Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski

PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ
z. 75
Transport
2010
Marianna Jacyna
Politechnika Warszawska, Wydzia Transportu
WYBRANE ASPEKTY KONCEPCJI MODELU
SYSTEMU LOGISTYCZNEGO POLSKI ZE
WZGLDU NA KOMODALNO TRANSPORTU
Rkopis dostarczono, grudzie 2010
Streszczenie: Artyku jest wynikiem prac badawczych prowadzonych w ramach projektu
rozwojowego dot. modelu systemu logistycznego Polski w aspekcie komodalnoci transportu.
Wychodzc z definicji komodalnoci transportu, jako cel projektu przyjto opracowanie modelu
systemu logistycznego dla Polski uwzgldniajc system transportowy, organizacj centrów
logistycznych, podsystem dystrybucji towarów wraz z rónego typu obiektami logistycznymi,
logistyk miejsk oraz logistyk zwrotów. W artykule przedstawiono gówne zaoenia do modelu
oraz wybrane aspekty samej koncepcji modelu systemu logistycznego Polski. Szczególn uwag
zwrócono na rol systemu transportowego w procesie przemieszczania adunków. Przedstawiono
wybrane aspekty nowatorskiego podejcia do formalizacji zapisu systemu logistycznego Polski w
aspekcie komodalnoci transportu.
Sowa kluczowe: Model Systemu Logistycznego Polski (LSP), racjonalizacja potoków adunków,
komodalno transportu
1. WPROWADZENIE
Dynamiczny rozwój transportu towarowego w Europie powizany z rozwojem
gospodarczym krajów Unii Europejskiej skutkuje zaistnieniem szeregu negatywnych
zjawisk globalnych, takich jak: zatory drogowe, wypadki, zanieczyszczenie rodowiska,
a take wzrost energochonnoci transportu przejawiajcy si wikszym zuyciem paliw
oraz stratami energii. Konieczne jest wdraanie polityki transportowej Unii Europejskiej,
kadcej coraz wikszy nacisk na efektywny rozwój rónych form transportu. Na dzie
dzisiejszy brak jest propozycji systemowego podejcia w tym zakresie. Aktualnym
problemem krajów czonkowskich Unii Europejskiej jest utworzenie sprawnej sieci
transportowej stanowicej szkielet sieci europejskiego systemu logistycznego [6].
Wychodzc naprzeciw takim wyzwaniom w zakadzie Logistyki i Systemów
Transportowych na Wydziale Transportu Politechniki Warszawskiej przygotowano
wniosek o realizacj projektu rozwojowego nt. „Model Systemu Logistycznego Polski,
jako droga do komodalnoci transportu w Unii Europejskiej”. Ze zdefiniowanego celu
38
Marianna Jacyna
wynika, e efektem projektu bdzie propozycja modelu systemu logistycznego Polski
ujmujcego aspekty efektywnego wykorzystania rónych form transportu, tj.
uwzgldniajcego komodalno transportu. Pojcie komodalnoci w transporcie, naley
rozumie nie jako cech samego transportu, lecz jako cech harmonijnego funkcjonowania
(w tym take wspódziaania) wszystkich podsystemów transportowych.
Wedug Komisji Europejskiej termin komodalno oznacza wydajne wykorzystanie
form transportu dziaajcych odrbnie lub zintegrowanych multimodalnie w ramach
europejskiego systemu transportowego w celu optymalnego i zrównowaonego
wykorzystania zasobów [6]. Przy czym zgodnie z polityk UE wszdzie tam gdzie to
moliwe naley doprowadzi do zmiany form transportu na bardziej przyjazne rodowisku.
Jednoczenie naley zoptymalizowa kad z form transportu, tak aby stay si bardziej
bezpieczne i bardziej energooszczdne. Ponadto, komodalno czyli wydajne
wykorzystanie rónych form transportu z osobna i form czonych, powinna zaowocowa
optymalnym i zrównowaonym wykorzystaniem zasobów [10].
Reasumujc, uwzgldniajc znaczenie komodalnoci transportu naley dy do
racjonalnego wykorzystania dostpnych form transportu w procesie przemieszczania dóbr
materialnych. Rola i znaczenie poszczególnych rodzajów transportu w systemie
logistycznym Polski wynika z ich specyfiki oraz uwarunkowa w zakresie wielkoci oraz
relacji przewozu dla poszczególnych przepywów materiaowych.
Biorc pod uwag wymienione powyej aspekty gównym celem projektu jest
racjonalizacja rozoenia potoków adunków zarówno wewntrz kraju jak i w kierunku
krajów ociennych stanowicych otoczenie systemu. Racjonalizacja potoków adunków
dokonywana powinna by z punktu widzenia, wspomnianej wczeniej komodalnoci
transportu. Na potrzeby wielowariantowej analizy racjonalizacji rozoenia potoków
adunków na sieci transportowej ze wzgldu na komodalno transportu, konieczne jest
opracowanie modelu systemu logistycznego uwzgldniajc system transportowy,
organizacj centrów logistycznych, podsystem dystrybucji towarów wraz z rónego typu
obiektami logistycznymi, logistyk miejsk oraz logistyk zwrotów.
Dla potrzeb realizacji tak zdefiniowanego celu projektu, niezbdne byo [10]:
opracowanie zaoe koncepcji krajowego systemu logistycznego - uwzgldniajc
centra logistyczne (ich funkcje, rodzaje, rola w krajowym systemie logistycznym) oraz
transport zewntrzny (rodzaje i znaczenie w krajowym systemie logistycznym);
dokonanie identyfikacji potrzeb przedsibiorstw w postaci baz danych uwzgldniajc sfery wydobycia surowców, rolnictwa i ryboówstwa, sfery produkcji przetwórstwo, wytwarzanie dóbr materialnych i wiadczenie usug oraz sfery
konsumpcji zbiorowej i indywidualnej;
dokonanie analizy umiejscowienia logistyki miejskiej w systemie logistycznym
kraju - uwzgldniajc identyfikacj i weryfikacj uwarunkowa zwizanych
z ksztatowaniem obszarów wysoko-zurbanizowanych i ich powiza z systemem
logistycznym kraju;
przedstawienie powiza systemu logistycznego Polski z makrosystemem
logistycznym Unii Europejskiej - uwzgldniajc rol systemu logistycznego w
osiganiu komodalnoci transportu oraz powizania krajowego systemu logistycznego
z systemem UE poprzez korytarze transportowe przebiegajce przez terytorium Polski.
przedstawienie systemów dystrybucji w Polsce i ich wpywu na komodalno
transportu – uwzgldniajc analiz i ocen rodzajów systemów dystrybucji w aspekcie
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
39
identyfikacji w tych systemach problemów, które stanowi bariery w osigniciu
komodalnoci transportu.
dokonanie analizy wpywu systemu transportowego Polski na uksztatowanie
systemu logistycznego kraju w aspekcie komodalnoci transportu - uwzgldniajc
identyfikacj
parametrów
infrastruktury
transportowej
gównych
cigów
transportowych w aspekcie oceny zdolnoci przewozowych poszczególnych rodzajów
transportu oraz oceny moliwoci ich wykorzystania w realizacji potrzeb
przewozowych.
