Temat: Metody badań statystycznych

Temat: Metody badań statystycznych
Zapoznaj się z poniższym tekstem i sporządź notatkę w zeszycie.
1. Wstępem do wszelkich badań statystycznych jest określenie przedmiotu i celu badania, a
następnie ustalenie rodzaju / metody badania zbiorowości statystycznych.
2. Wybór metody decyduje o jakości badania
3. Decydując się na konkretną metodę badania należy uwzględnić m.in.:
- Czynniki statystyczne: rodzaj zbiorowości, temat i cel badania, stopień jego szczegółowości
- Czynniki poza statystyczne: ograniczone fundusze na badania, możliwości techniczne i materiałowe,
ograniczona ilość osób zatrudnionych przy badaniu oraz czynnik czasowy – ile czasu mamy na
przeprowadzenie badania
4. Głównym kryterium podziału metod badań statystycznych jest liczba jednostek zbiorowości
podlegającej badaniu. Wg niej wyróżniamy:
a) Badanie pełne (generalne, kompletne, całkowite, wyczerpujące) – zbieramy informacje o
wszystkich jednostkach rozważanej zbiorowości, obserwujemy każdą jednostkę
I.
Spis statystyczny – pozwala na ustalenie stanu i struktury zjawiska w ściśle określonym
momencie; badanie jednorazowe, na specjalnych formularzach, wypełnianych przez
przygotowanych i przeszkolonych funkcjonariuszy statystycznych – rachmistrzów
spisowych. Badaniu podlega każda jednostka. Głównie spisy ludności (wzbogacane o
informacje np. dot. nieruchomości), spisy rolne, zakładów przemysłowych, placówek
handlowych. Nowoczesne spisy powinny być:
- powszechne (prowadzone w całym kraju),
- jednochwilowe (dane spisywane wg stanu w ściśle określonym momencie – fotografia stanu
w danej chwili)
- bezpośrednie (dane uzyskiwane bezpośrednio od osoby spisywanej, lub przez nią
upoważnionej),
- podejmowane wyłącznie dla celów statystycznych (tajemnica spisowa, dane użyte tylko do
sporządzania materiałów statystycznych)
Spisy statystyczne są bardzo kosztowne, wymagają odpowiedniego przygotowania
technicznego i organizacyjnego – wiele jednostek statystycznych, wielu rachmistrzów i
materiałów – instrukcje, formularze.
Spisy dostarczają bardzo szczegółowych danych, długo wykorzystywanych, nabierają
znaczenia historycznego
II.
Rejestracja statystyczna – w wyznaczonym okresie zobowiązane osoby zgłaszają się do
ustalonych punktów rejestracyjnych i udzielają informacji objętych tematyką rejestracji.
Od spisu różni się formą – dotyczy tylko specyficznych zagadnień, więc nei wymaga tak
rozbudowanej struktury organizacyjnej. Przykładem rejestracji są: rejestracja kierowców
zawodowych, zgłoszenia podmiotów rozpoczynających działalność, rejestracja urodzeń i
zgonów. Rejestracja statystyczna może być: bieżąca – prowadzana systematycznie lub
doraźna – przeprowadzana jednorazowo
III.
Sprawozdawczość statystyczna – jednostki sprawozdawcze sporządzają sprawozdania
statystyczne na jednolitych formularzach sprawozdawczych (opis liczbowy i słowny).
Instytucja prowadząca badanie ustala formularze, instrukcje do nich i terminy ich
wypełniania. Przykład – sprawozdawczość szkolna – poziomy klas, szkoły, kuratoria
oświaty, Ministerstwo Edukacji
b) Badanie częściowe ( niekompletne, niepełne, niecałkowite) – obserwujemy tylko pewną część
– wybrane jednostki – badanej zbiorowości
Badanie częściowe – przeprowadza się, gdy badanie pełne jest niemożliwe do wykonania, ze
względów praktycznych – bardzo liczna (nieskończenie liczna) zbiorowość statystyczna, gdy
koszty przeprowadzenia badania są zbyt wysokie, lub gdy badanie powoduje zniszczenie
badanej jednostki. Badanie częściowe stosuje się także w celu skrócenia czasu badania.
