1-wszy numer biuletynu

80 lat
MZR w RP
Styczeñ 2006
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej
Od redakcji
Historia Islamu w Polsce
D
M
W
rodzy Bracia i Siostry w Islamie
uzu³mañska wspólnota religijna w
Rzeczypospolitej Polskiej obchodzi 80 lecie
powstania autokefalicznego zwi¹zku religijnego.
29 grudnia 1925 roku w Wilnie powsta³ Muzu³mañski
Zwi¹zek Religijny. Powo³any zwi¹zek skupia³
muzu³manów mieszkaj¹cych w Polsce, g³ównie
Tatarów ¿yj¹cych w Rzeczypospolitej od kilku
wieków. Chocia¿ islam uwa¿any by³ za religiê obc¹ a
wrêcz wrog¹, muzu³manie polscy cieszyli siê
wzglêdn¹ tolerancj¹ i przetrwali w swojej wierze
ponad szeœæset lat. Stosunki muzu³manów polskich z
ich niemuzu³mañskimi s¹siadami mimo okresowych
kryzysów uznaæ nale¿y za dobre.
W
spó³czesny œwiat stoi przed wyzwaniami
takimi jak wzrost nacjonalizmów, agresji w
stosunkach miêdzyludzkich, perspektyw¹ konfliktu
cywilizacji, rozpadem tradycyjnych wiêzi
rodzinnych i spo³ecznych, upadkiem hierarchii
wartoœci i norm moralnych. Obecnie ludzkoœæ b³¹dzi
po nieznanym terytorium daleko od pokoju i
bezpieczeñstwa, którego siê spodziewano w koñcu
minionego wieku. Po zakoñczeniu zimnej wojny
obserwujemy ekspansjê konfliktów na tle etnicznym,
które prowadz¹ do masakr, aktów ludobójstwa i
czystek etnicznych. W te konflikty wci¹ga siê religiê.
Po 11 wrzeœnia 2001 roku wzros³o zainteresowanie
islamem, ten fakt nak³ada na nas d¹¿enie do lepszego
orientowania siê i dok³adniejszego rozró¿nienia
miêdzy rzeczywistym islamem a bezwzglêdn¹
patologiczn¹ odmian¹ nadu¿ywaj¹c¹ jego imienia.
Nasilaj¹ siê ostatnio tendencje do fa³szywego
przedstawiania obrazu islamu przez polityków i
dziennikarzy powoduj¹c obawy i nieprzyjazne
dzia³ania wobec wyznawców naszej religii.
P
otoczna œwiadomoœæ przeciêtnego Polaka i
Europejczyka podsuwa obraz islamu jako religii
sk³aniaj¹cej siê do zachowañ zagra¿aj¹cych
porz¹dkowi spo³ecznemu, sankcjonuj¹cego przemoc
i anarchiê. Muzu³manie w Polsce zawsze potêpiali
wszelkie akty terroru. Opowiadali siê za pokojowym
wspó³¿yciem wszystkich kultur i religii. Dowodzi
tego historia Rzeczypospolitej - przyk³adne
wspó³istnienie muzu³mañskich Tatarów pomiêdzy
katolikami, prawos³awnymi, protestantami i ¿ydami.
To nasze dziedzictwo, z którego jesteœmy dumni.
Przed muzu³manami polskimi - mieszkañcami
jednocz¹cej siê Europy, tyglu kultur i religii stoi dziœ
zadanie upowszechnianie bogatego dorobku 600 lat
historii polskich Tatarów wyznawców islamu.
D
rogi Czytelniku. Oddajemy do Twoich r¹k
pierwszy z zaplanowanych dwunastu numerów
wydawanych co miesi¹c biuletynu pod roboczym
tytu³em: ”Muzu³manie Rzeczypospolitej”. Autorzy
niniejszego biuletynu bêd¹ zamieszczaæ krótkie
informacje z ¿ycia zwi¹zku w jego jubileuszu oraz
najwa¿niejsze wydarzenia w ¿yciu polskich
muzu³manów. ¯ywimy nadziejê i¿ sprostamy tym
wyzwaniom i spotkamy siê z ¿yczliwym przyjêciem.
Redakcja
e wczesnym œredniowieczu, pierwszymi
muzu³manami którzy dotarli na ziemie
polskie byli, podobnie jak w wielu innych regionach
œwiata, kupcy i podró¿nicy arabscy. Potwierdzaj¹ to
archeologiczne znaleziska monet wybijanych przez
w³adców muzu³mañskich. Jeden z podró¿ników
Ibrahim ibn Jakub, ¯yd pracuj¹cy w s³u¿bie
dyplomatycznej kalifa z Hiszpanii, pozostawi³
najstarszy opis kraju Mieszka I. Dzie³o to znane jest z
póŸniejszego przekazu geografa arabskiego AlBakriego. Historia islamu na ziemiach polskich,
której dziedzictwo odczuwamy po dzisiejszy dzieñ,
rozpoczyna siê w wieku XIV, wraz z pocz¹tkami
osadnictwa muzu³manów w Wielkim Ksiêstwie
Litewskim, zwi¹zanym z Polsk¹ uni¹. Owymi
pierwszymi muzu³manami byli Tatarzy ze Z³otej
Ordy. Byli to jeñcy, wziêci do niewoli w wyniku
wojen Ksi¹¿¹t Litewskich ze Z³ot¹ Ord¹ i dobrowolni
emigranci, opuszczaj¹cy swe rodzinne strony z
powodu panuj¹cych tam okresowo klêsk g³odu i walk
o w³adzê, w których nie raz sami brali udzia³ i po
przegranej musieli uciekaæ przed przeœladowaniami.
