docDyczek Anna - WSFiP - Wyższa Szkoła Finansów i Prawa Bielsko
download 
Reklamacja Transkrypt
Dyczek Anna - WSFiP - Wyższa Szkoła Finansów i Prawa Bielsko
WYŻSZA SZKOŁA FINANSÓW I PRAWA W BIELSKU-BIAŁEJ STUDIA PODYPLOMOWE: MECHANIZMY FUNKCJONOWANIA STREFY EURO Projekt realizowany z Narodowym Bankiem Polskim w ramach programu edukacji ekonomicznej PRACA DYPLOMOWA SZANSE I ZAGROŻENIA ZWIĄZANE Z WEJŚCIEM POLSKI DO STREFY EURO Z PERSPEKTYWY MAŁEGO PRZEDSIĘBIORCY Autor: Anna Dyczek Promotor: Dr Elżbieta Rak-Młynarska Bielsko-Biała, rok 2016 1 Spis treści WSTĘP ........................................................................................................................................... 3 Rozdział 1. Euro jako wspólna waluta krajów członkowskich Unii Europejskiej ........................... 4 1.1. Droga do wspólnej waluty............................................................................................. 4 1.2. Rozszerzenia strefy euro .................................................................................................... 8 Rozdział 2. Pozytywne konsekwencje związane z akcesja Polski do strefy euro z perspektywy małego przedsiębiorcy ............................................................................................................ 1112 2.1 Eliminacja kosztów transakcyjnych ......................................................................... 1112 2.2. Integracja rynków finansowych .............................................................................. 1213 2.3. Rozwój wymiany handlowej.................................................................................... 1415 2.4. Obniżenie stóp procentowych i napływ inwestycji ..................................................... 17 Rozdział 3. Negatywne konsekwencje związane z akcesja Polski do strefy euro z perspektywy małego przedsiębiorcy ............................................................................................................ 1918 3.1. Koszty krótkookresowe .................................................................................................... 19 3.2. Koszty długookresowe ..................................................................................................... 22 ZAKOŃCZENIE.......................................................................................................................... 2423 Bibliografia: ............................................................................................................................. 2524 2 WSTĘP 1 stycznia 1999 roku euro w postaci bezgotówkowej zastąpiło waluty 11 państw, natomiast w formie monet i banknotów zostało wprowadzone w roku 2002, stanowiąc zwieńczenie wieloletniego procesu integracji gospodarczej w Europie. Celem niniejszej pracy jest przedstawienie najważniejszych szans i zagrożeń związanych z przystąpieniem do eurolandu, które zdaniem autora, dostrzegają mali przedsiębiorcy. Podczas zbierania materiałów i przygotowywania się do tematu autor zauważył, że w podejściu do tematu mogą ujawnić się dwie różne koncepcje. Przedsiębiorca, który ma jakiekolwiek powiązania zagraniczne swojej firmy, będzie zwracał uwagę głównie na pozytywne aspekty przystąpienia do unii walutowej, ponieważ rozwój jego firmy na tym zyska. Osoba taka najczęściej postawi się w sytuacji człowiek- przedsiębiorca, gdzie własny biznes i jego rozwój będą najbardziej istotne. Właściciel firmy, która sprowadza lub wysyła towar bądź komponenty do jego stworzenia zdecydowanie częściej będzie optował za szybkim przyjęciem euro. Korzyści, które z tego wynikają będą nakreślone i omówione w drugim rozdziale. Nieco odmienną postawę mogą przyjmować osoby, których biznes jest zdecydowanie lokalny i nie jest bezpośrednio powiązany z zagranicznymi dostawcami czy klientami. Poglądy te przedstawione zostaną w rozdziale trzecim, gdzie rozważane będą zagrożenia, które może nieść wspólna waluta. Jako metodę badawczą autor wybrał analizę dostępnych materiałów tj. książek, artykułów, reportaży, wywiadów i raportów. Część, zawartych i omawianych w pracy kwestii była wynikiem rozmów z właścicielami małych