diligence nieruchomości, gdzie angażowani są rzeczoznawcy majątkowi,
którzy badają dokładnie status prawny i wszystkie inne cechy nieruchomości,
- analizę due diligence w zakresie informacyjnym, która jest ukierunkowana na ocenę
sprawności i efektywności gromadzenia i przepływu informacji oraz wykrycia barier i
nieprawidłowości w tym zakresie,
- analizę due diligence w zakresie organizacyjnym, która ma na celu identyfikację struktur
organizacyjnych oraz ocenę ich efektywności,
- analizę due diligence w zakresie technicznym, której przedmiotem oceny jest stopień
nowoczesności potencjału wytwórczego i technologii,
- analizę due diligence w zakresie zarządzania zasobami pracy, której przedmiotem są
struktury personalne firmy, liczba i struktura zatrudnionych m.in. pod względem wykształcenia,
kompetencji, umiejętności, wieku, wynagrodzenia.
Na podstawie porozumienia o due diligence, które precyzuje zakres i główne obszary badania,
organizowany jest zespół specjalistów, który definiuje i analizuje odpowiednią dokumentację.
Do badania dobierani są eksperci specjalizujący się w tego typu pracach - prawnicy, finansiści,
ekonomiści, rzeczoznawcy majątkowi. Angażowanie w procesie
5 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
due diligence
specjalistów wewnętrznych nie sprzyja dobremu postrzeganiu i wiarygodności tego badania.
Nierzadko specjaliści wewnętrzni to wybitni fachowcy, lecz ich sposób działania i myślenia jest
w znacznym stopniu zdeterminowany ich usytuowaniem w przedsiębiorstwie oraz - nie zawsze
słusznie - akceptacją istniejących rozwiązań. Możliwość ich wykorzystania w badaniu ogranicza
presja sytuacji oraz zasady, jakim podlegają specjaliści wewnętrzni.
Due diligence zazwyczaj przebiega w dwóch etapach: analiza wstępna i szczegółowe badanie.
Wyniki badań przedstawiane są w formie raportu, który zawiera aktualną i przewidywaną za
kilka lat pozycję firmy na rynku, a także dane dotyczące samego rynku, na którym działa
przedsiębiorstwo, przewidywania finansowe dla firmy na kolejne 5 lat, ocenę wartości księgowej
netto oraz oszacowanie rynkowej wartości firmy. Analiza pozwala na ocenę efektywności
zakupu akcji danego przedsiębiorstwa oraz oszacowanie potencjalnych ryzyk, związanych z
inwestycją w daną firmę.
Ze względu na bardzo szczegółową analizę przedsiębiorstwa i jego otoczenia, proces due
diligence
można nazwać „zaglądaniem pod kołdrę". Analizowane są zjawiska mierzalne i niemierzalne.
Informacje uzyskiwane drogą dochodzenia przeprowadzanego z należytą starannością mogą
mieć charakter strategiczny dla badanego przedsiębiorstwa oraz jego konkurencji. Dlatego w
procesie
due diligence
dosyć istotna jest kwestia zaufania. Zarówno strona badana, jak i badająca muszą mieć
wzajemną pewność dobrych intencji. U strony badanej powstaje dylemat ujawnienia
strategicznych informacji oraz obawa przed niewłaściwym ich wykorzystaniem, które może
stanowić szkodę dla przedsiębiorstwa, ponieważ udostępniane informacje mają wartość
handlową dla konkurencji.
Badane przedsiębiorstwo musi ustalić stopień, warunki i zakres odtajnienia danych i
zdecydować o równości dostępu do nich zainteresowanych potencjalnych inwestorów. Dane,
udostępniane przez badane przedsiębiorstwo, ze względu na charakter poufny nie powinny być
powielane przez zainteresowane podmioty, dlatego tworzy się specjalne pomieszczenie wraz z
6 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
obsługą - data room.
W interesie badanego przedsiębiorstwa jest zawarcie odpowiedniego porozumienia o due
diligence
Takie porozumienie powinno zawierać:
.
- sposób przeprowadzania due diligence,
- pokrycie kosztów,
- stopień odtajnienia danych badanego przedsiębiorstwa.