Numer 1 (1)
Pierwszy po twierdzony historycznie przypadek
osadnictwa tatarskiego mia³ miejsce w 1397 roku, po
wyprawie ksiêcia litewskiego Witolda w stepy
czarnomorskie, na której zdoby³ wielu jeñców.
PóŸniej Tatarzy przybywali na Litwê przez XV, XVI
i w mniejszym stopniu w XVII wieku. Liczbê
Tatarów w XVII wieku w Wielkim Ksiêstwie
Litewskim i Koronie szacuje siê na 15 tysiêcy.
Podczas bitwy pod Grunwaldem w 1410 roku armiê
pols ko-l itew sk¹ wspa r³ pret ende nt do tron u
chañskiego w Z³otej Ordzie D¿elal-ad-din. Po bitwie
wielu jego wojowników pozosta³o na Litwie. Od
pocz¹tku XVI do lat osiemdziesi¹tych XX wieku
polskimi muzu³manami byli niemal wy³¹cznie
Tatarzy. Osadnictwo tatarskie od swego pocz¹tku
mi a³ o ch ar ak te r wo js ko wy . Ta ta rz y by li
spo³ecznoœci¹ silnie zwi¹zan¹ z islamem. Otrzymali
wzglêdn¹ swobodê religijn¹. Mogli wyznawaæ islam i
w wierze tej wychowywaæ dzieci. Dozwolone by³y
ma³¿eñstwa z Rusinkami, Litwinkami, Polkami,
wy zn aj ¹c ym i pr aw os ³a wi e lu b ka to li cy zm .
ci¹g dalszy na stronie 2
Wszechpolski Zjazd Delegatów
Gmin Muzu³mañskich w Wilnie
W
P
dniach 28-29 grudnia 1925 roku odby³ siê w
Wilnie zjazd delegatów gmin muzu³mañskich
z terenu Rzeczypospolitej.
odczas zjazdu, który nazwano Kongresem
Muzu³mañskim powo³ano do ¿ycia now¹
organizacjê wyznaniowa, któr¹ zosta³ Muzu³mañski
zwi¹zek religijny w Rzeczypospolitej Polskiej. By³ to
zwi¹zek autokefaliczny nie podlegaj¹cy ¿adnej innej
w³adzy wyznaniowej muzu³mañskiej za granic¹. Na
jego czele stan¹³ Mufti dr Jakub Szynkiewicz
absolwent studiów orientalistycznych w
Uniwersytecie Berliñskim. Powo³ano tak¿e komisjê
prawnicz¹, która mia³a przygotowaæ projekt ustawy
reguluj¹cej stosunek pañstwa do wyznania
muzu³mañskiego w Polsce, a tak¿e opracowaæ statut
zwi¹zku.
U
czestnikom Kongresu przedstawiono statut
stowarzyszenia spo³eczno-kulturalnego
Zwi¹zku Kulturalno-Oœwiatowego Tatarów
Rzeczypospolitej Polskiej. Celem tego Zwi¹zku
mia³a byæ praca oœwiatowa prowadzona wœród
ludnoœci tatarskiej.
W
sz ec hpo ls ki Zj az d D el eg at ów Gm in
Muzu³mañskich w Wilnie uwa¿any by³ za
decyduj¹cy moment odrodzenia siê spo³ecznoœci
tatarskiej w niepodleg³ej Rzeczypospolitej. W
Kongre sie uczest niczyl i zapros zeni goœcie w
osobach: wojewoda Wileñski Olgierd Malinowski
Prezydent Wilna Witold Bañkowski, rektor
Un iw er sy te tu Wi le ñs ki eg o pr of . Ma ri an
Zdziechowski, prezes wileñskiego oddzia³u Zwi¹zku
Literatów Polskich Czes³aw Jankowski. Obradom
przewodniczy³ Aleksander Achmatowicz, który
wczeœniej przewodniczy³ Komitetowi Centralnemu
Tatarów Polski, Litway, Bia³orusi i Ukrainy. To
w³aœnie ten Komitet powo³a³ za zgod¹ Naczelnego
Wodza Józefa Pi³sudskiego w czasie wojny z Rosj¹
Sowieck¹ Pu³k U³anów im. Mustafy Achmatowicza
popularnie nazywany Jazd¹ Tatarsk¹. Pu³k bra³
udzia³ w kampanii kijowskiej w sierpniu 1920 roku
oraz broni³ P³ocka. W sk³ad osobowy pu³ku obok
Tatarów wchodzili Polacy oraz muzu³manie
pochodz¹cy z Kaukazu, którzy s³u¿yli w armii
carskiej.
Z
jazdem wileñskim kierowa³ Adam MirzaMurzicz zaœ jego zastêpc¹ by³ Abdu³ Hamid
Churamowicz z Warszawy. Opiekê religijn¹ nad
zjazdem sprawowa³ imam wileñski Ibrahim
Smajkiewicz. Powo³any Muftiat jak i Rada Centralna
Zwi¹zku Kulturalno-Oœwiatowego Tatarów
Rzeczypospolitej Polskiej mia³y siedzibê w Wilnie a¿
do 1939 roku. W latach trzydziestych XX wieku
muzu³manie polscy podjêli dzia³ania na rzecz
zbudowania meczetu w Warszawie. Mimo wyboru
projektu przysz³ego meczetu w Warszawie do
realizacji tej budowy nie dosz³o g³ównie z powodu nie
dostatecznych œrodków finansowych oraz wybuchu II
wojny œwiatowej.
ci¹g dalszy na stronie 3
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Numer 1 (1), styczeñ 2006
1
ci¹g dalszy ze strony 1
Zak³adano cmentarze, na których chowano zgodnie z
nakazami islamu. Po otrzymaniu odpowiedniej zgody
budowano meczety. Niektórzy pielgrzymowali do
Mekki i podró¿owali do krajów muzu³mañskich.
