Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des

Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch...
POLI LOG. STUDIA NEOFILOLOGICZNE
nr 6
ss. 309-312
309
2016
ISSN 2083-5485
© Copyright by Institute of Modern Languages of the Pomeranian University in Słupsk
Renata Czaplikowska, Artur Dariusz
Kubacki, Methodik des Unterrichts
Deutsch als Fremdsprache. Lehr- und
Übungsbuch für künftige DaF-Lehrende,
Wydawnictwo Biuro Tłumaczeń
KUBART, Chrzanów 2016, 240 s.
Książka Renaty Czaplikowskiej i Artura Dariusza Kubackiego, wydana nakładem Wydawnictwa Biura Tłumaczeń KUBART w Chrzanowie, jest kontynuacją i uzupełnieniem ich poprzedniej publikacji z 2010 roku pt. Grundlagen der Fremdsprachendidaktik. Unterrichtsbuch, która stanowiła wstęp do dydaktyki języka obcego i która w przejrzysty i atrakcyjny dla czytelnika sposób prezentowała ważniejsze zagadnienia psychologiczne, neurobiologiczne i pedagogiczne determinujące naukę języka
obcego, m.in. różnice indywidualne (inteligencja, zdolności językowe, style poznawcze, strategie uczenia się, motywacja itd.), funkcjonowanie pamięci oraz kompetencje nauczyciela języków obcych.
Obie pozycje to książki metodyczne, zawierające zarówno klarowną teorię, liczne
przykłady oraz ćwiczenia, jak i słowniczki terminów metodycznych. Zostały one przygotowane z myślą o słuchaczach zakładów kształcenia nauczycieli, studentach kierunków nauczycielskich I i II stopnia, a także jako instrument do nauczania metodyki języka niemieckiego jako obcego dla nauczycieli, ponieważ ich zawartość merytoryczna odpowiada standardom kształcenia nauczycieli języków obcych. Na korzyść obu publikacji
przemawia również to, że napisano je w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie
z jednej strony uczą się języka, a z drugiej poznają słownictwo z zakresu metodyki, które
później może się stać niezbędne w zawodzie nauczyciela bądź wykładowcy.
Książka Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache podzielona jest na
dziesięć rozdziałów, a każdy z nich składa się z podrozdziałów. Układ rozdziałów
i poszczególnych zadań jest bardzo przejrzysty, co ułatwia znalezienie informacji oraz
pracę z tekstem. Teksty i ćwiczenia do nich sporządzone są pod kątem różnorodnych
mnemotechnik mających na celu uefektywnienie zapamiętywania, przechowywania
i przypominania sobie informacji. Jak podkreśla Bohn1, istnieją różne typy uczących
się, a nauczyciel powinien przygotować zajęcia, używając różnych strategii nauczania,
w taki sposób, aby każdy z uczniów wyniósł z lekcji jak najwięcej.
———————
1 R. Bohn, Probleme der Wortschatzarbeit. Fernstudieneinheit 22, München 1999, s. 87.
310
Ida Skubis
Teksty napisane są bardzo przejrzyście, a ćwiczenia mają różnorodne formy:
wypowiedzi pisemne, luki w tekście, czytelne tabele, obrazki, grafiki, które są bardzo przydatne w nauce, a przede wszystkim oddziałują na różne zmysły uczniów,
nie są monotonne, wręcz przeciwnie, z przyjemnością i zaciekawieniem się je rozwiązuje. Znajdują się tu zadania do pracy samodzielnej, w grupach bądź tematy do
dyskusji w parach lub na forum.
Pierwszy rozdział to wprowadzenie do lekcji języka obcego. Opisane tu są poszczególne poziomy językowe ustanowione przez Radę Europy, określające kompetencje
uczących się na poszczególnych etapach nauki. Uczący się języka powinien zapoznać
się z nimi na początku kształcenia. Rada Europy wyróżnia następujące poziomy językowe: A1 – początkujący, A2 – niższy średnio zaawansowany, B1 – średnio zaawansowany, B2 – wyższy średnio zaawansowany, C1 – zaawansowany, C2 – profesjonalny. Poziom A1 odpowiada najmniejszej biegłości, a poziom C2 – największej2.
Rozdział pierwszy traktuje o celach nowoczesnych lekcji języka obcego, a także
o kształceniu nauczycieli języka niemieckiego w Polsce. Można dowiedzieć się z niego
o zasadach funkcjonowania szkoły jako instytucji kształcenia w Polsce, a także o trójpoziomowym systemie kształcenia oraz o dokumentach i aktach prawnych, które regulują funkcjonowanie szkół i pracę nauczyciela. Zawarte są tu informacje o poszczególnych etapach w życiu zawodowym nauczyciela, tzn. o drodze awansu, oraz o jego
obowiązkach.
