Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz

PRACE DROBNE
Nowa Biblioteka
nr 2 (17), 2015
Aleksandra Janiak
Koło Naukowe Bibliotekoznawców
Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej
Uniwersytet Łódzki
Opiekun: dr Zbigniew Gruszka
e-mail: [email protected]
Alicja Januszkiewicz
Koło Naukowe Bibliotekoznawców
Katedra Bibliotekoznawstwa i Informacji Naukowej
Uniwersytet Łódzki
Opiekun: dr Zbigniew Gruszka
e-mail: [email protected]
DLACZEGO W CZESKICH BIBLIOTEKACH NIE „SZUKA SIĘ” KSIĄŻEK?
OBSERWACJE I DOŚWIADCZENIA ZDOBYTE PODCZAS POBYTU
NA STYPENDIUM W RAMACH PROGRAMU ERASMUS
ABSTRAKT:
W artykule opisano wybrane biblioteki na terenie regionu morawsko-śląskiego Czeskiej Republiki (Opava, Ostrava, Karvina) oraz
zwrócono uwagę na drobne, aczkolwiek istotne różnice pomiędzy nimi.
Przybliżono także sylwetki tamtejszych bibliotekarzy oraz sposób ich pracy,
umieszczono informacje o zarządzaniu wizerunkiem czeskich bibliotek,
sposobach promocji książki oraz propagowaniu czytelnictwa. Doświadczenie
zdobyte podczas pobytu na stypendium w ramach programu Erasmus
pozwoliło wzbogacić artykuł o własne spostrzeżenia oraz refleksje.
SŁOWA KLUCZOWE:
Czechy. Czeskie biblioteki. Erasmus. Guerilla Readers. Marketing
biblioteczny. Promocja. Stereotyp. Zawód bibliotekarza.
78
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
W ramach programu Erasmus, polskie uczelnie oferują studentom
wyjazdy do bardzo zróżnicowanych krajów – od tych zimniejszych,
jak Islandia, Norwegia czy Szwecja, aż po te najcieplejsze: Portugalia,
Hiszpania czy Włochy. Gdzieś na skali pomiędzy nimi znajdują się kraje
reprezentujące klimat umiarkowany – do takich zaliczają się np. Czechy.
Niecałe 400 km od centrum Polski mieści się Opawa (Opava) – małe,
malownicze miasteczko, położone niedaleko naszej południowowschodniej granicy, zamieszkane przez ok. 57 000 osób. Mieszkańcy
tego miasta sami przyznają, że żyje ono głównie dzięki studentom czeskiego
Uniwersytetu Śląskiego (Slezská Universita), gdyż to właśnie studenci
odpowiedzialni są za większość akcji organizowanych podczas roku akademickiego, takich jak np. juwenalia studenckie – Majales, bal uniwersytecki dla studentów i wykładowców, kameralne koncerty czy kabarety.
W przedłożonym artykule podjęto tematykę współpracy polskich
bibliotek z czeskimi, promocji tychże instytucji oraz wizerunku bibliotekarza. Tekst został opracowany na podstawie doświadczeń zdobytych
podczas pobytu studenckiego w Czechach w ramach programu Erasmus
– w okresie od lutego do czerwca 2014 r. Autorki odbywały wówczas
część swoich studiów na Uniwersytecie Śląskim w Opawie. Podczas zajęć
dydaktycznych z zakresu takich przedmiotów, jak: Library management
(Metody zarządzania biblioteką), Library functions (Funkcje bibliotek
w społeczeństwie) oraz Organisation of public libraries (Organizacja
bibliotek publicznych), miałyśmy możliwość odwiedzić omówione
w artykule biblioteki: Bibliotekę Uniwersytetu Śląskiego w Opawie,
Morawsko-Śląską Bibliotekę Naukową w Ostrawie i Bibliotekę Regionalną w Karwinie. Pierwsze wizyty w tychże instytucjach odbyły się
w grupach ćwiczeniowych wraz z prowadzącymi zajęcia, natomiast w celu
zdobycia dalszych informacji, udawałyśmy się do nich już indywidualnie.
