działania naukowe w zakresie wspomaganego

DZIAŁANIA NAUKOWE W ZAKRESIE
WSPOMAGANEGO KOMPUTEREM UCZENIA SIĘ
JĘZYKA; TWORZENIE MATERIAŁÓW, INNOWACJE
PEDAGOGICZNE I BADANIA
Wspólne oŚwiadczenie CALICO, EUROCALL i IALLT
powstałe podczas seminarium na Uniwersytecie w Essen w Niemczech
w dniach 30 kwietnia - 1 maja 1999r
Cel dokumentu
CALL (Computer-Assisted Language Learning) czyli uczenie języka wspomagane
komputerem jest stosunkowo młodą i szybko rozwijającą się dziedziną działalnoŚci
akademickiej, która zajmuje się badaniem roli techniki komputerowej i technologii
informacyjnej w uczeniu się i nauczaniu języków obcych. Zapewnia podstawy dla
innowacyjnego i twórczego myŚlenia oraz pracy uczonych. Z powodu różnorodnoŚci
i zmiennoŚci tej dziedziny, związanej z pojawianiem się nowych paradygmatów
teoretycznych i metodycznych oraz samego uczenia się, w celu oceny jakoŚci prac
naukowych niezbędna jest wiedza i głębokie zrozumienie tematu. Niniejszy dokument
w ogólnych zarysach został przygotowany dla wydziałów, instytucji i stowarzyszeń
zawodowych oraz innych grup uprawnionych do podejmowania decyzji w celu
zapewnienia im: (a) pełniejszego zrozumienia zakresu i różnorodnoŚci prac naukowych
podejmowanych w dziedzinie CALL; (b) stworzenia podstaw ewaluacji materiałów
elektronicznych, innowacji pedagogicznych i projektów badawczych w dziedzinie
CALL.
Wstęp
Ze swej natury CALL jest dziedziną interdyscyplinarną. Znajdują w niej zastosowanie
wyniki badań uzyskane w różnych dziedzinach: od przyswajania języka obcego,
socjologii, lingwistyki, psychologii, kognitywistyki, kulturoznawstwa, przetwarzania
języka naturalnego, aż do dydaktyki nauczania języków obcych. W CALL następuje
łączenie powyższych dyscyplin z dziedzinami techniki, takimi jak: informatyka, sztuczna
inteligencja, studia nad mediami i komunikacją. Proces łączenia wyżej wymienionych
dyscyplin, który zachodzi w CALL wymaga podjęcia wielu złożonych działań i inicjatyw
w zakresie tworzenia materiałów dydaktycznych, innowacji pedagogicznych i badań. Jak
pokazuje rosnąca obecnoŚć techniki w publikacjach i konferencjach naukowych, badacze
zajmujący się uczeniem języka i lingwistyką stosowaną dostrzegają wartoŚć prac nad
językiem podejmowanych w CALL; i wykorzystując wyniki badań uzyskane w CALL
i innowacje pedagogiczne kontynuują badania w swoich własnych dziedzinach.
Na początku rozwoju CALL możliwoŚci sprzętu komputerowego znacznie ograniczały
opcje pedagogiczne. Dzisiaj ćwiczenia CALL wykorzystują bardziej rozwiniętą technikę
w celu stworzenia interaktywnych Środowisk uczenia się języka zapewniając efektywne
wsparcie procesu przyswajania języka w zakresie nabywania umiejętnoŚci słuchania,
mówienia, czytania i pisania. Sieci o dużej przepustowoŚci przesyłania informacji dają
dostęp do autentycznych materiałów kulturowych oraz łączą uczniów i użytkowników
języka na całym Świecie. Włączenie nowych możliwoŚci techniki w plan pedagogiczny
otwiera nieosiągalne wczeŚniej możliwoŚci uczenia się. Badacze pracujący w CALL
odkrywają nowe metody kształcenia i dokonują ich ewaluacji w celu ustalenia
najlepszego sposobu włączenia tych możliwoŚci w efektywną pracę pedagogiczną.
Przedmiotem badań jest także to, jak nowe podejŚcia do nauczania mogą przyczynić się
do lepszego zrozumienia samego procesu uczenia się języka.