Drugi rozdział dotyczy rozwijania kompetencji rozumienia, tj. rozumienia tekstu
czytanego oraz rozumienia ze słuchu. Można się z niego dowiedzieć m.in. o technikach i stylach czytania oraz o ćwiczeniach sprawdzających rozumienie tekstu czytanego, a także o czynnościach przed, w trakcie i po przeczytaniu tekstu.
Podobnie przygotowany jest temat słuchania ze zrozumieniem, tzn. zaproponowane są formy tekstów do słuchania, rodzaje zadań, z którymi można się spotkać,
czynności przed, w trakcie i po wysłuchaniu tekstu oraz porównanie obu form: rozumienia tekstu czytanego i rozumienia ze słuchu.
W rozdziale trzecim mowa jest o rozwijaniu kompetencji pisania i mówienia.
Opisane zostały w nim model dydaktyczny wypowiedzi pisemnych oraz różne rodzaje form pisemnych, ze szczególnym uwzględnieniem pisania kreatywnego. Jeśli
chodzi o mówienie, dowiadujemy się o istnieniu różnych typów kompetencji mówienia, a także o rozwijających ją ćwiczeniach. W rozdziale tym znajdziemy informacje o roli obrazków w procesie nauczania, a nawet o umiejętności tłumaczenia
tekstów pisemnych i ustnych oraz kompetencjach z nimi związanych.
Kolejny rozdział tyczy się nauczania gramatyki oraz propozycji zadań, za pomocą których można ćwiczyć zagadnienia gramatyczne. Następnym tematem jest nauczanie słownictwa i praca ze słownikiem. Autorzy sugerują, w jaki sposób warto
ćwiczyć z uczniami słownictwo, oraz podkreślają, że istotną rolę odgrywa w tym
procesie umiejętność samodzielnej pracy ucznia ze słownikiem. Uwaga poświęcona
jest ponadto kształceniu wymowy i poprawnej pisowni. Są tu różnorodne ćwiczenia
wymowy (wraz z odnośnikiem do strony internetowej, na której istnieje możliwość
———————
2 D. Coste, B. North, J. Trim, Gemeinsamer europäischer Referenzrahmen für Sprachen: lernen,
lehren, beurteilen, Berlin i in. 2001; M. Glaboniat, S. Bolton, H. Lorenz, M. Perlmann-Balme,
S. Steiner, Profile deutsch, Berlin 2005.
Renata Czaplikowska, Artur Dariusz Kubacki, Methodik des Unterrichts Deutsch...
311
sprawdzenia swojej wiedzy i umiejętności w zakresie poprawnej wymowy) oraz
kształcenia ortografii – dyktanda.
Następnie w rozdziale piątym przychodzi pora na przygotowanie lekcji poprawnej metodycznie, czyli omówione są kolejno etapy planowania zajęć, określanie ich
celów i ich kategoryzacja. Lekcja języka obcego została opisana krok po kroku wraz
z różnymi formami pracy socjalnej jak praca samodzielna, w parach, grupach i inne.
Szósty rozdział jest z punktu widzenia nauczyciela jednym z najważniejszych,
ponieważ dostarcza nam informacji o aspektach przeprowadzania zajęć. Autorzy
podkreślają zalety zabawowych form prowadzenia lekcji łącznie z określeniem ich
funkcji. Niezaprzeczalne jest, że nie tylko dzieci, ale także osoby we wszystkich
grupach wiekowych lubią zabawy i potrzebują nowości, czyli różnorodnych i zmiennych ćwiczeń, które pobudzają ciekawość i motywację, a tym samym wspomagają
przyswajanie wiedzy3. W rozdziale tym omówione są również zalety i rodzaje pomocy dydaktycznych i mediów w procesie nauczania oraz poruszona została problematyka zadań domowych, używania języka ojczystego w trakcie lekcji, typy błędów językowych i ich poprawa, a także ocenianie i określanie postępów uczniów za
pomocą różnorodnych testów. Wszystkie te cztery kwestie budzą kontrowersje, dlatego warto zapoznać się z ich rozwiązaniem zaproponowanym przez wyśmienitych
metodyków, jakimi są Autorzy książki.
W rozdziale ósmym poruszona została specyfika nauczania wczesnoszkolnego
wraz z wypunktowaniem najważniejszych aspektów dotyczących lekcji dla najmłodszych. Jak powszechnie wiadomo, dzieci najszybciej przyswajają wiedzę i uczą
się języka obcego, ponieważ robią to tak, jakby uczyły się języka ojczystego, dlatego naukę języka obcego najlepiej rozpocząć od najmłodszych lat.