Realizacja zagadnie bya konieczna do opracowania modelu systemu logistycznego
Polski ze szczególnym uwzgldnieniem rozwoju infrastruktury transportowej. Zaoono,
e opracowany model powinien stanowi narzdzie do podejmowania decyzji w zakresie
ksztatowania rozwoju systemu transportowego oraz racjonalizacji rozoenia potoków
adunków pomidzy poszczególne rodzaje transportu. Tym samym tematyka projektu
wpisuje si w problematyk racjonalnego ksztatowania oraz efektywnego wykorzystania
sieci logistycznej Polski obejmujcej infrastruktur systemu transportowego, centra
logistyczne oraz systemy dystrybucji.
2. ZAOENIA OGÓLNE BUDOWY MODELU (LSP)
Dokonujc analizy bd
oceny jakiegokolwiek zjawiska, procesu, systemu naley
zawsze doprecyzowa punkt widzenia, z jakiego bdzie dokonywana ta analiza czy ocena.
W przypadku systemu logistycznego wska
nikiem oceny moe by np. czas jazdy
(przewozu, dostawy), koszt lub jako realizacji zada, itp. Jak ju wspomniano celem
nadrzdnym projektu jest uzyskanie narzdzia do wielowariantowej analizy racjonalizacji
rozoenia potoków adunków zarówno na krajowej sieci transportowej jak i w powizaniu
z rynkami zagranicznymi, z punktu widzenia komodalnoci transportu. Narzdziem tym
jest model systemu logistycznego Polski uwzgldniajcy, w przepywach materiaowych
od dostawców do odbiorców, aspekt komodalnoci transportu.
Wychodzc z definicji systemu moemy powiedzie, e system logistyczny to zbiór
elementów powizanych ze sob organizacyjnie w taki sposób, aby sprawnie realizowa
przemieszczanie adunków (rónego rodzaju dóbr rzeczowych, usug) od nadawców do
odbiorców uwzgldniajc niezbdne przeksztacenia po drodze przemieszczania przy
racjonalnych kosztach i zachowaniu odpowiedniego poziomu realizacji usug.
Na potrzeby bada zaoono, e [10]:
a) System Logistyczny Polski (LSP) jest systemem poczonych ze sob przepywami
materiaowymi przedsibiorstw oraz rynków zaopatrzenia i zbytu, w tym take rynków
zagranicznych;
b) LSP obejmuje swym zasigiem ca gospodark, a terytorialnie obszar caego kraju;
c) LSP jest systemem usugowym dla pozostaych sfer gospodarki (wydobycie, produkcja,
itd.) i realizuje zadania, które wynikaj z nada i odbiorów adunków wystpujcych w
poszczególnych sferach gospodarki;
40
Marianna Jacyna
d) podstawowe zasoby LSP sprowadzaj si zasadniczo do trzech jego elementów:
podsystemu transportu zewntrznego, podsystemu punktów obsugi adunków oraz
podsystemu organizacji i sieci przekazywania informacji.
Wród elementów systemu logistycznego wyróniono nastpujce rodzaje:
punkty nadania (
róda potoku adunków);
punkty zmiany rodzaju rodka transportowego, konsolidacji, de-konsolidacji,
skadowania (uszlachetniania) adunków wraz z towarzyszc im infrastruktur
punktow transportu, nazwane tu w skrócie punktami przejcia;
punkty odbioru (ujcia potoków adunków);
powizania transportowe pomidzy w/w punktami wystpujce jako istniejca
infrastruktura liniowa transportu;
rodki transportu, które zdeterminowane s parametrami infrastruktury (wymiary,
adowno, prdko przemieszczania) i parametrami ekonomicznymi (koszty
jednostkowe);
organizacja i sie przekazywania informacji.
Zakadamy, e punkty nadania i odbioru potoków adunków z reguy s orodkami
cienia dla otoczenia obiektów logistycznych takich jak np. punkty przeadunkowe, centra
logistyczne, terminale transportu intermodalnego, itp.. Zakada si wic, e cay ruch
powstaje i zmierza do tych obiektów. Zatem, zapotrzebowanie na przemieszczanie
adunków moe by realizowane z dowolnego obiektu na sieci transportowej, do innego
usytuowanego wzdu tego samego lub innego cigu komunikacyjnego. Z tego powodu,
w rzeczywistoci, dla tej samej relacji przewozu wybierane bd róne drogi przewozu,
a co za tym idzie róne rodzaje transportu.
Ze wzgldu na rónorodno zada i zoono procesów realizowanych w ramach
systemu logistycznego, zdefiniowane zostay róne odmiany (typy) poszczególnych
elementów. Wanym aspektem w tym wzgldzie byo doprecyzowanie funkcji, jakie
poszczególne elementy mog peni w procesie przemieszczania adunków. Funkcje te
wynikaj przede wszystkim z typu przeksztace dokonywanych na strumieniach
adunków a zwizanych zasadniczo ze skadowaniem, transportem oraz wszelkiego
rodzaju przetwarzaniem.
Na przykad wród obiektów logistycznych, w których nastpuje przetwarzanie
adunków wyróniono zasadniczo: punkty przeadunkowe, terminale transportu
intermodalnego, centra logistyczne. Przy czym dla kadego z tych obiektów wyróniono
kilka odmian, np. punkty przeadunkowe jednego rodzaju transportu, punkty
przeadunkowe dwu rodzajów transportu i punkty przeadunkowe trzech rodzajów
transportu. Kady z wyrónionych elementów opisany zosta odpowiednimi
charakterystykami niezbdnymi do bada w zakresie racjonalizacji przepywu adunków.
Ogóln ide podziau wszystkich elementów systemu logistycznego przedstawiono
w tabeli 1.
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
41
Tabela 1
Wieloszczeblowa systematyka elementów systemu logistycznego
Rodzaje
elementów
systemu
logistycznego
Odmiany
elementów
systemu
logistycznego
Infrastruktura punktowa transportu
Punkty nadania (N)
Punkty przejcia (P)
ze wzgldu na
ze wzgldu na
specyfik
specyfik brany
dokonywanych
produkcyjnej,
przeksztace, np.
np. przedsibiorstwa
punkty przeadunkowe,
wydobywcze,
terminale transportu
zakady produkcyjne,
intermodalnego, centra
punkty recyklingu
logistyczne
Infrastruktura
liniowa transportu
Organizacja
i sie
przekazywania
informacji (S)
Punkty odbioru (O)
Powizania
transportowe (T)
ze wzgldu na
specyfik brany
produkcyjnej,
np. porty morskie,
zakady przemysowe,
obiekty logistyczne
identyfikacja
dokonana ze
wzgldu na rodzaj
(ga
) transportu,
np.
transport
samochodowy,
kolejowy, wodny
ródldowy,
lotniczy, itp.
ze wzgldu na
rodzaj transportu
moliwoci
wykorzystania
czonych form
transportu,
np. przewozy
multimodalne,
intermodalne, itp.
rodzaje baz danych
ze wzgldu na typ
infrastruktury
punktowej
transportu oraz
infrastruktury
liniowej transportu
Typy elementów
systemu
logistycznego
rodzaje
przedsibiorstw ze
wzgldu na
zidentyfikowane
brane
rodzaje ze wzgldu na
realizowane zadania
i moliwoci obsugi
rodzajów transportu
punkty graniczne
wice krajowy
system logistyczny z
otoczeniem (np. porty
morskie); rodzaje
zakadów
przemysowych
zidentyfikowane ze
wzgldu na brane;
punkty przejcia
(obiekty logistyczne)
Parametry,
wska
niki,
elementy
systemu
logistycznego
np. pojemno
magazynu, nono
urzdze
adunkowych,
przepustowo
adunkowa, czas
operacji
adunkowych
np. pojemno
magazynu, nono
urzdze
przeadunkowych,
przepustowo
adunkowa, wielko
przeadunków, stopie
wykorzystania
przepustowoci
np. pojemno
magazynu, nono
urzdze
adunkowych,
przepust. adunkowa,
czas operacji
adunkowych.,
wielko odbioru ad.