Badania częściowe są tańsze, szybsze i łatwiejsze do przeprowadzenia.
I. Metody badań częściowych:
a) Metodę reprezentacyjną – do badania wybiera się spośród całej zbiorowości statystycznej
(populacji) tylko pewną określoną liczbę jednostek statystycznych, reprezentujących daną
zbiorowość. Wybrana grupa nazywa się – próba. Wnioski sformułowane na podstawie
badania próby uogólnia się na całą zbiorowość.
b) Metodę monograficzną – wszechstronny opis i szczegółowa analiza pojedynczej
jednostki lub niewielkiej grupy jednostek oraz uogólnienie wyników na całą zbiorowość.
Przykład – analiza jednego szpitala, wnioski odnoszą się do sytuacji szpitali w całym
województwie. Wybór jednostki do badania zazwyczaj jest świadomy: jednostka typowa,
powszechnie występująca, aby wnioski były miarodajne dla całej zbiorowości. Czasami
jednak celowy jest wybór jednostek wyróżniających się pozytywnie lub negatywnie.
c) Metodę ankietową – gromadzi przede wszystkim opinie i udzielane informacje. Nie jest
to bezpośrednio obserwacja, ale prośba o udzielenie informacji. Ankietowany
samodzielnie wypełnia specjalnie przygotowany formularz, lub podaje odpowiedzi
ankieterowi. Ankietowani wybierani są losowo, lub wytypowani w określony sposób
grupa respondentów. Kluczowe, poza wyborem ankietowanych, jest prawidłowe
stworzenie ankiety lub formularza ankietowego. Pytania powinny być zwięzłe, jasne,
jednoznaczne, a odpowiedzi przemyślane i wyczerpujące. Ankiety często są anonimowe.
II. Kluczowym zagadnieniem przeprowadzenia badania częściowego, które wpływa na
poprawność uzyskanych wyników, jest metoda wyboru jednostek, które będą podlegały
badaniu. Wybór jednostek do badania ma kluczowe znaczenie w badaniu metodą
reprezentacyjną, ale jest istotne także w badaniu ankietowym oraz monograficznym.
Dwa podstawowe sposoby wyboru jednostek do próby:
wybór celowy – świadomy wybór jednostki do próby, na podstawie znajomości badanego
zjawiska. Do próby wybierane są jednostki typowe lub przeciętne w opinii osoby decydującej
wybór losowy – dobór jednostek jest przypadkowy, można jednak określić szanse znalezienia
się w próbie danej jednostki oraz dokonać losowania określoną metodą.
Wśród metod losowania rozróżnia się:
a) Losowanie bezpośrednie – losowanie poszczególnych jednostek do próby bezpośrednio z
całej zbiorowości. Wyróżnia się dwa schematy losowania:
 Losowanie niezależne – po wylosowaniu jednostka wraca do wylosowanej
zbiorowości (nie zmienia to szansy wylosowania innych jednostek)
 Losowanie zależne – wylosowana jednostka nie wraca do zbiorowości
b) Losowanie z wykorzystaniem tablic liczb losowych (przypadkowych). Wymaga
ponumerowania wszystkich jednostek zbiorowości kolejnymi liczbami naturalnymi od 1
do N i ustalenie liczebności próby. Losowanie sprowadza się do odczytania kolejnych
liczb z tablicy liczb losowych, z pominięciem tych, które są większe od N
c) Losowanie warstwowe – polega na podzieleniu badanej zbiorowości na części wg jakości
– części te nazywamy warstwami; każda jednostka może należeć tylko do jednej
warstwy. Jednostki z poszczególnych warstw losujemy w ilości proporcjonalnej do
liczebności danej warstwy
W zależności od tego jaki jest podstawowy element losowania rozróżniamy:
 Losowanie indywidualne – gdy losujemy poszczególne jednostki statystyczne
 Losowanie zespołowe – gdy losujemy zespoły / grupy jednostek, a do próby włącza się
wszystkie jednostki wchodzące w skład wylosowanego zespołu