Elżbieta Królikowska

Elżbieta Królikowska-Kińska – Przewodnicząca Komisji Edukacji i Sportu w Radzie Miejskiej
w Łodzi
Aspekty prawne realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki w Polsce
„Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 70
1.
Każdy ma prawo do nauki. Nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Sposób wykonywania obowiązku szkolnego określa ustawa.”
Z powyższego zapisu wynika, że do prawo nauki ma w Polsce każdy - dziecko i dorosły, bez
ograniczeń wieku. Jednakże dla części społeczeństwa to nie tylko prawo, ale i obowiązek. W ustawie
o systemie oświaty (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r. nr 256 poz.2572 z późniejszymi zmianami) oraz
przepisach wykonawczych* do niej określono, kto podlega obowiązkowej edukacji, kto odpowiada
za dopełnienie czynności związanych z obowiązkowym kształceniem, a także co należy uczynić w
przypadkach uchylania się od obowiązkowego kształcenia. Poniżej przedstawię zapisy ustawowe dotyczące obowiązku szkolnego. Przepisy wykonawcze zostaną jedynie wymienione, bez omawiania
ich treści.
W ustawie z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (OSO) mamy wyszczególnione trzy
kategorie obowiązkowego kształcenia: obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne (dla dzieci
sześcioletnich), obowiązek szkolny (dla dzieci od 7 roku życia do ukończenia gimnazjum, ale nie
dłużej niż do 18 roku życia) oraz obowiązek nauki (po ukończeniu gimnazjum do18 roku życia).
O tym, w jaki sposób realizuje się obowiązek szkolny i obowiązek nauki mówi art. 16.
….
5. Obowiązek szkolny spełnia się przez uczęszczanie do szkoły podstawowej i gimnazjum, publicznej albo niepublicznej.
5a. Po ukończeniu gimnazjum obowiązek nauki spełnia się:
1) przez uczęszczanie do publicznej lub niepublicznej szkoły ponadgimnazjalnej,
przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w formach pozaszkolnych (art. 3, pkt 16: należy
2)
3)
4)
przez to rozumieć formy uzyskiwania i uzupełniania wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji
zawodowych w placówkach i ośrodkach, o których mowa w art. 2, pkt 3a: placówki kształcenia
ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji
zawodowych) w placówkach publicznych i niepublicznych posiadających akredytację, o której
mowa w art. 68b,
przez uczęszczanie na zajęcia realizowane w ramach działalności oświatowej prowadzonej
przez osoby prawne lub fizyczne na podstawie art.83a ust. 2 (działalność oświatowa nieobejmująca prowadzenia szkoły, placówki lub zespołu, o którym mowa w art. 90a ust. 1, może być
podejmowana na zasadach określonych w przepisach ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej), dla której osoby te uzyskały akredytację, o której mowa w art.68b,
przez realizowanie, zgodnie z odrębnymi przepisami, przygotowania zawodowego u pracodawcy.
…..
7. Za spełnianie obowiązku, o którym mowa w art. 14, ust. 3 (obowiązkowe roczne przygotowanie
przedszkolne), obowiązku szkolnego i obowiązku nauki uznaje się również udział dzieci i młodzieży
upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych, organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami .
8. Na wniosek rodziców dyrektor publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w obwodzie których dziecko mieszka, lub dyrektor szkoły ponadgimnazjalnej, do której dziecko uczęszcza, może
zezwolić na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza
szkołą oraz określa warunki jego spełniania. Dziecko spełniając odpowiednio obowiązek szkolny lub
obowiązek nauki w tej formie może otrzymać świadectwo ukończenia poszczególnych klas danej
szkoły lub ukończenia tej szkoły na podstawie egzaminów klasyfikacyjnych przeprowadzonych
przez szkołę, której dyrektor zezwolił na taką formę spełniania obowiązku szkolnego lub nauki.
Wpisanie do ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty prawa do realizacji obowiązku
szkolnego poza szkołą otworzyło furtkę dla tzw. ”kształcenia domowego”. Obecnie jest to forma
istniejąca, ale wykorzystywana rzadko. W całym województwie łódzkim korzysta z niej 20 osób.
