Co to znaczy dobra podloga sportowa?

sport
hale i isale
biznes
Co to znaczy
mgr in˝. S∏awomir Fiszer
dr in˝. Mariusz Gaczek
dobra pod∏oga sportowa?
Pod∏ogi przeznaczone
do obiektów sportowych
sà elementami
wykoƒczenia budowli
w znacznym stopniu
decydujàcymi
o walorach
techniczno-u˝ytkowych
i estetycznych
pomieszczeƒ,
w których sà
instalowane.
R
ozwiàzania materia∏owo-konstrukcyjne pod∏óg sportowych
oprócz podwy˝szonych podstawowych wymagaƒ w∏aÊciwych
pod∏ogom przeznaczonym dla ruchu
pieszego i czasowego pobytu ludzi muszà spe∏niaç tak˝e dodatkowe specyficzne wymagania zwiàzane z charakterem
ich eksploatacji. Rozwiàzania te powinna wi´c cechowaç oprócz zwi´kszonej
wytrzyma∏oÊci mechanicznej, trwa∏oÊci,
izolacyjnoÊci termicznej, zdolnoÊci t∏umienia dêwi´ków uderzeniowych, tak˝e
znacznie zwi´kszona spr´˝ystoÊç oraz
∏atwoÊç utrzymywania czystoÊci. Nawierzchnie pod∏óg sportowych powinny
ponadto byç równe i g∏adkie (lecz nie Êliskie), twarde i odporne na Êcieranie (lecz
zarazem elastyczne) oraz ∏atwe w konserwacji i estetyczne, z czym wià˝e si´
jednolitoÊç i trwa∏oÊç kolorów nawierzchni oraz znaków boiskowych na
nich naniesionych.
Szczególna wa˝noÊç podwy˝szonej
spr´˝ystoÊci pod∏óg sportowych zwiàzana jest z koniecznoÊcià ograniczenia iloÊci i rozleg∏oÊci urazów, które mogà wyst´powaç u osób uprawiajàcych ró˝ne
dyscypliny sportu, a zw∏aszcza podczas
gier zespo∏owych.
Badania w∏aÊciwoÊci
Fot. archiwum firmy MONDO
W celu umo˝liwienia oceny przydatnoÊci pod∏óg do celów sportowych oraz
42
sportplus
ujednolicenia kryteriów tej oceny (mi´dzy innymi w celu zapewnienia mo˝liwie maksymalnie zbli˝onych warunków
przeprowadzania rozgrywek na ró˝nych
obiektach sportowych) opracowane zosta∏y standardy prowadzenia pomiarów
najwa˝niejszych w∏aÊciwoÊci pod∏óg
zwiàzanych z aspektem komfortu i bezpieczeƒstwa u˝ytkowania oraz z aspektem trwa∏oÊci pod∏ogi.
Powszechnie uznawanym w Europie (a
nawet poza nià) dokumentem normalizacyjnym ustalajàcym wymagane parametry pod∏óg sportowych i sposoby ich mierzenia jest niemiecka norma DIN 180322 „Hale sportowe; nawierzchnie sportowe; wymagania i badania”, która zosta∏a
opracowana przy wykorzystaniu przyrzàdu nazywanego „sztucznym sportowcem”. Aparat ten symuluje wzajemne oddzia∏ywanie typowego uczestnika rozgrywek sportowych z nawierzchnià badanej pod∏ogi sportowej. Prowadzone by∏y ró˝ne badania w odniesieniu do systemów pod∏óg punktowo spr´˝ystych, powierzchniowo spr´˝ystych, kombinowanych oraz typów poÊrednich. Opracowana w rezultacie norma dotyczy m.in. takich parametrów jak: poch∏anianie energii uderzeƒ, ugi´cie pionowe i powierzchnia ugi´cia, odbicie spr´˝yste pi∏ki, tarcie powierzchniowe oraz odpornoÊç na obcià˝enie toczne.