Dopiero Konstytucja 3 Maja da³a muzu³manom pe³ne
prawa polityczne (sejm, urzêdy). W XVI wieku
Tatarzy zatracili swój rodzimy jêzyk i zaczêli u¿ywaæ
na co dzieñ jêzyka, którym mówi³o ich otoczenie w
nowo przybranej ojczyŸnie tj. jêzyka polskiego,
bia³oruskiego lub litewskiego. Czêœæ ludnoœci
tatarskiej na Litwie mieszka³a w miastach trudni¹c siê
rzemios³em, g³ównie garbarstwem, furmañstwem
(tzn. przewozem ludzi i towarów za pomoc¹ koñskich
zaprzêgów), hodowl¹ koni, ogrodnictwem,
pracowali w s³u¿bie przy królu w poselstwach na
Krym i do Turcji, jako t³umacze, pisarze i goñcy.
W
czasie kontrreformacji sytuacja prawna
wyznawców islamu na Litwie pogorszy³a siê.
Zakazano im ma³¿eñstw z chrzeœcijankami,
posiadania s³u¿by chrzeœcijañskiej, utrudniano
budowê i remont meczetów. Dodatkowo w wyniku
licznych wojen w XVII wieku domy i meczety by³y
rabowane i niszczone. Ludnoœæ Tatarska zubo¿a³a i
czêsto musia³a opuœciæ swe dotychczasowe miejsca
zamieszkania. Skarb pañstwa zalega³ z wyp³at¹ ¿o³du
dla chor¹gwi tatarskich. Z powodu biedy i z³ej
sytuacji prawnej wyznawców islamu w
Rzeczypospolitej Obojga Narodów kilka chor¹gwi w
1672 roku zbuntowa³o siê i przesz³o na stronê
tureck¹. Wydarzenie to nazywa siê w historii
„Buntem Lipków”. Lipkami nazywano Tatarów z
Wo³ynia i Podola w XVII wieku.
Pi³sudskiego ze szpitala Œwiêtego Miko³aja w
Petersburgu w 1900 roku. Po roz³amie w PPS,
Aleksander Sulkiewicz zwi¹za³ siê z jej prawicowym
od³amem - Frakcj¹ Narodow¹. By³ jednym z
za³o¿ycieli Polskiej Organizacji Narodowej w
powiecie ³ódzkim. Aleksander Sulkiewicz zgin¹³ w
walce w 1916 roku jako ¿o³nierz I Brygady
Legionów.
M
uzu³manie polscy z zaboru rosyjskiego nie
pozostali obojêtni wobec innych spo³ecznoœci
muzu³mañskich w Rosji. Po rewolucji w Petersburgu
w 1917 roku powsta³ Komitet Tatarów Polski, Litwy,
Bia³orusi i Ukrainy otwarty dla wszystkich
muzu³manów by³ej Rzeczypospolitej Obojga
Narodów. Zwi¹zek ten w³¹czy³ siê w dzia³alnoœæ
polityczn¹ trzydziestomilionowej rzeszy
muzu³manów Rosji. Mimo ma³ej liczby polscy
muzu³manie, wykszta³ceni na rosyjskich uczelniach
odegrali du¿¹ rolê w tej dzia³alnoœci. Polskich
Tatarów reprezentowa³ w Wszechrosyjskiej Radzie
Muzu³mañskiej Aleksander Achmatowicz. Z biegiem
czasu sta³ siê on jednym z bardziej znanych
bojowników o prawa polityczne i kulturalne ludnoœci
muzu³mañskiej w Rosji. W 1918 roku premierem,
ministrem spraw wewnêtrznych i naczelnym
dowódc¹ armii Republiki Krymskiej, która og³osi³a
I
B
y pozyskaæ dla wojska polskiego
rozgoryczonych Tatarów Jan III Sobieski w
porozumieniu z sejmem przywróci³ Tatarom dawne
prawa, a w zamian za zaleg³y ¿o³d przyzna³ w 1679
roku ziemiê w Kruszynianach, Nietupach, £u¿anach,
Drahlach, Malawiczach i Bohonikach. Jest to
pocz¹tek osadnictwa tatarskiego w obecnych
granicach Rzeczypospolitej Polskiej. W Bohonikach i
Kruszynianach w województwie podlaskim
zachowa³y siê meczety i cmentarze, wybudowane
przez tych osadników i ich potomków, czynne do
dzisiaj. W czasach ostatniego króla Rzeczypospolitej
Stanis³awa Augusta Poniatowskiego, Tatarzy kolejny
raz dali dowód swej gotowoœci do poœwiêceñ. Brali
oni udzia³ w konfederacji barskiej. W wojnie w 1792
roku wziê³o udzia³ wielu Tatarów, korpusem armii
polskiej dowodzi³ tatarski genera³ Józef Bielak.