Przepis ustawowy nie został doprecyzowany przepisami wykonawczymi, ale Ministerstwo Edukacji
Narodowej wysłało pismo interpretujące ten zapis ustawowy:
Pismo MEN z 6.X.1993 r. w sprawie spełniania obowiązku szkolnego poza szkołą (DKO-430-4/93/JB)
W związku z pytaniami dotyczącymi realizacji obowiązku szkolnego poza szkołą, MEN przedstawia
w tej sprawie następujące stanowisko:
1. Spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą jest nową formą realizacji tego obowiązku, a jej
podstawę prawną stanowi art.16, ust. 8 ustawy o systemie oświaty. Ustawa ta nie określiła dla
MEN delegacji w sprawie opracowania szczegółowych zasad i trybu udzielania zezwoleń na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą i w związku z tym art.16 ust.8 tej ustawy jest jedynym
przepisem prawnym w tej sprawie.
2. Uzyskanie zezwolenia na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą oznacza, że dziecko nie
musi uczęszczać na zajęcia lekcyjne do szkoły, ale nie jest zwolnione ze spełniania obowiązku szkolnego. Powinno mieć zorganizowaną naukę w domu lub kształcić się w innej formie, wybranej przez
rodziców i zaakceptowanej przez dyrektora wydającego zezwolenie, w taki sposób jednak, aby gwarantowało to dziecku uzyskanie wiedzy i umiejętności koniecznych dla ukończenia szkoły podstawowej i uzyskania tym samym świadectwa ukończenia tej szkoły. Treść pisma ma obecnie zastosowanie także do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
3. Dyrektor szkoły, podejmując decyzje w sprawie udzielenia zezwolenia na spełnianie obowiązku
szkolnego poza szkołą, musi rozważyć wszystkie argumenty przedstawione we wniosku przez rodziców i ocenić, czy warunki zapewnione przez rodziców - w tym kwalifikacje osoby (osób) mających
kształcić dziecko - pozwolą dziecku sprostać wymaganiom określonym w minimach programowych
(podstawie programowej) przedmiotów obowiązkowych i ukończyć szkołę podstawową
(gimnazjum).
4. Dziecko, któremu udzielono zgody na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, powinno być
wpisane do księgi uczniów z adnotacją o formie spełniania obowiązku szkolnego, a także do księgi
ewidencji dzieci podlegających obowiązkowi szkolnemu - ze wskazaniem dyrektora szkoły udzielającego zezwolenia na tę formę realizacji obowiązku szkolnego. Dziecko takie, mimo wpisania jego nazwiska do księgi uczniów, nie jest wliczane do ogólnej liczby uczniów tej szkoły i szkoła nie powinna
wykazywać go w liczbie uczniów, na których przyznawane są dotacje określone w art. 80, ust. 1
ustawy o systemie oświaty. Wpisanie dziecka do księgi uczniów wynika jedynie z konieczności założenia arkusza ocen. Dyrektor szkoły udzielający zezwolenia lub osoba przez niego wskazana prowadzi dokumentację przebiegu nauczania: protokoły egzaminów klasyfikacyjnych i ew. sprawdzających, jeśli takie są organizowane, a także arkusz ocen, do którego wpisuje się wyniki egzaminów.
5. Komisyjny egzamin klasyfikacyjny wyznacza dyrektor szkoły udzielający zezwolenia - w terminie
uzgodnionym z dzieckiem i jego rodzicami, a przeprowadza komisja (...). Tylko pozytywne wyniki
uzyskane z tego egzaminu mogą być podstawą do uzyskania świadectwa ukończenia szkoły podstawowej (gimnazjum) lub promocyjnego, będącego podstawą do przyjęcia do szkoły. Stanowi o
tym §17, ust. 1, pkt 2 rozporządzenia.
6. W świetle obowiązujących przepisów szkoła nie ma obowiązku przeprowadzania komisyjnych egzaminów klasyfikacyjnych w innych, niż opisane wyżej, przypadkach. Jednak egzaminy takie - na
wniosek rodziców dziecka - mogą być przeprowadzane za zgodą dyrektora szkoły, który udzielił zezwolenia na tę formę spełniania obowiązku szkolnego, np. coroczne egzaminy z programu nauczania każdej klasy z wpisaniem ich wyników do arkusza ocen ucznia.
