Prawne aspekty dotyczące fotowoltaiki W. Kucharski Lublin 2015 cz. II

Zasady przyłączania
do sieci
W przypadku gdy podmiot ubiegający
się o przyłączenie mikroinstalacji do
sieci dystrybucyjnej jest przyłączony
do sieci jako odbiorca końcowy, a moc
zainstalowana
mikroinstalacji,
o przyłączenie której ubiega się ten
podmiot, nie jest większa niż określona w wydanych warunkach przyłączenia, przyłączenie do sieci odbywa
się na podstawie zgłoszenia przyłączenia mikroinstalacji, złożonego
w przedsiębiorstwie
energetycznym,
do sieci którego ma być ona przyłączona, po zainstalowaniu odpowiednich
układów
zabezpieczających
i układu pomiarowo-rozliczeniowego.
Przyłączane mikroinstalacje muszą
spełniać wymagania techniczne i eksploatacyjne. Ponadto instalacje muszą
spełniać wymogi określone w przepisach prawa budowlanego, o ochronie
przeciwporażeniowej, o systemie oceny zgodności oraz w przepisach dotyczących technologii wytwarzania paliw
gazowych lub energii i rodzaju stosowanego paliwa.
W innym przypadku przyłączenie mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej
odbywa się na podstawie umowy
o przyłączenie do sieci. Koszt instalacji
układu zabezpieczającego i układu pomiarowo-rozliczeniowego ponosi operator systemu dystrybucyjnego elektroenergetycznego.
13
na podstawie zgłoszenia
Procedura zgłoszenia ma zastosowanie
do podmiotów spełniających łącznie
następujące warunki:

Przyłączenie dotyczy mikroinstalacji należącej do przyłączonego
odbiorcy końcowego,

Zainstalowana moc mikroinstalacji, która ma zostać przyłączona nie jest większa niż istniejąca
moc określona dla tego odbiorcy
końcowego.
w trybie z wydaniem warunków przyłączenia
Procedura
ma
zastosowanie
do
wszystkich pozostałych podmiotów nie
spełniających wymagań do stosowania
obok opisanego trybu przyłączenia na
podstawie zgłoszenia.
Poniżej procedury dla każdego z trybów.
Właściciel mikroinstalacji winien informować operatora, do którego sieci jest przyłączone mikroźródło, o zmianie rodzaju mikroinstalacji oraz zainstalowanej mocy
elektrycznej w mikroinstalacji, w terminie 14 dni od chwili zaistnienia tej zmiany.
Dotyczy to zmiany tylko i wyłącznie w ramach przyznanej odbiorcy końcowemu
mocy przyłączeniowej, określonej w wydanych mu warunkach przyłączenia.
Według danych Urzędu Regulacji Energetyki na miesiąc marzec 2014 r. do sieci
TAURON Dystrybucja S.A. przyłączono 18 mikroinstalacji, kolejne 90 ubiegało się o
przyłączenie, z czego 50 to osoby fizyczne. PGE Dystrybucja przyłączyła 12 mikroinstalacji, w tym 10 od osób fizycznych, a na akceptację czekają 172 wnioski. Z
kolei ENEA Operator uruchomiła 58 mikroinstalacji osób fizycznych i 19 firmowych.
14
Wykonanie
mikroinstalacji
we własnym
zakresie przez
podmiot
przyłączany
Zgłoszenie wykonanej
instalacji do
operatora celem
przyłączenia
Złożenie wniosku
o określenie
warunków
przyłączenia
Wydanie warunków
przyłączenia.
•Warunki przyłączenia określają
m.in. szczegółowe wymagania dot.
przyłączanej instalacji oraz
przyłącza.
Potwierdzenie
przyjęcia zgłoszenia.
•Operator potwierdza przyjęcie
zgłoszenia w terminie 30 dni od
otrzymania kompletnego
zgłoszenia. W potwierdzeniu
zgłoszenia wskazywany jest
przewidywany termin
przyłączenia.