(stopie wykorzysta
przepustowoci)
np. pojemno baz
np. nacisk na o,
danych, obcienie
skrajnia adunkowa,
baz (stopie
prdko,
wykorzystania),
przepustowo, czas
przepywno czy,
przewozu, koszt
obcienie czy,
przewozu,
pojemno
obcienie
centralnej bazy potokiem adunków
obcienie
ródo: opracowanie wasne na podstawie [8]
Jak wiadomo, przemieszczanie adunków w krajowym systemie logistycznym
realizowane jest z wykorzystaniem rónych rodków transportowych. Oznacza to, e
wzrost efektywnoci krajowego systemu logistycznego mona osign przede wszystkim
poprzez racjonalne wykorzystanie infrastruktury transportowej. Tym bardziej, e transport
w logistyce jest rodzajem dziaalnoci bezporednio odpowiedzialnej za przemieszczanie
adunków (materiaów i produktów) pomidzy punktowymi elementami sieci, takimi jak
zakady produkcyjne, magazyny, punktami recyklingu, itp. [10]. Przy czym parametry
infrastruktury transportu podobnie jak jej rozmieszczenie, nasycenie w obszarach
geograficznych, poziom techniczny konstrukcji i stan utrzymania wpywaj na moliwoci
przemieszczania, koszt, jako i czas przewozu.
42
Marianna Jacyna
3. MODEL SYSTEMU LOGISTYCZNEGO POLSKI
3.1. ZAOENIA OGÓLNE
Narzdziem analizy i oceny funkcjonowania istniejcych bd
projektowanych systemów jest model takiego systemu. Efektem realizacji projektu, jak ju wspomniano we
wprowadzeniu bdzie model systemu logistycznego Polski w aspekcie komodalnoci
transportu. Oczywicie w modelu odwzorowane powinny by te waciwoci
rzeczywistego systemu, które s istotne z punktu widzenia celu bada [3,8]. Biorc pod
uwag charakter oraz zadania realizowane przez system logistyczny jest konieczne, aby w
jego modelu odwzorowane byy takie waciwoci, jak [10]:
struktura LSP przedstawiajca rzeczywiste poczenia transportowe midzy
elementami systemu logistycznego Polski;
charakterystyki elementów struktury LSP przedstawiajce odwzorowanie
rzeczywistych waciwoci elementów systemu istotnych z punktu widzenia
komodalnego wykorzystania rónych form transportu, np. techniczne, ekonomiczne,
organizacyjne, itp.;
zadanie logistyczne LSP okrelajce wielko obcienia systemu strumieniami
adunków w relacji nadanie - odbiór;
organizacja LSP przedstawiajc sposób dostosowania elementów infrastruktury wraz
wyposaeniem do realizowanych zada.
Formalnie, model systemu logistycznego Polski (MLSPK) w aspekcie komodalnoci
transportu moemy zapisa jako uporzdkowan czwórk postaci:
MLSP K
S LSP , F LSP , Q LSP , O LSP
gdzie:
MLSPK – model systemu logistycznego Polski,
S LSP – struktura systemu logistycznego Polski,
F LSP – zbiór charakterystyk elementów struktury LSP,
Q LSP – wielko zada logistycznych, jakie LSP ma zrealizowa,
O LSP – organizacja, sposób realizacji zada logistycznych, przez LSP
z uwzgldnieniem komodalnoci.
Struktura LSP okrela powizania midzy wymienionymi wczeniej elementami,
a take z otoczeniem. System logistyczny bdc systemem usugowym dla pozostaych
sfer gospodarki (wydobycie, produkcja, itd.), realizuje zadania, które wynikaj z nada
i odbiorów adunków wystpujcych w poszczególnych sferach gospodarki.
Nie mniej istotne znaczenie speniaj parametry techniczno-ekonomiczne zarówno
pocze transportowych jak i gównych wzów przeadunkowych. Jak pisze Autorka [3]
„przy badaniu modelu wana jest znajomo praw rzdzcych zjawiskami zachodzcymi
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
43
w rzeczywistym systemie”. Z punktu widzenia opracowywanego systemu logistycznego
wane jest uwzgldnienie praw rzdzcych racjonalnym przepywem adunków, tj.
ksztatowaniem potoków adunków przy minimalnym koszcie oraz maksymalizacji jakoci
realizowanej usugi logistycznej [3,4,5].
Na przykad obiekty logistyczne typu centrum logistyczne wyposaone s
w infrastruktur przystosowan do obsugi kilku gazi transportu, centrum komputerowotelematyczne, magazyny wraz ze specjalistycznymi urzdzeniami przeadunkowymi
umoliwiajcymi szybk obsug adunków. Usytuowane w duych wzach gównych
cigów komunikacyjnych s naturalnym regulatorem racjonalnego obcienia
poszczególnych dróg transportowych oraz obsugi towarowej w duych aglomeracjach.
Oznacza to, e w duych obiektach logistycznych koncentruje si praca krajowych,
a take midzynarodowych spedytorów i operatorów transportu multimodalnego oferujc
kompleksowe usugi logistyczne, podwyszajc tym samym jako szeroko rozumianej
usugi transportowej. Jest to istotne ze wzgldu na cigy wzrost wartoci czasu
transportu spowodowanego wzrostem wartoci przewoonego towaru i naturalnym staje
si denie do minimalizacji czasu przewozu adunku od „drzwi do drzwi”.
Dziaaniami podejmowanymi wewntrz LSP s decyzje w zakresie ksztatowania
zasobów LSP oraz ich dostosowania do realizacji postawionych przed tym systemem
zada. Dziaania tego drugiego rodzaju s okrelone jako organizacja, tj. sposób realizacji
okrelonych dla tego systemu zada, w tym przypadku racjonalnego rozoenia potoków
adunków pomidzy poszczególne rodzaje transportu. Przy czym naley pamita, e
dobrze opracowana organizacja realizacji zada LSP, powinna zapewni wymagan
efektywno tego systemu. W przypadku LSP efektywno ta bdzie determinowana
zarówno przez koszty obsugi logistycznej (transport, magazynowanie, itp.) jak i jako
realizowanych zada.
Moliwo dostosowania poszczególnych zasobów LSP do realizacji zada
logistycznych oraz jako tego dostosowania s uwarunkowane charakterystykami
elementów LSP, np. zdolnociami przewozowymi poszczególnych rodzajów transportu,
kosztami przewozu wg rodzajów transportu, czy te zdolnociami obsugowymi
tradycyjnych oraz intermodalnych punktów przeadunkowych lub przystosowaniem
punktów nada i odbioru adunków do obsugi za pomoc poszczególnych rodzajów
transportu. Std w modelu LSP konieczne jest uwzgldnienie wszystkich istotnych,
z punktu wiedzenia celu bada, charakterystyk poszczególnych jego elementów.