firm. Byli to m.in. właściciel lokalnego lokalu gastronomicznego oraz właściciel firmy, która sprowadza kosmetyki z Włoch i sprzedaje je na polskim rynku. W poniższej pracy nie zostały uwzględnione wszystkie wymienione w literaturze szanse i zagrożenia, a jedynie wybrane, które zdaniem autora mają największe znaczenie z perspektywy małych firm. 3 Rozdział 1. Euro jako wspólna waluta krajów członkowskich Unii Europejskiej 1.1. Droga do wspólnej waluty Współpraca gospodarcza między państwami może odbywać się na wielu poziomach zaawansowania, dlatego poniżej dla systematyzacji wskazane zostały etapy integracji gospodarczej. Etapy integracji gospodarczej: 1. Strefa handlu preferencyjnego, która wiąże się ze zredukowaniem taryf celnych pomiędzy konkretnymi państwami 2. Strefa wolnego handlu zakładająca brak taryf wewnętrznych dla niektórych lub wszystkich towarów w handlu pomiędzy państwami uczestniczącymi 3. Unia celna, która wymaga na uczestnikach stosowanie takich samych zewnętrznych taryf celnych dla państw trzecich oraz wspólną politykę handlową 4. Wspólny rynek opierający się na wspólnych przepisach dotyczących produktów oraz swobody przepływu towarów, kapitału, siły roboczej i usług 5. Unia gospodarcza i walutowa, czyli jednolity rynek z jedną walutą i polityką monetarną 6. Pełna integracja gospodarcza która kumuluje wszystkie wyżej wymienione cechy oraz dodatkowo zakłada ujednoliconą politykę fiskalną i inne działy polityki gospodarczej.1 1 J. Barcz: Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, Warszawa, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza 2003 4 Strefa handlu preferencyjnego Strefa wolnego handlu Unia celna Wspólny rynek Unia gospodarcza i walutowa Pełna integracja gospodarcza Rys. 1. Kolejne etapy integracji gospodarczej. Opracowanie własne. Unia Walutowa jest ostatnim etapem integracji gospodarczej, zapoczątkowanej w 1950 r. przez francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. Zaproponował on połączenie europejskich zasobów węgla i stali, w wyniku czego w lipcu 1952 roku zaczęła funkcjonować Europejska Wspólnota Węgla i Stali. W roku 1958 na mocy Traktatu Rzymskiego powołano Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej. Na początku roku 1979 roku Roy Jenkinsa jako przewodniczącego przewodniczący Komisji Europejskiej zainicjował razem z kanclerzem RFN Helmutem Schmidtem i prezydentem Francji Valerym Giscarda d'Esting utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego, którego głównym celem było koordynowanie działań zakładających walkę z inflacją oraz ustabilizowanie kursów walutowych2. W kwietniu 1989 r. ogłoszono Raport Delorsa, w którym określono i zarysowano plan tworzenia Unii Gospodarczej i Walutowej, podzielony na trzy etapy. Rada Europejska zaakceptowała plan w czerwcu 1989 roku i zadecydowała o rozpoczęciu I etapu tworzenia UGW 1 lipca 1990. Rozpoczął się wtedy tak zwany okres przygotowawczy, 2 E. Sokołowska, Przegląd zagadnień związanych z wprowadzeniem euro, http://coin.wne.uw.edu.pl/finanse/Artykuly/ewa_sokolowska-przeglad_zagadnien_euro.html (dostęp 30.04.2016) 5 podczas którego ogłoszono listy krajów zakwalifikowanych do strefy euro, przyjęto również prawodawstwo niezbędne do wprowadzenia euro, a także przygotowano systemy finansowe do przyjęcia nowej, wspólnej waluty, ale również określono nieodwołalne kursy wymiany oraz a może przede wszystkim utworzono Europejski Bank Centralny. 3 Kilka lata później rozpoczęto II a następnie III etap, których celem było: - uniezależnienie banków centralnych krajów członkowskich Unii od rządów, - wypełnienie przez państwa członkowskie kryteriów zbieżności, - powołanie Europejskiego Instytutu Walutowego, - danie możliwości osobom prywatnym i przedsiębiorstwom zakładania rachunków bankowych w euro, - zbliżenie do podobnego pułapu poziomu gospodarczego w krajach członkowskich, - zakończenie procesów dostosowawczych w instytucjach publicznych i jednostkach usługowych, narodowe waluty przestają być prawnym środkiem płatniczym; - wprowadzenie jednolitej waluty zastępującej waluty narodowe, - płace, świadczenia socjalne i transakcje detaliczne