Metoda malowania dziesięcioma palcami w pracy świetlicowej

Metoda malowania dziesięcioma palcami w pracy świetlicowej
Twórczyni tej metody, RuthFaisonShow ,zaobserwowała, że „malowanie”
dziesięcioma palcami, obejmujące manipulację kolorem przy użyciu dłoni i palców, ma wiele
wspólnego z naturalną skłonnością dziecka do „paćkania się” w substancjach o konsystencji
błota. Zastosowała ją po raz pierwszy w jednej z rzymskich szkół.Zastosowanie metody
malowania palcami dla celów wychowawczych, terapeutycznych i diagnostycznych datuje
się od 1934r. Po raz pierwszy metodę zastosowała w celu rozwiązania trudności związanych
z wielonarodowościowym i wielojęzycznym charakterem społeczności dziecięcej
rozpoczynającej naukę w jednej z rzymskich szkół podstawowych. Malowanie palcami
okazało się wspólnym językiem, którym mogło posługiwać się i porozumiewać każde
dziecko, niezależnie od znajomości języka wykładowego, a przy tym pomagało w
pokonywaniu lęków, zahamowań, wzmacniało zaufanie dzieci we własne siły.
Metoda szybko zdobyła dużą popularność wśród wychowawców, psychologów, lekarzy,
którzy zauważyli jej cenne i trudne do osiągnięcia innymi sposobami walory.
Zasadniczą cechą wyróżniającą M. P. od innych metod ekspresji twórczej jest to, że daje ona
dziecku duże możliwości wypowiedzenia się przy minimalnych wymaganiach dotyczących
umiejętności i sprawności technicznych. Jest jedną z najskuteczniejszych metod wyzwalania
swobodnej
ekspresji
twórczej.
Jest zarazem techniką projekcyjną – ułatwia rzutowanie na zewnątrz napięć uczuciowych i
popędowych.
Metoda malowania dziesięcioma palcami może być traktowana jako element programu
wychowawczego
dla
dzieci
–
wprowadzenie
do
twórczości
plastycznej.
Wartość terapeutyczna metody polega na tym, że stanowi ona rodzaj języka, którym może się
posługiwać każde dziecko niezależnie od swej sprawności werbalnej. Dla dziecka z
zaburzeniami emocjonalnymi szczególnie ważne jest, że zajęcia sprzyjają uzewnętrznieniu
uczuć, pomagają w wytworzeniu właściwej terapeutycznej atmosfery pomiędzy dorosłym a
dzieckiem, torując drogę wzajemnego porozumienia i przygotowując do twórczego
uczestnictwa
w
życiu
codziennym.
Metoda umożliwia analizę elementów diagnostycznych swobodnego rysunku dzieci starszych
i bazgroty dziecięcej. Pozwala uchwycić związek pomiędzy zawartością treściową wytworu a
cechami osobowości małego twórcy oraz analizować zmiany w zachowaniu się dziecka.
Odbiorcy:
Metodę można stosować od 2 roku życia, malowanie 10 palcami zachowuje wartość zarówno
dla małych dzieci, jak dla osób dorosłych.
Metoda ta bardzo mi się spodobała. Zaczęłam szukać czegoś więcej na ten temat i
stwierdziłam, że metoda ta nie jest nudna, ale kreatywna. Zawsze coś można w niej zmienić,
dodać od siebie, dopasować
do konkretnego dziecka. A nie ma sztywnych zasad, których trzeba przestrzegać w określonej
kolejności (jak np. w metodzie porannego kręgu).
Stawiamy dziecku minimalne wymagania. Dziecko uczestniczy w ćwiczeniach a tak
naprawdęjest to dla nich frajda i zupełnie inne doświadczenie. Mimo że niektóre dzieci
mogąpodchodzićdo tego zadania z dystansem. Pozwalamy w ten sposóbwypowiedziećsięza
pomocą
malowania. Ta metoda nie jest nudna, ale bardzo
kreatywna. Pierwsze skrzypce gra dziecko, a nie terapeuta. Nauczyciel nie narzuca niczego,
tylko dziecko ustala co, w jaki sposób i jak długo chce malować. Fajne jest to, że ta metoda
jest dla wszystkich dzieci: z ADHD, zamkniętych, o różnymi stopniach niepełnosprawności
intelektualnej, z zaburzonąsprawnościąmanualną.
Metoda ta ma wiele wartości terapeutycznych. Pomaga dziecku:
- w pokonywaniu lęków,
- wzmacnia wiarę we własne siły,
- uwalnia od zahamowań,
- pobudza ekspresję,
- pomaga „otworzyć się”.
Ma też wartości diagnostyczne:
- sprawdza ustosunkowanie się dziecka do tworzywa (zachowanie dystansu – postawa
zaangażowania),
- określa też element czasu (częstotliwość i długość przerw w pracy),
- sprawdza element ruchu (różny sposób nakładania farby, np. klepanie, rozmazywanie,
robienie grubego podkładu i wykonanie w nim rysunku, tworzenie kolein, wcieranie,
tworzenie kropek),
- zachowanie wobec kolorów (wybór koloru, reakcja dziecka na kolor widziany na arkuszu,
poprawianie położonego koloru). Terapeuta zwraca znaczenie większą uwagę na czynności
malującego
dziecka,
niż
na
samo
dzieło.