3.2. STRUKTURA SYSTEMU (LSP)
Elementy systemu transportowego stanowice obiekty stae, np. poczenia drogowe,
kolejowe, morskie, lotnicze, itp., definiuj powizania midzy punktami nadania,
przetwarzania i odbioru adunków okrelajc w ten sposób struktur systemu
transportowego, a zatem podstawow struktur systemu logistycznego. Istotne znaczenie
w prawidowej realizacji przepywu potoków adunków w wymiarze krajowym bdzie
miaa infrastruktura [1, 2, 5, 6, 10]:
liniowa: istniejce poczenia transportowe (np. kolejowe, drogowe, morskie, lotnicze
itp.),
44
Marianna Jacyna
punktowa: wyodrbnione przestrzennie obiekty suce do obsugi adunków (np.
punkty przeadunkowe, centra logistyczne, terminale transportu intermodalnego, itp.)
wraz z wyposaeniem,
informatyczna: wszelkie rodki przekazu, standardy wymiany danych i rodki
zabezpieczajce ich przepyw,
odpowiednie rodki transportu
i parametrami ekonomicznymi.
zdeterminowane
parametrami
infrastruktury
Zgodnie z definicj LSP zbiór jego elementów stanowi punkty nadania adunków, tj.:
przedsibiorstwa produkcyjne, wydobywcze, punkty recyklingu oraz w imporcie przejcia
graniczne, itp. Przedsibiorstwa produkcyjne, wydobywcze, punkty recyklingu oraz w
imporcie/eksporcie przejcia graniczne stanowi z jednej strony punkty nadania potoków
adunków (
róda), a z drugiej strony punkty odbioru potoków adunków (ujcia).
Natomiast obiekty logistyczne takie jak: punkty przeadunkowe, centra logistyczne,
terminale transportu intermodalnego s punktami zmiany rodzaju rodka transportowego,
konsolidacji, de-konsolidacji, skadowania (uszlachetniania) adunków, itp.
W ujciu formalnym struktura systemu logistycznego Polski zapisana zostaa
w postaci grafu:
G = <W, L>
w którym:
W – zbiór wzów stanowicych, róda i ujcia potoków adunków oraz wzy
porednie obejmujce róne obiekty logistyczne,
L – zbiór pocze transportowych (rónych rodzajów transportu) midzy elementami
zbioru W.
Dla potrzeb opracowania modelu LSP przyjmujemy, e elementy systemu bd
ponumerowane indeksem i. Zatem W bdzie zbiorem numerów elementów LSP postaci:
W = {1, ..., i, ..., i’, ..., W},
przy czym W jest licznoci zbioru W.
W zbiorze W, wyróniono trzy rodzaje podzbiorów, tj.: zbiór róde strumieni
adunków (punkty nadania), tj. N={i{ npn: pn=1, …, PN}, zbiór uj strumieni adunków
(punkty odbioru) O={i{oop: op=1, …, OP} i zbiór numerów obiektów logistycznych
w których dokonywane s przeksztacenia na strumieniach adunków, tj. zbiór postaci
P={i{pp: p=1, …, P}.
Ostatecznie symbolem W oznaczono zbiór numerów elementów LSP, tj. zbiór
numerów róde, uj oraz punktów porednich które uczestnicz w przepywie strumienia
adunków przy czym:
W=N‰P‰O
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
45
Zgodnie z wczeniej przyjtymi zaoeniami (patrz tabela 1), zbiór punktów nada
potoków adunków jest sum nastpujcych zbiorów:
zbioru numerów róde surowców zdefiniowanych jako zbiór N1={n1k: k=1, …, K},
zbioru numerów zakadów
N2={n2m: m=1, …, M}
przemysowych
zdefiniowanych
jako
zbiór
zbioru numerów punktów recyklingu zdefiniowanych jako zbiór N3={n3r: r=1,…, R}.
Zatem zbiór N bdzie sum zbiorów N1, N2, N3, tj. N=N1‰N2‰N3. Podane
w zbiorach K, M, R oznaczaj odpowiednio liczebnoci poszczególnych zbiorów.
Podobnie zdefiniowano zbiór P punktów przejcia potoków adunków. W tym
przypadku wyróniono nastpujce zbiory:
zbiór numerów punktów przeadunkowych P1={p1: =1, …, } zidentyfikowanych
w zalenoci od liczby obsugiwanych rodzajów transportu,
zbiór numerów terminali P2={p2m: m=1, …, M} zidentyfikowanych w zalenoci od
liczby obsugiwanych rodzajów transportu,
zbiór numerów centrów logistycznych P3={p3c: c=1, …, C} zidentyfikowanych
w zalenoci od moliwoci realizowanych zada.
Zbiór P bdzie sum zbiorów P1, P2, P3, tj. P=P1‰P2‰P3. Podane w zbiorach , M, C
oznaczaj odpowiednio liczebnoci poszczególnych zbiorów.
W zbiorze O punktów odbioru potoków adunków wyróniono:
zbiór numerów przej granicznych O1={p1g: g=1, …, G} zidentyfikowanych w
zalenoci od rodzaju transportu,
zbiór numerów zakadów przemysowych O2={p2h: h=1, …, H} zidentyfikowanych
w zalenoci od brany,
zbiór numerów obiektów logistycznych O3={p3pl: pl=1, …, PL} zidentyfikowanych
w zalenoci od rodzaju.
Zbiór O bdzie sum zbiorów O1, O2, O3, tj. O=O1‰O2‰O3. Podane w zbiorach G, H,
PL oznaczaj odpowiednio liczebnoci poszczególnych zbiorów.
Dla potrzeb LSP zaoono, e eksploatowane s bezporednie poczenia transportowe
midzy poszczególnymi elementami LSP, tj. poczenia midzy:
punktami nadania strumieni adunków a obiektami logistycznymi (np. centrum
logistyczne, terminal przeadunkowy, magazyn, itp. - w których dokonywane s
przeksztacenia na strumieniach adunków);
wyrónionymi obiektami logistycznymi;
obiektami logistycznymi a punktami odbioru strumieni adunków.
W opracowywanym modelu uwzgldniono róne rodzaje transportu, m.in. transport
drogowy, kolejowy, wodny ródldowy i lotniczy. Zatem zbiór powiza transportowych
zdefiniowano jako zbiór postaci:
T={ta: a=1, …, A}
46
Marianna Jacyna
We wstpnej fazie prowadzonych bada, zgodnie z wczeniejszymi ustaleniami
przyjto, e A=6. Rodzajami transportu uczestniczcymi w transporcie adunków mog
by: transport kolejowy (t1); transport samochodowy (t2), wodny ródldowy (t3); transport
lotniczy (t4). transport morski (t5); inny (t6) - rurocigowy, koleje linowe, itp.). Zaoono,
e jeeli model ma funkcjonowa przez duszy czas i stanowi narzdzie pozwalajce na
podejmowanie racjonalnych decyzji rozwojowych caego systemu transportowego lub
przedsibiorstw transportowych i produkcyjnych, to obecnie sabo rozwinite w Polsce
rodzaje transportu takie jak: wodny ródldowy czy lotniczy powinny by równie
uwzgldnione w opracowywanym modelu. Wychodzc z zaoenia, e midzy okrelonym
punktem nadania lub punktem odbioru a obiektem logistycznym istnieje wiele pocze
transportowych, wówczas w odwzorowaniu pocze naley uwzgldni kombinacje
rónych form transportu, które maj istnie w cigu komunikacyjnym typu korytarz
multimodalny1.