Co więcej, w czerwcu 2014 r. odbyłyśmy w Opawie praktyki studenckie
w bibliotece uniwersyteckiej, co umożliwiło nam jeszcze dokładniej
zapoznać się z organizacją i funkcjonowaniem tej jednostki oraz pracą
zatrudnionych w niej bibliotekarzy. Ponadto, przeprowadzone zostały
badania ankietowe wśród polskich i czeskich studentów, pozwalające
zorientować się, czy funkcjonuje stereotyp bibliotekarza, a jeśli tak,
to jakimi cechami charakteryzuje się ten „podający książki” pracownik.
Doświadczenia zdobyte w Czechach uzupełnione zostały analizą stron
internetowych analizowanych bibliotek i wybranej literatury przedmiotu.
Aby rozwinąć temat wizerunku bibliotekarza w Polsce i Czechach,
należało się wcześniej zapoznać ze statystykami czytelnictwa w obydwu
tych krajach. Zgodnie z badaniami przeprowadzonymi w 2012 r. przez
Bibliotekę Narodową w Warszawie, na 3 000 respondentów objętych
badaniem do kontaktu z książką przyznało się zaledwie 39% ankietowanych
79
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
Polaków [1, s. 1]. Znacznie lepiej w analogicznych badaniach wypadają
Czesi. Według udostępnionych w 2013 r. badań Czeskiej Biblioteki
Narodowej, przeprowadzonych na grupie 1 584 osób, czytanie deklaruje
aż 84% respondentów [2, s. 5]. Biblioteki odwiedza w Czechach
32% ankietowanych, zaś 48% z nich kupuje książki. Jako czynnik, który
hamuje chęć kupna książek, Czesi wskazali ich zbyt wysokie ceny.
Biblioteki regionu morawsko-śląskiego
Pierwszą biblioteką na terenie Czech, którą miałyśmy okazję
poznać, była Biblioteka Uniwersytetu Śląskiego w Opawie (Univerzitní
Knihovna – Slezská Univerzita v Opavĕ). Choć jest to główna biblioteka
tej uczelni, w porównaniu do np. Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego
zdaje się przypominać jedną z jej agend. Za pomocą systemu Clavius
skatalogowano w opawskiej bibliotece ponad 104 000 różnych tytułów,
ok. 3 600 dokumentów elektronicznych (w tym materiałów cyfrowych)
i ok. 20 700 e-booków. Codzienne funkcjonowanie tej książnicy udało
się nam poznać dzięki odbyciu studenckich praktyk zawodowych –
standardowe czynności, jak udostępnianie zbiorów, gromadzenie czy
przechowywanie, są zbliżone do aktywności realizowanych w polskich
bibliotekach. Choć zatrudnionych jest tam niewiele osób, ich sumienna
i systematyczna praca nie powoduje żadnych opóźnień ani utrudnień
w korzystaniu z biblioteki. Instytucja dla użytkowników czynna jest w dni
robocze w godzinach 9:00-16:00 (w poniedziałki 13:00-18:00), jednak
pracowników często można w niej spotkać przed lub po godzinach pracy
biblioteki.
Kolejna odwiedzona przez nas biblioteka – Morawsko-Śląska
Biblioteka Naukowa (Moravskoslezská vĕdecká knihovna) – znajduje się
w Ostrawie, oddalonej od Opawy o niespełna 40 km. Księgozbiór tej
powstałej w 1951 r. wojewódzkiej placówki liczy ponad milion woluminów. Bibliotekarze korzystają z systemu Aleph, a ich działalność wspiera
rozwój ponad 400 bibliotek publicznych w regionie [5]. To, co wyróżnia
tę książnicę na tle innych czeskich bibliotek, które miałyśmy okazję poznać, to przystosowanie do obsługi użytkowników niepełnosprawnych.