Rejestrowanie przez terapeutę zachowania się dziecka w czasie powinno odbywać się na
blankiecie kwestionariusza i zawierać min.:
Przystąpienie do pracy:
•
•
czas trwania startu,
zachowanie się dziecka,
Podczas pracy:
•
•
sposób nabierania farby,
reakcja na zanurzenie ręki,
•
•
•
•
•
•
•
•
kolejność użycia kolorów,
kolejność zapełnienia płaszczyzny którą ręką maluje,
kierunek linii przy malowaniu,
wypowiedzi,
reakcje mimiczne,
postawa ciała,
tempo poruszania się-rytm oddychania,
przerwy w czasie pracy,
Zakończenie pracy:
•
•
•
•
•
•
•
oznajmia koniec pracy,
nazywa rysunek,
podpisuje,
chce umyć ręce,
chce jeszcze malować,
chwali się swym rysunkiem,
opowiada krótką historię na temat rysunku
Przykłady analizy prac
•
•
•
•
Ekspansja przestrzenna – osoby, których rysunek wykracza poza granice papieru, to
typy impulsywne, zaborcze, niepohamowane. Nadmierna ekspansja przestrzenna
występuje u dzieci trudnych, nie uznających autorytetu, nie posiadających zdolności
kierowania sobą.
Zawężenie rysunku – osoby, które nie wykorzystują całej przestrzeni arkusza,
zdradzają tym samym swój stan lękowy, tendencje do ucieczki od ludzi, osamotnienie.
Kontury a plamy ich kształt – przewagę konturów obserwujemy u dzieci mało
spontanicznych ekspresji zahamowanej.
Barwa – przewaga kolorów zimnych świadczy o dobrym przebiegu procesów
samokontroli, zaś kolorów ciepłych o przewadze impulsywności. Kolor zielony,
stanowiący połączenie zimnego błękitu i ciepłego koloru żółtego, dominuje u osób
opanowanych, o dużym potencjale twórczym.
Przygotowanie do zajęć.
Należy zgromadzić:
- fartuszki jednorazowe (w ilości dla każdego dziecka) – uprzedzić rodziców, by dzieci nie
stroiły się w dniu zajęć,
- stół przykryć ceratą (ma być duży, by zmieściły się kartki szarego papier 55x40 cm),
- papier szary lub biały pakunkowy przypinamy do stolika, by się w czasie pracy nie
przesuwał,
- 6 głębokich jednorazowych talerzy,
- miskę z wodą i ręczniki papierowe do obmycia wstępnego dłoni.
Przygotowanie farby.
Farba jest nieszkodliwa, nieuczulająca, łatwa do zrobienia. Składniki farby:
- płatki mydlane – 1/3 szklanki,
- 1 szklanka wody,
- 1 łyżka żelatyny rozpuszczona w 1/3 szklanki wody,
- 1/3 szklanki mąki ziemniaczanej rozpuszczonej w 1 szklance zimnej wody,
- 1 łyżka gliceryny,
- farby plakatowe lub farba w proszku – 6 podstawowych kolorów: niebieski, czarny, zielony,
brązowy, żółty, czerwony.
Sposób przyrządzania:
Mydło zalewamy wodą i gotujemy. Kolejno dodajemy glicerynę, żelatynę spożywczą,
krochmal z mąki ziemniaczanej, cały czas mieszając składniki.
Farba ma mieć konsystencję gęstego budyniu. Po wystudzeniu farbę rozlewamy do sześciu
głębokich jednorazowych talerzy i do każdego talerza dodajemy innybarwnik.
Dzieci usadzamy przy stole i podajemy im instrukcję:
Tu są farby. Nie ma pędzelków, bo mamy 10 palców i każdy palec posłuży nam jako pędzel.
Możecie malować to, co sami chcecie. Jak skończycie, umyjcie ręce.
Proponuję, by przed malowaniem przeczytać dzieciom jakąś bajkę terapeutyczną, czy
relaksacyjną, np. „Kotek”. Dzieci w czasie słuchania powinny zamknąć oczy, a potem mogą
zwizualizować malunkiem treść lub przedstawić to, co same będą chciały. Sądzę, że będzie to
wspaniała zabawa.
Można ją jednak wykorzystać, zapraszając do współpracy psychologa i pedagoga, jeśli w
grupie dzieci są uczniowie, których trzeba obserwować czy zdiagnozować.
Bibliografia:
B. Raja, Zarys terapii dziecka. Bydgoszcz 1998. · Bielicka I., Olechnowicz H., ŚlusarskaKowalska Z.(1964) „Malowanie Dziesięcioma Palcami", Psychologia Wychowawcza Nr 2
· Bielicka I., Olechnowicz H., Ślusarska-Kowalska Z.(1964) „O klinicznym zastosowaniu
Metody Malowania Dziesięcioma Palcami", Psychologia Wychowawcza Nr 3
Opracowanie: Ewa Stankiewicz