Ostatnim elementem, istotnym z punktu widzenia opracowywanego modelu systemu
logistycznego byo zdefiniowanie zbioru baz danych tworzonych na potrzeby bada
i niezbdnych dla waciwego ksztatowania racjonalizacji potoków adunków na sieci
transportowej. Zgodnie z przyjtymi zaoeniami zbiór ten bdzie sum zbiorów:
numerów baz danych zwizanych z punktow infrastruktur transportu, tj. zbioru
postaci: BZ1={b1z: z=npn, pp, oop}
numerów baz danych zwizanych z liniow infrastruktura transportu, tj. zbioru postaci:
BZ2={b2t: t=1,2,3,4,5,6}
numerów czy komunikacyjnych pomidzy bazami danych
BZ3={b3bd: bd=1, …, BD},
centralnej bazy danych BZ4,
W odniesieniu do infrastruktury linowej istniej ju skomputeryzowane bazy danych,
np. bazy danych PKP-PLK prowadzone przez PKP Informatyk, DGDKiA prowadzone
przez Biuro Rozwoju Sieci Drogowej itp. Niestety wymienione bazy danych nie zawsze s
ze sob kompatybilne. Bazy danych zawierajce parametry infrastruktury powinny by
prowadzone w ukadzie wspórzdnych geograficznych punktowych i liniowych
elementów infrastruktury transportowej obsugujcej system logistyczny. Umoliwi to
przenoszenie i wykorzystywanie wartoci parametrów przy praktycznym posugiwaniu si
modelem LSP. Ponadto uzyskiwane wyniki z modelu bd poprawne dla okresów
odpowiadajcych aktualizacji baz danych.
Zaoono, e opis infrastruktury transportu dla potrzeb budowy modelu systemu
logistycznego bdzie bazowa na przedstawionej w tabeli 1 systematyce elementów
systemu logistycznego. Dla kadego z elementów doprecyzowane zostan ich parametry
ekonomiczne, jakociowe i techniczne.
W odniesieniu do punktów przejcia, tj. rónego rodzaju obiektów logistycznych
przyjto zaoenie, e obiekt logistyczny moe by miejscem styku rónych rodzajów
transportu biorcych udzia w procesie przemieszczania adunków. W obiektach
logistycznych nastpuje koncentracja strumieni adunków i ich rozdzia na poszczególne
rodzaje dróg transportowych. Wymaga to wyposaenia tych obiektów w odpowiedni
infrastruktur i urzdzenia determinowane przez:
1
Multimodalny korytarz transportowy stanowi cig wzów transportowych (centrów logistycznych)
poczonych rónego rodzaju drogami komunikacyjnymi [4].
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
47
-
rodzaj obsugiwanych jednostek logistycznych na wejciu i wyjciu z punktu;
rodzaj obsugiwanych gazi transportu;
wielko przeadunków rocznych i nierównomiernoci w przepywie materiaów;
zrónicowanie struktury strumieni adunków;
zakres zmiany postaci fizycznej adunków;
poziom skadowania materiaów poszczególnych grup (normatyw zapasu, itp.).
Zarówno wyposaenie punktów przejcia (obiektów logistycznych), jak
i organizacja w nich pracy, bd determinowa przepustowo takiego punktu, tj. zdolno
do przyjcia i ekspedycji okrelonej wielkoci adunków w jednostce czasu.
Przepustowo punktu przejcia bdzie wizaa si z kosztami, które s funkcj wielkoci
obsugiwanego strumienia adunków oraz typu zastosowanego wyposaenia. Zatem
przepustowo obiektów logistycznych moe by zmieniana przez modernizacj
wyposaenia ze wzgldu na jego rodzaj oraz ilo. Pociga to za sob odpowiednie
nakady i wpywa na cakowite koszty pracy. Komodalno moe by postrzegana, w tych
warunkach, jako droga do zwikszenia przepustowoci punktów przejcia dla wybranych
grup materiaowych oraz gazi transportu przy jednoczesnej redukcji kosztów pracy tych
punktów.
Znajc konkretne waciwoci poszczególnych dróg lub odcinków dróg w aspekcie
kosztowym, czasowym jak równie z uwzgldnieniem potencjalnych moliwoci
powstawania kongestii, moemy podejmowa decyzj w sensie operacyjnym jak
i strategicznym o rozpywie potoków adunków na poszczególne drogi w sieci
transportowej. Przy czym zakadamy, e dla kadej pary (n,o)E, gdzie n jest numerem
nadania potoku adunków, o - numerem odbioru potoku adunków, natomiast E jest
zbiorem relacji nadanie - odbiór, istnieje zbiór dróg przewozu oznaczony symbolem Pno
wicych pocztek relacji przewozu z jej kocem. Pojedyncz drog w danej relacji
przewozu (n,o) numerowa bdziemy indeksem p, przy czym pPno.
3.3. PARAMETRYZACJA ELEMENTÓW STRUKTURY LSP
Komodalno w transporcie, to nie tylko cecha samego transportu lecz cecha
harmonijnego funkcjonowania (w tym take wspódziaania) wszystkich podsystemów
transportowych. W tym kontekcie podane jest czenie zalet poszczególnych rodzajów
transportu, a tym samym realizacja przewozów z wykorzystaniem rónych rodków
transportowych. W konsekwencji dla racjonalnego wykorzystania rónych form transportu
szczególnie wane s wzy transportowe o zoonej strukturze umoliwiajce zmian
rodka transportowego oraz ewentualnie rodzaju transportu. S to m.in.: centra logistyczne,
terminale transportu kombinowanego (intermodalnego) oraz punkty przeadunkowe.
Parametryzacja elementów struktury systemu logistycznego wymaga wskazania
wartoci parametrów dla kadego elementu systemu logistycznego i realnie okrela
moliwoci ich pozyskania, uwzgldniajc ich zmian w czasie (poprawianie
i pogarszanie). Rodzaje parametrów charakteryzujcych poszczególne elementy sytemu
logistycznego przedstawiono w tabeli1. Zestaw parametrów i ich systematyka pozwala
w jednolity, konsekwentny i sparametryzowany sposób ustali skadowe systemu
logistycznego.
48
Marianna Jacyna
Na procesy przepywu adunków w sieci transportowej wpyw maj parametry
infrastruktury liniowej takie jak:
dopuszczalny nacisk na o, dopuszczalna masa cakowita, dopuszczalna wyporno;
dopuszczalne wymiary skrajni adunkowej ograniczajce wymiary adunków, które
mog by przemieszczane;
parametry geometryczne trasy (pochylenia podune, promienie uków);
prdkoci projektowe i dozwolone, umoliwiajce okrelenie w zalenoci od doboru
rodzaju taboru adunkowego, rodków trakcyjnych, ciaru i oporów ruchu – tzw.