Standardy akademickie w CALL
Działania naukowe w dziedzinie CALL obejmują tworzenie Środowisk uczenia się,
innowacje pedagogiczne, badania nad metodami nauczania/uczenia się i przyswajaniem
języka. Prace naukowe w CALL mogą koncentrować się na jednej lub wielu
z powyższych dziedzin w miarę rozwoju systematycznych badań zmierzających do
znalezienia nowych informacji, tworzenia i weryfikowania teorii i rozwijania narzędzi
ułatwiających uczenie się. W zależnoŚci od wymagań i celów projektu lub instytucji,
potrzeb pedagogicznych, finansowych lub konkretnych uczniów badania mogą zostać
ukierunkowane na materiały techniczne do nauki lub nowatorskie formy kształcenia.
Postęp zastosowań CALL prowadzi do nowych rozwiązań technicznych i dalszych
badań. Sukces (lub porażka) w tym cyklu wpływa na lepsze zrozumienia istoty CALL
i powstanie nowych teorii w dziedzinie przyswajania języka obcego. W celu ustalenia
kryteriów standardów akademickich ewaluacji, uznawania i nagradzania prac w
dziedzinie CALL prace te muszą być analizowane w kontekŚcie interdyscyplinarnym
i oceniane pod względem jakoŚci i poziomu stosowanych Środków technicznych,
innowacji pedagogicznych i metodyki badań.
Tworzenie edukacyjnych Środków technicznych
Badacze, którzy tworzą edukacyjne Środki techniczne stają przed wieloma różnorodnymi
i złożonymi zadaniami. Tworzą oni komputerowe programy edukacyjne i narzędzia
programowania dla nauczycieli, którzy dzięki tym Środkom mogą przygotować nowe
materiały interaktywne do nauki języka obcego. W wyniku tego powstają materiały
multimedialne o bogatej treŚci opartej na badaniu i zbieraniu odpowiednich dokumentów
i tworzeniu nowych materiałów kulturowych obejmujących elementy pisane, dźwiękowe
i wizualne. Projektowane są także interaktywne Środowiska uczenia się, których
tworzenie wymaga zarówno zaawansowanych umiejętnoŚci technicznych jak
i doŚwiadczenia w projektowaniu i pedagogice. Projekty rozwoju materiałów
dydaktycznych oparte są najczęŚciej na wynikach wczeŚniejszych badań i/lub obejmują
nowe plany badawcze, w których materiały są testowane w pracy z uczniami, a uzyskane
wyniki wykorzystane są w procesie tworzenia następnych programów komputerowych.
Innowacje pedagogiczne
Działania pedagogiczne w CALL obejmują zazwyczaj przystosowanie materiałów
i istniejących Środowisk uczenia się do potrzeb konkretnego kursu lub programu
nauczania. Powszechnie dostępne programy komputerowe rzadko kiedy nadają się do
wykorzystania bez wprowadzania zmian, które polegają na dopasowaniu i znacznym
rozbudowaniu programu, tak aby można było go włączyć w program nauczania w celu
zwiększenia możliwoŚci uczenia się i kontaktu z językiem. Innowacje pedagogiczne
wymagają więc od nauczyciela zarówno znajomoŚci dydaktyki, jak również wiedzy na
temat programów komputerowych i narzędzi programowania. Innym ważnym sposobem
włączenia techniki w proces uczenia się jest powierzenie narzędzi tworzenia programów
uczniom poprzez planowanie takich zajęć, które ukierunkuj ą twórczoŚć uczniów na
efektywne ćwiczenia językowe. Dzięki umiejętnemu przewodnictwu nauczyciela
uczniowie mogą zyskać cenną praktykę językową podczas tworzenia stron internetowych
poŚwięconych kulturze lub projektów z wykorzystaniem cyfrowych materiałów wideo,
albo podczas kontaktów z uczniami z innych miast lub krajów odbywających się za
poŚrednictwem internetowych Środowisk interaktywnych pomiędzy wieloma
użytkownikami. W tych nowych pod względem dydaktycznym Środowiskach
prowadzone są badania nad wpływem techniki na proces przyswajania języka obcego.
Badania
Badacze CALL ciągle rozszerzają zakres swoich zainteresowań poprzez wykorzystanie
teorii z dziedzin pokrewnych oraz poprzez tworzenie własnych koncepcji teoretycznych
i metodycznych. Ujednolicono terminologię i ustalono zasadnicze punkty odniesienia.