Poza zbiorami przeznaczonymi dla osób z uszkodzeniami wzroku lub
słuchu, przygotowano także pomieszczenia i urządzenia umożliwiające im
zapoznanie się z treścią wypożyczonych materiałów (usługi te świadczone
są bezpłatnie). W czytelni multimedialnej znajduje się komputer przeznaczony do odczytu tych zbiorów specjalnych. Zainstalowany program
ZoomText 8.0, poza dowolnym powiększeniem tekstu, daje możliwość
konwersji tekstu na dźwięk i odsłuchu wybranej treści, nawet tej internetowej [8]. W bibliotece od 2007 r. zgromadzone są m.in. książki mówione,
mapy plastyczne, książki pisane alfabetem Braile’a, zapisy dźwiękowe
80
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
filmów, czeskie filmy z napisami (dla osób niesłyszących) oraz programy
do nauczania języka migowego [7].
Poza zachęceniem społeczeństwa do korzystania ze zbiorów na
miejscu, zarząd biblioteki wyszedł do użytkowników także z zewnętrzną
inicjatywą, polegającą na umieszczeniu na terenie miasta – w tym przed
placówką – tzw. biblioboksów. Są to duże, charakterystyczne metalowe
skrzynie będące własnością biblioteki, do których można wrzucać książki
wypożyczone z wolnego dostępu (Ilustracja 1). Jednym z założeń projektu
było umożliwienie oddawania wypożyczonych materiałów poza godzinami pracy placówki, w różnych częściach miasta [6]. Jak komentują
bibliotekarze, pomysł sprawdził się i od momentu wdrożenia biblioboksów
(w 2010 r.), książki częściej zwracane są w terminie.
Ilustracja 1. Bibliobox w Ostrawie
Źródło: fot. Aleksandra Janiak.
Okazały gmach Morawsko-Śląskiej Biblioteki Naukowej, liczba
i różnorodność zbiorów, a także aktywna współpraca z innymi instytucjami sugerowałyby, że placówka ta jest w posiadaniu równie okazałego
magazynu bibliotecznego, przystosowanego do przechowywania tak
licznych zbiorów. Choć jest to jedna z największych naukowych książnic
w regionie, to jednak warunki magazynowania księgozbioru odbiegają
od realiów znanych z innych placówek o takim charakterze. Do głównego
magazynu znajdującego się w podziemiach prowadzą wąskie, kręte
81
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
schody prowadzące do niedużego pomieszczenia, od którego odchodzą
liczne, równie ciasne i niskie odgałęzienia do dalszych magazynowych
pomieszczeń. Magazyn zdaje się nie mieć końca. Niewątpliwie utrudnia
to pracę bibliotekarzom i – choć kolekcja jest imponująca – przechowywane w tych warunkach zbiory narażone są na różnego rodzaju czynniki
niesprzyjające odpowiedniej ochronie i konserwacji.
Okazały gmach ostrawskiej biblioteki stanowi silny kontrast
dla Biblioteki Regionalnej w Karvinie (Regionální knihovna Karviná).
Pierwszą rzeczą, na którą zwraca się uwagę, jest jej lokalizacja. Podczas
gdy biblioteka naukowa w Ostrawie znajduje się praktycznie w centrum
miasta, ta w Karvinie ukryta jest na osiedlu pomiędzy blokami. Nie sposób
jednak jej nie zauważyć, bo charakterystyczna czerwona elewacja oraz
szklane wykończenia przykuwają wzrok każdego przechodnia. Nowoczesna
– to określenie, z którym można utożsamić tę placówkę. Po wejściu
do środka oczom czytelników ukazują się szklane podłogi z wypisanym
na nich tekstem (zaczerpniętym z powieści Saturnin, której autorem jest
Zdeněk Jirotka) oraz przeszklone ściany osadzone na metalowych stelażach.
Przestrzeń jest starannie zaprojektowana, podobnie jak wyposażenie
i aranżacja wnętrza. W salach konferencyjnych i szkoleniowych znajdują
się dotykowe ekrany oraz pomoce dydaktyczne najnowszej generacji.