Rozdział ósmy wprowadza pojęcie dydaktyki języków tercjarnych, tzn. zajęć z języka obcego, które powinny łączyć trzy poznane przez ucznia języki, tj.: ojczysty L1,
obcy nauczany jako pierwszy L2 oraz drugi język obcy L3, rozwijając w ten sposób
wielojęzyczność u uczących się języków obcych, co w dzisiejszych czasach jest
bardzo pożądane. Narzucane jest to zarówno przez politykę Unii Europejskiej, jak
też warunkowane przez życie zawodowe.
W kolejnym rozdziale zwrócono uwagę na znaczenie autonomii w procesie nauczania. Uczniowie zmotywowani, chętni do samodzielnej pracy, także poza zajęciami
języka obcego osiągają dużo lepsze rezultaty. W procesie tym jednak istotna jest nie
tylko motywacja ucznia, lecz również rola nauczyciela, która polega na tym, aby
wspierać ucznia i być w gotowości do udzielenia mu rady w samodzielnej nauce. Jak
podkreśla Wolff4, to nauczyciel motywuje uczniów do samodzielnej pracy, wskazując
im różne metody i techniki pracy, będąc jednocześnie doradcą, jak też dając impuls do
dalszych ćwiczeń. Ważną rolę odgrywają tu prawidłowo dobrane materiały, tak aby
uczeń był w stanie sam sprawdzić odpowiedzi. Autorzy omawiają także metodę tzw.
nauki przez nauczanie wraz z jej zaletami i wadami, ponieważ wpisuje się ona
w koncept autonomii nauczania, dlatego warto zapoznać się z jej opisem.
———————
3 J. Langacker, Spiele mit Wörtern. Spiele zum Wörterlernen. Wörterspiele, „Fremdsprache Deutsch“
1990, H. 3, s. 29.
4 D. Wolff, Lernautonomie und selbst gesteuerter fremdsprachliches Lernen: Überblick, [w:]
K. Bausch, H. Christ, H. Krumm (red.), Handbuch Fremdsprachenunterricht, Tübingen 1994, s. 322.
312
Ida Skubis
Ostatni rozdział – dziesiąty poświęcony jest właśnie osobie nauczyciela języka
obcego, od którego bardzo dużo zależy. Nauczyciel może być źródłem motywacji do
nauki lub wręcz przeciwnie – demotywacji, a jak wiadomo, nauka języka jest nierozerwalnie połączona z motywacją i bez niej nawet największy wysiłek ucznia może
pójść na marne. Ostatni, ale nie mniej istotny punkt w tym rozdziale zwraca uwagę
na postawę nauczyciela – jego język, a także na zachowania niewerbalne, które są
równie ważne jak te werbalne.
Autorzy zawarli na końcu recenzowanej pozycji przejrzyście skonstruowany
słowniczek najważniejszych pojęć dydaktycznych w języku niemieckim, które pojawiły się w książce. Lista terminów zawiera odpowiedniki w języku polskim oraz
definicję w języku niemieckim, dzięki czemu uczniowie w jednym miejscu znajdą
swego rodzaju streszczenie, czyli najważniejsze pojęcia wraz z bardzo przystępną do
przyswojenia definicją.
Opracowane tematy wymagają od czytelników uważnej lektury i przemyśleń. Lista lektur została załączona do każdego rozdziału z osobna oraz na końcu książki,
w celu zachęcenia odbiorców do dalszego zgłębienia tematu i wnikliwej refleksji.
W aneksie czytelnicy znajdą odpowiedzi do niektórych zadań oraz dodatkowe materiały do ćwiczeń. Autorzy pokusili się ponadto o instrukcję użytkowania portalu uczelnianego Moodle do nauki języka, gdzie opisują krok po kroku, jak można z niego
korzystać. Jest także miejsce na notatki.
Kompendium dydaktyczne Methodik des Unterrichts Deutsch als Fremdsprache
zostało opracowane niezwykle starannie i przemyślanie, z dużym profesjonalizmem
i wyczuciem dydaktycznym. Książka przeznaczona jest dla nauczycieli, kandydatów
na nauczycieli oraz dla uczniów zarówno do pracy na zajęciach, jak też do samodzielnej nauki. Zawarto w niej wiele ważnych terminów metodycznych, a także
konkretne wskazówki dotyczące planowania, organizacji i ewaluacji zajęć. Warto
korzystać z tej książki w połączeniu z poprzednią z 2010 roku Grundlagen der Fremdsprachendidaktik...
Ida Skubis