dokonywane w euro, -rozpoczęcie działalności przez Europejski Bank Centralny i Europejski System Banków Centralnych (trzeci etap tworzenia UGW)4. Na mocy Traktatu o Unii Europejskiej z Maastricht z 1992 roku EWG została przekształcona we Wspólnotę Europejską, która razem z EWWiS oraz EUROATOMEM tworzy Unię Europejską. Wtedy właśnie postanowiono, że od stycznia 1999 r. zacznie funkcjonować unia walutowa. W skład Unii Gospodarczej i Walutowej, weszły kraje, które były zainteresowane przyjęciem wspólnej waluty i spełniły tzw. kryteriów zbieżności, które 3 Publikacja Europe direct, Jedna waluta dla jednej Europy. Droga do euro. www.europedirect.um.warszawa.pl (dostęp 30.03.2016) 4 E. Sokołowska, Przegląd zagadnień związanych z wprowadzeniem euro, http://coin.wne.uw.edu.pl/finanse/Artykuly/ewa_sokolowska-przeglad_zagadnien_euro.html (dostęp 30.04.2016) 6 wyznaczył traktat z Maastricht. Muszą one zostać spełnione przez kraje chcące przystąpić do strefy euro. Wymagania te to: 1. Deficyt budżetowy, który nie przekracza 3% produktu krajowego brutto, co potwierdza dobry stan finansów publicznych. 2. Dług publiczny mniejszy niż 60% PKB, dający stabilność finansów publicznych. 3. Inflacja która w ciągu roku nie może przekroczyć średniej stopy wzrostu cen w trzech krajach UE o najbardziej stabilnych cenach o więcej niż 1,5 punktu procentowego, dając tym samym poczucie stabilności cen. 4. Trwałość konwergencji potwierdzona długoterminową stopą procentową, która mierzona jest na bazie 10 letnich obligacji skarbowych o stałym oprocentowaniu. Nie może ona w ciągu roku przekroczyć o więcej niż 2 punkty procentowe, średniej stopy procentowej z trzech krajów UE, które mają najniższą inflację. 5. Stabilność kursu walutowego, która powinna być stabilna przez minimum 2 lata poprzedzające przystąpienie danego państwa do UGW. W efekcie oznacza to, że konkretny kraj powinien przestrzegać standardowego przedziału wahań (+/-15%) swojej waluty w ramach ERM przez co w ciągu co najmniej dwóch lat przed procesem kwalifikacyjnym nie może podjąć działań mających na celu zdewaluowanie swojej waluty wobec waluty innego kraju członkowskiego. Kraj, który przystępuje do unii walutowej, musi także przez poprzednie dwa lata utrzymać sztywny kurs swojej waluty do euro w ramach systemu ERM2.5 Mechanizm kursowy ERM2 przyjęto w 1996 roku zastępując tym samym ERM z 1979 r., centralną walutą staje się euro, obowiązuje przedział wahań +/- 15% względem euro. Celem nowego mechanizmu kursowego miało być stanowienie punktu 5 Mechanizm kursowy (ERM) to Element Europejskiego Systemu Walutowego, zgodnie z którym członkowie ESW zgodzili się utrzymywać względną cenę swoich walut w obrębie wąskich limitów wobec ECU. Mechanizm ERM został zastąpiony mechanizmem ERM II razem z wprowadzeniem euro w 1999 r. 7 Sformatowano: Odstęp Po: 2 wiersz odniesienia dla państw UE, które pozostają poza UGW, ale również dla państw kandydujących do UE. Uczestnictwo w ERM2 jest dla państw kandydujących dobrowolne. Zasady funkcjonowania ERM2 zostały przyjęte ostatecznie na szczycie Rady Europejskiej w Amsterdamie w czerwcu 1997 r. 1.2. Rozszerzenia strefy euro Strefa euro, obejmująca państwa członkowskie Unii Europejskiej, które przyjęły euro jako wspólną walutę, została utworzona w styczniu 1999 r., obejmując wtedy swoim zasięgiem 11 państw. Obecnie, poprzez serie rozszerzeń, w strefie tej znajduje się 19 krajów. Poniżej przedstawiona została ewolucja strefy euro od 1999 r.: EA-11 (1 stycznia 1999 - 31 grudnia 2000): Austria (AT), Belgia (BE), Finlandia (FI), Francja (FR), Hiszpania (ES), Holandia (NL), Irlandia (IE), Luksemburg (LU), Niemcy (DE), Portugalia (PT), Włochy (IT) EA-12 (1 stycznia 2001 - 31 grudnia 2006): EA-11 + Grecja (EL) EA-13 (1 stycznia 2007 - 31 grudnia 2007): EA-12 + Słowenia (SI) EA-15 (1 stycznia 2008 - 31 grudnia 2008): EA-13 + Cypr (CY), Malta (MT) EA-16 (1 stycznia 2009 - 31 grudnia 2010): EA-15 + Słowacja (SK) EA-17 (1 stycznia 2011 - 31 grudnia 2013): 8 EA-16 + Estonia (EE) EA-18 (od 1 stycznia 2014): EA-17 + Łotwa (LV)6 Obecna EA-19, w rezultacie państwa składowe to: Austria Belgia Cypr Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Portugalia Słowacja Słowenia Włochy Rys. 2. Kraje członkowskie strefy euro. Opracowanie własne. 