Zainstalowanie przez
Operatora
odpowiedniego
układu
zabezpieczającego i
układu pomiaroworozliczeniowego.
Zawarcie umowy o
przyłączenie do sieci.
Realizacja zobowiązań
wynikających z umowy o
przyłączenie do sieci, w tym
wykonanie mikroinstalacji
we własnym zakresie przez
podmiot ubiegający się o
przyłączenie oraz
niezbędnej przebudowy
sieci
15
Budowa instalacji fotowoltaicznych
Konieczność uzyskania pozwolenia na budowę zależy od parametrów planowanej
inwestycji, jak również od tego, w jaki sposób instalacje PV zostaną posadowione.
Zgodnie z brzmieniem Prawa budowlanego, obowiązującego od 11 września 2013
r., pozwolenia na budowę ani zgłoszenia nie wymaga wykonywanie robót budowlanych polegających na montażu urządzeń fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy
elektrycznej do 40 kW. Nowe przepisy nie wskazują jednak, czy urządzenia PV
wchodzące w skład farmy PV mogą być budowane bez pozwolenia na budowę, o ile
każde z nich ma moc do 40 kW, czy ich łączna moc ma wynosić do 40 kW.
Przepisy prawa nie definiują też ani urządzenia fotowoltaicznego ani kolektora słonecznego. Pomimo zmian wprowadzonych od 11 września 2013 r., jeśli inwestycja
obejmuje, oprócz budowy urządzeń PV także niezbędną infrastrukturę, uzyskanie
pozwolenia na budowę w praktyce i tak może okazać się konieczne.
Odnosząc się natomiast do projektowanej ustawy o OZE, należy zaznaczyć, że
utrzyma ona w Prawie budowlanym przepis stanowiący, że pozwolenie budowlane
nie będzie wymagane, ale tylko w przypadku mikroinstalacji PV, czyli systemów o
mocy nominalnej do 40 kW. Implementowanie takiego zapisu oznacza, że na budowę instalacji fotowoltaicznych większych niż 40 kW może być wymagane pozwolenie na budowę.
16
Planowanie przestrzenne
Podstawowym tytułem planistycznym
jest miejscowy plan zagospodarowania
przestrzennego. Plan, jako prawo
miejscowe, jest nadrzędny w stosunku
do decyzji planistycznych o warunkach
zagospodarowania
przestrzennego
oraz o lokalizacji celu publicznego.
W przypadku, gdy teren jest objęty
zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, planowana
inwestycja PV musi spełniać wymogi
tego planu, czyli może być realizowana jedynie na obszarze, na którym
przewidziano działalność produkcyjną,
a więc nie na terenach przeznaczonych pod usługi czy zabudowę mieszkaniową.
Jeżeli teren inwestycyjny został przeznaczony na inne cele niż produkcyjne, inwestor może wystąpić o zmianę
planu zagospodarowania przestrzennego w tym zakresie.
Jeżeli na obszarze gminy przewiduje
się wyznaczenie terenów, na których
rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię o mocy przekraczającej 100 kW, należy w gminnym
studium ustalić ich przeznaczenie.
W przypadku braku miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego
inwestor zobowiązany jest do uzyskania decyzji planistycznych: o warunkach zabudowy oraz o lokalizacji celu
publicznego.
Porównując procedury uzyskiwania
poszczególnych rodzajów decyzji planistycznych, można zauważyć, iż
otrzymanie decyzji o lokalizacji celu
publicznego jest prostsze oraz zapewnia trwalszy efekt. Ale czy instalacje
fotowoltaiczne można kwalifikować
jako inwestycje celu publicznego? Korzyści z takiej kwalifikacji są znaczne,
gdyż ułatwia ona przeprowadzenie całego procesu inwestycyjnego.