Ilustracja 2. „Maskot Knihovny” – Zubek
Źródło: fot. Aleksandra Janiak
Na szczególną uwagę zasługuje wystrój pomieszczeń przeznaczonych dla dzieci. Ściany w salach są ozdobione kolorowymi malunkami,
dookoła ustawiona jest gromada pluszaków, podłogi zdobią barwne
dywany, a w wypożyczalni znajdują się liczne pufy i fotele. Udostępniono
82
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
także telewizory oraz sprzęty pozwalające na odtwarzanie filmów.
Największą atrakcją, nie tylko dla najmłodszych czytelników, jest jednak
„opiekun” dziecięcej części biblioteki – dinozaur Zubek (Ilustracja 2).
Nie jest to zwyczajna maskotka. Zubek „żyje” – przemieszcza się
(za sprawą akumulatora) po piętrze, wygłaszając frazy zachęcające
do czytania. Pracownicy placówki żartują, że uskuteczniają „dinoterapię”,
bowiem Zubek to idealny towarzysz do wspólnej podróży przez lekturę,
czego dowodem może być to, jak chętnie czytają mu dzieci. Dorosłym
czytelnikom biblioteka proponuje natomiast usytuowaną na najwyższym
piętrze kawiarnię z tarasem i ogrodem na dachu (Ilustracja 3).
Ilustracja 3. Kawiarnia w bibliotece
Źródło: [4].
Wizyty w bibliotekach oraz nauka języka czeskiego pozwoliły
znaleźć odpowiedź na pytanie postawione w tytule artykułu: dlaczego
w czeskich bibliotekach nie szuka się książek? Otóż, polskie słowo
„szukać” przypomina w wymowie czeskie šukat, znaczące dosłownie
„kopulować”. Chociaż chcielibyśmy, żeby książki szybko mnożyły się
na półkach, to jednak nie polecamy używania tego zwrotu za południową
granicą naszego kraju…
Przykłady promocji książki i czytelnictwa w Czechach
Pracownicy czeskich bibliotek podejmują różnorodne starania,
aby zwrócić uwagę na instytucję, w której pracują, przyciągnąć czytelników i zbudować pozytywny wizerunek placówki. Ponieważ zazwyczaj
nie dysponują wysokim budżetem, koszty wszelkich podejmowanych
inicjatyw na ogół ograniczane są do minimum. Poniżej zaprezentowano
kilka przykładów takich aktywności.
83
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
„Kavička z knihovnou”
Biblioteka publiczna znajdująca się w Hranicach na Moravě,
położonych na wschodzie Czech, jest mało znana poza granicami tej
małej miejscowości. Spadały tam statystyki czytelnictwa, a sama biblioteka coraz rzadziej była odwiedzana przez mieszkańców. Ze względu
na skromne środki finansowe, pracownicy instytucji nie mieli możliwości
na zorganizowanie odpowiedniej promocji – podjęto zatem próbę zaprezentowania biblioteki nie tylko jako miejsca udostępniającego książki
i czasopisma, ale miejsca, w którym można spokojnie usiąść i odprężyć się
z dobrą lekturą w ręku. Odwiedzającym placówkę przy wypożyczeniu
woluminów proponowano zakup herbaty i kawy za symboliczną cenę
(10 Kč, czyli ok. 1,50 zł), a do każdego zakupionego napoju dodawano
kawałek ciasta upieczonego przez bibliotekarki. Przygotowanie akcji
zajęło około dwóch tygodni, podczas których zaprojektowano ulotki,
plakaty, koszulki z nadrukiem logo biblioteki oraz rozpoczęto promocję
przez Internet – wszystko to przy jak najniższych kosztach, bez pomocy
profesjonalistów. Akcja „Kavička z knihovnou” odbyła się w 2011 r.
i odniosła relatywnie duży sukces, bowiem nie tylko wzrosły statystyki
odwiedzin biblioteki przez mieszkańców Hranici na Moravě, ale też
przez czytelników z innych okolicznych miejscowości. Za zgromadzone
w ten sposób pieniądze opłacona została roczna prenumerata czasopism
do biblioteki [3, s. 47-60].
