Antropomotoryka 32-2005
Transkrypt
Antropomotoryka 32-2005
NR 32 ANTROPOMOTORYKA 2005 SPIS TREŚCI ROZPRAWY I ARTYKUŁY Jerzy Januszewski, Edward Mleczko Struktura sprawności fizycznej młodych piłkarzy nożnych w świetle analizy czynnikowej Krzysztof Krupecki, Nijole Jaszczanin, Jan Jaszczanin, Paweł Cięszczyk Optymalizacja obciążeń treningowych w przygotowaniach olimpijskich wioślarzy Krystyna Górniak, Helena Popławska, Agnieszka Dmitruk Zdolności siłowe dziewcząt i chłopców wiejskich ze skoliozą funkcjonalną Małgorzata Łukjan, Janusz Parlak Porównanie struktury odbicia w wyskoku dosiężnym i w przewrocie lotnym w tył z miejsca (studium przypadku) Paweł Cięszczyk Próba kompleksowej oceny doboru do sportu na przykładzie zespołowych gier sportowych PRACE PRZEGLADOWE Zbigniew Czajkowski Energy Abilities, Co-ordination, Technique, Tactics and Psychomotor Processes in Different Stages of Fencer’s Training Wacław Petryński Zagadnienia przekładu w sterowaniu ruchami człowieka POLEMIKI I DYSKUSJE Wacław Petryński Składniki sprawności czuciowo-ruchowej człowieka – próba uporządkowania klasyfikacji RECENZJE Wacław Petryński Zrozumieć szermierkę INFORMACJE Maciej Łuczak Siedemdziesiąt lat działalności szermierczej Zbigniewa Czajkowskiego Wacław Petryński Zbigniew Czajkowski: Fechtmistrz, Profesor IV międzynarodowa konferencja naukowa „Uwarunkowania rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej Biała Podlaska, 6–7 czerwca 2006 IV Konferencja Naukowa „Auksologia a promocja zdrowia”. Kielce – Wólka Milanowska 22-24 czerwca 2006 Konkurs Publikacji Naukowych z zakresu Dydaktyka Wychowania Fizycznego o nagrodę im. Prof. dr hab. Bogdana Czabańskiego STRESZCZENIA W JĘZYKU POLSKIM ROZPRAWY I ARTYKUŁY Jerzy Januszewski, Edward Mleczko Struktura sprawności fizycznej młodych piłkarzy nożnych w świetle analizy czynnikowej Wstęp. Zagadnienie zmienności struktury sprawności motorycznej toku procesu szkolenia sportowego dzieci i młodzieży było już przedmiotem licznych badań [1, 2]. Najczęściej były one przeprowadzane na materiałach przekrojowych, co może ograniczać możliwość uzyskania pewnych wniosków o ujawnianiu się określonych prawidłowości biologicznych. Wpływa to niekorzystnie na wartość kryteriów i norm stosowanych w naborze i selekcji do wyczynowego uprawiania sportu, które opierają się na takich spostrzeżeniach. Cel badań. W obserwacjach ciągłych, prowadzonych w szkole sportowej o profilu piłki nożnej, postanowiono stwierdzić, z wykorzystaniem analizy czynnikowej: czy występują w toku procesu szkolenia zmiany ukrytych zbiorów predyspozycji oraz zdolności motorycznych, będących podstawą do rozwoju sprawności technicznej i taktycznej? Materiał i metody. Uwzględniono podstawowe cechy somatyczne, wskaźniki antropometrycze, VO2max × kg-1 oraz zdolności motoryczne. Obserwacje prowadzono w odstępie półrocznym przez trzy lata. Grupę porównawczą stanowili rówieśnicy uczęszczający do losowo wybranych szkół. Wyniki. Z przeprowadzonej analizy czynnikowej wynika, że w trzyletnim okresie badań wystąpiły bardzo małe różnice ilościowe w strukturze sprawności motoryczności grupy trenującej i nie trenującej. Zarówno w grupie sportowców, jak i wśród chłopców o mniejszej aktywności ruchowej, liczba wyróżnionych czynników była taka sama. Nieznacznie zmieniała się wielkość wariancji wspólnej. Wnioski. Zastosowany model selekcji do szkolenia sportowego i w drugiej kolejności proces adaptacji do specyficznych obciążeń treningowych, mogły kształtować strukturę sprawności specjalnej