„przejazdów analitycznych” i na ich podstawie:
czasu przejazdu na okrelonym wektorze grafu;
przepustowo na poszczególnych wektorach grafu,
oraz infrastruktury punktowej takie jak:
pojemno punktów przeadunkowych (liczba pojazdów, które jednoczenie mog
przebywa w punkcie);
powierzchnia skadowania i dopuszczalny nacisk na podoe;
nono urzdze adunkowych;
wydajno punktu przeadunkowego;
czas przejcia adunku przez punkt adunkowy,
koszt przejcia adunku przez punkt adunkowy, itp.
Wymienione poszczególne parametry infrastruktury nie opisuj jej na stae, a s
w rónym stopniu zmienne w czasie. Zmienno ta wynika z trwajcych cigle procesów:
modernizacji i rozbudowy (na przykad dobudowa pasa ruchu na drodze, likwidacja
skrzyowania jednopoziomowego itp.),
utrzymania infrastruktury podczas eksploatacji, kiedy jej destrukcja w wyniku
obcienia ruchem, przy brakach rodków na utrzymanie powoduje obnienie wartoci
parametrów technicznych infrastruktury (ograniczenia prdkoci, nacisku itp.).
Dla poszczególnych elementów infrastruktury zarówno punktowej jak i liniowej
zdefiniowano wektory funkcji charakteryzujcych te elementy. Przykadowo dla transportu
kolejowego bdzie to wektor postaci [f1kk, …, fjkk, …, fJkk], którego skadowymi s
charakterystyki, kada o odpowiedniej interpretacji. Natomiast dla wybranego obiektu
logistycznego bdzie to wektor postaci [g1p, …, glp, …, gLp], którego skadowymi s
charakterystyki, kada o odpowiedniej interpretacji (patrz tabela 1).
3.4. ZADANIA PRZEWOZOWE SYSTEMU LSP
W celu okrelenia zada dla systemu logistycznego Polski niezbdne byo
zdefiniowanie:
zbioru numerów podstawowych grup materiaowych GP = {1,2,…gp,…,14},
zbioru numerów typów jednostek adunkowych JL = {1,2,…jl,…,16},
zbioru numerów typów rodków transportowych ST = { st=1,…, ST}
Grupy materiaowe zostay okrelone na podstawie danych wykorzystywanych przez
GUS do publikacji wyników produkcji, danych ekonomicznych i gospodarczych. Dla
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
49
niektórych grup materiaowych wyszczególniono równie podgrupy. Zaoono, e opisane
typy jednostek adunkowych i masowych s uniwersalne dla caego LSP (tabela 2).
Zgodnie z przyjtymi zaoeniami przyjmujemy, e efektem oddziaywania otoczenia
na system logistyczny jest potok adunków pojawiajcy si na wejciach do systemu,
natomiast efektem oddziaywania systemu transportowego na otoczenie jest potok
adunków pojawiajcy si na wyjciach z tego systemu. Wielko zada logistycznych
wystpujcych w relacji punkt nadania – punkt odbioru moemy zapisa macierz
trójwymiarow Q o elementach Q(gp, n, o) tj.: Q=[Q(gp, n, o)]. Przy czym naley
pamita, e w przepywie adunków bior równie udzia rónego rodzaju obiekty
logistyczne bdce punktami przejcia, w których dokonywane s przeksztacenia na
strumieniach potoków adunków.
Wielko przepywu potoków adunków pomidzy poszczególnymi elementami
systemu mona przedstawi w postaci tablicy krzyowej (tabela 2). Kady element tabeli 2
to macierz trójwymiarowa, której elementy maj interpretacj wielkoci przepywu
adunków gp-tego typu midzy ustalonymi podmiotami.
Tabela 2
Wielko
potoków adunków w relacji punkt nadania – punkt odbioru
Punkty nadania
potoków adunków
Punkty odbioru potoków adunków
N1
N2
N3
P1
P2
P3
O1
O2
O3
QN1-O1
QN2-O1
QN3-O1
QP1-O1
QP2-O1
QP3-O1
QN1-O2
QN2-O2
QN3-O2
QP1-O2
QP2-O2
QP3-O2
ródo: [8 ]
QN1-O3
QN2-O3
QN3-O3
QP1-O3
QP2-O3
QP3-O3
Rudy metali i pozostae produkty górnictwa i kopalnictwa
Produkty spoywcze, napoje
i wyroby tytoniowe
Wyroby wókiennicze i odzie, skóry i produkty skórzane
Drewno, wyroby z drewna i korka oraz wyroby
papiernicze
Koks, brykiety i produkty rafinacji ropy naftowej
Chemikalia, produkty chemiczne
Wyroby z pozostaych surowców niemetalicznych
Metale, wyroby metalowe gotowe
Maszyny, urzdzenia, sprzt elektryczny i elektroniczny
Sprzt transportowy
Meble, pozostae wyroby gotowe
Surowce wtórne, odpady komunalne
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
Jednostki standardowe
Luzem – w litrach (hektolitrach)
Naczepy bimodalne
Luzem – w tonach
Luzem – w metrach szeciennych
Nadwozie wymienne
Paletopojemnik o podstawie jednostki
standardowej paletowej
Worki transportowe
Kontener uniwersalny ogólnego
przeznaczenia do dugoci 20 stóp
Kosz transportowy standardowy
Jp 1200x800 mm
Pakiety, wizki.
Bele, rolki, bbny.
Beczki, butle, kegi, hoboki.
Worki.
Skrzynki, pojemniki z tworzyw
sztucznych.
Sztuki, opakowania sztukowe.
Nazwa jednostki
Rodzaj
transportu
Lotniczy
Wodny
ródldowy
Wyposaenie pozwalajce
na zmian rodzaju rodka
transportowego oraz na inne
operacje, np. terminal drogowy,
terminale ródldowe
nabrzene, magazyn paletowy,
magazyn klimatyzowany, plac
skadowania otw. itp.
Dobór typu wagonów w
zalenoci od rodzaju adunku
i postaci transportowych,
m.in. wglarki, wagony
zbiornikowe, wagony
platformy, wagony kryte,
cysterny itp.
Wyposaenie pozwalajce
na zmian rodzaju rodka
transportowego oraz na inne
operacje, np. skad celny itp.
Wyposaenie pozwalajce
na zmian rodzaju rodka
transportowego oraz na inne
operacje, np. plac skadowania
kry, zbiorniki cieczy itp.
Wyposaenie pozwalajce
na zmian rodzaju rodka
transportowego oraz na inne
operacje np. skadowania,
konsolidacji adunków itp.
Dobór rodków
transportowych
ze wzgldu na rodzaj adunku,
posta transportow oraz
potrzeby odbiorców, m.in.
samochód dostawczy,
samochód niskotonaowy,
redniotonaowy oraz
wysokotonaowy, cignik
siodowy z naczep siodow
itp.
Dobór rodków
transportowych wodnych
ródldowych w zalenoci od
rodzaju adunków i postaci
transportowych tj. np. barki
typu BI
i AI itp.
Dobór rodków
transportu lotniczego w
zalenoci od rodzaju adunku
o postaci transportowych , np.
samolot transportowy o
adownoci 65 ton itp.