„Biblioteka w tramwaju, tramwaj do biblioteki”
Przedstawiciele Miejskiej Biblioteki Publicznej w Brnie zdecydowali się na zareklamowanie swojej placówki za pomocą specjalnego
tramwaju. Jeżdżącej po mieście maszyny nie da się nie zauważyć.
Tramwaj jest zielony, ozdobiony logo biblioteki oraz zdjęciami książek.
Co więcej, można w nim nie tylko poczytać na miejscu zaproponowane
przez bibliotekarzy lektury, ale też wypożyczyć je do domu. Pojazd
zaopatrzony jest w specjalne kieszonki, do których można zwrócić
książkę (bądź też przynieść coś ze zbiorów własnych). Biblioteczny
tramwaj otrzymał nagrodę IFLA International Marketing Award
za najlepszą akcję marketingową w 2014 r. [10].
Recenzje książek
Interesującym przykładem „dobrych praktyk” zaobserwowanych
za południową granicą Polski są również ogłaszane w miejskich księgarniach recenzje książek, pisane przez czytelników. Każda osoba odwiedzająca księgarnię ma możliwość wyrażenia swojej opinii na temat danej
książki na specjalnie przygotowanym do tego kartoniku, umieszczonym
84
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
za okładką książki. W efekcie, księgarniane półki „obfitują” w tego typu
recenzje – czytelnicy chętnie dzielą się swoimi spostrzeżeniami i opiniami
z innymi klientami sklepu.
Kalendarz Guerilla Readers
Na pomysł zaprezentowania zawodu bibliotekarza w oryginalnej,
odważnej formie wpadli przedstawiciele czeskiej firmy Guerilla Readers,
która zajmuje się nietypowymi formami promocji bibliotek, bibliotekarzy
oraz czytelnictwa. Jak wskazuje Olga Betniatová, manager firmy, starają
się oni propagować świat książki przy użyciu jak najmniejszych dostępnych środków finansowych. Z takim też założeniem powstał w 2010 r.
Kalendarz nagich bibliotekarek i bibliotekarzy. Do aktów dobrowolnie
i nieodpłatnie zgłosili się bibliotekarze z brneńskich bibliotek. Zdjęcia
zostały wykonane za darmo przez profesjonalnego fotografa, inna firma
zaproponowała bezpłatny druk. O powodzeniu akcji może świadczyć fakt,
że w mniej niż trzy tygodnie sprzedano 1 000 egzemplarzy tego kalendarza,
z czego część trafiła m.in. do Seattle, Brukseli czy Strassburga [9].
Guerilla Readers jest również inicjatorem projektu czytelniczych
przypinek, np. „Niech się książki przeczytają same” – dotycząca audiobooków; „Żadna kobieta nie zaoferuje Ci więcej, niż czeska bibliotekarka”; „Czech READpublic”; „Nie mówię… bo czytam”, „Nie widzę…
bo czytam”, „Nie słyszę… bo czytam”1.
Wizerunek bibliotekarza w Polsce i w Czechach
„Nie oceniaj książki po okładce” – głosi popularne polskie
powiedzenie, które stało się hasłem przewodnim licznych akcji podjętych
w celu budowania pozytywnego wizerunku bibliotek i bibliotekarzy.
To właśnie na podstawie pierwszego wrażenia człowiek wyrabia sobie
zdanie na temat osoby, z którą wchodzi w kontakt – dlatego też umiejętność zaprezentowania siebie jest niezwykle ważna w pracy bibliotekarza.
Wychodząc z tego założenia, zdecydowano się na przeprowadzenie
prostych badań, pozwalających wyodrębnić charakterystyczne cechy,
z którymi kojarzony jest zawód bibliotekarza w opinii studentów
polskich i czeskich szkół wyższych.
