docSpis treŹci
download 
Reklamacja Transkrypt
Spis treŹci
Spis treÊci 1. W jakim celu powsta∏a broszura . . . . . . . . . . . . . 3 2. Swobodny przep∏yw osób a mo˝liwoÊci . . . . . . . . 4 korzystania z opieki zdrowotnej w Unii Europejskiej 2.1 Na czym polega koordynacja systemów zabezpieczenia spo∏ecznego. 2.2 KorzyÊci wynikajàce z koordynacji. 3. Paƒstwa, w których mo˝esz powo∏aç si´ . . . . . . . 7 na przepisy Wspólnotowe 3.1 Jakie to sà przepisy? 4. Osoby uprawnione do Êwiadczeƒ zdrowotnych . . 9 na podstawie przepisów wspólnotowych 5. Podr´czny s∏ownik poj´ç u˝ywanych przy . . . . . 10 stosowaniu przepisów wspólnotowych 6. Ogólne zasady udzielania opieki zdrowotnej . . . 18 6.1 Âwiadczenia zdrowotne w pe∏nym zakresie i Êwiadczenia natychmiast konieczne 6.2 Prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych a kraj, w którym posiada si´ ubezpieczenie zdrowotne 6.3 Âwiadczenia zdrowotne zwiàzane z porodem 7. Formularze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24 8. FormalnoÊci. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 8.1 Pracownicy najemni oraz osoby samodzielnie zarobkujàce 8.2 Pracownicy przygraniczni 8.3 Pracownicy sezonowi 8.4 Pracownicy transportu mi´dzynarodowego 8.5 Pracownicy wys∏ani 8.6 Studenci 8.7 TuryÊci 8.8 Emeryci i renciÊci mieszkajàcy w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, z którego otrzymujà Êwiadczenia emerytalne lub rentowe 8.9 Emeryci i renciÊci przebywajàcy czasowo w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, z którego otrzymujà Êwiadczenia emerytalne lub rentowe 8.10 Osoby ubiegajàce si´ o emerytur´ lub rent´ 8.11 Bezrobotni poszukujàcy pracy w innym paƒstwie cz∏onkowskim oraz cz∏onkowie ich rodzin 8.12 Cz∏onkowie rodziny osoby ubezpieczonej 8.13 Aby wyjechaç do innego kraju na leczenie.... 8.14 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe 9. Wykaz polskich instytucji . . . . . . . . . . . . . . 76 zaanga˝owanych w koordynacj´ systemów zabezpieczenia spo∏ecznego w cz´Êci dotyczàcej Êwiadczeƒ leczniczych 1. W jakim celu powsta∏a broszura Z chwilà przystàpienia Polski do Unii Europejskiej nasz kraj stanie si´ jednym z paƒstw cz∏onkowskich Wspólnoty. Obywatele naszego kraju jak równie˝ inne osoby wymienione w tej broszurze uzyskajà takie same prawa i obowiàzki jak obywatele innych paƒstw cz∏onkowskich Unii. Celem broszury jest pomoc w zapoznaniu si´ z nowymi prawami i obowiàzkami wynikajàcymi z przepisów unijnych o opiece zdrowotnej, które b´dà obowiàzywa∏y tak˝e Polaków podró˝ujàcych po terytorium Unii Europejskiej. Z tej broszury dowiesz si´: • kto ma prawo do opieki zdrowotnej na terenie Wspólnoty, • na jakich warunkach ta opieka jest udzielana, • jakich formalnoÊci nale˝y dope∏niç, by mo˝liwe by∏o korzystanie z przys∏ugujàcych nam praw. 3 2. Swobodny przep∏yw osób a mo˝liwoÊci korzystania z opieki zdrowotnej w Unii Europejskiej Ka˝dy obywatel paƒstwa cz∏onkowskiego Unii Europejskiej ma prawo do swobodnego podró˝owania, podejmowania pracy, studiowania i zamieszkiwania w wybranym przez siebie paƒstwie lub paƒstwach Wspólnoty. JeÊli posiada on ubezpieczenie zdrowotne w powszechnym systemie ubezpieczenia zdrowotnego w jakimkolwiek z krajów Wspólnoty, to prawo do opieki zdrowotnej „podró˝uje” razem z nim. Zasady udzielania tej opieki i jej zakres okreÊlajà przepisy Wspólnotowe o koordynacji systemów zabezpieczenia spo∏ecznego. Uwaga! Je˝eli sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane sà do Twojej kasy chorych 4 w Polsce oznacza to, ˝e jesteÊ obj´ty polskim, powszechnym systemem ubezpieczenia zdrowotnego. 2.1 Na czym polega koordynacja systemów zabezpieczenia spo∏ecznego Ka˝de paƒstwo cz∏onkowskie posiada w∏asny system ubezpieczenia zdrowotnego i samo decyduje, kto i na jakich zasadach podlega ubezpieczeniu, jakie nale˝à si´ mu Êwiadczenia i jakie sk∏adki sà na to ubezpieczenie odprowadzane. Koordynacja polega na wprowadzeniu i stosowaniu wspólnych dla wszystkich paƒstw cz∏onkowskich zasad i regu∏, które okreÊlajà, na jakich warunkach mo˝esz otrzymaç opiek´ zdrowotnà i w jakim zakresie ta opieka Tobie przys∏uguje. Zasady te i regu∏y muszà byç przestrzegane przez w∏adze krajowe, przez instytucje ubezpieczeƒ spo∏ecznych oraz przez sàdy i trybuna∏y ka˝dego z paƒstw Wspólnoty. Uwaga! Przepisy Wspólnotowe o koordynacji dotyczà wy∏àcznie osób, które posiadajà ubezpieczenie w powszechnym systemie ubezpieczenia zdrowotnego w jakimkolwiek 5 z krajów Unii Europejskiej i zaczynajà obowiàzywaç dopiero w momencie przemieszczania si´ ubezpieczonego do innego kraju Unii Europejskiej. 2.2 KorzyÊci wynikajàce z koordynacji Przepisy Wspólnotowe chronià ubezpieczonego przed utratà jego prawa do korzystania z ubezpieczenia zdrowotnego w przypadku wyjazdu do innego kraju Unii Europejskiej i dajà mu gwarancj´ równego traktowania z ubezpieczonymi obywatelami paƒstwa cz∏onkowskiego, do którego postanawia przyjechaç, aby tam zamieszkaç, pracowaç, studiowaç itp. 6 3. Paƒstwa, w których mo˝esz powo∏aç si´ na przepisy Wspólnotowe Na przepisy Wspólnotowe dotyczàce opieki zdrowotnej mo˝esz powo∏ywaç si´ w paƒstwach, które nale˝à do Unii Europejskiej. Pami´taj jednak, ˝e w przypadku: Danii – przepisów wspólnotowych nie stosuje si´ na obszarze Grenlandii i Wysp Faro, Francji – przepisy wspólnotowe stosuje si´ równie˝ na obszarze Gujany Francuskiej, Reunion, Gwadelupy oraz Martyniki, Portugalii – przepisy wspólnotowe stosuje si´ równie˝ na Azorach i Maderze, Wielkiej Brytanii – przepisy wspólnotowe stosuje si´ równie˝ na obszarze Gibraltaru, ale nie stosuje si´ na obszarze Wysp Normandzkich oraz Wysp Mann. Na przepisy Wspólnotowe mo˝esz powo∏ywaç si´ tak˝e w paƒstwach nale˝àcych do Europejskiego Obszaru Gospodarczego (Islandii, Lichtensteinie, Norwegii) oraz Szwajcarii. 7 3.1 Jakie to sà przepisy? Zasady koordynacji systemów zabezpieczenia spo∏ecznego oraz szczegó∏owe warunki ich stosowania okreÊlajà: • Rozporzàdzenie 1408/71 z 14 czerwca 1971 roku dotyczàce stosowania systemów zabezpieczenia spo∏ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w∏asny rachunek oraz do cz∏onków ich rodzin przemieszczajàcych si´ w granicach Wspólnoty; oraz • Rozporzàdzenie 574/72 z 21 marca 1972 roku ustalajàce sposób stosowania Rozporzàdzenia (EWG) numer 1408/71 dotyczàcego stosowania systemów zabezpieczenia spo∏ecznego do pracowników najemnych, osób pracujàcych na w∏asny rachunek oraz do cz∏onków ich rodzin przemieszczajàcych si´ w granicach Wspólnoty. Postanowienia tych Rozporzàdzeƒ sà rozstrzygajàce w przypadku ewentualnego “konfliktu” norm ustawodawstwa krajowego i norm unijnych. 