Nazwa typu wyposaenia
Rodzaj wyposaenia
infrastrukturalnego obiektu
logistycznego
Tabela 3
Nazwa rodka
transportowego
Rodzaje rodków transportowych ze
wzgldu na adowno
i rodzaj transportu
ródo: opracowanie wasne na podstawie 2danych GUS-u3
Masowe –
luzem
Podzia zgodny z podziaem przyjtym w opracowaniu GUS „Transport wyniki dziaalnoci 2009
Uwaga! Nie dokonuje si rozrónienia rodków transportu kolejowego ze wzgldu na rodzaj wykorzystanej lokomotywy lub zespou napdowego
Wgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny
2
Jednostki sztukowe
3
Produkty rolnictwa, owiectwa, lenictwa, rybactwa i
ryboówstwa
1
Typ
jedn.
Jednostki adunkowe ze wzgldu na
podatno
transportow
Kolejowy3
2
Nazwa grupy materiaowej
Nr
gp
Rodzaj adunku wg klasyfikacji GUS
Podzia grup towarowych, jednostek adunkowych, rodków transportowych oraz stosowanego wyposaenia
Drogowy2
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
51
4. UWARUNKOWANIA TECHNICZNO-ORGANIZACYJNE
SYSTEMU TRANSPORTOWEGO W REALIZACJI
PRZEPYWU ADUNKÓW
Wszystkie dokumenty wyraajce stanowisko krajów Unii Europejskiej oraz Polski
zawieraj koncepcj tzw. zrównowaonego transportu. Równie konstytucja RP zawiera
stwierdzenie, e „Rzeczpospolita Polska zapewnia ochron rodowiska, kierujc si zasad
zrównowaonego rozwoju transportu”. Zrównowaony system transportowy to taki, który
zapewnia równowag midzy czynnikami spoecznymi i gospodarczymi a rozwojem
przestrzennym i ochron rodowiska w danym kraju. Zatem waciwa posta systemu
transportowego to taka, przy której istnieje równowaga midzy aspektami gospodarczymi
i spoecznymi a rozwojem przestrzennym i ochron rodowiska. Wynika z tego, e
ksztatowanie systemu transportowego, nie moe by oparte jedynie na uwzgldnieniu
czynników gospodarczych lub spoecznych, lecz musi zawiera problematyk ochrony
rodowiska. Zasada integracji zada ochrony rodowiska z zadaniami rozwoju gospodarki
powinna obowizywa zwaszcza w sektorze transport.4
Jak wynika z powyszych rozwaa zrównowaony system transportowy powinien by
przyjazny dla rodowiska naturalnego oraz czowieka, tj. powinien by5:
bezpieczny dla zdrowia i ycia ludzi,
oszczdny w zuyciu energii,
ekologiczny, tj. nie zanieczyszczajcy powietrza, wody ni ldu,
O tym, e obecnie Polska nie osigna jeszcze takiej równowagi w rozwoju systemu
transportowego wiadcz zadania wyznaczane w kolejnych dokumentach dotyczcych jej
polityki transportowej. Jak wynika z polityki transportowej Polski do gównych
problemów, które musz by rozwizane do roku 2020 nale6:
zatoczenie dróg, zwaszcza krajowych i w obszarach duych aglomeracji.
rosncy negatywny wpyw na rodowisko naturalne i cywilizacyjne.
zagroenie zdrowia i ycia w transporcie, zwaszcza drogowym.
zy stan infrastruktury technicznej, zwaszcza drogowej.
niska produktywno kolei i maa konkurencyjno.
zagroenia wynikajce z otwarcia rynku.
Zatem problemy dotyczce negatywnego wpywu transportu na rodowisko naturalne
oraz zdrowie i ycie czowieka s akcentowane od lat w dokumentach wyraajcych
polityk zarówno Polski jak i UE. Niestety wszystko wskazuje na to, e
w najbliszym okresie problemy te nie zostan rozwizane.
Nie ulega wtpliwoci, e rozwój infrastruktury transportowej winien preferowa te
formy transportu, które s przyjazne rodowisku naturalnemu i jednoczenie su
lepszemu wykorzystaniu posiadanych zasobów. Z tego punktu widzenia, szczególn
uwag przywizywa si winno do zwikszenia udziau w krajowym systemie
4
Ekologiczny Rozwój Kraju, Rada Ministrów, Warszawa, wrzesie 2002.
Polityka Transportowa Pastwa na lata 2005-2020, Rynek Kolejowy, Pa
dziernik, 2004
6
Polityka Transportowa Pastwa na lata 2005-2020, Polityka Transportowa Pastwa 2001-2015 dla
zrównowaonego rozwoju
5
52
Marianna Jacyna
transportowym transportu kolejowego7. Jednym z podstawowych dylematów wspóczesnej
polityki transportowej kadego pastwa jest kwestia relacji funkcjonujcych pomidzy
transportem samochodowym a innymi gaziami transportu, w tym przede wszystkim
transportem kolejowym.
Jak wiadomo, poszczególne gazie transportu s integralnymi elementami systemu
transportowego i rozwój kadej z nich wywouje okrelone skutki w pozostaych rodzajach
transportu. W miar rozwoju sieci transportowych, wzrostu intensywnoci potoków
adunków oraz prdkoci, coraz bardziej akcentowane s czynniki oddziaywujce na
rodowisko – aspekty ekologiczne, bezpieczestwo – wypadkowo oraz energochonno
poszczególnych rodzajów transportu.
Ksztatowanie rozwoju systemu transportowego powinno zatem polega na ustaleniu
zwizków midzy przewidywan wielkoci zada, wyposaeniem systemu a kosztem
realizacji tyche zada. Jednake modernizacja i rozbudowa nie moe polega tylko na
stworzeniu zintegrowanej sieci transportowej i zwikszeniu przepustowoci – chocia jest
to bardzo wane – ale musi i w parze z popraw bezpieczestwa i ochron rodowiska
naturalnego oraz jakoci realizowanych usug.
W celu zachowania równowagi pomidzy poszczególnymi gaziami transportu
i ograniczenia negatywnych efektów rodowiskowych transportu, Unia Europejska
przyja za cel m.in. wspieranie rozwoju transportu intermodalnego. Transport
intermodalny pozwala poczy mocne strony rónych gazi transport, a tym samym
zbudowa efekt synergii objawiajcy si w postaci zwikszonej efektywnoci transportu
oraz ograniczenia kosztów zewntrznych transportu. W wyniku postpu technicznego,
nastpuje systematyczny rozwój technologii przewozowych oraz roli poszczególnych
rodzajów transportu w przemieszczaniu adunków. Klienci, chccy zaspokoi swoje
potrzeby transportowe, maj do wyboru róne formy i rodzaje przewozów adunków,
m.in.:
wykonywane przez róne rodzaje transportu,
wykonywane przez róne formy organizacyjne transportu,
wykonywane przy zastosowaniu rónych technologii,
wykonywane przy zastosowaniu rónych rodków przewozowych, w ramach
jednego rodzaju transportu.
Dominujcym czynnikiem w ocenie przydatnoci poszczególnych form przewozów
a zwaszcza technologii przewozowych jest realizacja kompleksowych usug
logistycznych. Tym samym, oceny walorów poszczególnych rodzajów transportu naley
dokonywa w kontekcie ich udziau w wyspecjalizowanych, kompleksowych
multimodalnych technologiach przewozowych. Ponadto racjonalne sterowanie
rozoeniem potoków adunków w sieci transportowej wymaga dokadnej znajomoci
rónorodnoci czynników wpywajcych na koszty realizacji przemieszczania adunków
ponoszonych przez kadego z uczestników realizowanej usugi logistycznej. Dobór
kryteriów i mierników oceny racjonalnego dziaania musi uwzgldnia interesy wszystkich
7
Green Paper on „Towards fair and efficient pricing in transport”. European Commission. COM (95) 691
final Brussels 20.12.1995.