Tatarzy uczestniczyli w wielu walkach podczas
powstania koœciuszkowskiego, m.in. na szañcach
Pragi. Po utraceniu przez Polskê niepodleg³oœci,
muzu³manie razem brali udzia³ w powstaniach
niepodleg³oœciowych.
M
imo ¿e ludnoœæ muzu³mañska na olbrzymich
terenach carskiej Rosji by³a
dyskryminowana, muzu³manie na ziemiach polskich i
litewskich mieli w czasach zaborów du¿¹ swobodê
religijn¹. Tatarzy polscy byli grup¹ preferowan¹
przez administracjê rosyjsk¹ na stanowiska
urzêdnicze i wojskowe. £atwiejszy by³ równie¿ dla
polskich muzu³manów dostêp do szkó³. W³adze
carskie chcia³y w ten sposób stworzyæ z Tatarów
muzu³manów lojaln¹ sobie grupê etniczn¹ i kierowaæ
ni¹ przeciwko ludnoœci polskiej katolickiej. Tatarzy
korzystali z mo¿liwoœci robienia karier w carskiej
armii i administracji, ale nie wystêpowali przeciw
swym polskim s¹siadom.
T
atarem, dzia³aczem nepodleg³oœciowym by³
Aleksander Sulkiewicz. W 1892 roku bra³
udzia³ w tworzeniu Polskiej Partii Socjalistycznej i
póŸniej do œmierci pozosta³ jej dzia³aczem, by³
bliskim wspó³pracownikiem Józefa Pi³sudskiego.
Bêd¹c urzêdnikiem celnym zajmowa³ siê przemytem
do Polski nielegalnej literatury. To on zorganizowa³
ucieczkê symuluj¹cego chorobê psychiczn¹ Józefa
2
Powo³ano w 1925 roku funkcjê muftiego, kieruj¹cego
¿yciem religijnym spo³ecznoœci muzu³mañskiej. W
1925 roku utworzono równie¿ Muzu³mañski Zwi¹zek
Religijny skupiaj¹cy wszystkich muzu³manów w
Polsc e, ora z Zwi¹ zek Ku ltura lno-O œwiat owy
Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej. ZKOTRP by³
org ani zac j¹ d¹¿ ¹c¹ do po lep sze nia sy tua cji
materialnej i rozwoju ¿ycia kulturalnego Tatarów
polskich, spo³ecznoœci nierozerwalnie zwi¹zanej z
islamem. By³y wydawane ksi¹¿ki i czasopisma. Kilku
uczniów muzu³mañskich wys³ano na naukê do
Jugos³awii i Egiptu. Muzu³manie polscy w okresie
miêdzywojennym podró¿uj¹ do krajów, w których
zamieszkuj¹ wiêksze spo³ecznoœci muzu³mañskie, do
Egiptu, Syrii, Maroka, Turcji, Jugos³awii, Indii,
Arabii Saudyjskiej. Widuj¹ siê tam ze znanymi
osobistoœciami, bior¹ udzia³ w nawi¹zywaniu
kontaktów dyplomatycznych przez Polskê z krajami
muzu³mañskimi. Polscy muzu³manie zostaj¹
pracownikami polskiej dyplomacji. W latach
trzydziestych od¿ywa wœród Tatarów muzu³manów
tradycja s³u¿by wojskowej. W 1933 roku utworzono
tatarskie dru¿yny Zwi¹zku Strzeleckiego. Od 1936
roku wszystkich muzu³manów poborowych zaczêto
przydzielaæ do I szwadronu 13 Pu³ku U³anów
Wileñskich. Jednostka ta wziê³a udzia³ w kampanii
wrzeœniowej 1939 roku.
sw¹ niepod leg³oœ æ, by³ Tatar polski Maciej
Sulkiewicz. Tatarzy polscy zajmowali równie¿ wiele
innych wa¿nych stanowisk w rz¹dzie, s¹downictwie,
administracji, wojsku, policji w Republice
Krymskiej. Po zajêciu Krymu przez Armiê Czerwon¹
wielu z tych dzia³aczy przenios³o siê do Azerbejd¿anu
i tam uczestniczy³o w tworzeniu nowej republiki. Po
zlikwidowaniu niezale¿nej Republiki Azerbejd¿anu
w latach 1920-1921 przez Armiê Czerwon¹, czêœæ
Tatarów wróci³a do Polski i do II wojny œwiatowej
organizowali oni i kierowali dzia³alnoœci¹ kulturaln¹
polskich muzu³manów.
P
o uzyskaniu przez Polskê niepodleg³oœci w
granicach polskich zamieszkiwa³o oko³o piêæ i
pó³ tysi¹ca muzu³manów, wiêkszoœæ w
województwach Nowogródzkim Wileñskim i
Bia³ostockim. Ma³a spo³ecznoœæ muzu³mañska
mieszka³a równie¿ w Warszawie. Muzu³manie
stanowili jedn¹ z najmniejszych grup wyznaniowych
w II Rzeczypospolitej. Okres miêdzywojenny w
dziejach islamu na ziemiach polskich odznacza siê
rozwojem dzia³alnoœci religijnej i kulturalnej.
I wojna œwiatowa i okres powojenny mocno
zmieni³y sytuacjê muzu³manów w Polsce.