8 4. Osoby uprawnione do Êwiadczeƒ zdrowotnych na podstawie przepisów Wspólnotowych Zgodnie z Rozporzàdzeniem EWG Nr 1408 / 71, osobami uprawnionymi do opieki zdrowotnej sà: – pracownicy najemni i osoby pracujàce na w∏asny rachunek oraz cz∏onkowie ich rodzin, – emeryci i renciÊci oraz cz∏onkowie ich rodzin, – studenci i cz∏onkowie ich rodzin, – turyÊci, – bezrobotni i cz∏onkowie ich rodzin. Osobami uprawnionymi sà równie˝ szczególne grupy zatrudnionych i osób, a wi´c: – pracownicy wys∏ani i cz∏onkowie ich rodzin, – pracownicy przygraniczni i cz∏onkowie ich rodzin, – pracownicy sezonowi i cz∏onkowie ich rodzin, – bezpaƒstwowcy i uchodêcy zamieszkali na terytorium paƒstwa cz∏onkowskiego Unii oraz cz∏onkowie ich rodzin. 9 5. Podr´czny s∏ownik poj´ç u˝ywanych przy stosowaniu przepisów Wspólnotowych Zapami´taj podstawowe poj´cia, którymi pos∏ugiwaç si´ b´dziemy w tej broszurze. B´dà one te˝ przydatne w sytuacji, gdy zechcesz skorzystaç ze Êwiadczeƒ zdrowotnych w którymÊ z krajów Unii Europejskiej. Miejsce zamieszkania – to miejsce, gdzie osoba przebywa z zamiarem sta∏ego pobytu. Pobyt – to tymczasowe przebywanie w jednym z paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej bez zamiaru zamieszkania tam na sta∏e. Przyk∏ad: Pani Maria Wójcikowska na sta∏e mieszka w Szczecinie. Na okres wakacji wyjecha∏a do swojej córki mieszkajàcej na sta∏e we Wiedniu. Po wakacjach Pani Wójcikowska wróci∏a do Szczecina. Przepisy Wspólnotowe zakwalifikujà wizyt´ Pani Wójcikowskiej jako pobyt we Wiedniu. 10 Paƒstwo w∏aÊciwe – to kraj cz∏onkowski Unii Europejskiej, w którym osoba jest obj´ta ubezpieczeniem zdrowotnym jako: – pracownik lub osoba pracujàca na w∏asny rachunek lub – student lub – bezrobotny. Przyk∏ad: Pan Adam Golanowski pracuje w zak∏adach mi´snych w Warszawie. Jego pracodawca odprowadza co miesiàc sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS w Warszawie, a ZUS przekazuje t´ sk∏adk´ do Mazowieckiej Kasy Chorych. Sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne sà wi´c odprowadzane w Polsce, a wi´c paƒstwem w∏aÊciwym dla Pana Golanowskiego jest Polska. Paƒstwo w∏aÊciwe emeryta i rencisty. W przypadku emeryta i rencisty paƒstwem w∏aÊciwym jest paƒstwo, z którego otrzymuje on emerytur´ lub rent´. JeÊli emeryt lub rencista otrzymuje Êwiadczenia z kilku paƒstw cz∏onkowskich paƒstwem w∏aÊciwym jest paƒstwo cz∏onkowskie, w którym ma on miejsce zamieszkania. 11 Przyk∏ad: Pani Jane Samson pracowa∏a przez 35 lat jako kelnerka w trzech krajach unijnych: 10 lat w Anglii, 20 lat w Niemczech i 5 lat we Francji. Po uzyskaniu prawa do emerytury postanowi∏a pozostaç we Francji. Jako emerytka mieszkajàca we Francji, pobiera emerytur´ w tym w∏aÊnie kraju jako paƒstwie w∏aÊciwym, choç emerytura Pani Samson sk∏ada si´ ze Êwiadczeƒ emerytalnych pochodzàcych z trzech krajów, w których pracowa∏a. W sytuacji, gdy emeryt lub rencista ma miejsce zamieszkania w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ te, z których otrzymuje Êwiadczenia, paƒstwem w∏aÊciwym jest paƒstwo, z którego pobiera najwi´kszà cz´Êç emerytury lub renty. Gdyby pani Jane Samson zamieszka∏a np. w Holandii, to paƒstwem w∏aÊciwym by∏yby dla niej Niemcy, bo tam pracowa∏a najd∏u˝ej, 20 z 35 lat. Paƒstwo w∏aÊciwe w przypadku choroby zawodowej i wypadków przy pracy. Paƒstwem w∏aÊciwym dla osoby, u której stwierdzono chorob´ zawodowà, jest to paƒstwo cz∏onkowskie Unii Europejskiej, w którym osoba naby∏a chorob´ zakwalifikowanà przez ustawodawstwo tego paƒstwa jako choroba zawodowa. 12 Przyk∏ad: Pan Jan Malinowski zachorowa∏ na schorzenie, które zgodnie z polskimi przepisami uznawane jest za chorob´ zawodowà. Zatem Polska jest paƒstwem w∏aÊciwym czyli paƒstwem, które ma obowiàzek finansowania Êwiadczeƒ zdrowotnych zwiàzanych z tà chorobà, nawet w sytuacji, gdy pan Malinowski zamieszka w innym kraju cz∏onkowskim Unii. W sytuacji, gdy zdarzy si´ wypadek przy pracy, paƒstwem w∏aÊciwym jest kraj, który wyda∏ decyzj´ o uznaniu wypadku przy pracy i ponosi za nià odpowiedzialnoÊç finansowà. Wypadek, który zdarzy∏ si´ na terytorium innego paƒstwa cz∏onkowskiego Unii Europejskiej ni˝ paƒstwo w∏aÊciwe, uwa˝a si´ za wypadek, który nastàpi∏ na terytorium paƒstwa w∏aÊciwego. Przyk∏ad: Pani Joanna Kowalska mieszka w Polsce, ale pracuje w Czechach. W drodze do pracy mia∏a wypadek samochodowy na terytorium Polski. W tej sytuacji paƒstwem w∏aÊciwym dla Pani Kowalskiej sà Czechy. Ustawodawstwo w∏aÊciwe – to przepisy paƒstwa cz∏onkowskiego Unii Europejskiej, którym podlega ubezpieczony obywatel Unii. 13 W przypadku emeryta lub rencisty ustawodawstwem w∏aÊciwym jest ustawodawstwo, na podstawie którego otrzymuje on swojà emerytur´ lub rent´. Przyk∏ad: Pan Antoni Stecki mieszka i pracuje w Polsce. Jego sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzane sà do kasy chorych mieszczàcej si´ na terytorium Polski. Jako ubezpieczony obywatel Polski podlega on polskim przepisom o ubezpieczeniu zdrowotnym. Zatem ustawodawstwem w∏aÊciwym dla Pana Steckiego jest ustawodawstwo polskie. Przyk∏ad: Pani Magdalena Sowa mieszka w Polsce, ale pracuje w Niemczech. W Niemczech odprowadzane sà sk∏adki na jej ubezpieczenie zdrowotne. Ustawodawstwem w∏aÊciwym dla Pani Sowy jest ustawodawstwo niemieckie. W∏adza w∏aÊciwa – oznacza ministra lub innà odpowiednià w∏adz´, któremu podlega system ubezpieczenia zdrowotnego paƒstwa cz∏onkowskiego. W Polsce w∏adzà w∏aÊciwà jest Minister Zdrowia. 14 Instytucja w∏aÊciwa – to instytucja znajdujàca si´ w paƒstwie w∏aÊciwym, w której osoba jest ubezpieczona lub od której osoba ubezpieczona ma prawo uzyskaç Êwiadczenia zdrowotne. W Polsce instytucjà w∏aÊciwà w zakresie opieki zdrowotnej jest kasa chorych, w której dana osoba jest ubezpieczona lub w której dana osoba jest zarejestrowana. Instytucja miejsca zamieszkania – to instytucja uprawniona do udzielania Êwiadczeƒ zdrowotnych w miejscu zamieszkania ubezpieczonego. Âwiadczenia te instytucja udziela zgodnie ze stosowanym przez nià ustawodawstwem oraz na rachunek instytucji w∏aÊciwej. W Polsce instytucjà miejsca zamieszkania w zakresie Êwiadczeƒ zdrowotnych jest kasa chorych, w której dana osoba jest ubezpieczona lub w której dana osoba jest zarejestrowana. Instytucja miejsca pobytu – to instytucja uprawniona do udzielania Êwiadczeƒ zdrowotnych w miejscu pobytu ubezpieczonego. Âwiadczeƒ tych instytucja udziela zgodnie ze stosowanym przez nià ustawodawstwem oraz na rachunek instytucji w∏aÊciwej. W Polsce instytucjà miejsca pobytu w zakresie Êwiadczeƒ zdrowotnych jest kasa chorych, w której dana osoba jest ubezpieczona lub w której dana osoba jest zarejestrowana. 