6 Eurostat, Rozszerzanie strefy euro, http://ec.europa.eu/eurostat/statisticsexplained/index.php/Glossary:Euro_area_enlargements/pl (dostęp 24.04.2016) 9 Rys.3. Cztery rozszerzenia Unii Europejskiej.7 7 W. Święcicki, Gazeta Wyborcza, infografiki http://wyborcza.pl/politykaekstra/1,138068,15881478,Unia_Europejska_w_skrocie__INFOGRAFIKI_.ht ml?disableRedirects=true (dostęp 12.04) 10 Rozdział 2. Pozytywne konsekwencje związane z akcesja Polski do strefy euro z perspektywy małego przedsiębiorcy W momencie przystąpienia Polski do unii walutowej mały polski przedsiębiorca, który ma ambicje związane z rozwojem swojego interesu biznesu powinien w niedługim czasie odczuć korzyści i zauważyć szanse, które przyniesie jego firmie: 1. Spadek kosztów transakcyjnych wynikający z wymiany walut i ryzyka kursowego; 2. Większa przejrzystość i porównywalność cen; 3. Spadek stóp procentowych; 4. Lepszy dostęp do zasobów kapitału; 5. Zwiększona stabilność makroekonomiczna; 6. Waluta międzynarodowa. W poniższych podrozdziałach powyższe podpunkty zostaną omówione i rozbudowane o dodatkowe aspekty. 2.1 Eliminacja kosztów transakcyjnych Decyzja o przystąpieniu Polski do strefy euro powinna być poprzedzona szeregiem zmian prowadzących do poprawy fundamentów polskiej gospodarki. Spośród bezpośrednich skutków przyjęcia euro warto wymienić eliminację kosztów transakcyjnych. W Polsce największą grupą, której zależy na wspólnej walucie są przedsiębiorcy. Mówiąc o euro, chcemy pokazać innym krajom w Europie, że jesteśmy wiarygodni, i że zależy nam na integracji. Należy tez pamiętać, że dla rządu i przedsiębiorstw ważne jest zbudowanie wiarygodności Polski, zbudowanie zabezpieczenia przed gwałtownymi zmianami nastrojów na rynkach finansowych. Około połowy przedsiębiorstw w Polsce zabezpiecza swoje pozycje walutowe przed ryzykiem związanym ze zmianą kursu waluty. Zatem taka właśnie część transakcji jest w konkretnej formie zabezpieczona, co wiąże się dla tych firm z dodatkowym kosztem. 11 Wspólna waluta niesie ze sobą liczne korzyści dla osób i firm działających w ramach gospodarki rynkowej. Wspólny pieniądz ułatwia handel i inwestycje, co przyczynia się do stworzenia lepszego, bardziej wydajnego systemu podziału pracy. Przyjmuje się, że miarą znaczenia międzynarodowego waluty jest jej udział w światowych rynkach kapitałowych i w rezerwach walutowych poszczególnych państw. Wspólnota gospodarcza z jednym pieniądzem powinna charakteryzować się wspólnym rynkiem. Krokami jakie należy podjąć są: likwidacja ceł, usunięcie utrudnień związanych z przepływem towarów, usług i pracowników, a opierać się na swobodzie ruchu transgranicznego i otwarciu się na handel z krajami spoza strefy. Razem z przyjęciem euro państwa członkowskie strefy godzą się na wzmożoną regulację działań gospodarczych. 2.2. Integracja rynków finansowych Jak przeczytać można w biuletynie wydanym przez Narodowy Bank Polski pt. Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro,: Jjest prawdopodobnym, że poziom stóp procentowych ustalany przez EBC będzie zbyt niski w stosunku do stopy gwarantującej równowagę polskiej gospodarki. W związku z czym może to spowodować ryzyko narastania nierównowag makroekonomicznych w postaci bańki na rynku nieruchomości, ale również nadmiernej aprecjacji kursu realnego i deficytu na rachunku obrotów bieżących8. 8 NBP, Ekonomiczne wyzwania integracji Polski ze strefą euro 12 Rys.4. Strefa euro i strefa Schengen.9 Kryzys fiskalny w krajach południa Europy może przynieść niespodziewane konsekwencje w postaci jeszcze większej konsolidacji strefy euro, co widoczne jest na powyższej grafice. Dodatkowo wizja rozpadu strefy euro paradoksalnie zwiększyła jej atrakcyjność. Wynika to z faktu, iż współczesna globalna gospodarka charakteryzuje się stanem permanentnej wojny walutowej. Założenie jest takie, że Europa chcąc konkurować ze Stanami Zjednoczonymi czy krajami BRIC, nie może sobie pozwolić na 9 W. Święcicki, Gazeta Wyborcza, infografiki, http://wyborcza.pl/politykaekstra/1,138068,15881478,Unia_Europejska_w_skrocie__INFOGRAFIKI_.ht