Wiêkszoœæ wielowiekowych osad tatarskich
pozosta³a poza granicami Polski. Wielu muzu³manów
przenios³o siê w 1945 roku na ziemie zachodnie jakie
otrzyma³a Polska po II wojnie œwiatowej, do takich
miast jak Gdañsk, Gorzów Wielkopolski, Szczecin,
Oleœnica, Pi³a (w latach szeœædziesi¹tych jednak,
wielu z nich przenosi³a siê na wschód Polski, g³ównie
do Bia³egostoku). W 1947 roku reaktywowano
Muzu³mañski Zwi¹zek Religijny. Z czasem w
wiêkszych skupiskach muzu³mañskich powsta³y
nowe gminy wyznaniowe w Bia³ymstoku, w Gdañsku
i w Gorzowie Wielkopolskim, pozosta³y te¿ trzy
gminy przedwojenne w Bohonikach, Kruszynianach i
Warszawie. W czasie wojny zginê³a, lub
wyemigrowa³a za granicê inteligencja muzu³manów
polskich. Spowodowa³o to, ¿e ¿ycie kulturalne i
religijne wyznawców islamu po wojnie nie przyjê³o
tak du¿ego rozmachu jak przed wojn¹. Dodatkowo
dzia³alnoœæ kulturalna i kontakty z
wspó³wyznawcami za granic¹ by³y ograniczane przez
w³adze PRL. Spo³ecznoœæ muzu³mañska w Polsce po
II wojnie œwiatowej zmienia³a siê. Muzu³manie
przenosili siê ze wsi do miast na wiêksz¹ skalê ni¿ to
mia³o miejsce przed wojn¹. Powoli zanika³y
tradycyjne zawody jak garbarstwo i rolnictwo.
Muzu³manie polscy zawodowo przestali siê
odró¿niaæ od ludnoœci polskiej innych wyznañ.
Muzu³manie polscy zatracali niektóre w³asne
obyczaje i coraz bardziej upodabniali siê do ogó³u
ludnoœci polskiej, z któr¹ na co dzieñ mieli kontakt.
W
latach siedemdziesi¹tych i osiemdziesi¹tych
do mieszkaj¹cych od wieków w Polsce
Tatarów zaczêli do³¹czaæ nowi przybysze z krajów
muzu³mañskich, zwiêkszaj¹c liczebnoœæ wyznawców
islamu w Polsce. Byli to g³ównie Arabowie
podejmuj¹cy studia na polskich uczelniach, w
mniejszym stopniu imigranci. Wiêkszoœæ z nich po
zakoñczeniu studiów wraca³a do rodzinnych stron,
niektórzy jednak zostawali w Polsce na sta³e.
P
rzemiany ustrojowe w 1989 roku rozpoczê³y
nowy trwaj¹cy do dziœ okres w dziejach islamu
na ziemiach polskich.
n
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Numer 1 (1), styczeñ 2006
Wszechpolski Zjazd Delegatów Gmin Muzu³mañskich w Wilnie
ci¹g dlaszy ze strony 1
7 lutego 1936 roku Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
uchwali³ ustawê reguluj¹c¹ stosunek pañstwa do
Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego, któr¹ to
zatwierdzi³ Senat i og³oszono j¹ 21 kwietnia 1936
roku. 31 stycznia 1938 roku odby³ siê w Wilnie
Wszechpolski Kongres Muzu³mañski, który dokona³
podsumowania dotychczasowej dzia³alnoœci obu
organizacji wyznaniowej i spo³eczno-kulturalnej.
Podczas kongresu dokonano wyboru Najwy¿szego
Kolegium Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego
jako organu doradczego Muftiego co by³o zapisane w
ustawie.
W
ybuch wojny przerwa³ dzia³alnoœæ obu
zwi¹zków. Podczas wojny los Tatarów
polskich by³ podobny do losu wielu Polaków z ziem
kresowych, wywózki, niewola sowiecka, tu³aczki po
œwiecie. Tatarzy s³u¿yli jako ¿o³nierze w armii
Andersa. Mo¿emy spotkaæ ich na wszystkich
frontach II wojny œwiatowej i pod Narwikiem, Monte
Casino, i na frontach wschodnich.
O
becnie Tatarzy w swej najnowszej historii
nawi¹zuj¹ stale do Kongresu w Wilnie w 1925
roku czego dowodem jest miedzy innymi uchwa³a
Najwy¿szego Kolegium Muzu³mañskiego Zwi¹zku
Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej o obchodach
80 lecia powstania Zwi¹zku. W tym celu powo³ano
Komitet Obchodów i zaplanowano w 2006 roku
szereg imprez upamiêtniaj¹cych to donios³e dla
spo³ecznoœci tatarskiej wydarzenie.
n
Komitet Organizacyjny Obchodów 80 lecia
Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w RP
1) Przewodnicz¹cy - mufti Tomasz Miœkiewicz
2) Zastêpca - Rozalia Bogdanowicz
3) Sekretarz - Józef Konopacki
4) Ksiêgowy - Mierjema Chalecka-Gembicka
5) Cz³onkowie:
- Przewodnicz¹ca Muzu³mañskiej Gminy
Wyznaniowej w Bohonikach - Miros³awa
Korycka
- Przewodnicz¹ca Muzu³mañskiej Gminy
Wyznaniowej w Bia³ymstoku - Halina
Szahidewicz
- Przewodnicz¹cy Muzu³mañskiej Gminy
Wyznaniowej w Kruszynianach - Janusz
Aleksandrowicz
- Przewodnicz¹cy Muzu³mañskiej Gminy
Wyznaniowej w Warszawie
- Przewodnicz¹ca Stowarzyszenia M³odzie¿y
Muzu³mañskiej - Izabela Muchla
6) Komisje
a) Do spraw organizacyjnych podczas obchodów:
Izabela Muchla, Artur Konopacki, Roman
Pó³torzycki, Krzysztof Mucharski, Adam
i Lila Œwierblewscy
- utworzenie sekretariatu podczas obchodów
- koordynacja zespo³ów pomocniczych podczas
obchodów
- dbanie o przebieg obchodów zgodnie z
programem
- ustalenie godzinowego planu dziennego podczas
obchodów
b) Do spraw organizacji wystaw:
Halina Szahidewicz, Lucyna Lesisz, Maria
Aleksandrowicz-Bukin
(zostanie podpisane porozumienie o wystawie z
Muzeum Podlaskim w Bia³ystoku z okazji
80 lecia, która otwarta bêdzie od 24 marca do
3 czerwca 2006 roku)
- apel do wszystkich o udostêpnienie zdjêæ
rodzinnych, pami¹tek, dokumentów do wystawy.