17
Mimo, że Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z 23 kwietnia
2009 r. uznaje inwestycje tego typu za służące ochronie środowiska, a to stanowi
cel publiczny zgodnie z Ustawą o gospodarce nieruchomościami, to organy administracji nie traktują zazwyczaj projektów PV jako inwestycji celu publicznego.
Inwestor więc, w celu uzyskania tytułu planistycznego w razie braku miejscowego
planu zagospodarowania, winien otrzymać dla obszaru planowanej elektrowni decyzję o warunkach zabudowy.
Na koniec warto jeszcze wspomnieć o tym, że pewną nadzieję na uproszczenie
procedur daje nowelizacja przepisów dotyczących budowy przydomowych paneli
słonecznych, montowanych na dachu, elewacji budynku lub usytuowanych na terenie posesji. Instalacje te mają zostać zakwalifikowane do nowej, uprzywilejowanej grupy instalacji, o ile spełnią odpowiednie kryteria, tj. będą generować moc
nominalną do 40 kW oraz ich wysokość nie przekroczy 3 metrów. Takie instalacje
będzie można montować bez dodatkowych formalności. Rozpoczęcie budowy takiej
mikroinstalacji będzie możliwe bez dodatkowych procedur, w tym również bez dokonania zgłoszenia rozpoczęcia prac – co potwierdza stanowisko Ministerstwo
Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 7 lutego 2013 r. – a tym samym
bez decyzji planistycznych. Również w przypadku ubiegania się przez inwestora o
wydanie warunków przyłączenia nie będzie konieczne okazanie decyzji o warunkach zabudowy lub wyrysu z planu zagospodarowania przestrzennego.
Decyzja środowiskowa
W przypadku każdego przedsięwzięcia inwestycyjnego, należy dokonać klasyfikacji
projektu pod kątem ewentualnej potrzeby uzyskiwania Decyzji Środowiskowej i
przeprowadzania oceny oddziaływania na środowisko (Sporządzania Raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko). Ocena taka może być obligatoryjna,
fakultatywna lub niewymagana. Klasyfikację w przypadku projektu fotowoltaicznego wykonuje się na podstawie zajmowanej powierzchni. Akty prawne warunkujące
procedury środowiskowego nie wyszczególniają jako osobną kategorię instalacji
wykorzystujących energię słoneczną do produkcji prądu elektrycznego.
Farmy fotowoltaiczne mogą potencjalnie oddziaływać na środowisko i co za tym
idzie wymagają uzyskania Decyzji Środowiskowej. Ta wydawana jest przez Urząd
Gminy lub Urząd Miasta po uprzedniej konsultacji z Regionalną Dyrekcją Ochrony
Środowiska oraz Powiatowym Państwowym Inspektorem Sanitarnym. Decyzja wydana może być na podstawie jednej z dwóch ścieżek - w oparciu o dobrze zbudowaną, szeroką Kartę Informacyjną Przedsięwzięcia, stanowiącą załącznik do wniosku o wydanie Decyzji Środowiskowej lub alternatywnie podstawę może stanowić
pełny Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko sporządzony zgodnie
z zakresem określonym przed administrację w odpowiedzi na wcześniejszą Kartę.
18
Opodatkowanie
Podatek od nieruchomości
Kwestia podatku od nieruchomości uregulowanego ustawą o podatkach i opłatach lokalnych (dalej: u.p.o.l.) jest traktowana odmiennie w przypadku gruntów i
budowli związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej i
tych z nią niezwiązanych. Zarówno grunt, na którym znajduje
się instalacja fotowoltaiczna związana z prowadzeniem działalności
gospodarczej, jak i taki, na którym
istnieje instalacja niezwiązana z
prowadzeniem działalności gospodarczej, podlegać będą opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, którego stawka ustalana jest
uchwałą rady gminy. Obecnie
(2015 r.) maksymalna stawka podatku od nieruchomości – gruntu
kształtuje się na poziomie 0,46 zł
za 1 m2 gruntu niezwiązanego z
prowadzeniem działalności gospodarczej i 0,89 zł za 1 m2 gruntu
związanego z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych definiuje działalność gospodarczą
jako taką, o której mowa w ustawie o
swobodzie działalności gospodarczej
(dalej: u.s.d.g.). Skoro zatem, zgodnie z ustawą o OZE, sprzedaż energii
przez prosumenta nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu
u.s.d.g., grunt, na którym znajduje się
instalacja prowadzona przez prosumenta, powinien być uznany za niezwiązany z działalnością gospodarczą i
jako taki winien podlegać opodatkowaniu wg stawki nie wyższej niż
0,46 zł/1 m2 (w pewnych przypadkach
grunt w ogóle nie będzie podlegać
opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości, np. w przypadku użytków
rolnych).