ml?disableRedirects=true 13 zbyt mocną walutę. Tyczy się to szczególnie Niemiec, których gospodarka jest napędzana eksportem. Okazuje się, że silna wspólnotowa waluta nie jest w interesie Niemiec i Europy, ale stabilne euro już zdecydowanie tak. 10 Przyjęcie wspólnej waluty przyczyniłoby się do ściślejszej integracji polskiego rynku finansowego ze strefą euro. Powinno to skutkować poprawą warunków finansowania przedsiębiorstw, ponieważ firmy miałyby lepszy i łatwiejszy dostęp do usług finansowych. Natomiast eliminacja kosztów transakcyjnych oraz wahań kursowych prowadzą do mocniejszego powiązania cen papierów wartościowych z czynnikami ze sfery realnej, co pozytywnie wpływa na alokację kapitału.11 Integracja rynków finansowych odgrywa bardzo ważną rolę we wzroście firm i przedsiębiorstw, ponieważ ułatwia absorbcjęabsorpcję szoków asymetrycznych oraz daje przedsiębiorcom szansę na łatwiejszy dostęp do kapitału i obniża jego koszt, co widoczne jest później we wzroście inwestycji. 2.3. Rozwój wymiany handlowej Przyjęcie euro stanowi szansę na przyspieszenie rozwoju gospodarczego i wzrostu zamożności społeczeństwa. Szanse realizacji scenariusza przyspieszenia wzrostu gospodarczego po przyjęciu euro są zwiększane przez wzmocnienie instytucjonalne strefy euro oraz wzmocnienie potencjału polskiej gospodarki. Jedną z najważniejszych szans wynikających z przystąpienia do strefy euro jest perspektywa przyspieszenia tempa konwergencji realnej, a co za tym idzie wzrostu relatywnych wynagrodzeń, czyli spadek konkurencyjności kosztowo-cenowej. Jednak aby skorzystać z szansy szybszego wzrostu gospodarczego i uniknąć narastania 10 dr Bogusław Półtorak, Czy Polska powinna wstąpić do strefy euro? http://www.bankier.pl/wiadomosc/Czy-Polska-powinna-wstapic-do-strefy-euro-2642359.html (data wejścia 28.04.2016) 11 http://esn.po.opole.pl/nasdac/nauka/bilans_korzysci_i_kosztow_przystapienia_polski_do_strefy_euro (data wejścia 17.04.2016) 14 Sformatowano: Odstęp Po: 2 wiersz nierównowagi zewnętrznej, należy zadbać o wysoką konkurencyjność polskiej gospodarki. Jednym z podstawowych możliwość przypływu z argumentów za akcesją do strefy euro jest bezpośrednich inwestycji zagranicznych z UE, który spowodowany jest łatwością obrotu i wzrostem zaufania inwestorów do gospodarki spełniającej względnie rygorystyczne kryteria przynależności. O ich spełnieniu decyduje uznanie gospodarki za godną zaufania, a nie sam fakt przystąpienia do strefy euro. Przedstawiciele agencji ratingowej Fitch w 2009 roku stwierdzili, iż są gotowi podnieść ocenę Polski o dwa punkty, jeżeli nasz kraj przeprowadzi reformy gospodarcze i przystąpi do wspólnej strefy walutowej. W przypadku spełnienia tylko jednego z tych dwóch warunków orzekli, że mogą podnieść ocenę o jeden punkt12. Kolejnym padającym nierzadko argumentem za wprowadzeniem euro jest wzrost przejrzystości cenowej, mającej skutkować zwiększeniem wymiany handlowej, zarówno eksportu jak i importu. Symulacja przeprowadzona przez Narodowy Bank Polski wskazuje, że dzięki wprowadzeniu euro w Polsce można spodziewać się wzrostu eksportu o około 12-13% w skali roku w perspektywie kilkudziesięciu lat.13 Rosnąca intensyfikacja wymiany handlowej jest uważana za jeden z najbardziej decydujących czynników, który ma wpływ na wzrost gospodarczy. Jednak bardzo duże znaczenie dla przedsiębiorców mają kwestie kultury, lokalizacji i regulacji prawnych oraz kwestie ograniczeń celnych lub kwotowych w handlu. Skutki braku przejrzystości wydają się mieć największe znaczenie szczególnie dla wymiany detalicznej pomiędzy odległymi miejscami i partnerami, gdzie koszty związane z samym tylko procesem porównywania cen mogą łatwo przekroczyć przewidywane zyski. Na wzrost wymiany handlowej będą mieli wpływ nie tylko przedsiębiorcy, którzy już wcześniej byli aktywnymi uczestnikami wymiany handlowej na wspólnotowym rynku, ale również firmy, które dopiero podjęły się eksportowania swoich dóbr i towarów. 