15 Instytucja ∏àcznikowa – to krajowa instytucja, której zadaniem jest zapewnianie wzajemnych, bezpoÊrednich kontaktów z innymi instytucjami ∏àcznikowym w kraju i w paƒstwach cz∏onkowskich Unii Europejskiej. Zadaniem instytucji ∏àcznikowej jest równie˝ przekazywanie informacji i udzielanie pomocy ka˝dej osobie zainteresowanej realizacjà swojego prawa wynikajàcego z ubezpieczenia zdrowotnego. Lista instytucji ∏àcznikowych paƒstw cz∏onkowskich znajduje si´ w Za∏àczniku nr 4 do Rozporzàdzenia EWG Nr 574/ 72. W Polsce instytucjà ∏àcznikowà w zakresie Êwiadczeƒ zdrowotnych jest Biuro Rozliczeƒ Mi´dzynarodowych z siedzibà w Warszawie. Okresy ubezpieczenia – to okresy op∏acania sk∏adek, zatrudnienia lub pracy na w∏asny rachunek, tak jak okreÊla je ustawodawstwo, pod którego rzàdami te okresy zosta∏y wype∏nione oraz wszelkie okresy zrównane, o ile sà uznane przez to ustawodawstwo za równorz´dne z okresami ubezpieczenia. W przypadku Polski okresami ubezpieczenia b´dà okresy odprowadzania lub op∏acania sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne do powszechnego systemu ubezpieczenia zdrowotnego. 16 Âwiadczenia zdrowotne czyli Êwiadczenia lecznicze zwane te˝ rzeczowymi Êwiadczeniami zdrowotnymi lub Êwiadczeniami rzeczowymi – to Êwiadczenia, których celem jest ratowanie ˝ycia i zdrowia oraz zapewnienie pomocy i opieki medycznej. Âwiadczenia te przys∏ugujà osobom w razie choroby i macierzyƒstwa, w tym choroby b´dàcej nast´pstwem wypadków przy pracy oraz chorób zawodowych. Ka˝de paƒstwo cz∏onkowskie na podstawie w∏asnego ustawodawstwa okreÊla w∏asny katalog Êwiadczeƒ zdrowotnych, jednak˝e we wszystkich tych paƒstwach za Êwiadczenia zdrowotne uznawane sà: Êwiadczenia lecznicze, pomoc dentystyczna i opieka medyczna oraz zaopatrzenie w leki. W polskim ustawodawstwie za Êwiadczenia zdrowotne uznane zosta∏y dzia∏ania s∏u˝àce zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia oraz inne dzia∏ania medyczne wynikajàce z procesu leczenia lub innych przepisów regulujàcych zasady ich wykonywania. 17 6. Ogólne zasady udzielania opieki zdrowotnej Rodzaj i zakres opieki zdrowotnej udzielanej osobie ubezpieczonej przemieszczajàcej si´ po terytorium paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej zale˝y od: – przepisów Wspólnotowych dotyczàcych opieki zdrowotnej, – przepisów paƒstwa cz∏onkowskiego, w którym osoba korzysta z opieki zdrowotnej. Pami´taj ! W sytuacji, gdy osoba posiada ubezpieczenie zdrowotne w innym kraju ni˝ kraj, w którym korzysta z opieki zdrowotnej, lekarze, przychodnie, szpitale zawsze b´dà udzielaç jej tej opieki zgodnie z przepisami w∏asnego kraju. Opieka zdrowotna zapewniana jest bowiem zgodnie z przepisami kraju zamieszkania lub kraju pobytu, tak jakby osoba korzystajàca z opieki zdrowotnej by∏a obj´ta ubezpieczeniem zdrowotnym w tym kraju. 18 Zgodnie z przepisami Wspólnotowymi osoba posiadajàca ubezpieczenie zdrowotne w którymÊ z krajów Unii mo˝e korzystaç z opieki zdrowotnej w pe∏nym zakresie lub ze Êwiadczeƒ natychmiast koniecznych. 6.1 Âwiadczenia zdrowotne w pe∏nym zakresie i Êwiadczenia natychmiast konieczne Âwiadczenia zdrowotne w pe∏nym zakresie/ opieka zdrowotna w pe∏nym zakresie – to prawo do wszelkich Êwiadczeƒ leczniczych przys∏ugujàcych pacjentowi w procesie jego leczenia i powrotu do zdrowia przewidzianych przez ustawodawstwo paƒstwa cz∏onkowskiego, w którym pacjent jest tà opiekà obj´ty. Âwiadczenia natychmiast konieczne – to Êwiadczenia lecznicze niezb´dne dla ratowania zdrowia i ˝ycia. Rodzaj i zakres Êwiadczeƒ natychmiast koniecznych okreÊla indywidualnie dla danej osoby lekarz. Nale˝y jednak zaznaczyç, ˝e Êwiadczeniami natychmiast koniecznymi sà nie tylko Êwiadczenia udzielane w przypadku nieszcz´Êliwych wypadków, urazów, ale tak˝e w razie nag∏ych zachorowaƒ jak np. ból gard∏a, goràczka, kaszel. 19 Uwaga ! Za Êwiadczenia natychmiast konieczne w Êwietle przepisów Wspólnotowych uznano tak˝e dializy nerek i pod∏àczenia do aparatu tlenowego, je˝eli stanowià cz´Êç rozpocz´tego, regularnego i ciàgle trwajàcego leczenia. Je˝eli jednak celem podró˝y chorego do innego kraju cz∏onkowskiego jest uzyskanie tych Êwiadczeƒ, wówczas nie sà one traktowane jako Êwiadczenia natychmiast konieczne. 6.2 Prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych a kraj, w którym posiada si´ ubezpieczenie zdrowotne. Zamieszkanie w kraju, w którym posiada si´ ubezpieczenie zdrowotne – je˝eli osoba mieszka w kraju, w którym jest ubezpieczona zdrowotnie wówczas ma prawo do wszystkich Êwiadczeƒ zdrowotnych / leczniczych przewidzianych przez ustawodawstwo tego kraju. Zamieszkanie poza krajem, w którym posiada si´ ubezpieczenie zdrowotne – je˝eli osoba mieszka w innym kraju ni˝ kraj, w którym jest ubezpieczona zdrowotnie, jest traktowana tak jakby by∏a ubezpieczona zdrowotnie w kraju swego zamieszkania. Oznacza to, ˝e ma prawo do wszystkich 20 Êwiadczeƒ leczniczych przewidzianych przez ustawodawstwo kraju jej zamieszkania. Âwiadczenia te realizowane sà przez instytucje miejsca zamieszkania tej osoby i na koszt w∏aÊciwej instytucji. W∏aÊciwa instytucja znajduje si´ w kraju, w którym osoba obj´ta jest ubezpieczeniem zdrowotnym. Tymczasowy pobyt poza krajem, w którym posiada si´ ubezpieczenie zdrowotne – je˝eli osoba przebywa tymczasowo w innym kraju ni˝ kraj, w którym jest ubezpieczona zdrowotnie ma prawo do wszystkich Êwiadczeƒ natychmiast koniecznych, a wi´c niezb´dnych do ratowania zdrowia i ˝ycia. Uwaga! W przypadku pracownika wys∏anego, studenta, emeryta zakres uzyskiwanej opieki zdrowotnej jest nieco szerszy ni˝ zakres Êwiadczeƒ natychmiast koniecznych. Wyjazd do innego kraju na leczenie – osoba ubezpieczona w jednym paƒstwie cz∏onkowskim ma prawo do leczenia w innym paƒstwie cz∏onkowskim, jeÊli wczeÊniej uzyska∏a zgod´ na takie leczenie od swojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. 21 JeÊli instytucja w∏aÊciwa wyrazi zgod´ na leczenie w innym paƒstwie cz∏onkowskim, wówczas pokrywa koszty tego leczenia. Transport mi´dzynarodowy do miejsca zamieszkania – do Polski oraz z Polski do innego paƒstwa cz∏onkowskiego Wspólnoty. Przepisy Wspólnotowe nie regulujà kwestii transportu chorych z jednego kraju cz∏onkowskiego do innego kraju cz∏onkowskiego Wspólnoty. Pami´taj! Pacjent, który b´dzie chcia∏ przemieszczaç si´ do innego kraju w celu kontynuowania leczenia musi sam we w∏asnym zakresie pokrywaç koszty transportu do innego kraju. 6.3 Âwiadczenia zdrowotne zwiàzane z porodem. Âwiadczenia zdrowotne zwiàzane z porodem obj´te sà przepisami Wspólnotowymi wy∏àcznie wtedy, gdy poród zdarzy si´ w innym terminie ni˝ wyznaczony. W takiej sytuacji Êwiadczenia zwiàzane z porodem traktowane sà jako Êwiadczenia natychmiast konieczne i koszty tych Êwiadczeƒ zostanà pokryte przez w∏aÊciwà instytucj´ ubezpieczenia zdrowotnego. 22 Uwaga ! Âwiadczenia zdrowotne udzielane w sytuacji, gdy poród nastàpi∏ w wyznaczonym terminie nie sà obj´te przepisami Wspólnotowymi. Oznacza to, ˝e w sytuacji, gdy osoba wyjedzie ze swojego kraju w czasie, gdy wyznaczony jest termin jej porodu, b´dzie zobowiàzana do pokrycia kosztów tych Êwiadczeƒ we w∏asnym zakresie. 