Poch∏anianie energii uderzeƒ okreÊla
zdolnoÊç pod∏ogi do absorbowania cz´Êci energii uderzeƒ wywo∏anych podczas biegu, skoku, czy te˝ upadku sportowca. Nawierzchnie twarde, takie jak
beton albo asfalt w znikomym stopniu
redukujà energi´ uderzenia i sprawiajà,
˝e prawie ca∏a energia w postaci reakcji
wraca do cia∏a sportowca i musi zostaç
przez nie poch∏oni´ta powodujàc nieraz
urazy. W∏aÊciwoÊç ta okreÊlana jest za
pomocà wyra˝anej procentowo redukcji
si∏y uderzenia. Poch∏anianie energii
uderzeƒ jest cechà, która powinna byç
uwzgl´dniana w przypadku ka˝dej instalacji pod∏óg sportowych, jednak˝e zalecane wielkoÊci redukcji sà ró˝ne
w przypadku ró˝nych dyscyplin sportu.
Nawierzchnie
twarde
w znikomym
stopniu redukujà
energi´ uderzenia
i sprawiajà, ˝e
prawie ca∏a
energia w postaci
reakcji wraca do
cia∏a sportowca
i musi zostaç przez
nie poch∏oni´ta
powodujàc nieraz
urazy.
styczeƒ 2006
styczeƒ 2006
sport
biznes
hale ii sale
mego. Wymagany jest brak uszkodzeƒ
powierzchni posadzki przy obcià˝eniu
osiowym 1500 N.
Stwierdzenie, ˝e dany system pod∏ogowy spe∏nia wymagania normy DIN
18032-2 oznacza, ˝e by∏ on badany zgodnie z okreÊlonymi tam procedurami i ˝e
spe∏nia wszystkie wymagania tam zawarte.
Mimo niezaprzeczalnej popularnoÊci
wspomnianej normy niemieckiej trzeba
podkreÊliç, ˝e w celu wyeliminowania
barier handlowych w dziedzinie pod∏óg
sportowych prowadzone sà od lat dzia∏ania zmierzajàce do harmonizacji norm
europejskich zwiàzanych z nawierzchniami sportowymi.
Nale˝y ponadto zwróciç uwag´ na to,
˝e niejednokrotnie mi´dzynarodowe lub
krajowe stowarzyszenia, federacje itp.
zrzeszajàce sportowców uprawiajàcych
poszczególne dyscypliny sportu, opracowujà w∏asne wymagania zwiàzane ÊciÊle
z przepisami przeprowadzania rozgrywek. Stowarzyszenia te wydajà te˝ ró˝nym producentom certyfikaty poÊwiadczajàce, ˝e dany system pod∏óg uznany
zosta∏ za spe∏niajàcy nakreÊlone wymagania.
Fot. archiwum WSJ w ¸odzi
Certyfikaty
Zasadniczy podzia∏ pod∏óg sportowych zwiàzany jest ze spr´˝ystym zachowaniem pod∏óg pod wp∏ywem dzia∏ajàcej si∏y dynamicznej. Rozró˝nia si´
tutaj nast´pujàce typy rozwiàzaƒ: pod∏ogi powierzchniowo spr´˝yste, pod∏ogi
punktowo spr´˝yste oraz pod∏ogi kombinowane.
Pod∏ogi powierzchniowo spr´˝yste
pod wp∏ywem dzia∏ania obcià˝enia
punktowego odkszta∏cajà si´ na stosunkowo du˝ej powierzchni zapewniajàc
szczególnie dobrà absorpcj´ energii uderzenia. Z tego wzgl´du nadajà si´ szczególnie do stosowania w obiektach przeznaczonych do profesjonalnego uprawiania sportu, a zw∏aszcza gier zespo∏owych – koszykówki, pi∏ki r´cznej itp.
Pod∏ogi tego typu sk∏adajà si´ z drewnianej konstrukcji podposadzkowej (legary,
podk∏ad) oraz warstwy nawierzchniowej
w postaci drewnianej posadzki.
Pod∏ogi punktowo spr´˝yste pod
wp∏ywem dzia∏ania obcià˝enia punktowego odkszta∏cajà si´ jedynie w ograniczonej odleg∏oÊci od miejsca przy∏o˝enia
si∏y wykazujàc ∏atwoÊç dostosowania si´
do elementu wywierajàcego nacisk (np.
stopy biegnàcego sportowca lub cz´Êci
Fot. UM ¸omianki
Ogólny podzia∏
Fot. archiwum WSJ w ¸odzi
Ugi´cie pionowe i powierzchnia ugi´ cia sà cechami wzajemnie od siebie zale˝nymi. Ugi´cie pionowe dotyczy pionowego przemieszczenia si´ powierzchni posadzki podczas uderzenia spowodowanego przez cia∏o biegnàcego, skaczàcego czy te˝ upadajàcego sportowca.
