sv. JONO BAZNYCIA (A. Fridrich. Historye cudownych obrazow

sv. JONO BAZNYCIA (A. Fridrich. Historye cudownych obrazow

sv. J O N O B A Z N Y C I A
(A. Fridrich. Historye cudownych obrazow Najsw. Maryi Panny w Polsce. T. IV. Krakow, 1911, s. 154-163)
M i ^ d z y rokiem 1825 a 1827 kosciol sw. Jana nowej ulegl przemianie, bogate freski, zdobi^ce jego
sklepienie, zatarte i pobielone zostaly, stiuki pokrywaj^ce od dotu do gory filary, zniszczone
i zatynkowane, wiele oltarzy, a z niemi wspaniala ambona por^bana. Wtedy takze niektore w
t y m kosciele cudami wslawione obrazy M a t k i Najsw., o ktorych dawni pisarze wspominaj^,
usuni^te z kosciola zagin^ly ...
Obraz „Pocieszenia" Najsw. Panny, umieszczony w kaplicy tejze nazwy, pierwszej po lewej
stronie od glownego wejscia... Ten licznymi cudami wslawiony obraz pochodzi z kosciola, ktory
G O . Augustyanie z j a l m u z u zebranych w roku 1768 wystawili przy ulicy zwanej Sawicz. Przy t y m ze kosciele zalozyli, podobnie jak przy innych kosciolach swego zakonu, bractwo „Pocieszenia"
Naysw. Panny. W i e l k i oltarz z obrazem M a t k i Najsw., trzymaj^cej Bosk^ Dziecin? na lewej r^ce,
byl zarazem brackim oltarzem. G d y w roku 1859 augustyariski kosciol rz^d na cerkiew schyzmatyck^ zabral, przeniesiono ten wizerunek razez z oltarzem i bractwem „Pocieszenia" do tej
kaplicy. Przesliczny ten obraz M a r y i zdobi srebrna suknia, takiej korony podtrzymywane przez
dwoch w srebrze kutych aniolkow; nadto cal^ postac Najsw. M a t k i otaczaj^ srebrne promienie
na tie szafirowego sukna, licznemi wotami pokrytego ... (157) [reprod., p. 159]
Obraz Matki Boskiej „Dobrej Rady". Miesci siq w kaplicy sw. Antoniego, trzeciej po lewej
stronie. Nie dawny to obraz, sprowadzono go bowiem w roku 1891 ze R z y m u , nalezy jednak
13
do najbardziej znanych i czczonych w tern miescie.
Malowany na wzor obrazu tejze nazwy, od X V wiek u wslawionego licznemi cudami w Genestano,
wloskiem miescie o 3 mile od R z y m u oddalonem.
Przedstawia Matk^ Najsw. przytulon^ twarz^ do twarzy Boskiej Dzieciny, ktor^ s w y m ptaszczem o k r y w a .
N a glowach zlociste korony, sadzone rubinami i i n nemi drogimi kamieniami. Z w y k l e zasloni^ty, odk r y w a n y bywa tylko podczas Mszy sw.... (158)
Marijos Paguodos paveikslas
Obraz Matki Boskiej „ruskiej". Niedaleko zak r y s t y i znajduje si^ oltarz ze starozytnym obrazem
M a r y i , m a l o w a n y m na drzewie na sposob grecki i
st^d „ruskim" nazwany. W y s o k i 72 c m , a 53 c m szeroki, przedstawia Matk^ Boz^ z Dzieci^tkiem Jezus
na lewej r^ce z koronami na glowach. Szafy i tlo
srebrn^ blach^ pokryte, u spodu napis „Consolatrix
afflictorum, ora pro nobis". Pocieszycielko utrapionych modi si^ za n a m i . K s . Wojciech Kojalowicz
wspominajqc w dziele swojem Miscellanea o t y m
obrazie, w y r a z a si^ pod przysi^g^, ze sam za ofiarowaniem siq przed n i m opiece M a t k i Najsw. wiel u szczegolniejszych lask doznal, zwlaszcza w roku
1643 ... (160)
Figura Matki Boskiej loretanskiej. W oltarzy wzniesionym wysoko poza w i e l k i m oltarzem w tak zwanem „Loretto", do ktorego z dwoch stron osobne schody prowadz^, znajduje si?