23 7. Formularze Obecnie, udajàc si´ do lekarza, zobowiàzany jesteÊ do okazania np. aktualnej legitymacji ubezpieczeniowej czy odcinka renty lub emerytury. Dokumenty te s∏u˝à do potwierdzenia Twojego prawa do nieodp∏atnych Êwiadczeƒ zdrowotnych, sà dowodem na to, , ˝e odprowadzasz sk∏adki na polskie ubezpieczenie zdrowotne. Wymienione tu polskie zaÊwiadczenia, choç nadal s∏u˝yç Tobie b´dà w polskich szpitalach czy poradniach, nie b´dà jednak przydatne w przypadku, gdy pomocy medycznej potrzebowaç b´dziesz w czasie pobytu w innym paƒstwie cz∏onkowskim. W Unii Europejskiej rol´ takich dokumentów pe∏nià formularze serii E 100. Zosta∏y one opracowane i wprowadzone do u˝ycia w celu u∏atwienia korzystania z uprawnieƒ przewidzianych przepisami Wspólnotowymi. S∏u˝à one obywatelom Unii Europejskiej ubezpieczonym w jednym z paƒstw cz∏onkowskich do poÊwiadczania ich uprawnieƒ w czasie pobytu lub zamieszkania w innym paƒstwie cz∏onkowskim, a tak˝e do zarejestrowania si´ we w∏aÊciwej instytucji udzielajàcej Êwiadczeƒ zdrowotnych. 24 Od pierwszego dnia cz∏onkostwa Polski w Unii Europejskiej tak˝e polskie instytucje ubezpieczenia zdrowotnego b´dà wystawiaç formularze wyje˝d˝ajàcym do innego kraju UE ubezpieczonym obywatelom polskim. Formularze unijne zawierajà szereg informacji dotyczàcych Ciebie oraz Twoich praw w czasie pobytu w innym paƒstwie cz∏onkowskim. Natomiast zagranicznym instytucjom odpowiedzialnym za udzielanie pomocy medycznej umo˝liwiajà szybkie ustalenie takich niezb´dnych informacji, jak np.: Twoje dane osobowe, instytucj´ Twojego ubezpieczenia zdrowotnego, instytucj´ w∏aÊciwà do pokrycia kosztów Twojego leczenia, itp. ZaÊwiadczenia unijne wyst´pujà w ró˝nych wersjach j´zykowych, mimo to majà one jednolità form´ i honorowane sà w ka˝dym paƒstwie cz∏onkowskim. Formularze dla polskich ubezpieczonych wype∏niane b´dà w j´zyku polskim. Ka˝dy z formularzy sk∏ada si´ z nast´pujàcych cz´Êci: 1. cz´Êç g∏ówna, w której podane sà m.in. takie informacje, jak: 25 • Twoje dane osobowe (imi´, nazwisko, adres zamieszkania, data urodzenia, numer ubezpieczenia itp.), • dane cz∏onków Twojej rodziny (imi´, nazwisko, adres zamieszkania, data urodzenia, stopieƒ pokrewieƒstwa), • nazwa i adres instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, • nazwa i adres w∏aÊciwej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w kraju, do którego wyje˝d˝asz, • data poczàtkowa i koƒcowa okresu wa˝noÊci formularza, tzn. okresu, w którym masz prawo do korzystania z nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych w kraju pobytu lub zamieszkania, 2. pouczenie, zawierajàce wskazówki dotyczàce formalnoÊci, jakich musisz dokonaç, aby skorzystaç z przys∏ugujàcych praw, np.: • liczb´ egzemplarzy formularza, które nale˝y zabraç ze sobà do innego paƒstwa cz∏onkowskiego, • nazwy instytucji w miejscu pobytu lub zamieszkania, gdzie nale˝y z∏o˝yç formularz, 26 • zalecenie informowania w∏aÊciwej instytucji miejsca pobytu lub zamieszkania, w której z∏o˝y∏eÊ formularz, o wszelkich zmianach, które mogà mieç wp∏yw na uprawnienia Twoje lub cz∏onków rodziny, tj. rozwiàzanie lub zmiana stosunku pracy, zmiana miejsca zamieszkania lub pobytu itp. 3. uwagi zawierajà instrukcj´, jak nale˝y wype∏niaç dany formularz w odniesieniu do ró˝nych krajów cz∏onkowskich UE. Pami´taj! • o dok∏adnym sprawdzeniu wype∏nionego formularza, zw∏aszcza pod kàtem zgodnoÊci zawartych w nim Twoich danych osobowych, • o uwa˝nym zapoznaniu si´ z cz´Êciami: pouczenie i uwagi. W Unii Europejskiej u˝ywane sà nast´pujàce formularze zwiàzane z udzielaniem Êwiadczeƒ zdrowotnych: E 101 ZaÊwiadczenie dotyczàce ustawodawstwa w∏aÊciwego Formularz ten zawiera informacj´, jakiemu ustawodawstwu podlegajà osoby, które ze wzgl´du na swà indywidualnà sytuacj´ mog∏yby podlegaç prawu kilku paƒstw cz∏onkowskich. 27 E 102 Przed∏u˝enie okresu oddelegowania lub prowadzenia dzia∏alnoÊci na w∏asny rachunek Formularz ten wystawiany jest w przypadku, gdy okres oddelegowania do pracy danej osoby zosta∏ przed∏u˝ony z powodu nieprzewidzianych okolicznoÊci. Przed∏u˝enie to nie mo˝e jednak przekraczaç 12 miesi´cy. Formularz wystawiany jest osobom, którym zosta∏ ju˝ wczeÊniej wydany formularz E 101. E 103 Korzystanie z prawa wyboru Formularz ten wystawiany jest osobom, którym prawo unijne pozwala na wybór ustawodawstwa z zakresu zabezpieczenia spo∏ecznego, któremu chcà podlegaç. Dotyczy to pracowników placówek dyplomatycznych i urz´dów konsularnych. Majà oni prawo wybraç raz na rok paƒstwo, prawu którego chcà podlegaç przez nadchodzàcy rok. Pami´taj, ˝e wybór dotyczy pracowników placówek dyplomatycznych, nie zaÊ osób posiadajàcych status dyplomatów. E 104 ZaÊwiadczenie dotyczàce sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania ZaÊwiadczenie to wystawiane jest w sytuacji, gdy prawo paƒstwa cz∏onkowskiego, w którym 28 zamieszka∏a dana osoba, przewiduje obowiàzek odbycia okresu karencji (oczekiwania) przed obj´ciem jej ubezpieczeniem zdrowotnym. W takim przypadku instytucja ubezpieczenia zdrowotnego paƒstwa dotychczasowego miejsca zamieszkania wystawia formularz E 104, którego zadaniem jest potwierdzenie odbycia przez zainteresowanego okresów ubezpieczenia w tym paƒstwie. E 106 ZaÊwiadczenie dotyczàce uprawnieƒ do Êwiadczeƒ rzeczowych z tytu∏u ubezpieczenia chorobowego i macierzyƒskiego dla osób mieszkajàcych w paƒstwie innym ni˝ paƒstwo w∏aÊciwe ZaÊwiadczenie to potwierdza prawo osoby do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju, w którym mieszka, je˝eli pracuje lub prowadzi w∏asnà dzia∏alnoÊç w innym paƒstwie cz∏onkowskim, i tam podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Jest ono równie˝ w∏aÊciwe dla potwierdzenia prawa do opieki zdrowotnej cz∏onków rodziny pracownika lub osoby pracujàcej na w∏asny rachunek, je˝eli mieszkajà oni wraz z nim w jednym kraju i nie posiadajà prawa do ubezpieczenia zdrowotnego w kraju zamieszkania. 29 Formularz E 106 wystawiany jest równie˝ dla cz∏onków rodziny osoby bezrobotnej, którzy mieszkajà w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ paƒstwo, w którym bezrobotny jest ubezpieczony. Uwaga! Formularza tego nie wystawia si´ osobom bezrobotnym. E 109 ZaÊwiadczenie dla potrzeb rejestracji cz∏onków rodziny pracownika lub osoby pracujàcej na w∏asny rachunek oraz aktualizacji wykazów Jest to dokument potwierdzajàcy prawo do opieki medycznej cz∏onków rodziny mieszkajàcych w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ paƒstwo w którym osoba ubezpieczona zamieszkuje. E 110 ZaÊwiadczenie dotyczàce osób zatrudnionych w transporcie mi´dzynarodowym Formularz ten potwierdza prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych ubezpieczonego obywatela UE zatrudnionego w transporcie mi´dzynarodowym oraz zg∏oszonych do ubezpieczenia cz∏onków jego rodziny. E 111 ZaÊwiadczenie o uprawnieniu do Êwiadczeƒ rzeczowych podczas pobytu w paƒstwie cz∏onkowskim 30 Formularz ten wystawiany jest osobom ubezpieczonym w jednym kraju cz∏onkowskim, które zamierzajà wyjechaç do innego kraju UE na urlop lub w krótkà podró˝ s∏u˝bowà. Dokument ten s∏u˝y równie˝ potwierdzeniu praw do Êwiadczeƒ zdrowotnych towarzyszàcym osobie ubezpieczonej cz∏onkom rodziny, którzy prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju pobytu czerpià z jej ubezpieczenia. E 112 ZaÊwiadczenie dotyczàce zachowania prawa do aktualnie przys∏ugujàcych Êwiadczeƒ z ubezpieczenia chorobowego lub macierzyƒskiego W zaÊwiadczeniu tym instytucja ubezpieczenia zdrowotnego, w której ubezpieczona jest dana osoba, wyra˝a zgod´ na dalsze pokrywanie kosztów zwiàzanych z kontynuowaniem przez nià leczenia po przeniesieniu si´ jej do kraju swego zamieszkania lub innego wybranego przez nià kraju UE. Na jego podstawie instytucja miejsca zamieszkania udzieli jej Êwiadczeƒ zdrowotnych. Formularz E 112 s∏u˝y równie˝ do potwierdzenia, ˝e instytucja ubezpieczenia zdrowotnego w kraju, w którym zainteresowany jest ubezpieczony, wyra˝a zgod´ na jego wyjazd do innego kraju cz∏onkowskiego celem uzyskania tam zaplanowanych Êwiadczeƒ zdrowotnych na koszt tej instytucji. 