12 Raport Instytutu Misesa, Czy Polska powinna przystąpić do trefy euro? http://mises.pl/blog/2013/10/18/czy-polska-powinna-przystapic-strefy-euro/ 13 NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa... op.cit, str.111 15 Wartym podkreślenia jest fakt, że małe firmy, które do tej pory zaopatrywały się jedynie na lokalnym rynku będą miały możliwość poszerzenia grona dostawców o firmy zagraniczne, ponieważ nie będą już musiały podejmować ryzyka kursowego związanego z wahaniami kursu walut.14 Poniższy rysunek w sposób graficzny przedstawi wzajemne korelacje i wpływ poszczególnych aspektów na wzrost wymiany handlowej. spadek kosztów wzrost gosodarczy wzrost konkurenc yjności nowe miejsca pracy wzrost wymiany handlowej wzrost inwestycji Rys.5. Pozytywne aspekty przyjęcia wspólnej waluty. Opracowanie własne. 14 NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa... op.cit., str.100-101 16 2.4. Obniżenie stóp procentowych i napływ inwestycji Optujący za przystąpieniem do unii walutowej zauważają i podkreślają, że premia za ryzyko kursowe doliczana jest często przez zagranicznych inwestorów do stóp procentowych państwa posiadającego walutę narodową. Firmy, które dokonują transakcji zagranicznych są narażone na ryzyko zmiany kursu waluty. W sytuacji, gdy moment zawarcia transakcji nie jest równoznaczny z momentem otrzymania płatności ostateczna kwota zapłaty nie jest znana w dniu zawierania transakcji, co stanowi ryzyko kursowe. Ryzyko zmian kursu może być istotną składową w ocenie zyskowności przedsięwzięć w danym kraju, ponieważ wiąże się ono z możliwością mniejszych lub większych strat, ale i czasami zysków. Aby zminimalizować lub wyeliminować tego rodzaju ryzyka można skorzystać z zabezpieczeń instrumentami finansowymi, ponieważ stabilność i wiarygodność makroekonomiczna odgrywają znaczącą rolę w gospodarce. W przypadku większych przedsięwzięć koszty takiego zabezpieczenia będą znikome, więc by zmniejszyć znaczenie tej premii można by wykorzystać instrumenty prawne, które ułatwiają funkcjonowanie na krajowym rynku. Na korzyść takich działań wpłynąć mogą stabilniejsze gwarancje ochrony prywatnej własności, zniesienie nadmiaru regulacji czy zmniejszenie fiskalizmu. Wszystkie te działania powinny pozytywnie wpłynąć na wzrost napływu bezpośrednich inwestycji zagranicznych, co firmom które dopiero poszerzają swoją działalność i otwierają się na nowe możliwości może ułatwić dostęp do nowych technologii, przyspieszyć wzrost wydajności i efektywności pracy oraz dać możliwość bycia konkurencyjnym na wspólnotowym rynku. 17 Rys.6. Poparcie dla euro, Eurobarometr, wiosna 2015r. 18 Rozdział 3. Negatywne konsekwencje związane z akcesja Polski do strefy euro z perspektywy małego przedsiębiorcy Obawy związane z przystąpieniem do eurolandu z perspektywy właściciela małej firmy mogą bazować przede wszystkim na: 1. Ryzyku związanym ze wzrostem cen i inflacji; 2. Utratą autonomii w prowadzeniu niezależnej polityki kursowej i pieniężnej przez państwo; 3. Kosztach technicznych związanych z operacjami zamiany walut; 4. Ryzyku nierównomiernego rozkładu efektów zastąpienia waluty krajowej na euro. 3.1. Koszty krótkookresowe Do kosztów krótkookresowych zalicza się przede wszystkim ryzyko związane ze wzrostem cen oraz koszty, które będą wynikiem zmian technicznych i administracyjnych, wypełnienie kryteriów z Maastricht. Przeciwnicy przyjęcia wspólnotowej waluty wskazują zwykle na to, że autonomiczna polityka pieniężna to ważny element dbania o dobrobyt Polaków. Przywoływany przez niektórych ekonomistów w tym kontekście bywa także argument naukowy nt. teorii optymalnych obszarów walutowych, gdzie sceptycy wskazują, że Polska i strefa euro takim obszarem nie są. Wśród licznych argumentów przeciwników integracji ze strefą euro często przywoływany bywa także argument, że wejście do strefy euro uniemożliwi Polsce prowadzenie własnej, ekspansywnej polityki fiskalnej. Brzmi to dość słusznie i przekonująco, natomiast należy dodać, że opiera się na założeniu, że teoria optymalnych obszarów walutowych jest tą właściwą. Natomiast, gdy teoria optymalnych obszarów walutowych może zostać podana w wątpliwość, to razem z tym może upaść również ten argument przeciwników koncepcji przyjęcia euro jako wspólnej waluty. Jak