7. Dziecko realizujące obowiązek szkolny poza szkołą powinno otrzymać legitymację szkolną, która
jest dokumentem poświadczającym uprawnienie do ulgi przy przejazdach środkami publicznego
transportu zbiorowego. Uprawnienia do tej ulgi zostały określone w ustawie z dnia 20.VI.1992r. o
uprawnieniach do bezpłatnych i ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego
(Dz. U. Nr 54, poz. 254 ze zmianami) i przysługują dzieciom i młodzieży w wieku powyżej 7 lat do
czasu ukończenia szkoły ponadpodstawowej publicznej lub niepublicznej o uprawnieniach szkoły
publicznej, nie dłużej niż do ukończenia 20 roku życia. Legitymację wydaje dyrektor szkoły, który
zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą.
8. Dyrektor szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka, sprawując kontrolę spełniania obowiązku
szkolnego zgodnie z art.19, ust.1 ustawy o systemie oświaty, powinien rokrocznie ocenić, czy rodzice dziecka spełniającego obowiązek szkolny poza szkołą zapewniają dziecku warunki umożliwiające
kształcenie się (nauczyciel, podręczniki itp.). Polska jest sygnatariuszem Konwencji o Prawach
Dziecka, w której gwarantuje się dziecku prawo do nauki. Kształcenie w zakresie szkoły podstawowej (i gimnazjum) jest w naszym kraju obowiązkowe, a dziecko realizujące obowiązek szkolny poza
szkołą nie jest zwolnione ze spełniania tego obowiązku.
9. Uczniowi realizującemu obowiązek szkolny poza szkołą nie przysługuje z tego tytułu dofinansowanie z kuratorium.
Treść pisma ma obecnie zastosowanie także do szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych.
Odpowiedzialność za dobre funkcjonowanie systemu obowiązkowego kształcenia
spada na rodziców, dyrektora szkoły oraz gminę. Obowiązki rodziców polegają na
zgłoszeniu dziecka do szkoły, dopilnowaniu, aby uczęszczało na zajęcia i stworzeniu
mu warunków umożliwiających przygotowanie się do zajęć.
Określają to zapisy art.14b i art.18. ustawy o systemie oświaty:
Art. 14b.
1. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi, o którym mowa w art. 14 ust. 3 (obowiązkowe
roczne przygotowanie przedszkolne), są obowiązani dopełnić czynności związanych ze zgłoszeniem
dziecka do przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, a także zapewnić
regularne uczęszczanie dziecka na zajęcia.
Art. 18. Rodzice dziecka podlegającego obowiązkowi szkolnemu są obowiązani do:
1) dopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły,
2)
3)
4)
5)
zapewnienia regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne,
zapewnienia dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć szkolnych.
zapewnienia dziecku realizującemu obowiązek szkolny poza szkołą warunków nauki określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art.16, ust.8 (ustawy o systemie oświaty),
powiadamiania organów gminy o formie spełniania obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki
przez młodzież w wieku 16 -18 lat i zmianach w tym zakresie.
Dyrektorzy szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego. Dyrektorzy szkół publicznych, dla których określono obwód, prowadzą ewidencję dzieci z danego terenu
podlegających obowiązkowi szkolnemu. Dyrektorzy szkół niepublicznych lub publicznych, ale bez
określonego obwodu (np. artystycznych) zobowiązani są wysyłać informację do szkół obwodowych o
uczniach spełniających obowiązek szkolny w ich szkole, a także informować o zaprzestaniu spełniania tego obowiązku. Ustawowe obowiązki dyrektora szkoły lub przedszkola opisują art.14b, 16 i
19.
Art. 14b
2. Kontrolowanie spełniania obowiązku, o którym mowa w art.14 ust. 3 (obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne), należy do zadań dyrektora szkoły podstawowej, w obwodzie której dziecko mieszka.
3. Dyrektorzy publicznych i niepublicznych przedszkoli i szkół podstawowych, w których zorganizowano oddziały przedszkolne, są obowiązani powiadomić dyrektora szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka, o spełnianiu przez dziecko obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3 (obowiązkowe
roczne przygotowanie przedszkolne) w tym przedszkolu lub oddziale przedszkolnym oraz o
zmianach w tym zakresie.