Fair Payment for Infrastructure Use: Aphased approach to a common transport infrastructure-charging
framework in the EU. COM (1998) 466 final. Brussels. 27.07.1998
Wybrane aspekty koncepcji modelu Systemu Logistycznego Polski ze wzgldu …
53
stron uczestniczcych bezporednio bd
porednio w formuowaniu tej oceny, tj.:
dostawców i nabywców usug logistycznych oraz spoeczestwo.
5. WNIOSKI
Efektem bada realizowanych w ramach projektu przyjto uzyskanie narzdzia umoliwiajcego wspomaganie procesów decyzyjnych dotyczcych kierunków rozwoju poszczególnych form transportu ze wzgldu na komodalno transportu. Wyraana
w politykach dotyczcych transportu potrzeba osigania w tym obszarze niezwykle
uciliwym dla rodowiska rozwiza ekologicznych, a zarazem efektywnych
ekonomicznie stanowi o aktualnoci tak sformuowanego celu projektu.
Zasadniczym kierunkiem bada podjtego projektu jest opracowanie modelu systemu
logistycznego Polski, pozwalajcego na racjonalizacj rozoenia potoków adunków na
drogi w sieci transportowej, innymi sowy modelu LSP który pozwala bdzie podejmowa
trafne decyzje w zakresie ksztatowania systemów transportowych poszczególnych
rodzajów. Gówne z obszarów decyzji strategicznych, dla których opracowywany model
bdzie móg stanowi narzdzie wspomagajce to:
problematyka lokalizacji punktów modalnych sieci transportowej, takich jak np. centra
logistyczne, punkty przeadunkowe czy te terminale transportu intermodalnego,
budowa pocze transportowych ronych rodzajów oraz o rónych charakterystykach,
modernizacja dróg i linii kolejowych powodujca zmian ich parametrów technicznych,
zmiana zasad organizacji ruchu (np. zamkniecie linii kolejowej dla ruchu towarowego).
Zastosowanie opracowywanego modelu LSP wg przyjtych zaoe powinno
umoliwia dokonywanie analizy wpywu powyszych decyzji strategicznych na rozkad
ruchu oraz zwizane z tym wska
niki komodalnoci transportu. Tym samym bdzie
stanowi narzdzie weryfikujce trafno podejmowanych decyzji i ich spójno z polityk
transportow. Ponadto moliwe bdzie uszeregowanie zada inwestycyjnych ze wzgldu
na ich znaczenie dla komodalnoci transportu.
Poczenie uwarunkowa ekologicznych oraz ekonomicznych powoduje, e skala
oddziaywania polityki transportowej na otoczenie gospodarcze moe by wiksza.
Przedsibiorstwa ze swej natury zainteresowane s redukcj kosztów oraz uzyskiwaniem
przewagi konkurencyjnej. Dodatkowo cigle rosnca wiadomo ekologiczna
spoeczestwa powoduje, e take wród przedsibiorstw, które podejmuj decyzje
w zakresie transportu na poziomie operacyjnym, aspekty dotyczce ochrony rodowiska
naturalnego powinny by dostrzegane coraz czciej. Niezwykle pomocnym w tym
zakresie jest zaoferowanie przedsibiorstwom narzdzi umoliwiajcych analiz
porównawcz rozwiza najlepszych z punktu widzenia jedynie kryteriów rynkowych
(którymi przedsibiorstwa si posuguj obecnie) z rozwizaniami uzyskiwanymi przy
uwzgldnieniu kryteriów komodalnoci transportu. Zagadnienie to stanowi drugi
z aspektów realizacji projektu badawczego.
54
Marianna Jacyna
Artyku jest efektem prac realizowanych w ramach grantu rozwojowego R10 002706/2009
nt. ”Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalnoci transportu w Unii
Europejskiej”. Realizacja projektu zostaa dofinansowana przez Narodowe Centrum
Bada i Rozwoju.
Bibliografia
1. Daganzo C. (1999). “Logistics systems analysis”, Berlin; New York, Springer.
2. Jacyna M., Nowakowski T., Pyza D., Wasiak M.: Wybrane aspekty modelowego ujcia systemu
logistycznego Polski. IV Wrocawskie Forum Logistyki i Technologii Logistycznych WROLOG-2009,
Wrocaw 2009.
3. Jacyna M.: Modelowanie i ocena systemów transportowych, Oficyna Wydawnicza Politechniki
Warszawskiej, Warszawa 2009.
4. Jacyna M.: Modelowanie procesów przewozowych w multimodalnym korytarzu transportowym. Referat
i publikacja na Midzynarodowej Konferencji “Multimodalne korytarze transportowe Europa - Azja” Pozna 9-10 grudnia 1997, SITKom Odzia w Poznaniu.
5. Jacyna I., Pyza D.: Wybrane wska
niki oceny infrastruktury transportowej w aspekcie komodalnoci,
Prace Naukowe Politechniki Warszawskiej seria Transport z.72/2010. Oficyna Wydawnicza PW,
Warszawa 2010.
6. Logistyka transportu towarowego w Europie – klucz do zrównowaonej mobilnoci, Komunikat Komisji
Wspólnot Europejskich do Rady, Parlamentu Europejskiego, Europejskiego Komitetu EkonomicznoSpoecznego i Komitetu Regionów z dnia 28.6.2006 r.
7. Transport – wyniki dziaalnoci w 2005/2006/2007/2008 r., Gówny Urzd Statystyczny, Warszawa
2006/2007/2008/2009.
8. Projekt rozwojowy nt. „Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalnoci transportu
w UE”. Sprawozdanie merytoryczne z zadania 1 i 7. Kierownik projektu M. Jacyna, Warszawa 2010
9. Simchi-Levi D. Simchi-Levi E. (2001), “Logistics Systems Modeling. Handbook of Industrial
Engineering”, 3rd edition, published by John Wiley Sons, 2007-2019.
10. Wood D. F. (2002). “International logistics”, New York, N.Y.; London, AMACOM Books
11. Polityka Transportowa Pastwa na lata 2005-2020, Rynek Kolejowy, Pa
dziernik, 2004.
SOME ASPECTS OF CONCEPTUAL MODEL OF LOGISTIC SYSTEM OF
POLAND DUE TO TRANSPORT CO-MODALITY
Abstract: The article is the result of research work carried out under the project of development of model of
logistic system of Poland in aspect of transport co-modality. Basing on co-modality of transport definition the
project objective was developing a model of the Logistic System of Poland with regard to transportation
system, organization of logistics centers, goods distribution subsystem and various types of logistics
facilities, city logistics, and logistics of returns. Article presents main assumptions of the model and some
conceptual aspects of Logistic System of Poland model. Special attention was paid to the role of the transport
system in the process of moving loads. Selected aspects of an innovative approach to formalizing Logistic
System of Poland in terms of transportation co-modality were presented.
Keywords: Logistic System of Poland model (LSP), rationalization of material flows, transport co-modality
Recenzent: Mirosaw Nader