przeczytać możemy w raporcie Instytutu Misesa, nt. rozważań związanych z przystąpieniem Polski do strefy euro, profesor Andrzej Kaźmierczak również 19 odwołuje się do teorii OOW. Wskazuje on na cechy dwóch obszarów, które można by uznać za wspólny obszar walutowy. Zdaniem Profesora powinny się charakteryzować: - zbieżnymi cyklami koniunkturalnymi i tempem wzrostu gospodarczego (co powodować powinno, że polityka pieniężna wywierałaby w tych samych fazach te same efekty), -podobnym reagowaniem na szoki podażowo-popytowe w tym na gwałtowne wzrosty cen określonego surowca, - elastycznością cen i płac na podobnym poziomie, Jednak sytuacja taka nie ma miejsca, ponieważ w każdym w krajów strefy euro dochodzi do zakłóceń mechanizmu rynkowego poprzez liczne interwencje.15 Rys. 5. O ile wzrosły ceny w latach 2004-201316 15 Raport Instytutu Misesa, Czy Polska powinna przystąpić do trefy euro? http://mises.pl/blog/2013/10/18/czy-polska-powinna-przystapic-strefy-euro/ 20 Powyższy rysunek przedstawia w sposób graficzny wyniki badań dotyczące wzrostu cen w krajach UE, gdzie warto zestawić kraje strefy euro z państwami, które nie posiadają wspólnej waluty. Jest to argument, który ma odeprzeć zarzut związany obawami o wzrost cen w momencie przystąpienia do eurolandu. Główną cechą pieniądza jest możliwość otwierania handlu między asymetrycznymi kupcami i sprzedawcami. Także takimi, w przypadku których powstają ogromne różnice zarówno w poziomie życia jak i strukturze produkcji. Dlatego argument o ogromnej odmienności poszczególnych rejonów jest raczej argumentem za wspólną walutą aniżeli przeciwko.17 Dopóki nie pozwoli się ludziom i firmom na swobodne zawieranie transakcji bez z góry założonego korytarza cen, to nie dowiemy się, jaka jest podaż oszczędzanych pieniędzy i jaki jest na nie popyt. Wartym podkreślenia jest, że przedsiębiorcy wyceniają produktywność czynników niżej niż ich posiadacze. Znaczne rozbieżności w wycenach przedsiębiorców a wycenach właścicieli są charakterystyczne dla czasów kryzysowych. Rozwiązaniem nie będą zwiększone wydatki rządowe, one tej sytuacji nie zmienią, nie wpłyną na to, że stworzone zostaną rentowne projekty inwestycyjne, natomiast zwiększy się prawdopodobieństwo, że powstaną projekty inwestycyjne, które nie mogły się utrzymać bez wsparcia państwa. Tym samym raczej zwiększy się, a nie zmniejszy, poziom niedostosowań.18 Silny spadek cen, jest natomiast typowym dla czasów kryzysu. Jest on zwykle objawem nagłych zmian preferencji konsumentów i przedsiębiorców. Przedsiębiorcy w ten sposób uświadamiają sobie, że ich dotychczasowe szacunki okazały się błędne przez co ograniczają nierentowną produkcję. Ma to wpływ na zmniejszenie się popytu na oferowane czynniki produkcji. Co ostatecznie prowadzi do ogólnego spadku cen, zwłaszcza czynników produkcji i bywa nazywane wtórną deflacją. Im spadek cen jest szybszy a w związku z tym pojawiają się większe rozbieżności między cenami dóbr konsumpcyjnych i czynników produkcji, tym szybciej przedsiębiorcy będą chcieli 16 Eurostat, badania nt. wzrostu cen w latach 2004-2013. Raport Instytutu Misesa, Czy Polska powinna przystąpić do trefy euro? http://mises.pl/blog/2013/10/18/czy-polska-powinna-przystapic-strefy-euro/ 18 Raport Instytutu Misesa, Czy Polska powinna przystąpić do trefy euro? http://mises.pl/blog/2013/10/18/czy-polska-powinna-przystapic-strefy-euro/ 17 21 ponownie inwestować. Przedsiębiorcy podczas kryzysu mogą potrzebować silnych sygnałów i bodźców do podjęcia nowych przedsięwzięć. Takim sygnałem mogą okazać się duże rozbieżności między cenami czynników produkcji a cenami dóbr konsumpcyjnych. Podsumowując można stwierdzić, że zwiększanie wydatków publicznych może zatrzymać proces spadku cen czynników produkcji i tym samym odłożyć w czasie decyzje przedsiębiorców o nowych inwestycjach. 