Art. 16
6. Dyrektorzy niepublicznych szkół podstawowych i gimnazjów oraz dyrektorzy publicznych szkół
podstawowych i gimnazjów, a także dyrektorzy szkół specjalnych i ośrodków, o których mowa w
art. 2, pkt 5 (młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne
ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wy-
magających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki
umożliwiające dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16, ust. 7 (dzieci i młodzież upośledzona umysłowo w stopniu głębokim), a także dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami zapewniają realizację odpowiednio obowiązku, o którym mowa w
art.14, ust. 3 (obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne)], obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne nie będące jednostkami samorządu
terytorialnego, którym nie ustalono obwodów, o przyjęciu ucznia do szkoły są obowiązani powiadomić dyrektora publicznej szkoły podstawowej lub gimnazjum, w których obwodzie uczeń mieszka,
oraz informować go o spełnianiu przez ucznia obowiązku szkolnego.
6a. Przepis ust. 6 stosuje się odpowiednio do dyrektora publicznej szkoły podstawowej i publicznego gimnazjum o ustalonym obwodzie, który przyjął do szkoły ucznia zamieszkującego w obwodzie
innej szkoły publicznej.
Art. 19.
1. Dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodach tych szkół, a gmina kontroluje spełnianie obowiązku
szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat, w tym odpowiednio:
1)
2)
kontrolują wykonywanie obowiązków, o których mowa w art. 18, pkt pkt 1, 2 i 5, a także
współdziałają z rodzicami w realizacji obowiązku, o którym mowa w art. 18, pkt pkt 3 i 4
(obowiązki rodziców),
prowadzą ewidencję spełniania obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki.
Swój zakres ustawowej odpowiedzialności za realizację obowiązku szkolnego mają również gmina i
powiat. Zadanie to polega na stworzeniu warunków do realizacji obowiązkowego kształcenia dla
własnych mieszkańców. Chodzi przede wszystkim o zapewnienie szczelności tego systemu. Gmina
określa zatem obwody szkół podstawowych i gimnazjów, a powiat zapewnia możliwości kształcenia
zawodowego i kształcenia dzieci o specjalnych potrzebach. Gmina ma prowadzić ewidencję uczniów
podlegających obowiązkowi nauki. Gmina jest też instytucją egzekwującą realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki. Mówią o tym zapisy art. 4, art.14 a, art.17 w powiązaniu z
art.71, art.19
4. Zapewnienie warunków do spełniania obowiązku, o którym mowa w ust. 3 (obowiązkowe roczne
przygotowanie przedszkolne), jest zadaniem własnym gminy.
5. Opłaty za świadczenia prowadzonych przez gminę przedszkoli publicznych ustala rada gminy, a
w przypadku innych przedszkoli publicznych - organy prowadzące te przedszkola, z uwzględnieniem art. 6 pkt 1.( bezpłatne nauczanie i wychowanie w zakresie co najmniej podstawy
programowej wychowania przedszkolnego).
Art. 14a.
1. Rada gminy ustala sieć prowadzonych przez gminę publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych.
2. Sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych powinna być
ustalona tak, aby wszystkie dzieci sześcioletnie zamieszkałe na obszarze gminy miały możliwość
spełniania obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3 (obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne), a droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej nie przekraczała 3 km.
3. Jeżeli droga dziecka sześcioletniego z domu do najbliższego publicznego przedszkola lub oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej przekracza 3 km, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu dziecka lub zwrot kosztów przejazdu
dziecka i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.
4. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie niepełnosprawnym dzieciom sześcioletnim bezpłatnego
transportu i opieki w czasie przewozu do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w
szkole podstawowej lub ośrodka umożliwiającego dzieciom, o których mowa w art. 16 ust. 7 (dzieci
i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim), a także dzieciom upośledzonym umysłowo ze sprzężonymi niepełnosprawnościami realizację obowiązku, o którym mowa w art. 14 ust. 3
(obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne), albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna
środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.
Art. 17.
1. Sieć publicznych szkół powinna być zorganizowana w sposób umożliwiający wszystkim dzieciom
spełnianie obowiązku szkolnego, z uwzględnieniem ust. 2.