c) Do spraw wydawnictw:
Aleksander Miœkiewicz, Artur Konopacki,
D¿enneta Bogdanowicz
- wydanie albumu o MZR w RP, islamie w Polsce
- broszury informacyjnej o MZR w RP
- broszur o islamie i i osadnictwie tatarskim
- wydanie p³yt cd i dvd o MZR w RP i Islamie w
Polsce
d) Do spraw naukowych:
Aleksander Miœkiewicz, Artur Konopacki
- ustalenie tematyki wyk³adów, paneli, podczas
obchodów
e) Do spraw mediów, reklamy i promocji:
Józef Konopacki, Janusz Aleksandrowicz,
Raszyd Jab³oñski, Maria Aleksandrowicz-Bukin
- zorganizowanie konferencji prasowej
- ustalenie patronatów medialnych
- koordynacja prasy i mediów podczas obchodów
reklama i promocja obchodów w mediach
- utworzenie strony internetowej obchodów MZR
dzia³alnoœci Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego
w RP oraz Islamu w Polsce
- obiad
- zwiedzanie wystawy
- prezentacja filmowa o muzu³manach na Podlasiu
- czêœæ artystyczna (religijna, wiersze, œpiew,
taniec)
- kolacja
f) Do spraw przyznania odznaczeñ pañstwowych
oraz honorowych tytu³ów:
Tamara Szabanowicz, Stefan Assanowicz,
Józef Konopacki, Jakub Abramowicz,
(Nale¿y uwzglêdniæ czas na modlitwy)
D
ata obchodów 2 - 4 czerwca 2006 roku.
Wstêpny program obchodów
D
zieñ 1
2 czerwca (pi¹tek) - Warszawa
- uroczyste otwarcie godz. 10:00 (sala
Konferencyjna)
- przemówienia goœci
- przerwa (modlitwa pi¹tkowa) godz. 13:00
Centrum Kultury Islamu w Warszawie
ul. Wiertnicza 103
- wyk³ady o tematyce historycznej i dzia³alnoœci
Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w RP,
wspó³pracy z Koœcio³em, administracj¹ Rz¹dow¹
oraz organizacjami muzu³mañskimi na œwiecie (sala
konferencyjna)
- przerwa
- obiad (sala konferencyjna)
- modlitwa za zmar³ych na mizarze w Warszawie
ul. Tatarska 8
- zwiedzanie wystawy
- prezentacja filmowa o muzu³manach w Polsce
- czêœæ artystyczna (wystêpy zespo³ów) - teatr,
filharmonia
- koniec programu (przejazd do Bia³egostoku)
zakwaterowanie dla goœci spoza Podlasia
(Nale¿y uwzglêdniæ czas na modlitwy, czas
przejazdu po Warszawie, zorganizowaæ autokary,
pilotowanie przez ochrone)
D
zieñ 2
3 czerwca (sobota) - Bia³ystok
- powitanie goœci (sala konferencyjna)
- wyk³ad o tematyce (historii Tatarów Polskich,
osadnictwo dialog religijny)
- przerwa
- panel podsumowuj¹cy perspektywy na przysz³oœæ
D
zieñ 3
4 czerwca (niedziela) - Kruszyniany, Bohoniki poœwiecony bêdzie modlitwie i spotkaniu w
meczetach: Bohoniki i Kruszyniany.
- przywitanie goœci
- modlitwa Zuhr i Asr w meczecie w
Kruszynianach
- odczytanie przes³ania o pokój i sprawiedliwoœæ na
œwiecie
- modlitwa na mizarze
- poczêstunek (potrawy kuchni tatarskiej)
- zapoznanie z historia meczetu oraz osadnictwem
tatarskim w Kruszynianach
- otwarcie wystawy w plenerze o Kruszynianach
- obiad
- Modlitwa Magreb i Isza w meczecie w
Bohonikach
- Modlitwa na mizarze w Bohonikach
- Otwarcie wystawy w plenerze o Bohonikach
- zapoznanie z historia meczetu oraz osadnictwem
tatarskim w Bohonikach
- kolacja (uroczyste podsumowanie obchodów)
(Nale¿y uwzglêdniæ czas na modlitwy)
Uwagi:
W czasie roku jubileuszowego bêdzie odbywaæ siê
szereg imprez:
- dni otwarte meczetów
- wystawy
- koncerty
- konferencje, seminaria, spotkania
- dni kultury muzu³mañskiej
- dni kultury tatarskiej
- konkursy
- wycieczki œladami przodków (Litwa, Bia³oruœ)
Na dwa miesi¹ce przed obchodami zostanie
powo³any i uruchomiony sekretariat.