Praca badawcza jest prowadzona w wielu gałęziach CALL. Badania w CALL mogą mieć
charakter badań jakoŚciowych, takich jak opis nowych Środowisk uczenia się, opis reakcji
uczniów na możliwoŚci interfejsu użytkownika programu na różne sposoby
prezentowania informacji oraz tworzenie sposobów korzystania z programu w badanym
Środowisku uczenia się. Badania mogą mieć także charakter badań iloŚciowych, takich
jak testowanie przyswajania elementów fonologicznych i syntaktycznych. Przedmiotem
systematycznych badań mogą być zmienne psycholingwistyczne i socjolingwistyczne
oraz ich wpływ na uczenie się języka wspomagane techniką, a także analizę statystyczną
efektów stosowania różnych strategii kształcenia.
Materiały techniczne do nauki języka mogą stworzyć lepsze warunki do badania różnych
aspektów przyswajania języka. Na przykład badanie przeprowadzone w Środowisku
CALL może potwierdzić lub odrzucić hipotezę sformułowaną na podstawie teorii
przyswajania języka obcego (SLA—Second Language Acquisition). Zebranie i analiza
danych na temat użycia materiałów CALL może przynieŚć pożytek większoŚci bieżących
badań nad przyswajaniem języka obcego. Badania sposobu uczenia się z zastosowaniem
materiałów wykorzystujących technikę komputerową mogą wpływać na naszą wiedzę
o przyswajaniu języka obcego (SLA) oraz na rozwój teorii CALL jako samodzielnej
dziedziny, czyli rozumienia wpływu techniki na proces uczenia się języka.
Podsumowanie
CALL obejmując prace empiryczne i teoretyczne z wielu dziedzin przynosi istotne
rezultaty badań, tworzy nowe perspektywy i pozwala na głębsze zrozumienie natury
procesu uczenia się języka oraz wzajemnych oddziaływań człowieka i komputera.
W CALL tworzone są materiały do nauki języka, oraz rozwiązania pedagogiczne, które
mają natychmiastową konkretną wartoŚć dla rozwoju programów do nauki języka
obcego. Wzrost wykorzystania systemów nauki języka wspomaganych komputerowo jest
podstawowym celem prawie każdej instytucji edukacyjnej. Jednakże w niewielu z tych
instytucji powstały reguły oceniania systemów i zostały sformułowane wytyczne dla
ewaluacji i nagradzania osób, których praca powiększa zrozumienie tej dziedziny.
Ewaluacja innowacji pedagogicznych, materiałów edukacyjnych i badań w CALL może
być oparta o takie same obiektywne reguły oceniania, jakie stosuje się w innych
dziedzinach. Ocenianie wymaga głębokiego zrozumienia szczególnych wyzwań
stawianych przez CALL, nie jest to powszechne na kierunkach filologicznych
i w instytucjach akademickich. Systemy efektywnej ewaluacji muszą być oparte
o aktualną, systematyczną i udokumentowaną wiedzę krajowych i międzynarodowych
ekspertów w tej dziedzinie.
Informacje o bibliografii, organizacjach i ekspertach w tej dziedzinie oraz ewentualnie
wzorcowe systemy oceny mogą być uzyskane w czołowych organizacjach takich jak
EuroCALL www.eurocall.org, Konsorcjum Kształcenia Językowego Wspomaganego
Komputerami (CALICO) www.calico.org oraz Międzynarodowego Stowarzyszenia dla
Wspomagania Techniką Uczenia się Języków (IALL) www.iallt.org.
Poniższy dokument został zaaprobowany przez zarząd i członków CALICO 16 marca
2001 roku.
Dokument CALICO dostępny na stronie www.calico.org/CALL_document.html został
przetłumaczony przez Elżbietę Gajek z pomocą Anny Drzewińskiej i Jarosława
Wiazowskiego z Komputerowej Grupy Specjalnych Zainteresowań IATEFL PL.
CALICO document www.calico.org/CALL_document.html translated into Polish by Ela
Gajek with the help of Anna Drzewinska and Jarek Wiazowski from IATEFL PL
Computer SIG.