Powierzchnia ugi´cia to powierzchnia
pod∏ogi wprawiona w ruch w trakcie takiego uderzenia. Ta ostatnia w∏aÊciwoÊç
okreÊlana jest za pomocà procentowo
wyra˝anego stosunku wielkoÊci ugi´cia
pod∏ogi w miejscu odleg∏ym o 50 cm od
punktu przy∏o˝enia si∏y do wielkoÊci
ugi´cia bezpoÊrednio w tym punkcie.
Obie te wymienione cechy powinny byç
uwzgl´dniane szczególnie w przypadku
projektowania pomieszczeƒ dla gier zespo∏owych, gdzie mo˝liwe jest st∏oczenie wi´kszej iloÊci zawodników na ograniczonej powierzchni.
Odbicie spr´˝yste pi∏ki okreÊla wielkoÊç odbicia pi∏ki do gry w koszykówk´
od powierzchni badanej posadzki w porównaniu do wielkoÊci odbicia tej˝e pi∏ki od powierzchni twardej, takiej jak beton. Przy 100% odskoku pi∏ka odbija si´
na takà samà wysokoÊç jak przy odbiciu
od betonu. Cecha ta nie musi byç
uwzgl´dniana we wszystkich dyscyplinach sportu.
Tarcie powierzchniowe okreÊlane jest
za pomocà wspó∏czynnika tarcia nazywanego te˝ wspó∏czynnikiem poÊlizgu.
W∏asnoÊç ta stosowana jest do okreÊlania zdolnoÊci pod∏ogi do ograniczania
poÊlizgu sportowców na jej nawierzchni.
Tarcie powierzchniowe musi byç wystarczajàco du˝e aby zapobiega∏o przedwczesnemu i niekontrolowanemu poÊlizgowi sportowców na jej nawierzchni.
RównoczeÊnie jednak musi byç odpowiednio niskie, aby umo˝liwiç poÊlizg
sportowca pod wp∏ywem si∏y o ekstremalnej wartoÊci, je˝eli taka zostanie wywarta na niego (np. podczas kolizji z innym zawodnikiem). Tarcie powierzchniowe zale˝y bezpoÊrednio od pow∏oki
wykoƒczeniowej nawierzchni i jest tak
samo wa˝ne we wszystkich dyscyplinach sportu, a wartoÊç wspó∏czynnika
tarcia powinna si´ mieÊciç w granicach
0,4-0,6.
OdpornoÊç na obcià˝enie toczne odnosi si´ do obcià˝eƒ wywo∏ywanych
przez przemieszczany sprz´t oraz meble
wyposa˝one w kó∏ka. Dotyczy to takiego
wyposa˝enia jak trybuny, barierki,
sprz´t sportowy oraz sprz´t do utrzymywania czystoÊci. Nawierzchnie powinny
byç odporne zarówno na przemieszczanie, jak i na eksploatacj´ sprz´tu rucho-
sportplus 43
Fot. archiwum firmy MONDO
hale i sale
Tabela.
Wymagania normy DIN w odniesieniu do poszczególnych w∏asnoÊci pod∏óg sportowych oraz znaczenie
tych w∏asnoÊci w odniesieniu do charakteru u˝ytkowania
Wymagania wg DIN
Charakter u˝ytkowania pomieszczenia (przeznaczenie)
Cecha
WartoÊç
Koszykówka
Siatkówka Tenis,
squash itp.
Jazda na
wrotkach
Aerobik,
taniec
Ró˝ne
dyscypliny
Poch∏anianie energii (KA)
min. 53%
❢
❢
✓
✓
❢
✓
Ugi´cie pionowe (StVv)
min. 2,3 mm
✓
✓
✓
✓
✓
✓
Powierzchnia ugi´cia (W500) maks. 15%
✓
✓
✓
✓
✓
✓
Odbicie spr´˝yste pi∏ki (BR)
❢
❑
✓
❑
❑
✓
min. 90%
❢ – bardzo wa˝na cecha ✓ – wa˝na cecha ❑ – nie dotyczy
Szczególna waga
podwy˝szonej
spr´˝ystoÊci
pod∏óg sportowych
zwiàzana jest
z koniecznoÊcià
ograniczenia iloÊci
i rozleg∏oÊci
urazów.