i poziom wydolności wysiłkowej u dzieci ze szkoły sportowej. Uzyskane wyniki potwierdzają hipotezę, że talent do uprawiania piłki możnej może być rozpoznany już dzieciństwie. Dotychczasowy poglądy nie są zgodne z takim stwierdzeniem. W związku z tym postępowanie selekcyjne, oparte na wymienionym założeniu, może budzić jeszcze wątpliwości. Krzysztof Krupecki, Nijole Jaszczanin, Jan Jaszczanin, Paweł Cięszczyk Optymalizacja obciążeń treningowych w przygotowaniach olimpijskich wioślarzy Cel pracy. Określenie wskaźników fizjologicznych i sprawności fizycznej specjalnej wioślarzy kadry olimpijskiej oraz wartości wdrożeniowej cyklu przygotowań olimpijskich. Materiał i metody. Materiał badawczy stanowiło 7 wioślarzy kadry olimpijskiej, realizujących wieloletni cykl szkoleniowy do Igrzysk Olimpijskich. Wyniki. W danych cyklach treningowych określano próg przemian beztlenowych (AT – anaerobic threshold), wskaźnik tętna na poziomie AT (HRAT), mocy na poziomie AT (W, W/kg), moc średnią (W) i względną (W/kg), czas wykonania „testu maksymalnego”, maksymalne przyswajanie tlenu (VO2max, VO2max ml/min/kg), stężenie mleczanu (La mmol/l), siłę maksymalną kończyn górnych i dolnych. Indywidualny zakres wskaźników mocy wahał się w granicach 295-346 W (3,31 -3,89 W/kg), moc średnia “testu maksymalnego” 412-469 W (4,63-5,21 W/kg), VO2max 5,39-6,29 l/min ()59,3-68,3 ml/min/kg), stężenie mleczanu 14,1-18,3 mmol/l, czas pokonania „dystansu startowego” 6:01,0-6:18,0 min, wytrzymałość siłowa (7min-50% siły max) 5335-7110 kg. Wnioski. Wyniki wstępnych badań wykorzystano celem doboru indywidualnych treści treningowych i ich intensywności. Krystyna Górniak, Helena Popławska, Agnieszka Dmitruk Zdolności siłowe dziewcząt i chłopców wiejskich ze skoliozą funkcjonalną Cel pracy. Celem pracy była ocena zdolności siłowych dzieci i młodzieży ze skoliozą niskostopniową na tle rówieśników o prawidłowej postawie ciała. Materiał i metody. Badania przeprowadzono w latach 1998-1999 i objęto nimi 1527 dziewcząt i chłopców wiejskich w wieku 10-19 lat. Zastosowane oględziny ortopedyczne pozwoliły wyodrębnić grupę dziewcząt i chłopców o prawidłowej postawie ciała oraz dzieci ze skoliozą funkcjonalną. Zdolności siłowe badanych oceniono za pomocą testu Eurofit. Wyniki. Wyniki uzyskane przez dziewczęta wskazują na to, że w sile eksplozywnej i sile tułowia lepsze wyniki uzyskały dziewczęta ze skoliozą, natomiast w sile statycznej – ich rówieśniczki o prawidłowej postawie ciała. Tylko w najmłodszych kategoriach wiekowych chłopców ze skoliozą (10-12 lat) wystąpiła przewaga w sile statycznej i eksplozywnej, natomiast w sile tułowia – w wieku od 15 do 18 lat. Uzyskane wyniki naniesiono na siatki centylowe, opracowane dla dzieci z województwa lubelskiego. Wnioski. Stwierdzono, że większość wyników pomiarów zdolności siłowych dzieci ze skoliozą funkcjonalną mieściła się między 25 a 75 centylem. W próbach siły eksplozywnej i siły statycznej dość często pojawiały się wyniki niższe od 25 centyla. W sile tułowia zarówno u dziewcząt, jak i u chłopców większy odsetek badanych uzyskiwał wartości powyżej 75 centyla. Małgorzata Łukjan, Janusz Parlak Porównanie struktury odbicia w wyskoku dosiężnym i w przewrocie lotnym w tył z miejsca (studium przypadku) Cel. Celem pracy jest ocena skuteczności odbicia oraz prześledzenie zmian zachodzących w charakterze odbicia w wyskoku dosiężnym i przewrocie lotnym w tył z miejsca. Materiał i metoda. Badania przeprowadzono w Zakładzie