Zakładając, że instalacje fotowoltaiczne będą stanowić przedmiot opodatkowania podatkiem od nieruchomości (jako budowla w rozumieniu
przepisów prawa budowlanego), będą
one podlegać opodatkowaniu, ale tylko wtedy, jeśli są związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.
Uzasadniony jest zatem wniosek, że
instalacja fotowoltaiczna prosumenta,
jako niezwiązana z działalnością gospodarczą w rozumieniu u.p.o.l., nie
będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości.
19
Zwolnienie takie stosuje się nie wcześniej, niż z chwilą otrzymania dokumentu potwierdzającego umorzenie
świadectwa pochodzenia energii. Następuje to poprzez obniżenie akcyzy
należnej od energii elektrycznej za
najbliższe okresy rozliczeniowe. Co
istotne w tej kwestii - zwolnieniu od
akcyzy podlega zużycie energii elektrycznej wyprodukowanej z generatora o łącznej mocy nie przekraczającej
1 MW. Energia ta nie może być dostarczona do instalacji połączonych i
współpracujących ze sobą, służących
do przesyłania energii elektrycznej.
W obecnym stanie prawnym producenci wytwarzający z OZE energię
elektryczną, nie zużywają jej de facto
na potrzeby własne, gdyż, po pierwsze
- są w tym wypadku obciążeni obowiązkami wynikającymi ze statusu podatnika podatku akcyzowego, niezależnie od ilości wyprodukowanej energii. Po drugie - zwolnienie z podatku
akcyzowego dla podmiotów wytwarzających z OZE energię elektryczną wymaga wystawienia i umorzenia świadectw pochodzenia energii.
Akcyza a produkcja
energii na farmie fotowoltaicznej
Podatnik, który energię wyprodukowaną przez źródła odnawialne zużywa
na własne potrzeby, podlega Ustawie
z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym.
Ze sprzedażą są powiązane dwa podatki: VAT i akcyza. VAT jest określony w stawce podstawowej 23 proc. a
akcyza (nie wnikając czy jest zwolnienie czy nie) określona jest wartościowo. Na 1 stycznia 2013 jest to 20 zł
za MWh dla energii elektrycznej.
Obowiązek podatkowy powstaje z
dniem zużycia energii elektrycznej.
Ustawodawca przewidział możliwość
zwolnienia z podatku akcyzowego tylko w jednym przypadku - energii
elektrycznej wyprodukowanej z odnawialnych źródeł energii na podstawie
dokumentu potwierdzającego umorzenie świadectwa pochodzenia.
20
Opodatkowanie
prosumentów
Dochody osób fizycznych prowadzących instalację fotowoltaiczną w ramach działalności
gospodarczej stanowić będą, co do zasady,
przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT).
Dochód ten podlegać będzie, zgodnie z zasadami ogólnymi, opodatkowaniu wg skali podatkowej stawkami 18% i 32% lub, w przypadku wyboru rozliczenia stawką liniową,
stawką 19%.
Należy zwrócić uwagę, że
zgodnie z ustawą o OZE,
sprzedaż nadwyżki niewykorzystanej
energii
przez osobę fizyczną,
nieprowadzącą działalności gospodarczej, która
przetwarza energię z odnawialnego źródła na
energie elektryczną w
celu zużycia na własne
potrzeby („prosument”),
nie stanowi działalności
gospodarczej w rozumieniu ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej
(u.s.d.g.).