27 grudnia 2005 roku na oficjalnej stronie MZR
www.mzr.pl uruchomiony zosta³ link do strony o
obchodach jubileuszuwych.
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Numer 1 (1), styczeñ 2006
n
3
Kurban Bajram - Œwiêto Ofiarowania
inaczej Id-al-Adha
1
0 stycznia 2006 roku zakoñczy³ siê tegoroczny
had¿ - pielgrzymka do Mekki i rozpocz¹³ siê
Kurban Bajram - po arabsku Id-al-Adha, co po polsku
oznacza Œwiêto Ofiarowania.
O
dbycie pielgrzymki do Mekki to jeden z filarów
Islamu wymagaj¹cy du¿ego poœwiêcenia, ale
jest to równie¿ wielki zaszczyt odwiedziæ miejsca
gdzie urodzi³ siê, dzia³a³ i pomyœlnie zakoñczy³ swoj¹
misjê Ostatni Wys³annik Allaha /Boga/, Muhammad
/Pokój z Nim/.
N
ieod³¹cznym elementem obchodów Kurban
Bajramu, jest sk³adanie ofiary Kurbanów z
baranów, byków, koz³ów itp. Zamo¿ni muzu³manie
sk³adaj¹ Kurbany Allahowi /Bogu/ w podziêce za
dary ¿ycia i liczne dobrodziejstwa. Bóg bowiem
powiada: ”Nie dosiêgnie Boga ani ich miêso ani
krew, lecz dosiêgnie Go wasza bogobojnoœæ” - sura
22 werset 37. Werset ten wskazuje, ¿e celem
wszystkich przykazañ i obrzêdów Islamu jest
uzyskanie bogobojnoœci serca, z którego wyp³ywa
wszelkie szczêœcie w ¿yciu jednostki i ca³ego
spo³eczeñstwa. Kurban jest symbolem pos³uszeñstwa
wobec Allaha /Boga/ i oddanie ho³du wielkim ideom i
dogmatom zawartym w Kur`anie /koranie/, którego
zes³anie w³aœnie zakoñczy³o siê w dniu Kurban
Bajramu w roku 632.
Z
³o¿eniem Kurbana, muzu³manin, odrzuca
fa³szywe bóstwa, gdy¿ Bóg mówi ”Przeto módl
siê do Boga i sk³adaj ofiary”. Celem ofiary jest
uœwiadomienie i g³oszenie Jednoœci Boga, poprzez
z³o¿enie w ofierze naszych w³asnych ambicji,
aspiracji, wszystkich naszych idei i idea³ów a nawet
¿ycia. Ofiara wyra¿a wdziêcznoœæ wobec Boga i
potwierdza nasz¹ wiarê w Niego. Ten akt religijny
przypomina nam wielka pobo¿noœæ, oddanie i mi³oœæ
Ibrahima /Abrahama/ i jego syna Ismaila /Izmaela/
do Boga. Wys³annik Bo¿y Ibrahim by³ gotów
przynieœæ Bogu w ofierze w³asnego syna Ismaila, z
drugiej strony Ismail by³ gotów ofiarowaæ dla Boga
w³asne ¿ycie. ¯ycie Ibrahimowego syna zosta³o
oszczêd zone po powstr zymaniu przez Allaha
pos³ uszn ej rê ki oj ca, g otow ego z abiæ syna
przygotowanego na œmieræ i zosta³o okupione
koŸlêciem.
O
prócz duchowego wymiaru Kurban ma te¿
wymiar spo³eczno-humanitarny, gdy¿
dzielenie siê miêsem ofiarnym umacnia wiêzi
miêdzyludzkie, kszta³tuje œwiadomoœæ braterstwa i
pr zy ja Ÿn i, bu du je zd ro we sp o³ ec ze ñs tw o,
pozbawione sk¹pstwa i egoizmu. Wed³ug Islamu
koncepcja ofiary nie polega na przepraszaniu czy na
okazaniu skruchy za grzechy, lecz na gotowoœci
z³o¿enia wszelkiego w ofierze dla Boga i w sposób
Bo¿y. Jest wiêc symbolem gotowoœci cz³owieka do
³o¿enia wszystkiego nawet w³asnego ¿ycia za swego
Stwórcê i Pana. Jest to wiêc najwy¿szy cel ofiary, nie
zewnêtrzny akt sk³adania ofiary podoba siê Bogu ale
duch le¿¹cy u jego podstawy oraz motyw.
S
k³adanie ofiary sta³o siê corocznymi obchodami
upamiêtniaj¹cymi ow¹ okazjê i podziêkowanie
Allahowi /Bogu/ za Jego ³askê. Gotowoœæ Ibrahima
do z³o¿enia w ofierze Ismaila zosta³a uwieczniona w
islamskiej instytucji „Ofiary”, która stanowi
integralna czêœæ ceremonii had¿u. Jest rzecz¹
powszechn¹, i¿ we wszystkich religiach, poniewa¿
wywodz¹ siê one z tego samego •ród³a Bo¿ego
przykazane by³o sk³adanie ofiary. Nie ogranicza siê
ona tylko do Islamu.
n
Hadis
z m¹droœci Muhammada /SAA£/
A
bu Zaar al-Gefari powiedzia³:
„Grupa przyjació³ wys³annika Allacha /S£T/ (1)
powiedzia³a do Proroka /SAA£/(2):
„o wys³anniku Allacha /S£T/ ci bogaci ludzie maj¹
ca³e wynagrodzenie, modl¹ siê tak jak my, poszcz¹
tak jak my i daj¹ sadakê(3) z resztek swoich pieniêdzy”.