Przez ekspertów specjalizujących się w przedsięwzięciach typu due diligence zostały
opracowane ogólne reguły przeprowadzania tego typu procedur. Dotyczą one przede
wszystkim zasad wyceny przedsiębiorstwa. Wśród nich można wymienić:
- bazowanie na zweryfikowanych sprawozdaniach oraz danych finansowych,
- nieuwzględnianie zasady ostrożnej wyceny (uwzględnianie wzrostu wartości rynkowej
aktywów w wycenie),
- ścisłe wyznaczenie momentu czasowego, na który dokonywane jest due diligence,
- uwzględnienie w wycenie wyników osiągniętych przez firmę w czasie ostatnich trzech lat,
jednak wycena musi uwzględniać również prognozy rozwojowe firmy,
- traktowanie badanej firmy jako spójnej ekonomicznej całości, której naruszenie mogłoby
spowodować utratę efektów synergicznych,
- uwzględnianie w wycenie przedsiębiorstwa zdyskontowanych sald przepływów
pieniężnych; bazowanie na bieżącej dochodowości przedsiębiorstwa, planowany wzrost
dochodowości jest uwzględniany wyłącznie w przypadku, gdy przedsięwzięcie, na podstawie
którego zakładany jest wzrost, znajduje się w fazie wdrożeniowej,
- bazowanie w wycenie na kapitale własnym przedsiębiorstwa, za punkt odniesienia
wyceny brane są dane ewidencji księgowej charakteryzujące dotychczasową sytuację
ekonomiczno-finansową przedsiębiorstwa,
- uwzględnienie w wycenie kwalifikacji menedżerów.
7 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
Aby zapewnić sprawny przebieg procesu due diligence oraz aby spółka nie poniosła strat z
tego tytułu, należy:
- odpowiednio omówić w umowie klauzulę tajności i stopnia odtajnienia informacji,
- zorganizować pracę zespołu przeprowadzającego badanie poprzez wyznaczenie w firmie
kompetentnej i upełnomocnionej osoby, odpowiedzialnej za kontakty z ekspertami
przeprowadzającymi
due diligence i zarządzającymi tymi kontaktami, jak też
udostępnianymi materiałami i danymi,
- skompletować podstawowe dokumenty i sprawozdania przedsiębiorstwa, przyjrzeć się
nadzwyczajnym pozycjom w rachunku zysków i strat za ostatnie trzy lata,
- sporządzić kilka scenariuszy rozwojowych przedsiębiorstwa.
Due diligence prawne
Przeprowadzenie prawnego due diligence zlecane jest zazwyczaj doradcom prawnym
przygotowującym spółkę do oferty publicznej. Celem badania prawnego jest analiza prawnych
aspektów działalności spółki (w tym istotnych umów), identyfikacja i eliminacja ryzyka
prawnego, uzyskanie niezbędnych informacji do prawnej części prospektu emisyjnego i innych
dokumentów oraz dostosowanie stanu prawnego spółki do wymogów rynku kapitałowego.
Zakres prawnego due diligence może obejmować:
8 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
- historię i podstawowe informacje o spółce (forma prawna istnienia spółki),
- posiadane środki trwałe (nieruchomości, ruchomości istotne dla spółki),
- licencje, koncesje, zezwolenia administracyjne, prawa na dobrach niematerialnych,
- udziały w innych podmiotach lub udział w innych przedsięwzięciach gospodarczych,
posiadanych przez firmę,
- inne składniki majątku spółki,
- obciążenia majątku spółki,
- wykorzystanie majątku spółki przez osoby trzecie,
- umowy z podmiotami powiązanymi,
- spory sądowe, prowadzone przez spółkę postępowania,
- głównych akcjonariuszy, organy spółki,
- wierzytelności, zobowiązania i umowy, zawarte przez spółkę,
- pracowników (ochrona danych osobowych, zagadnienia z zakresu prawa pracy),
wynagrodzenia i inne świadczenia,
- sprawy podatkowe,
- procedury i systemy zarządzania jakością,
- ochronę środowiska,
- informacje i dokumenty specjalistyczne dla danego profilu działalności spółki,
- prawo antymonopolowe a sytuacja spółki,
- inne prawne czynniki ryzyka, na które może być narażona spółka.
Prawnicy spółki będą musieli przygotować wyczerpującą listę dokumentów, aby sprawdzić, czy
wszystkie z nich znajdują się w odpowiednim porządku. Lista wymaganych dokumentów
zawiera zazwyczaj:
-
kluczowe kontakty firmy,
umowy zatrudnienia,
poufne i dotyczące wynalazków umowy z pracownikami,
statut przedsiębiorstwa,
patenty, zastrzeżone prawa oraz pozostałą własność intelektualną przedsiębiorstwa,
protokoły zgromadzeń akcjonariuszy,
umowy dotyczące pozyskiwania kapitału w przeszłości, umowy z udziałowcami.
9 / 10
Due diligence finansowe i due diligence prawne
Wpisany przez Eksperci BDO Numerica
Uwaga: niniejszy artykuł stanowią podrozdziały 4.3.1.-4.3.2 rozdziału 4 „Droga na giełdę - krok
po kroku"
książki - pracy zbiorowej ekspertów BDO pt. „Droga na giełdę. Jak
przygotować spółkę do emisji publicznej"
wydanej przez Difin, 2008 r.
Więcej informacji o tej książce zamieszczamy w dziale „Literatura biznesu".
10 / 10