Mając
na
uwadze autonomiczność
przepisów podatkowych,
uregulowanie
to
nie
przesądza jednak o tym,
jak dla celów podatkowych kwalifikowane będą
przychody prosumenta z
tytułu sprzedaży nadwyżki
przetworzonej
przez
niego
energii.
Ustawa o PIT zawiera
własną definicję działalności gospodarczej, w
związku z czym możliwe
są sytuacje, w których
określona
aktywność
stanowi działalność gospodarczą w rozumieniu
przepisów ustawy o PIT,
nie
stanowiąc
jednak
działalności gospodarczej
w rozumieniu u.s.d.g.
A zatem możliwa będzie interpretacja, zgodnie z którą dochody prosumenta zostaną opodatkowane tak jak przychody osób fizycznych, prowadzących działalność
gospodarczą. Pojawia się wątpliwość, czy takie było ratio legis rozwiązania, zgodnie z którym prosument nie prowadzi działalności gospodarczej w rozumieniu
u.s.d.g. Z drugiej strony, nawet jeśli prosument nie będzie uznawany za osobę
prowadzącą działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o PIT, może powstać
wątpliwość co do źródła i sposobu opodatkowania dochodu z tytułu sprzedaży
nadwyżki niewykorzystanej energii.
21
Dzierżawa nieruchomości
Umowa dzierżawy pozostaje obecnie najpopularniejszą formą tytułu prawnego do
nieruchomości na której realizowana jest inwestycja z zakresu energetyki odnawialnej. Istotnym elementem dzierżawy jest fakt, że może być ona zawarta na 30
lat przy zachowaniu ograniczonych możliwości wypowiedzenia. Dla inwestora OZE
ważne jest to, aby po dokonaniu inwestycji nie był zmuszony do zmiany lokalizacji
w wyniku wypowiedzenia umowy. Umowa dzierżawy powinna być zawarta na wyraźnie określony czas, przy czym ważne jest nie tylko wskazanie terminu, ale także wyraźnego momentu początkowego, od którego ten termin biegnie. Należy unikać przy tym wskazania jako terminu początkowego chwili rozpoczęcia budowy
elektrowni, ponieważ stwarza to ryzyko, że pomiędzy podpisaniem umowy a zdarzeniem wskazanym jako początek terminu zajdą okoliczności umożliwiające jednej ze stron rozwiązanie umowy.
W wyroku Sądu Najwyższego z 5 października 2012 r., IV CSK 244/12, dokonano
dogłębnej analizy treści umowy, zawartej jako umowa dzierżawy, której przedmiotem było oddanie nieruchomości inwestorowi w celu realizacji przedsięwzięcia w
postaci parku wiatrowego.
Kontrowersyjny problem powyższego orzeczenia w istocie sprowadza się do uznania, iż w przypadku farm wiatrowych posadowionych na określonych nieruchomościach nie można mówić o pożytkach z tej nieruchomości w postaci sił natury – siły
wiatru. Analogicznie więc sytuacja będzie się miała w aspekcie farm fotowoltaicznych gdzie występuje siła natury w postaci siły słońca. Brak elementu pożytków
przesądza następnie o stwierdzeniu, iż nie możemy mieć do czynienia z umową
dzierżawy, a wreszcie o przyjęciu możliwości stosowania przepisów o dzierżawie
odpowiednio. Powstał więc problem zakwalifikowania umów inwestorów z właścicielami gruntów pod farmy fotowoltaiczne. Wydaje się, że muszą być to umowy
ściśle określające każdy istotny element i w odpowiednim zakresie powinny być
powtórzeniem uregulowanej w kodeksie cywilnym umowy dzierżawy, na wypadek
gdyby sąd zakwestionował kwalifikację danej umowy jako umowy dzierżawy.
22