3.2. Koszty długookresowe Długookresowe koszty wynikające z rezygnacją z autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej związane są przede wszystkim z efektywnością mechanizmów dostosowawczych, wpływem Polski na decyzje Europejskiego Banku Centralnego oraz stopniem realnej konwergencji. Polscy przedsiębiorcy nie będą mogli wpływać na politykę EBC. Nie da się zaprzeczyć temu, że obecnie to polskie organy kontrolują politykę pieniężną w Polsce i przystąpienie do strefy euro tę sytuację radykalnie zmieni. Przyjmując wspólną walutę europejską, kraje decydują się na przekazanie całej polityki monetarnej na rzecz Europejskiego Banku Centralnego. Gdy chodzi o zdrową i dobrze funkcjonującą gospodarkę to nie stanowi to żadnego zagrożenia, jednak jeśli gospodarka konkretnego państwa jest w gorszej sytuacji (jak np. Grecja) to brak możliwości prowadzenia własnej polityki monetarnej może znacząco utrudnić stabilizację. Z jednej strony rezygnacja z waluty, która jest skorelowana z gospodarką może być dla kraju poważnym zagrożeniem, z drugiej jednak strony zmiana kursu o kilka procent może być kluczową kwestią przemawiającą za opłacalnością transakcji. Struktura polskiej gospodarki różni się w znacznym stopniu od gospodarek zachodnioeuropejskich. Tamte kraje, swoje bogactwo czerpią z przemysłu, wysoko rozwiniętych technologii oraz rozbudowanego sektora usług. W czasach dobrobytu i koniunktury różnice nie są tak widoczne, jednak w przypadku spowolnienia gospodarczego, wspólny obszar walutowy może stanowić utrudnienie i ciężar dla słabszych gospodarek. Przyjęcie euro uniemożliwi również skuteczne obniżanie 22 podatków, od których w znacznym stopniu zależy sytuacja rynkowa w Polsce a jednocześnie napływ kapitału obcego. Eurosceptycy mocno podkreślają również, że przynależność do strefy euro, będzie się wiązała dla Polski z kosztami związanymi z ratowaniem euro bankrutów. 23 ZAKOŃCZENIE Podsumowując powyższą pracę, należy podkreślić, że niezależnie od profilu firmy, każdy mały przedsiębiorca (jak i każdy obywatel) powinien zdawać sobie sprawę z tego, że przystąpienie do unii walutowej niesie z sobą szanse, ale również pewne zagrożenia. Wspólnota gospodarcza z jednym pieniądzem z założenia powinna charakteryzować się wspólnym rynkiem opierającym się na swobodzie ruchu transgranicznego i otwarciu się na handel z krajami spoza strefy. Podstawowe szanse, czyli między innymi redukcja ryzyka kursowego, obniżka stóp procentowych, redukcja kosztów transakcyjnych, ożywienie wymiany handlowej, większa przejrzystość i porównywalność cen, wzrost inwestycji zagranicznych i krajowych oraz wzrost konkurencyjności dają szansę na pogłębioną integrację oraz poszerzenie współpracy między państwami, które przynależą do eurolandu. Natomiast zagrożenia takie jak na przykład rezygnacja z autonomicznej polityki pieniężnej i kursowej, wzrost cen, koszty techniczne i administracyjne oraz obciążenia związane z wypełnieniem kryteriów z Maastricht można potraktować jako wyzwania, przed którymi w pewnym momencie powinna stanąć polska gospodarka. Wspólny pieniądz niesie ze sobą liczne korzyści zarówno dla osób jak i firm działających w ramach gospodarki rynkowej. Jedna, wspólna waluta ułatwia zarówno handel jak i inwestycje, co przyczynia się do stworzenia lepszego i bardziej wydajnego systemu podziału pracy. Szanse i potencjał takiej sytuacji można wykorzystać w pełni gdy wykluczy się polityczne utrudnienia. 24 Bibliografia: 1. Bilski J. (2006), Międzynarodowy system walutowy, PWE, Warszawa 2. Barcz J.(2003), Prawo Unii Europejskiej. Zagadnienia systemowe, WPiPG, Warszawa, 2. Kowalski J., Ślusarczyk Z. (2006), Unia Europejska, PWP, Warszawa-Poznań 3. Kowalewski P., Tchorek G., Górski J. (2014), Mechanizmy funkcjonowania strefy euro, NBP, Warszawa 4. Sum K. (2006), Stopień przygotowania Polski do przystąpienia do strefy euro, Instytut Gospodarki Światowej, Warszawa 5. Krajewski P. (2012), Gospodarka Polski w perspektywie wstąpienia do strefy euro. Ujęcie ilościowe, PWE, Warszawa 6. Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej (2011), NBP, Warszawa 7. Ramy Strategiczne Narodowego Planu Wprowadzenia Euro (2010), Pełnomocnik Rządu, Warszawa Strony internetowe: 1. www.msz.gov.pl 2. www.ec.europa.eu 3. www.mises.pl 4. www.ecb.europa.eu 5. www.europa.eu 6. wyborcza.pl 7. www.europedirect.um.warszawa.pl 25 8. www.mf.gov.pl 9. www.forbes.pl 10. www.bankier.pl 11. www.money.pl 12. www.polskawue.gov.pl 26