Biomechaniki Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach. Do wykonania analizowanych ćwiczeń wybrano trzech zawodników akrobatyki sportowej, specjalizujących się w skokach akrobatycznych. Najlepsze wykonanie skoków, wg oceny sędziowskiej, zakwalifikowano do analizy biomechanicznej. Przy wykonywaniu i opracowaniu badań wykorzystano: – metodę kinematograficzną – dynamometrię piezoelektryczną Wyniki: W celu poznania struktury ruchu w wyskoku dosiężnym i przewrocie lotnym w tył z miejsca w obu ćwiczeniach przeanalizowano: tor ruchu ogólnego środka ciężkości, zmiany kątów w stawach, reakcję podłoża oraz kręt ciała. Na tej podstawie określono mechanizm nadania ciału krętu i prześledzono skuteczność odbicia w obu rodzajach skoku. Mniejsza skuteczność odbicia w salcie w tył jest wynikiem utraty wysokości skoku, w celu nadania ciału odpowiedniego krętu, potrzebnego do wykonania pełnego obrotu w czasie lotu. Wnioski. 1. Głównymi czynnikami decydującymi o jakości wykonania przewrotu lotnego są technika i skoczność. 2. Skuteczną technikę odbicia od podłoża cechuje nadanie ciału odpowiedniego krętu przy jak najmniejszej utracie wysokości wyniesienia ogólnego środka ciężkości (OSC). 3. W przewrotach lotnych w tył z miejsca nadanie ciału krętu związane jest głównie z dużym zakresem i prędkością wyprostu w stawach biodrowych, po rozpoczęciu którego z małym opóźnieniem następuje niepełny wyprost w stawach kolanowych o mniejszym zakresie i prędkości. 4. Pomimo uzyskania mniejszej wysokości skoku w przewrocie lotnym, zawodnik do jego wykonania zużywa więcej energii kinetycznej (Ek), co jest związane z koniecznością nadania ciału ruchu obrotowego. 5. Rozpoznanie mechanizmu ruchu może posłużyć doskonaleniu metodyki nauczania techniki przewrotu lotnego. Paweł Cięszczyk Próba kompleksowej oceny doboru do sportu na przykładzie zespołowych gier sportowych Wstęp. Jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na efektywność szkolenia sportowego jest proces naboru wstępnego. Niestety, prawdziwe „talenty sportowe” trafiają się bardzo rzadko, a brak spójnego i jednolitego programu ich „wyłowienia” związany może być z ogromnym ryzykiem utraty jednostek najbardziej predysponowanych do sportu, co de facto warunkuje jakikolwiek sens prowadzenia szkolenia na potrzeby sportu wyczynowego. Cel badań. Celem niniejszej pracy jest próba kompleksowej oceny doboru do sportu na podstawie analizy poziomu wybranych cech somatycznych oraz zdolności motorycznych. Materiał i metody. Materiał badawczy stanowili uczniowie w wieku 10 lat wytypowani do szkolenia wybranych dyscyplin sportowych w ramach klas sportowych w Szczecinie (n = 97). Grupę kontrolną stanowili uczniowie szczecińskich szkół podstawowych w analogicznym wieku, którzy nie zostali wytypowani do szkolenia sportowego (n = 39). W skład zastosowanego zestawu testów wchodziły ustalenia: podstawowych parametrów antropometrycznych, gibkości, zdolności kinestetycznego różnicowania, szybkości reakcji, częstotliwości ruchów, orientacji przestrzennej, zdolności utrzymania równowagi, maksymalnej mocy anaerobowej niekwasomlekowej, szybkiej mobilizacji mięśni, wytrzymałości siłowej, maksymalnej mocy anaerobowej kwasomlekowej, wydolności aerobowej i maksymalnej siły absolutnej. Wyniki. Analiza uzyskanych rezultatów pozwoliła na zweryfikowanie zasadności wykorzystywania dotychczas stosowanych testów na potrzeby doboru do sportu. Dokonano także próby oceny skuteczności metod naboru do sportu w ramach klas sportowych w Szczecinie. PRACE PRZEGLADOWE Zbigniew