starozytna figura Najsw. Panny z Loretu sprowadzona. W y k o n a n a podlug tamtejszej, na caly
swiat cudami wslawionej i tej samej co tamta wielkosci, ozdobiona jest srebrn^, cz^sciami zlocon^ s u k n i ^ i takiemiz koronami G l o w ? Najsw. Bogarodzicy okala 12 srebrnych gwiazd, pod jej
stopami duzy srebrny p61ksi?zyc. Do W i l n a sprowadzil j ^ i w t y m oltarzu umiescil Kazimierz
Jewlarzewski w roku 1647, a juz w roku 1650 pisal o niej O. Kojalowicz w swoich Miscellanea ...
Obraz Matki Boskiej Bolesnej. Obok loretanskiej kaplicy po prawej stronie od wejscia znajduje si? oltarz Najsw. Panny Bolesnej, a nad n i ^ napis „Altare privilegiatum pro defunctis" Oltarz uprzywilejowany za zmartych ... (162) Obraz ten dobrego p?dzla, przeszlo 2 m wysoki, a
blisko pottora metra szeroki, przedstawia Matk? Najsw. podtrzymuj^c^ na lonie martwe cialo
zdj?tego z k r z y z a Zbawiciela. Twarz bolej^cej M a t k i zwrocona do oblicza Zbawiciela. U nog
P. Jezusa z prawej strony S. Magdalena, z lewej S. Jan Ewangelista, przy nich M a r y a Kleofasowa.
Pospolicie uwazany jest za cudowny... Przed k i l k u laty zawi^zalosi? przy t y m oltarzu bractwo
„Matki Boskiej Bolesnej", do ktorego nalezy najwi?cej strozow miastowych, ktorzy tez glownie
o jego ozdob? si? staraj^ ... (163)
(M. Ch. Figura Matki Boskiej Loretanskiej. Slowo, 1935.1.29)
... za przypomnienie cudownego pos^gu M a t k i Boskiej w kosciele sw. Jana nalezy p. Jotha szczera wdzi?cznosc. Pos^g ten jest dzis kompletnie zapomniany, ale nie przez historykow, przypuszczam wi?c, ze przyda si? milosnikom W i l n a notatka, umieszczona w dziele ks. Aloizego
Fridricha p. t. „Historja cudownych obrazow Najsw. M a r y i Panny y w Polsce", t. I V , 1911, str. 162.
14
„W oltarzu wzniesionym wysoko poza w i e l k i m oltarzem, w tak zwanem „Loretto", do ktorego z dwoch stron osobne schody prowadz^, znajduje si? starozytna figura Najswi?tszej Panny
z Loretu sprowadzona. W y k o n a n a wedlug tamtejszej, na caly swiat wslawionej i tej samej co
tamta wielkosci, ozdobiona jest srebrny, cz?sciami zlocon^ sakniq i takiemiz koronami. Glow?
Najsw. Bogarodzicy okala 12 srebrnych gwiazd, pod jej stopami duzy srebrny p61ksi?zyc ... D o
W i l n a sprowadzil j ^ i w t y m oltarzu umiescil K a z i m i e r z Jewlaszewski w roku 1647, a juz w r o k u
1650 pisal o niej Kojalowicz w swoich „Miscellanea", ze byla szczegolniejsz^ czci^ otaczana:
pczeszlo 300 tabliczek w o t y w n y c h swiadczylo ..." Dzisiaj sytuacja na lepsze si? nie zmienila,
raczej przeciwnie. Dobrze w i ? c stalo si?, ze p. Jotha z w r o c i l uwag? ogolu na cudowny pos^g,
nieslusznie zapomniany.