2. Droga dziecka z domu do szkoły nie może przekraczać:
1) 3 km - w przypadku uczniów klas I-IV szkół podstawowych,
2)
4 km - w przypadku uczniów klas V i VI szkół podstawowych oraz uczniów gimnazjów.
3. Jeżeli droga dziecka z domu do szkoły, w obwodzie której dziecko mieszka, przekracza odległości
wymienione w ust.2, obowiązkiem gminy jest zapewnienie bezpłatnego transportu i opieki w czasie
przewozu lub zwrot kosztów przejazdu środkami komunikacji publicznej.
3a. Obowiązkiem gminy jest zapewnienie uczniom niepełnosprawnym, których kształcenie i wychowanie odbywa się na podstawie art. 71 b, bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do
najbliższej szkoły podstawowej, gimnazjum lub ośrodka umożliwiającego realizację obowiązku
szkolnego i obowiązku nauki dzieciom i młodzieży, o których mowa w art. 16 ust. 7(dzieci i młodzież
upośledzona umysłowo w stopniu głębokim), a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami, albo zwrot kosztów przejazdu ucznia i opiekuna środkami komunikacji publicznej, jeżeli dowożenie zapewniają rodzice.
4. Rada gminy, z uwzględnieniem ust. 1 i 2, ustala plan sieci publicznych szkół podstawowych i
gimnazjów prowadzonych przez gminę, a także określa granice obwodów publicznych szkół podstawowych i gimnazjów, z wyjątkiem specjalnych, mających siedzibę na obszarze gminy, z zastrzeżeniem art. 58, ust. 2 należących do jej obwodu, a w przypadku szkoły podstawowej także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne. Szkole publicznej prowadzonej przez osobę fizyczną lub
osobę prawną inną niż jednostka samorządu terytorialnego nie ustala się obwodu, chyba że osoba
prowadząca wystąpi z takim wnioskiem. W przypadku publicznych szkół podstawowych i gimnazjów
prowadzonych przez inne organy, określenie granic ich obwodów następuje w uzgodnieniu z tymi
organami. Uchwała rady gminy podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.
5. Rada powiatu ustala plan sieci publicznych szkół ponadgimnazjalnych oraz szkół specjalnych, z
uwzględnieniem szkół ponadgimnazjalnych i specjalnych mających siedzibę na obszarze powiatu
prowadzonych przez inne organy prowadzące, tak aby umożliwić dzieciom i młodzieży zamieszkującym na obszarze powiatu lub przebywającym w zakładach i jednostkach, o których mowa w art. 3,
pkt 1a lit. b) (szkoła specjalna lub oddział specjalny - należy przez to rozumieć odpowiednio: (...) b)
szkołę lub oddział zorganizowane w zakładzie opieki zdrowotnej, w tym w zakładzie opiekuńczoleczniczym i zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, a także w jednostce pomocy społecznej, w celu
kształcenia dzieci i młodzieży przebywających w tym zakładzie lub jednostce, w których stosuje się
odpowiednią organizację kształcenia oraz specjalne działania opiekuńczo-wychowawcze, zorganizowane zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art.71c, ust. 2), realizację odpowiednio
obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki. (Art.71c, ust.1: Zakład opieki zdrowotnej, w tym zakład
opiekuńczo-leczniczy i zakład lecznictwa uzdrowiskowego, a także jednostka pomocy społecznej, w
których zorganizowana jest szkoła specjalna, zapewniają korzystanie z pomieszczeń dla prowadzenia zajęć edukacyjnych i wychowawczych. Warunki korzystania z pomieszczeń oraz ponoszenia
kosztów ich utrzymania określa umowa zawarta pomiędzy zakładem a organem prowadzącym
szkołę.
Art.71c, ust. 2: Minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, w porozumieniu z ministrem
właściwym do spraw zdrowia oraz ministrem właściwym do spraw zabezpieczenia społecznego,
określi, w drodze rozporządzenia, organizację kształcenia oraz warunki i formy realizowania specjalnych działań opiekuńczo-wychowawczych w szkołach, o których mowa w ust. 1, uwzględniając
szczególne potrzeby psychofizyczne dzieci i młodzieży.)
Art. 19.