31 E 119 ZaÊwiadczenie o prawie osób bezrobotnych i cz∏onków ich rodzin do Êwiadczeƒ chorobowych i macierzyƒskich ZaÊwiadczenie s∏u˝y potwierdzeniu prawa osób bezrobotnych do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju cz∏onkowskim, w którym szukajà pracy. S∏u˝y ono równie˝ potwierdzeniu tych praw dla cz∏onków rodziny bezrobotnego wymienionych w tym formularzu, jeÊli przebywajà oni wraz z nim. E 120 ZaÊwiadczenie dotyczàce uprawnieƒ do Êwiadczeƒ rzeczowych dla osoby ubiegajàcej si´ o emerytur´ lub rent´ i cz∏onków jej rodziny Formularz E 120 powinny posiadaç osoby, które oczekujà na przyznanie im Êwiadczeƒ emerytalnych w kraju, w którym sà ubezpieczone, natomiast mieszkajà w innym paƒstwie UE. Dzi´ki temu zaÊwiadczeniu uzyskajà one prawo do nieodp∏atnej opieki zdrowotnej w paƒstwie swego zamieszkania. ZaÊwiadczenie to mo˝e dotyczyç równie˝ cz∏onków rodziny osoby oczekujàcej na przyznanie ww. Êwiadczeƒ. E 121 ZaÊwiadczenie o zarejestrowaniu emeryta lub rencisty i o aktualizacji wykazów E 121 potwierdza prawo emeryta i rencisty do uzyskania w kraju zamieszkania nieodp∏atnej pomocy medycznej, jeÊli krajem wyp∏acajàcym 32 Êwiadczenia emerytalne lub rentowe jest inny kraj cz∏onkowski ni˝ kraj jego zamieszkania. E 122 ZaÊwiadczenie o udzielaniu Êwiadczeƒ cz∏onkom rodzin emerytów ZaÊwiadczenie to s∏u˝y do potwierdzenia cz∏onkom rodziny emeryta prawa do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju ich zamieszkania, je˝eli emeryt mieszka w innym paƒstwie cz∏onkowskim. E 123 ZaÊwiadczenie o uprawnieniach do Êwiadczeƒ rzeczowych w ramach ubezpieczenia w razie wypadku przy pracy oraz chorób zawodowych Formularz wystawiany jest osobom, które dozna∏y uszczerbku na zdrowiu ze wzgl´du na wypadek przy pracy lub chorob´ zawodowà w jednym paƒstwie cz∏onkowskim, i tam naby∏y prawo do leczenia, a nast´pnie przenios∏y swoje miejsce zamieszkania do innego paƒstwa cz∏onkowskiego. ZaÊwiadczenie to potwierdza prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w obecnym kraju pobytu lub zamieszkania takiej osoby. E 128 ZaÊwiadczenie o uprawnieniu do niezb´dnych Êwiadczeƒ rzeczowych podczas pobytu w paƒstwie cz∏onkowskim ZaÊwiadczenie to zapewnia pracownikowi wys∏anemu a tak˝e studentowi odbywajàcemu studia w innym kraju, ni˝ paƒstwo, w którym jest ubezpieczony, uzyskanie opieki zdrowotnej w kraju pobytu. 33 8. FormalnoÊci W celu skorzystania z opieki zdrowotnej w kraju zamieszkania lub pobytu nale˝y dope∏niç przewidziane prawem unijnym formalnoÊci. Co to dla Ciebie oznacza ? Jeszcze przed wyjazdem z Polski do innego kraju UE powinieneÊ zaopatrzyç si´ w odpowiednie formularze, dzi´ki którym b´dziesz móg∏ skutecznie powo∏ywaç si´ na przys∏ugujàce Tobie prawa. ZaÊwiadczenia te wystawiane sà zawsze na wniosek zainteresowanego. Dlatego te˝, w celu ich uzyskania powinieneÊ zg∏osiç polskiej kasie chorych, w której jesteÊ ubezpieczony, zapotrzebowanie na dany formularz. Je˝eli nie wiesz, który formularz jest Tobie potrzebny, wszelkie informacje i wskazówki otrzymasz w kasie chorych lub Biurze Rozliczeƒ Mi´dzynarodowych. Wyjàtek! W Danii, Holandii, Hiszpanii, Finlandii, Norwegii i Szwecji akceptowany jest zwyczaj, ˝e zaÊwiadczenie E 111, uprawniajàce do otrzymania natychmiastowo koniecznych Êwiadczeƒ 34 zdrowotnych podczas pobytu w innym paƒstwie UE, okazuje si´ bezpoÊrednio lekarzowi albo pracownikowi szpitala, z pomini´ciem instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. W innych krajach UE (Austria, Belgia, Francja, Grecja, Irlandia, Islandia, Lichtenstein, Niemcy, Luksemburg, Portugalia i W∏ochy), jeÊli osoba przybywajàca z innego kraju Unii Europejskiej nie zarejestruje si´, mo˝e byç obcià˝ona kosztami Êwiadczeƒ zdrowotnych. Udzielenie nieodp∏atnych Êwiadczeƒ zdrowotnych w tych krajach uzale˝nione jest bowiem od okazania przez pacjenta odpowiednich u˝ywanych w danym kraju zaÊwiadczeƒ o prawie do nieodp∏atnej pomocy medycznej. Takie wewn´trzne zaÊwiadczenia wydawane sà zainteresowanym przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego w danym kraju na podstawie formularza E 111. Pami´taj! W kraju pobytu lub zamieszkania zostanà Tobie udzielone Êwiadczenia na takich samych zasadach, jak ubezpieczonym obywatelom tego paƒstwa. W praktyce oznacza to, ˝e je˝eli prawo paƒstwa, w którym przebywasz, przewiduje udzielanie pomocy zdrowotnej za cz´Êciowà odp∏atnoÊcià (tzw. wk∏ad w∏asny), 35 Ty równie˝ zostaniesz obcià˝ony tego rodzaju p∏atnoÊcià ! 8.1 Pracownicy najemni oraz osoby samodzielnie zarobkujàce w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ paƒstwo sta∏ego miejsca zamieszkania Pracownik najemny czyli zatrudniony to osoba podejmujàca szeroko rozumianà dzia∏alnoÊç zawodowà w celach zarobkowych, która obj´ta jest ubezpieczeniem spo∏ecznym i zdrowotnym. Przyk∏ad: Pani Anna Soliƒska pracuje jako krawcowa w bytomskiej fabryce produkujàcej garnitury. Pracodawca odprowadza za panià Soliƒskà sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS, a ZUS przekazuje t´ sk∏adk´ do Âlàskiej Kasy Chorych. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pani Soliƒska jest pracownikiem najemnym. Osoba pracujàca na w∏asny rachunek to osoba, która samodzielnie prowadzi dzia∏alnoÊç zawodowà bàdê te˝ organizuje inne samodzielne przedsi´wzi´cia i podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu poprzez odprowadzane na to ubezpieczenie sk∏adki. 36 Osoba samodzielnie zarobkujàca podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu w paƒstwie, w którym zarejestrowana jest jej samodzielna dzia∏alnoÊç zarobkowà. Przyk∏ad: Pani Halina Czerska prowadzi hurtowni´ artyku∏ów spo˝ywczych w Rzeszowie. Co miesiàc Pani Czerska odprowadza sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS, a ZUS przekazuje t´ sk∏adk´ do Podkarpackiej Kasy Chorych. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pani Czerska jest osobà pracujàcà na w∏asny rachunek. Jako pracownik najemny lub osoba samodzielnie zarobkujàca zamieszkujàca w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, w którym podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu, masz prawo do pe∏nego zakresu Êwiadczeƒ zdrowotnych w dwóch krajach: • w kraju zatrudnienia – poniewa˝ tu jesteÊ ubezpieczony, • w kraju zamieszkania – gdy˝ tu traktowany jesteÊ jak ubezpieczony. ZaÊwiadczeniem potwierdzajàcym Twoje prawo do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ 37 leczniczych w kraju zamieszkania jest formularz E 106. Uzyskasz go w Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, czyli w instytucji kraju zatrudnienia. Otrzymasz dwa egzemplarze tego zaÊwiadczenia. W kraju zamieszkania powinieneÊ zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, poprzez z∏o˝enie tego formularza. Przyk∏ad: Pan Jerzy Piotrowski jest osobà pracujàcà na w∏asny rachunek – prowadzi w∏asnà firm´ na terenie Szwecji. Tam te˝ zarejestrowana jest jego dzia∏alnoÊç gospodarcza oraz odprowadzane sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne i zdrowotne. Jego sta∏ym miejscem zamieszkania jest jednak Poznaƒ. Pan Piotrowski powinien wystàpiç do szwedzkiej Kasy Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych (Försäkringskassan), w∏aÊciwej ze wzgl´du na miejsce wykonywania pracy, o wystawienie mu formularza E 106. Z zaÊwiadczeniem tym Pan Piotrowski udaje si´ nast´pnie do Wielkopolskiej Kasy Chorych, w∏aÊciwej ze wzgl´du na miejsce jego zamieszkania, w celu zarejestrowania si´. 38 Twoja rodzina posiada prawo do Êwiadczeƒ leczniczych w pe∏nym zakresie tak w kraju swego zamieszkania, jak i w kraju, w którym jesteÊ zatrudniony i ubezpieczony. Je˝eli mieszkasz wraz z rodzinà, w celu umo˝liwienia jej cz∏onkom bezproblemowego korzystania z pomocy medycznej w kraju zamieszkania, na wystawionym Tobie formularzu E 106 powinni równie˝ byç wpisani cz∏onkowie rodziny. Dopiero tak wype∏nione zaÊwiadczenie sk∏adasz w instytucji miejsca zamieszkania celem dokonania rejestracji. W konsekwencji w kraju zamieszkania zarejestrowanymi , a wi´c uprawnionymi do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych, b´dziesz Ty oraz wymienieni w zaÊwiadczeniu cz∏onkowie Twojej rodziny. Âwiadczenia sà nieodp∏atne dla Ciebie, natomiast ich koszt pokrywa instytucja w∏aÊciwa. Przyk∏ad: PrzypuÊçmy, ˝e Pan Piotrowski prowadzàcy w∏asnà dzia∏alnoÊç w Szwecji zamieszkuje w Poznaniu wraz z rodzinà. ˚ona wychowujàca ma∏oletnie dzieci nie pracuje, nie podlega wi´c polskiemu obowiàzkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. W tej sytuacji szwedzka Kasa Ubezpieczeƒ Spo∏ecznych 39 powinna wystawiç formularz E 106 wymieniajàc w nim równie˝ cz∏onków rodziny Pana Piotrowskiego (˝on´ i dzieci). Na podstawie tego zaÊwiadczenia Pan Piotrowski i jego rodzina uzyskajà prawo do Êwiadczeƒ leczniczych w Polsce z chwilà dokonania rejestracji w Wielkopolskiej Kasie Chorych. Nieco innych formalnoÊci nale˝y dope∏niç, aby umo˝liwiç dost´p do pomocy medycznej cz∏onkom Twojej rodziny, którzy nie mieszkajà wraz z Tobà w jednym paƒstwie cz∏onkowskim. Rejestracji cz∏onków rodziny w ich kraju zamieszkania dokonuje si´ za pomocà formularza E 109. Wystawia go instytucja ubezpieczenia zdrowotnego kraju, w którym osoba ubezpieczona pracuje lub prowadzi samodzielnà dzia∏alnoÊç zarobkowà. Przyk∏ad: Pan Adam Nowak mieszka i pracuje w Hiszpanii, tam te˝ odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne. Z tego wzgl´du on i cz∏onkowie jego rodziny majà prawo do Êwiadczeƒ leczniczych w Hiszpanii. ˚ona i ma∏oletnie dzieci pana Nowaka mieszkajà w Pruszkowie pod Warszawà. ˚ona nie 40 pracuje i nie jest ubezpieczona w polskim systemie ubezpieczenia zdrowotnego. W tej sytuacji Pan Nowak powinien z∏o˝yç wniosek w hiszpaƒskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (Regionalnej Dyrekcji Krajowego Urz´du Zabezpieczenia Spo∏ecznego) o wystawienie formularza E 109 zaÊwiadczajàcego, ˝e jego rodzina zamieszka∏a w Polsce ma prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych na koszt Hiszpanii. Na podstawie tego zaÊwiadczenia Pani Nowak i jej dzieci b´dà mog∏y zarejestrowaç si´ w Mazowieckiej Kasie Chorych, dzi´ki czemu uzyskajà prawo do nieodp∏atnych dla nich Êwiadczeƒ leczniczych w Polsce. Koszty tych Êwiadczeƒ refundowane b´dà Mazowieckiej Kasie Chorych przez hiszpaƒskà w∏aÊciwà instytucj´ ubezpieczenia zdrowotnego. 8.2 Pracownicy przygraniczni Pracownik przygraniczny zwany te˝ transgranicznym to osoba, która jest zatrudniona lub pracuje na w∏asny rachunek w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ paƒstwo, w którym mieszka i do którego wraca co najmniej raz na tydzieƒ. Pracownik 41 przygraniczny obj´ty jest ubezpieczeniem zdrowotnym w kraju, w którym wykonuje prac´ zawodowà. Pracownicy przygraniczni podlegajà ubezpieczeniu paƒstwa, w którym wykonujà prac´, czyli paƒstwa zatrudnienia. Przyk∏ad: Pan Andrzej Jackowski, obywatel Polski, pracuje w Czechach jako motorniczy tramwaju. W Czechach uzyskuje p∏ac´ za swojà prac´ i równie˝ w Czechach odprowadzane sà sk∏adki na jego ubezpieczenie zdrowotne. Jednak w ka˝dy weekend pan Jackowski przyje˝d˝a do Szklarskiej Por´by, swojego rodzinnego miasta. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pan Jackowski jest pracownikiem przygranicznym. Jako pracownik przygraniczny zamieszkujàcy w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, w którym podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu, masz prawo do pe∏nego zakresu Êwiadczeƒ zdrowotnych w dwóch krajach: • w kraju zatrudnienia – poniewa˝ tu jesteÊ ubezpieczony, • w kraju zamieszkania – gdy˝ tu traktowany jesteÊ jak ubezpieczony. 42 ZaÊwiadczeniem uprawniajàcym Ciebie do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych w kraju zamieszkania jest formularz E 106. Uzyskasz go w Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, czyli w instytucji kraju zatrudnienia. Otrzymasz dwa egzemplarze tego zaÊwiadczenia. W kraju zamieszkania powinieneÊ zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, poprzez z∏o˝enie tego formularza. Przyk∏ad: Pani Nowak mieszka w S∏ubicach, w Polsce, pracuje we Frankfurcie nad Odrà. Z racji wykonywania pracy w Niemczech podlega niemieckiemu ubezpieczeniu spo∏ecznemu i zdrowotnemu. Instytucjà w∏aÊciwà do wystawienia jej formularza E 106 jest niemiecka kasa chorych, np. Lokalna Powszechna Kasa Chorych, AOK. W Polsce otrzymywaç b´dzie Êwiadczenia zdrowotne w pe∏nym zakresie od momentu zarejestrowania si´ poprzez z∏o˝enie zaÊwiadczenia E 106 w Lubuskiej Kasie Chorych. 