Czajkowski Energy Abilities, Co-ordination, Technique, Tactics and Psychomotor Processes in Different Stages of Fencer’s Training Autor, opierając się na wieloletnich obserwacjach, praktycznym doświadczeniu (70 lat działalności w szermierce) i licznych badaniach, omawia jak różne części składowe zaprawy szermierza (zdolności wysiłkowe, zborność ruchowa, technika, taktyka i procesy psychoruchowe) podlegają znacznym zmianom w kolejnych etapach wieloletniego procesu treningu. Zmiany te są bardzo ważne i wydają się być oczywiste oraz logiczne, a jednak nie wszyscy trenerzy zdają się je zauważać. Zdawanie sobie sprawy z tych przemian i prowadzenie ćwiczeń z ich uwzględnieniem poprawia skuteczność treningu i wyniki w zawodach. Poglądy i wskazówki Autora dotyczą przede wszystkim szermierki, ale wiele z nich może mieć zastosowanie w innych dziedzinach sportu, szczególnie w sportach walki i w grach sportowych. Wacław Petryński Zagadnienia przekładu w sterowaniu ruchami człowieka W pracy przedstawiono zagadnienia sterowania ruchami człowieka ze szczególnym uwzględnieniem wykorzystania w tym procesie dwóch kodów: czuciowego i symbolicznego (słownego). W procesach planowania ruchów i kierowania nimi pojawia się więc problem przekładu jednego kodu na drugi. Jest to swoisty przekład intersemiotyczny. Wydaje się jednak, że w tym przypadku mamy do czynienia z problemami podobnymi jak w przekładach pisemnych i kabinowych. Niezbędna w tłumaczeniu kabinowym oraz w sterowaniu ruchami szybkość przekładu wymaga nie tyle przeprowadzania procesu przypisywania jednostkom informacyjnym jednego kodu podobnych jednostek drugiego kodu – z uwzględnieniem zasad ich łączenia, czyli gramatyki – ale operowania swego rodzaju „zjednoczonymi” porcjami informacji; dwujęzycznymi w przekładzie lub czuciowo-słownymi w sterowaniu ruchami. Pojawiają się tu zagadnienia uwagi i świadomości, spowalniające rozważany proces przekładu. Osiągnięcia psycholingwistyki i przekładoznawstwa mogą zatem przyczynić się do lepszego zrozumienia i wyjaśnienia procesów sterowania ruchami zwierząt i człowieka. POLEMIKI I DYSKUSJE Wacław Petryński Składniki sprawności czuciowo-ruchowej człowieka – próba uporządkowania klasyfikacji Podstawową przesłanką pracy jest twierdzenie, że w budowaniu naukowych modeli rzeczywistości niezbędne jest dokładne zdefiniowanie słów, z których zbudowane są owe modele. Słowa te muszą bowiem wiernie i jednoznacznie odwzorowywać ich rzeczywiste desygnaty. Wychodząc z takiego założenia, przeanalizowano nazewnictwo polskie, angielskie i niemieckie, obejmujące niektóre podstawowe pojęcia z zakresu nauki o ruchach człowieka. Wskazano, że w większości przypadków zarówno definicje słownikowe z języka potocznego, jak i ze słownika specjalistycznego, nie są dostatecznie dokładne w zastosowaniach w nauce o ruchach człowieka. Zaproponowano klasyfikację poszczególnych składników sprawności czuciowo-ruchowej człowieka oraz definicje pojęć należących do następujących rodzajów: dotyczących podstaw wszelkich czynów czuciowo-ruchowych (zadatek czuciowo-ruchowy, zdolność czuciowo-ruchowa, talent czuciowo-ruchowy); opisujących poszczególne rodzaje czynów czuciowo-ruchowych (odruch czuciowo-ruchowy, nawyk czuciowo-ruchowy, umiejętność czuciowo-ruchowa), a także dotyczących zakresu czynów czuciowo-ruchowych oraz ich możliwości rozwoju w przyszłości (zasób wzorców czuciowo-ruchowych, możliwości czuciowo-ruchowe). Przeanalizowano również stronę efektywną i potencjalną tych składników. Wskazano na