Prorok /SAA£/ odpowiedzia³:
„Czy Allach /S£T/ nie da³ Wam niczego, co
moglibyœcie daæ jako sadakê. Ka¿de powiedzenie
„chwa³a Allachowi /S£T/” jest równie¿ sadak¹ i
ka¿de podziêkowanie Allachowi /S£T/ to sadaka.
Ka¿de powiedzenie „Nie ma Boga prócz
Allacha/S³T/” jest jak sadaka i nakazanie czynienia
dobra jest jak sadaka i zakazanie czynienia z³ych
czynów jest jak sadaka i wspó³¿ycie intymne ka¿dego z
Was ze swoj¹ ¿on¹ jest jak sadaka””.
Z
hadisu tego mo¿emy wywnioskowaæ, ¿e ka¿dy
czyn poprzedzony intencj¹ na drodze Allacha
/S£T/ mo¿e byæ nazwany czynem na czeœæ Allacha
/S£T/ czyli /Ibada/. W islamie wyró¿niamy trzy
rodzaje dobrych czynów:
1. Fard, czyli obowi¹zkowy np. wykonanie modlitwy
piêæ razy dziennie, post w miesi¹cu Ramadanie. Za
wykonanie fard jesteœmy wynagradzani przez
Allacha /S£T/ w ¿yciu doczesnym i po œmierci.
Grzeszymy zaœ, gdy zaniechamy fard.
2. Sunna, czyli nadobowi¹zkowa modlitwa
wynikaj¹ca z tradycji Proroka /SAA£/ np. dwa reka
modlitwy przed Fed¿r. Za wykonanie sunny jesteœmy
wynagradzani przez Allacha /S£T/. Je¿eli w Dniu
S¹du Ostatecznego zabraknie nam dobrych
uczynków, aby wejœæ do Raju, to za wykonanie sunny
bêdziemy mogli uzyskaæ poparcie Proroka
Muhammada /SAA£/ i jego proœbê do Allacha /S£T/
- /szafaa/ o przebaczenie.
3. Nafila, czyli dobrowolny i nadobowi¹zkowy czyn
np. post dodatkowy lub modlitwa dodatkowa, jest on
wynagradzany przez Allacha /S£T/. Wszystkie
dobrowolne i nadobowi¹zkowe dobre uczynki
najczêœciej przybli¿aj¹ nas do Allacha /S£T/.
A
/SAA£/, którzy byli ubodzy i przygnêbieni brakiem
pieniêdzy, gdy¿ nie byli w stanie ofiarowaæ sadaki tak
jak robi¹ to bogaci, przyszli do Proroka /SAA£/
mówi¹c: „O Wys³anniku Allacha /S£T/, Ci bogaci
ludzie maj¹ ca³e wynagrodzenie, modl¹ siê tak jak
my, poszcz¹ jak my i daj¹ sadakê z resztek swoich
pieniêdzy”. Wtedy Prorok /SAA£/ wskaza³ im
drogê, któr¹ maj¹ kroczyæ, aby im dorównaæ, gdy¿
jak wczeœniej wspomnieliœmy wszystkie dobre
czyny, jeœli zostan¹ poprzedzone dobr¹ intencj¹ na
drodze Allacha /S£T/ - to sadaka.
W
innym Hadysie Prorok /SAA£/ objaœni³
nam: „Otrzymam sadakê, jeœli spotkam siê z
ludŸmi maj¹cymi uœmiechniête twarze”.
llach /S£T/ w hadisie tym powiedzia³ przez
Proroka /SAA£/:
S£T - Subhanahu ³a Ta`Ala - atrybuty Allacha
oznaczaj¹ce Chwa³ê i Wysokoœæ
„S³uga mój stale siê do mnie zbli¿a poprzez
wykonanie nasila, a¿ go pokocham. Jeœli go
pokocham, stanê siê jego s³uchem, którym s³yszê i
wzrokiem, którym widzi, rêk¹ która uderza, nog¹
która kroczy. Jeœli prosi Mnie o coœ, spe³niê to z
pewnoœci¹, a jeœli poprosi Mnie o schronienie,
zapewniê mu je niezawodnie”.
SAA£ - Salla Allachu alejhi ³a sallam - zwrot
wyra¿aj¹cy szacunek po wypowiedzeniu imienia
Proroka Muhammada oznaczaj¹cy „Niech Allach
obdarzy Go Mi³osierdziem i Pokojem”
P
Sadaka - dobrowolny datek z intencja na drodze
Allacha /S£T/ w postaci pieniê¿nej lub wy¿ywienia,
pomocy
rzyjaciele Proroka /SAA£/ zawsze starali siê
wykorzystaæ wszelkie sposobnoœci, aby zbli¿yæ
siê do Allacha /S£T/. Ci spoœród towarzyszy Proroka
n
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Numer 1 (1), styczeñ 2006, nak³ad 200 egzemplarzy.
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej redaguje zespó³: Maria Aleksandrowicz-Bukin,
Raszyd Jab³oñski, Józef Konopacki i Tomasz Miœkiewicz.
Adres redakcji: 15-052 Bia³ystok, ul Grzybowa 42, www.mzr.pl, e-mail: [email protected]
4
Biuletyn informacyjny obchodów 80 lecia Muzu³mañskiego Zwi¹zku Religijnego w Rzeczypospolitej Polskiej, Numer 1 (1), styczeñ 2006