43 Cz∏onkom rodziny pracownika przygranicznego przys∏uguje: • w kraju zamieszkania – pe∏en zakres Êwiadczeƒ zdrowotnych, • w kraju zatrudnienia – prawo do Êwiadczeƒ niezb´dnie koniecznych ze wzgl´du na ich stan zdrowia. Rodzina pracownika przygranicznego, w paƒstwie zamieszkania, otrzyma nieodp∏atne Êwiadczenia zdrowotne na podstawie formularza E 106. Wystawiony on jest dla pracownika przygranicznego przez tà instytucj´ ubezpieczenia zdrowotnego, w której jest on ubezpieczony. Dane cz∏onków rodziny powinny byç wpisane w odpowiednim polu tego zaÊwiadczenia. 8.3 Pracownicy sezonowi Pracownik sezonowy to osoba zatrudniona do Êwiadczenia w innym kraju cz∏onkowskim, ni˝ jego kraj zamieszkania, przez czas nie przekraczajàcy oÊmiu miesi´cy, pracy o charakterze sezonowym. Pracownicy sezonowi podlegajà ubezpieczeniu zdrowotnemu paƒstwa, w którym wykonujà prac´ sezonowà. 44 Uwaga! W Êwietle przepisów Wspólnotowych nie jest pracownikiem sezonowym osoba, która podejmuje sezonowà dzia∏alnoÊç na w∏asny rachunek ! Przyk∏ad: Pani Kazimiera Wileƒska ka˝dego roku wyje˝d˝a na okres pi´ciu miesi´cy do pracy w hiszpaƒskim gospodarstwie rolnym. W∏aÊciciel tego gospodarstwa zg∏asza Panià Wileƒskà do hiszpaƒskiego ubezpieczenia zdrowotnego i tam te˝ odprowadza za swojà pracownic´ sk∏adki. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pani Wileƒska jest pracownikiem sezonowym. Jako pracownik sezonowy, mieszkajàcy na sta∏e w innym paƒstwie, ni˝ paƒstwo, w którym podlegasz ubezpieczeniu zdrowotnemu, masz prawo do pe∏nego zakresu Êwiadczeƒ zdrowotnych w tych dwóch krajach: • w kraju zatrudnienia w charakterze pracownika sezonowego – poniewa˝ tu jesteÊ ubezpieczony, • w kraju zamieszkania – gdy˝ tu traktowany jesteÊ jak ubezpieczony. 45 ZaÊwiadczeniem uprawniajàcym Ciebie do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych w kraju zamieszkania jest formularz E 106. Uzyskasz go w Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, czyli w instytucji kraju zatrudnienia. Otrzymasz dwa egzemplarze tego zaÊwiadczenia. W kraju zamieszkania powinieneÊ zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, poprzez z∏o˝enie tego formularza. Równie˝ cz∏onkowie rodziny osoby zatrudnionej w charakterze pracownika sezonowego posiadajà prawo do Êwiadczeƒ leczniczych w pe∏nym zakresie tak w kraju swego zamieszkania, jak i w kraju zatrudnienia ubezpieczonego. Dokumentem potwierdzajàcym to uprawnienie jest formularz E 106, wystawiony dla pracownika sezonowego przez tà instytucj´ ubezpieczenia zdrowotnego, w której jest on ubezpieczony. Dane cz∏onków rodziny powinny byç wpisane w odpowiednim polu tego zaÊwiadczenia 46 Przyk∏ad: Pani Wileƒska postanawia odwiedziç swojà rodzin´ mieszkajàcà w Polsce. Instytucjà w∏aÊciwà do wystawienia jej formularza E 106 jest hiszpaƒska instytucja ubezpieczenia zdrowotnego. W Polsce otrzymywaç b´dzie Êwiadczenia zdrowotne w pe∏nym zakresie od momentu zarejestrowania si´ poprzez z∏o˝enie zaÊwiadczenia E 106 w kasie chorych w∏aÊciwej ze wzgl´du na jej miejsce pobytu. 8.4 Pracownicy transportu mi´dzynarodowego Pracownikami transportu mi´dzynarodowego sà np. marynarze, pracownicy linii lotniczych, pracownicy mi´dzynarodowego transportu samochodowego. Na statku wodnym lub powietrznym prawem obowiàzujàcym jest prawo bandery; jednà z konsekwencji tej zasady jest fakt podlegania wszystkich zatrudnionych tam pracowników ubezpieczeniu zdrowotnemu paƒstwa bandery nawet, je˝eli dany pracownik mieszka w innym paƒstwie cz∏onkowskim. Pracownicy mi´dzynarodowego transportu samochodowego podlegajà ubezpieczeniu zdrowotnemu w paƒstwie, na terytorium 47 którego znajduje si´ siedziba pracodawcy, a fakt zamieszkiwania w innym paƒstwie cz∏onkowskim nie ma w tym wzgl´dzie ˝adnego znaczenia. Pracownik transportu mi´dzynarodowego przebywajàc w innym paƒstwie UE w zwiàzku z wykonywaniem swojej pracy, ma prawo do pe∏nego zakresu Êwiadzceƒ zdrowotnych ZaÊwiadczeniem uprawniajàcym do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych jest formularz E 110. Uzyskasz go w Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. W kraju, w którym przebywasz w zwiàzku z wykonywaniem pracy, w razie potrzeby uzyskasz nieodp∏atnie opiek´ lekarskà na podstawie okazanego zaÊwiadczenia E 110. Je˝eli w kraju, w którym wykonujesz prac´, przebywasz wraz z rodzinà, prawo do Êwiadczeƒ leczniczych w pe∏nym zakresie b´dzie przys∏ugiwa∏o rownie˝ jej cz∏onkom. Nale˝y jednak pami´taç, aby dane cz∏onków rodziny zosta∏y wpisane w odpowiednim polu formularza E 110. 48 8.5 Pracownicy wys∏ani Pracownik wys∏any czyli pracownik delegowany to osoba, która jest zatrudniona w jednym kraju cz∏onkowskim Unii Europejskiej i tam obj´ta jest systemem ubezpieczenia zdrowotnego, ale zosta∏a tymczasowo wys∏ana do innego paƒstwa cz∏onkowskiego w celu wykonywania tam pracy na rzecz swojego przedsi´biorstwa. Maksymalny okres oddelegowania wynosi 12 miesi´cy, ale w wyjàtkowych przypadkach mo˝e zostaç przed∏u˝ony do 24 miesi´cy. Przyk∏ad: Pan W∏adys∏aw Poznaƒski pracuje w przedsi´biorstwie budowlanym w ¸odzi. Dyrektor tego przedsi´biorstwa oddelegowa∏ Pana Poznaƒskiego na okres 12 miesi´cy do Niemiec, aby tam pracowa∏ przy budowie supermarketu. Pan Poznaƒski nadal pozostaje pracownikiem przedsi´biorstwa budowlanego w ¸odzi. Polski pracodawca odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne pana Poznaƒskiego do ∏ódzkiej Kasy Chorych. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pan Poznaƒski jest pracownikiem wys∏anym, oddelegowanym. 49 Przebywajàc na terytorium innego paƒstwa w charakterze pracownika wys∏anego, w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego podlegasz nadal prawu paƒstwa Twojego sta∏ego zamieszkania! Oznacza to, ˝e sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne odprowadzasz w paƒstwie zamieszkania, nawet w sytuacji, gdy w drugim paƒstwie przebywasz rok, a czasami d∏u˝ej. W pierwszej kolejnoÊci powinieneÊ uzyskaç formularz E 101, wystawiony przez Twojà instytucj´ ubezpieczenia spo∏ecznego, w Polsce – oddzia∏ ZUS, do którego odprowadzane sà sk∏adki na Twoje ubezpieczenie spo∏eczne. ZaÊwiadczenie to potwierdza, ˝e przez pewien okreÊlony w nim czas podlegasz prawu paƒstwa wysy∏ajàcego, tzn. w tym kraju, a nie w kraju wykonywania pracy, odprowadzane sà sk∏adki na Twoje ubezpieczenie spo∏eczne i zdrowotne. Dopiero na podstawie E 101 instytucja ubezpieczenia zdrowotnego mo˝e wystawiç formularz E 128, stanowiàcy dowód, ˝e posiadasz prawo do uzyskania Êwiadczeƒ leczniczych w kraju pobytu. ZaÊwiadczenie to wydawane jest na czas trwania oddelegowania do pracy w innym kraju. 