pozytywną rolę wielojęzyczności w budowaniu modeli naukowych i możliwości, jakie wynikają stąd dla uczonych polskich i innych, których językiem ojczystym nie jest angielski. Sformułowano tezę, że na etapie budowania modeli różnorodność językowa jest wprawdzie niezbędna, ale w uporządkowanym obszarze nauki opisy powinny być jednoznaczne. Podkreślono niezbędność opracowania międzynarodowego encyklopedycznego słownika nazewnictwa w nauce o ruchach człowieka. RECENZJE Wacław Petryński Zrozumieć szermierkę Nieczęsto się zdarza, by polski uczony – zwłaszcza w dziedzinie nauk o kulturze fizycznej – opublikował książkę za granicą. Nie miejsce tu na analizowanie przyczyn takiego stanu rzeczy, ale z tym większą satysfakcją warto odnotować fakt, że oto nowojorskie wydawnictwo SKA SwordPlay Books wydało dzieło zatytułowane „Understanding Fencing. The Unity of Theory and Practice” (Zrozumieć szermierkę. Jedność teorii i praktyki) autorstwa prof. Zbigniewa Czajkowskiego. Już w samym tytule trzy słowa stanowią nie kamienie, ale wręcz wieże milowe: „zrozumieć”, „teoria” i „praktyka”. Zacznijmy od pierwszej – zrozumienia. Język ma spełniać dwa zadania: umożliwiać porozumiewanie się (funkcja komunikacyjna) i odwzorowywać rzeczywistość za pomocą abstrakcyjnych symboli (funkcja reprezentacyjna). Celem jest zwykle owa druga funkcja; by to jednak było możliwe, niezbędne jest sprawne przekazanie określonej wiedzy. Innymi słowy, najlepsza nawet teoria będzie zupełnie bezużyteczna, jeśli zostanie wyrażona językiem niezrozumiałym dla odbiorcy. INFORMACJE Maciej Łuczak Siedemdziesiąt lat działalności szermierczej Zbigniewa Czajkowskiego Zbigniew Czajkowski urodził się w Modlinie 05.02.1921 roku. W roku 1939 ukończył, jako prymus, Korpus Kadetów nr 1 we Lwowie. Tutaj w roku 1935 rozpoczął uprawianie szermierki pod okiem znakomitego fechmistrza Jana Pieczyńskiego. We wrześniu 1939 roku brał udział w walkach na Polesiu i przeżywał dramatyczne przygody. W połowie października dotarł do Lwowa, gdzie – już za władzy radzieckiej – uprawiał bardzo intensywnie szermierkę pod kierunkiem znanego trenera Władysława Łabędziewskiego. Wacław Petryński Zbigniew Czajkowski: Fechtmistrz, Profesor W 1996 roku napisałem artykuł o schemacie Schmidta, który opublikował „Sport Wyczynowy” i w następnym numerze miałem już ciętą odpowiedź samego Profesora Zbigniewa Czajkowskiego.W pierwszej chwili poczułem się jak skarconyuczniak i zacząłem zastanawiać, co ja właściwie robięw naukach o kulturze fizycznej? Potem jednak zacząłem czytać dokładniej ów artykuł i stwierdziłem, że nie jest tak źle. Powalczymy! Napisałem więc odpowiedź i wysłałem do „Sportu Wyczynowego”, a kopię wziąłem pod pachę i pomaszerowałem do Profesora (obaj pracowaliśmy wówczas w katowickiej AWF; nasze pokoje dzieliła wprawdzie w linii prostej odległość zaledwie około 60 metrów, ale jakoś nie było okazji...). Zapukałem, wszedłem i mówię: – Dzień dobry, Panie Profesorze, nazywam się Wacław Petryński... – Wiem! – usłyszałem w odpowiedzi. Było to miłe zaskoczenie, bo nie sądziłem, że Sam Wielki Profesor Czajkowski nie tylko odróżnia mnie od szlabanu przed uczelnią, ale nawet wie, jak się nazywam! IV międzynarodowa konferencja naukowa „Uwarunkowania rozwoju dzieci i młodzieży wiejskiej Biała Podlaska, 6–7 czerwca 2006 IV Konferencja Naukowa „Auksologia a promocja zdrowia”. Kielce – Wólka Milanowska 22-24 czerwca 2006 Konkurs Publikacji Naukowych z zakresu Dydaktyka Wychowania Fizycznego o nagrodę im. Prof. dr hab. Bogdana Czabańskiego