Ankieta została przeprowadzona wśród aktywnych studentów
szkół wyższych różnych kierunków w Polsce i Czechach. W badaniu
trwającym trzy miesiące (od 1 lipca do 30 września 2014 r.) wzięło udział
109 studentów czeskich oraz 53 studentów polskich. Kwestionariusz składał
się z jedenastu pytań, spośród których część została omówiona poniżej.
1
W oryginale „Ať se knihy přečtou samy; Žádná baba není více nežli česká
knihovnice, Neslyším… čtu, nemluvím… čtu, nevidím … čtu”.
85
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
Studenci z obydwu krajów zapytani o to, z jaką płcią kojarzy im
się statystyczny bibliotekarz (Wykres 1), niemal jednogłośnie odpowiedzieli, że na ogół jest to kobieta. Bibliotekarze-mężczyźni pojawili się
w wyobrażeniach mniej niż 14% respondentów.
Wykres 1. Płeć bibliotekarza w wyobrażeniach respondentów z Polski i Czech
87%
89%
kobieta
13%
11%
mężczyzna
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
polscy respondenci
70%
80%
90%
100%
czescy respondenci
Źródło: opracowanie własne.
W postrzeganiu bibliotekarza istotne znaczenie odgrywa również
jego wygląd zewnętrzny (Wykres 2). W grupie pięciu najczęściej wskazywanych elementów aparycji bibliotekarza w opinii polskich studentów
znalazły się takie cechy, jak: posiadanie okularów, brak własnego stylu,
niemodny ubiór, preferowane ciemne kolory ubrań oraz niemodne uczesanie. Nieco innego zdania byli studenci czescy, dla których bibliotekarz
znacznie częściej jest osobą modną i posiadającą własny styl.
Wykres 2. Typowe cechy stylu bibliotekarzy w świetle wyobrażeń polskich
i czeskich studentów
72%
74%
nosi okulary
nie ma własnego
stylu
16%
51%
13%
niemodnie ubrany
47%
preferuje ciemne
kolory ubrań
35%
43%
19%
niemodnie uczesany
26%
0%
10%
polscy respondenci
Źródło: opracowanie własne.
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
czescy respondenci
90%
100%
86
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
Nie mniej ważne są cechy charakteru, z którymi użytkownicy
bibliotek kojarzą bibliotekarzy (Wykres 3). Wśród pięciu cech najczęściej wskazywanych przez respondentów z obydwu krajów znalazły się:
chęć pomocy, spokój, cierpliwość, zorganizowanie i skrupulatność.
Wykres 3. Typowe cechy charakteru bibliotekarzy w świetle wyobrażeń
polskich i czeskich studentów
79%
81%
chętny do pomocy
73%
75%
spokojny
63%
68%
cierpliwy
55%
53%
zorganizowany
58%
skrupulatny
51%
0%
10%
20%
30%
40%
polscy respondenci
50%
60%
70%
80%
90%
100%
czescy respondenci
Źródło: opracowanie własne.
Studentów zapytano także, czy profesja bibliotekarza kojarzy im
się pozytywnie (Wykres 4). Także w tym przypadku studenci z Polski
i Czech byli zgodni. Zawód bibliotekarza jest odbierany pozytywnie
przez ponad 80% respondentów w obu krajach.
Wykres 4. Odbiór profesji bibliotekarza przez respondentów z Polski i Czech
97%
pozytywny
81%
3%
negatywny
19%
0%
10%
20%
polscy respondenci
Źródło: opracowanie własne.
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
czescy respondenci
100%
87
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
Zdecydowano się również sprawdzić, czy – zdaniem ankietowanych – w ich kraju funkcjonuje stereotyp zawodu bibliotekarza (Wykres 5).
Zarówno Polacy, jak i Czesi potwierdzili obecność stereotypu, ukazując
jednocześnie, że są świadomi tego zjawiska. Zaskakujący może być fakt,
że ponad 20% respondentów obu narodowości wskazało, że stereotyp
bibliotekarza nie jest obecny w ich kraju.