Fot. archiwum firmy UM ¸omianki
jego cia∏a podczas upadku). Z tego powodu nadajà si´ szczególnie do stosowania w szkolnych salach gimnastycznych,
pomieszczeniach dla gimnastyki leczniczej oraz w obiektach przeznaczonych
do rekreacyjnego uprawiania sportu.
Mogà byç stosowane tak˝e w obiektach
do gry w siatkówk´, tenisa, badmintona,
squasha itp. Pod∏ogi te sk∏adajà si´
z warstwy spr´˝ystej mocowanej bezpoÊrednio do pod∏o˝a i warstwy nawierzchniowej. Najcz´Êciej sà to syntetyczne materia∏y wykoƒczeniowe wielowarstwowe lub jednowarstwowe niejednokrotnie o charakterystyce zmieniajàcej si´ wraz z ich gruboÊcià.
Pod∏ogi kombinowane sà po∏àczeniem
dwóch powy˝szych typów rozwiàzaƒ.
W tym przypadku na powierzchniowo
spr´˝ystej drewnianej podbudowie u∏o˝ona jest syntetyczna nawierzchniowa
warstwa punktowo spr´˝ysta. Ta szcze-
44
sportplus
gólna budowa tego typu pod∏óg sprawia,
˝e mogà byç one stosowane zarówno
w obiektach przeznaczonych do wyczynowego uprawiania sportu, jak te˝
i w obiektach rekreacyjnych. O przydatnoÊci pod∏ogi do konkretnej dyscypliny
sportowej decydujà parametry odpowiednio dobranej nawierzchni.
Kryteria doboru
Dobór rozwiàzaƒ konstrukcji pod∏óg
sportowych dokonywany jest przede
wszystkim przy uwzgl´dnieniu kryterium wa˝noÊci obiektu.
W przypadku obiektów dla sportu wyczynowego dobierane sà rozwiàzania
najbardziej technicznie zaawansowane,
niejednokrotnie nowatorskie. Natomiast
w obiektach przeznaczonych dla sportu
amatorskiego, czy te˝ w szkolnych salach gimnastycznych itp. stosowane sà
rozwiàzania oszcz´dnoÊciowe. Z kolei
w obiektach modernizowanych wybierane sà niejako z koniecznoÊci rozwiàzania bardziej elastyczne pod wzgl´dem
wymagaƒ odnoszàcych si´ do przygotowania pod∏o˝a.
Podczas doboru konstrukcji pod∏ogi
projektant powinien postawiç sobie nast´pujàce pytania: Kto b´dzie u˝ytkownikiem tej pod∏ogi? Jakie zaj´cia b´dà si´
na niej odbywa∏y (dyscypliny sportowe,
ewentualnie zaj´cia pozasportowe)? Jak
cz´sto pomieszczenie b´dzie u˝ytkowane w ciàgu roku? Jakie sà warunki klimatyczne i mikroklimatyczne w miejscu realizacji? Jakie sà mo˝liwe rodzaje instalacji wod.-kan. i grzewczej? Jak projektowana instalacja mo˝e byç usytuowana
(na jakim poziomie)? Odpowiedzi na te
(mi´dzy innymi) pytania pozwolà wyeliminowaç wst´pnie rozwiàzania nieprzydatne w projektowanej inwestycji. Nale˝y pami´taç, ˝e ró˝norodnoÊç rozwiàzaƒ
poÊrednich utrudnia samodzielnà ocen´
przydatnoÊci. Miarodajne mogà wi´c byç
konkretne wyniki badaƒ podane w kartach technicznych poszczególnych rozwiàzaƒ pod∏óg. Warto te˝ zadaç producentowi takie pytania: Dlaczego opracowane zosta∏o dane specyficzne rozwiàzanie? Czy sà jakieÊ warunki lub koƒcowi u˝ytkownicy, dla których rozwiàzanie to jest szczególnie przydatne? Czy
istniejà takie warunki, dla których jest
ono nieprzydatne? Uzyskane odpowiedzi z pewnoÊcià pomogà w dokonaniu
odpowiedniego wyboru.
mgr in˝. S∏awomir Fiszer
dr in˝. Mariusz Gaczek
Instytut Konstrukcji Budowlanych
Politechniki Poznaƒskiej
styczeƒ 2006