1. Dyrektorzy publicznych szkół podstawowych i gimnazjów kontrolują spełnianie obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodach tych szkół, a gmina kontroluje spełnianie obowiązku
szkolnego lub obowiązku nauki przez młodzież w wieku 16-18 lat (...)
2. Organ gminy prowadzący ewidencję ludności jest obowiązany w ramach zadań własnych przesyłać właściwym dyrektorom szkół informacje o aktualnym stanie i zmianach w ewidencji dzieci i
młodzieży w wieku od 3-18 lat.
Niespełnianie obowiązku szkolnego podlega egzekucji w trybie ustawy o postępowaniu
egzekucyjnym w administracji (Dz.U.2002 nr 110 poz.968). Oznacza to, że na ustawowego
przedstawiciela dziecka (rodziców lub opiekunów prawnych) może być nałożona grzywna
w celu przymuszenia do spełniania ciążącego na nim obowiązku. Ustawa ta określa tryb postępowania i środki egzekucji administracyjnej stosowane w celu doprowadzenia wykonania
obowiązków.
Obowiązek szkolny w rozumieniu tej ustawy jest obowiązkiem „o charakterze niepieniężnym, przekazanym do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego” - którym
jest art. 20 ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty. Dyrektor publicznej szkoły podstawowej i gimnazjum, w rozumieniu art. 5 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji,
jest „wierzycielem”, uprawnionym do żądania wykonania obowiązku szkolnego w drodze egzekucji
administracyjnej. W tym celu, po stwierdzeniu niespełniania przez dziecko obowiązku szkolnego,
dyrektor publicznej szkoły podstawowej, w której obwodzie dziecko mieszka, wysyła do jego rodziców (opiekunów prawnych) upomnienie zawierające stwierdzenie, że obowiązek szkolny nie jest
realizowany, wezwanie do posyłania dziecka do szkoły z wyznaczeniem terminu oraz informację, że
niespełnianie obowiązku jest zagrożone skierowaniem sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego. Jeżeli rodzice (opiekunowie prawni ) dziecka nie zastosują się do wezwania mimo
upływu terminu określonego w upomnieniu przez dziecko obowiązku szkolnego dyrektor
publicznej szkoły podstawowej (gimnazjum) kieruje wniosek o wszczęcie egzekucji administracyjnej do organu egzekucyjnego, jest właściwa gmina. Do wniosku dołącza się tzw.
tytuł wykonawczy, sporządzony zgodnie z przepisami art.27 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji oraz dowód doręczenia upomnienia. Postępowanie egzekucyjne może być wszczęte
po upływie siedmiu dni od dnia doręczenia upomnienia. Kosztami upomnienia obciąża się
rodziców dziecka na rzecz wierzyciela, tj. szkoły, na konto wskazane przez dyrektora.
Środkiem egzekucji administracyjnej obowiązku szkolnego jest grzywna w celu
przymuszenia. Grzywnę nakłada się na ustawowego przedstawiciela dziecka, tj. rodziców
lub prawnych opiekunów. W art.59 par.1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
określono przypadki, w których postępowanie egzekucyjne podlega umorzeniu.
*Przepisy wykonawcze do ustawy z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty precyzujące zapisy ustawowe w zakresie realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki.
1) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do publicznych przedszkoli i szkół oraz przechodzenia z jednych typów
szkół do innych (Dz.U. Nr 26, poz. 232)
2) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 2 września 2004r. w sprawie organizacji kształcenia dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą (Dz. U. Nr 194,
poz. 1986)
3) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 19 lutego 2002 r.
w sprawie
sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji (Dz. U. Nr 23,
poz. 225 ze zmianami)
4) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 30 I 1997 w sprawie organizowania zajęć rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz.
U. Nr 14, poz. 76)
5) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 15 lipca 2004r. w sprawie przypadków, w których do szkoły dla dorosłych można przyjąć osobę, która ukończyła 16 albo 15 lat. (Dz. U.
Nr 169, poz. 1768)
6) Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 4 października 2001 r. w sprawie przyjmowania osób niebędących obywatelami polskimi do publicznych przedszkoli, szkół, zakładów
kształcenia nauczycieli i placówek (Dz. U. Nr 131, poz. 1458)