Wykres 5. Obecność stereotypu bibliotekarza w percepcji polskich i czeskich
studentów
75%
77%
stereotyp obecny
25%
23%
stereotyp nieobecny
0%
10%
polscy respondenci
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
90%
100%
czescy respondenci
Źródło: opracowanie własne.
Z przeprowadzonych badań wynika, że zarówno w Polsce, jak
i w Czechach, istnieje stereotyp bibliotekarza, niezmienny od wielu
pokoleń. Pracownikowi biblioteki wciąż towarzyszą okulary, jednak
pomału zamienia je na soczewki kontaktowe, a bury, sfilcowany sweter
na modną garderobę. Sama profesja postrzegana jest przez studentów
pozytywnie. Szczególnie w Czechach obraz bibliotekarza zaczyna przełamywać stereotyp, na co mogą mieć wpływ sami, niewpisujący się
w żadne schematy, czescy bibliotekarze. Jedną z postaci wyróżniających
się z tłumu jest opawski bibliotekarz, będący również wykładowcą uniwersyteckim. Jest to dość postawny mężczyzna z fryzurą w stylu długiego
afro, bardzo poważnym wyrazem twarzy oraz stylem oddanego miłośnika
heavy metalu. Świadczą o tym nie tylko ciemne ubrania, ale głównie
pieszczochy2, łańcuchy i kolczatki na szyi oraz rękach, a także skrajnie
niekonwencjonalne, czarno-białe paznokcie. W takim stroju prowadzi
wykłady oraz obsługuje czytelników (czasami glany zamienia na duże,
włochate papucie przypominające smocze łapy). Po pierwszym kontakcie
od razu wiadomo, że nie skrzywdziłby muchy, co więcej – studenci go
uwielbiają. Także w bibliotece w Ostrawie zatrudniony jest pracownik,
2
Ozdoby do noszenia na rękach, nogach, szyi, dłoniach nabijane ćwiekami,
gwoździami itp. zamocowanymi najczęściej na skórzanym pasku.
88
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
któremu daleko do stereotypu (poza tym, że czasem nosi okulary). Uwagę
odwiedzających bibliotekę przykuwają jego długie do pasa, zadbane dredy,
bardzo luźne spodnie oraz duże buty bez podjętej próby zawiązania
sznurowadeł. Ten równie sympatyczny, co intrygujący bibliotekarz
przyciąga do siebie szczególnie młodych, zbuntowanych obywateli, choć
– jak sam żartobliwie przyznaje – ma również swoich „fanów” wśród
osób starszych. Bordowe włosy i różnokolorowe tęczówki – to z kolei
znak rozpoznawczy trzeciej niepospolitej bibliotekarki. Nie można przejść
obok niej obojętnie, bowiem mroczny makijaż, obfite okolczykowanie,
glany oraz gotyckie odzienie to niecodzienny widok za biblioteczną ladą
(czasem można ją zastać w nieco bardziej subtelnym wydaniu).
Podsumowanie
Pobyt w Czechach na stypendium studenckim w ramach
programu Erasmus należał do wyjątkowych i owocnych, a czas spędzony
w instytucjach naukowych – z pewnością do produktywnych. Różnica
w mentalności Czechów i Polaków pozwala spojrzeć na wiele aspektów
z innej perspektywy i pobudzić do działań, które z powodzeniem można
wdrożyć we własnym kraju.
BIBLIOGRAFIA:
[1]
[2]
[3]
[4]
[5]
Chymkowski R., Koryś I., Dawidowicz-Chymkowska O.: Społeczny
zasięg książki w Polsce 2012 [online]. Biblioteka Narodowa. [Data
dostępu: 12.11.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.bn.org.pl/download/document/1362741578.pdf.
Čtenáři a čtení v ČR (2013) [online]. [Data dostępu: 12.11.2014].