AUGUSTIJONV BAZNYCIA
Stovinti Saviciaus ir Boksto gatviij kampe, jsteigta 1670 m. kaip Kristaus transfiguracijos baznycia. Pradzioje j i priklause karmelitams, o nuo 1679 metij augustijonams emeritams (eremitams). 1768 m . pasventinta is naujo perstatyta baznycia. Joje buvo 9 altoriai. Didysis altorius su
6 pilioriais ir 4 cherubinais, papuostas vazonais, turejo Marijos paguodimo paveiksl^, kurios
vardu vadinosi ir baznycia. 1807 m . augustijonij vienuolyno m u r a i buvo paimti V i l n i a u s u n i versiteto dvasinei seminarijai, o nuo 1833.VII.10. siuose riimuose atidaryta dvasine akademija,
k u r i 1842 m . perkelta j Peterburg^. Baznycia uzdaryta 1848.X.7 dien^. Sioje baznycioje kabojo
Vytauto portretas, k u r i s dabar y r a Katedroje. ( K 1 4 , p. 180)
Veliau j i paversta pravoslavij cerkve sv. A n d r i a u s vardo ir cia buvo provoslavxj dvasines mokyklos. ( K 13, p. 179)
Leidimas steigti V i l n i u j e Augustijonij eremitij vienuolyn^ buvo isduotas 1671. I V . 20. ordino generolo ir pirmieji vienuoliai atvyko 1675 .V.8 d. (385) 1677 m . jiems buvo atiduota tuscia
aikste, k u r anksciau buvo Kozmos ir Damjano cerkve, i r cia jie pasistate koplytel? Kristaus
transfigiiracijos vardo. (386) Koplycia buvusi medine, k u r i sudege 1742 m . , o jos vieton pastatyta 1746-1768 met!} begyje nauja murine baznycia Marijos paguodos vardo. (388) Ji t u r i aukst^
bokst^ 4 kondignacijij ir y r a daugiau 50 uolekciij ilgio, t u r i Jezaus vardo koplyci^ desineje,
k u r i a i atitinka lobynas, o v i r s jo biblioteka priesingoje puseje. Didziajame altoriuje paveikslas
Marijos paguodos, uzstumiamas k i t u paveikslu - Sv. Jono Kanto; kaireje presbiterijoje altorius
Sv. Augustino vyskupo ir Sv. Monikos - jo motinos, o taip pat altoriai Sv. Tekles, Sv. Mikalojaus
is Tolentino ir 1.1.
Baznycios aukstis - 22 uol., boksto aukstis - 6 0 uolekciij. Bibliotekoje buvo
337 tomai. 1807 m . baznycia atiduota k u n i g q seminarijai drauge su vienuolynu, k u r buvo a l i u m natas 50 zmoniij, o augustijonai persikele j K a u n ^ . ( K 15, t. 2, p. 385-393)
Baznycia uzdaryta 1854 metais. Jos ilgis 55 uolektys, plotis - 31. Be didziojo altoriaus cia dar
buvo k i t i altoriai: Sv. Augustino - Hippomeno vyskupo, Sv. Monikos, Sv. Tekles, Sv. Mikalojaus
is Tolentino, Sv. Tado, Sv. Jono Nepomuko, Kenciancio Isganytojo buvo atskiroje koplycioje
prie bobinciaus Padhipientij fundacijos, o jai atiteko izdine su biblioteka virsuje ir siltoje zakristijoje altorius, k u r nisoje buvo Marijos aplankymo paveikslas. U z p i l i o r i ^ kaireje puseje
nuo jejimo kabojo Vytauto portretas, atkeltas is Lietuvos Brastos. Uzdarius baznyci^ Marijos
paguodos paveikslas i r k i t i liturginiai daiktai perkelti j Sv. Jono baznyci^, o Vytauto portretas
j vyskupo butq, veliau t u r i puosti Katedr^. (S 6, p. 9 4 )
15