Dostępny w Wold Wide Web: http://knihovnam.nkp.cz/docs/
ctenari_2013/Cteni_Vyzkum_2013.pdf.
Davidová E.: Význam PR pro veřejné knihovny. Opava 2013,
s. 47-60.
Molinová H., Kukrechtová M.: Regionální knihovna Karviná –
moderní, progresivní, perspektivní. „Duha” [online]. Roč. 25 (2011),
č. 3. [Data dostępu: 12.11.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://duha.mzk.cz/clanky/regionalni-knihovna-karvina-moderniprogresivni-perspektivni. ISSN 1804-4255.
Morawsko-Śląska Biblioteka Naukowa w Ostrawie [online]. [Data
dostępu: 10.11.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://www.
svkos.cz/pl/.
89
Dlaczego w czeskich bibliotekach nie „szuka się” książek? Obserwacje…
Sabelova M.: Bibliobox. Tak łatwo zwraca się książki [online].
[Data dostępu: 12.11.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://
www.bibliobox.eu/PL/Reference/Knihovna_mesta_Ostravy.html.
[7] Sklenářová D.: Kolekcja dla osób z uszkodzeniami wzroku i słuchu
W: Morawsko-Śląska Biblioteka Naukowa w Ostrawie [online].
[Data dostępu: 10.11.2014]. Dostępny w World Wide Web: http://
www.svkos.cz/pl/uslugi/zbiory-specjalne-dla-osob-nepelnosprawn
ych/clanek/kolekcja-dla-osob-z-uszkodzeniami-wzroku-i-sluchu/.
[8] Sklenářová D.: Miejsce pracy dla potrzeb osób niewidzących i słabo
widzących. W: Morawsko-Śląska Biblioteka Naukowa w Ostrawie
[online]. [Data dostępu: 10.11.2014]. Dostępny w World Wide Web:
http://www.svkos.cz/pl/uslugi/zbiory-specjalne-dla-osob-nepelnos
prawnych/clanek/miejsce-pracy-dla-potrzeb-osob-niewidzacych-islabowidzacych/.
[9] Strandel Z.: Může být knihovna sexy? Ano, ukazuje kalendář.
W: Idnes.cz [online]. 31.12.2009. [Data dostępu: 13.11.2014].
Dostępny w World Wide Web: http://brno.idnes.cz/muze-bytknihovna-sexy-ano-ukazuje-kalendar-fzo-/brno-zpravy.aspx?C=A
091229_1310425_brno_krc.
[10] Ve čtenářské tramvaji naleznete opravdové knihy. „Salina:
Měsíčník pro příjemné cestování městskou dopravou” [online].
7.11.2014. [Data dostępu: 13.11.2014]. Dostępny w World Wide
Web: http://www.salina-brno.cz/aktuality/535-ve-ctenarske-tramvajinaleznete opravdové knihy.
[6]
90
Aleksandra Janiak, Alicja Januszkiewicz
Aleksandra Janiak
Student Research Group of Library Science
Department of Library and Information Science
University of Lodz
Supervisor: dr Zbigniew Gruszka
e-mail: [email protected]
Alicja Januszkiewicz
Student Research Group of Library Science
Department of Library and Information Science
University of Lodz
Supervisor: dr Zbigniew Gruszka
e-mail: [email protected]
THE OBSERVATIONS AND EXPERIENCE
GAINED IN SEVERAL CZECH LIBRARIES
DURING THE SCHOLARSHIP WITHIN THE ERASMUS PROGRAMME
ABSTRACT:
The paper describes some Czech libraries in the Moravian-Silesian
region (Opava, Ostrava, Karvina) and points out some small but significant
differences among them. The authors present the profiles of Czech
librarians, the ways they work, and also provide information about Czech
library image management, methods of promoting books and reading.
The experience gained in the Erasmus programme helped the authors
enrich the paper with their own observations and reflections.
KEYWORDS:
Czech Republic. Czech libraries. Erasmus. Guerilla Readers. Library
marketing. Public Relations. Stereotype. Librarian profession