50 W paƒstwie pobytu powinieneÊ zg∏osiç si´ z formularzem E 128 do najbli˝szej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w celu zarejestrowania si´. Uwaga! Okres oddelegowania podany w formularzu E 101 powinien pokrywaç si´ z analogicznym okresem podanym w formularzu E 128. Przyk∏ad: Pan Jerzowski pracuje w znanej polskiej firmie budowlanej majàcej swà siedzib´ w Krakowie. Firma ta prowadzi budowy w wielu krajach, w tym w Grecji. Tam w∏aÊnie Pan Jerzowski zosta∏ oddelegowany przez swojego pracodawc´ do wykonywania ogólnego nadzoru budowlanego przy budowie centrum handlowego. Kontrakt zawarto na okres 12 miesi´cy, z zastrze˝eniem mo˝liwoÊci jego przed∏u˝enia na kolejny rok. Przez ca∏y ten czas Pan Jerzowski pozostaje pracownikiem polskiej firmy budowlanej. To w Polsce jego pracodawca odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne i zdrowotne. Na potwierdzenie tego faktu oddzia∏ ZUS w Krakowie, do którego odprowadzane sà sk∏adki na ubezpieczenie spo∏eczne Pana 51 Jerzowskiego, wystawi∏ mu formularz E 101. Na podstawie tego zaÊwiadczenia Ma∏opolska Kasa Chorych – instytucja, do której Pan Jerzowski odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne, wystawi mu formularz E 128. ZaÊwiadczenie to b´dzie dokumentem potwierdzajàcym prawo Pana Jerzowskiego do uzyskania Êwiadczeƒ zdrowotnych w czasie jego pobytu w Grecji. Nie mo˝e on jednak zapomnieç o zarejestrowaniu si´ w odpowiedniej greckiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (regionalny lub lokalny oddzia∏ Instytucji ds. Zabezpieczenia Spo∏ecznego IKA) poprzez przed∏o˝enie jej formularza E 128. Instytucja ta, na podstawie okazanego formularza, wyda Panu Jerzowskiemu ksià˝eczk´ zdrowia, bez której nie uzyska∏by on nieodp∏atnie ˝adnych Êwiadczeƒ zdrowotnych. 8.6 Studenci Student to osoba, która odbywa studia lub szkolenie zawodowe prowadzàce do uzyskania kwalifikacji urz´dowo uznawanych przez w∏adze paƒstwa cz∏onkowskiego, a tak˝e która ubezpieczona jest w ramach powszechnego systemu ubezpieczenia zdrowotnego. 52 Najcz´Êciej b´dziemy mieli do czynienia z sytuacjà gdy student studiujàcy za granicà jest obj´ty ubezpieczeniem zdrowotnym w Polsce jako cz∏onek rodziny. Przyk∏ad: Pan Jacek Wilczykowski ukoƒczy∏ w∏aÊnie Liceum Ogólnokszta∏càce w S∏upsku. Postanowi∏ podjàç dalszà nauk´ i rozpoczàç studia j´zykowe na Uniwersytecie Berliƒskim w Niemczech. Do tej pory pan Jacek Wilczykowski nie podejmowa∏ pracy w Polsce i korzysta∏ z ubezpieczenia zdrowotnego swego ojca Pana Romualda Wilczykowskiego – jako cz∏onek rodziny. Ka˝dego miesiàca sk∏adka na ubezpieczenie zdrowotne pana Romualda Wilczykowskiego odprowadzana jest do Pomorskiej Kasy Chorych. Zgodnie z polskimi przepisami prawo do korzystania z tego typu ubezpieczenia zdrowotnego przys∏uguje panu Jackowi Wilczykowskiego jako studentowi do 26 roku ˝ycia.Pan Jacek Wilczykowski jest studentem obj´tym przepisami Wspólnotowymi. 53 Studentom przys∏uguje szerszy zakres Êwiadczeƒ medycznych. Obejmuje on wszelkie Êwiadczenia zdrowotne, których udzielenie pozwoli na nieprzerwany pobyt w kraju, w którym studiujà. Studenci w paƒstwie, w którym studiujà, potwierdzajà prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych okazujàc formularz E 128. Wystawia go instytucja ubezpieczenia zdrowotnego, tzn. kasa chorych, do której odprowadzane sà sk∏adki na Twoje ubezpieczenie zdrowotne. ZaÊwiadczenie to s∏u˝y równie˝ do potwierdzenia uprawnieƒ do opieki zdrowotnej towarzyszàcym Tobie cz∏onkom rodziny. Przyk∏ad: Jacek Wilczykowski jako student I roku studiów j´zykowych na Uniwersytecie Berliƒskim, przed rozpocz´ciem roku akademickiego powinien z∏o˝yç wniosek o wydanie mu formularza E 128 przez Pomorskà Kas´ Chorych, do której odprowadzane sà sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne. Gdyby Pan Wilczykowski na studia do Berlina wyjecha∏ wraz ze swojà rodzinà (˝ona, dzieci), wówczas osoby te powinny byç uwzgl´dnione poprzez wpisanie ich danych na zaÊwiadczeniu E 128. 54 8.7 TuryÊci Turysta to osoba podró˝ujàca po krajach cz∏onkowskich Unii w celach rekreacyjnych czy wypoczynkowych i obj´ta systemem ubezpieczenia zdrowotnego w kraju swego zamieszkania bàdê w kraju swego zatrudnienia. Podczas wyjazdu do innego paƒstwa w celach turystycznych lub prywatnych, w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego podlegasz nadal prawu paƒstwa Twojego sta∏ego zamieszkania bàdê zatrudnienia! Przyk∏ad: Pan Artur Morawski pracuje w fabryce mebli w Gryficach jako stolarz. Sk∏adki na jego ubezpieczenie zdrowotne pracodawca odprowadza do ZUS, a ZUS przekazuje t´ sk∏adk´ na do Zachodniopomorskiej Kasy Chorych. Pan Morawski wraz z ˝onà i dzieçmi postanawia wyjechaç na trzytygodniowy urlop na narty w austriackie Alpy. W rozumieniu przepisów Wspólnotowych Pan Morawski traktowany b´dzie jako turysta. W celu uzyskania prawa do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju pobytu musisz posiadaç 55 formularz E 111. Uzyskasz go od Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, czyli instytucji kraju, w którym jesteÊ ubezpieczony. Przyk∏ad: Paƒstwo Morawscy wraz z dzieçmi wyjechali na wymarzone wakacje w austriackie Alpy. Przed wyjazdem udali si´ do swojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego – kasy chorych, do której odprowadzajà sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne, w celu uzyskania formularza E 111. Po przyjeêdzie powinni udaç si´ do austriackiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w celu zarejestrowania si´ oraz wyrobienia wewn´trznej austriackiej legitymacji uprawniajàcej ich do nieodp∏atnych Êwiadczeƒ zdrowotnych podczas pobytu w Austrii. Na podstawie tej legitymacji w razie zachorowania lub wypadku Paƒstwo Morawscy otrzymajà nieodp∏atnà opiek´ zdrowotnà w niezb´dnym zakresie. 56 8.8 Emeryci i renciÊci mieszkajàcy w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, z którego otrzymujà Êwiadczenia emerytalne lub rentowe Emeryt lub rencista to osoba pobierajàca Êwiadczenia emerytalne lub rentowe na mocy przepisów krajowych paƒstwa lub paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej. Uwaga! Do uzyskania opieki zdrowotnej w kraju zamieszkania majà prawo tylko emeryci, którzy pobierajà Êwiadczenia emerytalne przyznane im z powszechnie obowiàzujàcego w danym paƒstwie systemu emerytalnego. Emeryci i renciÊci sà obj´ci przepisami koordynacji zabezpieczenia spo∏ecznego nawet wtedy, gdy uzyskali status emeryta lub rencisty jeszcze przed wstàpieniem ich kraju do Unii Europejskiej. Przyk∏ad: Od 1998 r. Pani Teresa Romanowska jest emerytowanà nauczycielkà mieszkajàcà w Krakowie. Z otrzymywanej emerytury ZUS pobiera sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne, a nast´pnie przekazuje jà do Ma∏opolskiej Kasy Chorych. Po wejÊciu Polski 57 do Unii Europejskiej Pani Romanowska postanawia zamieszkaç w s∏onecznej Hiszpanii. W Êwietle przepisów Wspólnotowych Pani Romanowska jest emerytem. Je˝eli pobierasz emerytur´ lub rent´ z kilku paƒstw cz∏onkowskich UE niezmiernie istotnà kwestià jest okreÊlenie, w którym paƒstwie znajduje si´ Twoja instytucja ubezpieczenia zdrowotnego. Jest ona odpowiedzialna za wystawienie Tobie wszelkich potrzebnych formularzy, a co najwa˝niejsze – jest zoobowiàzana do pokrycia kosztów leczenia, które odby∏eÊ w innym paƒstwie Oto zasady okreÊlania instytucji ubezpieczenia zdrowotnego: 1. Je˝eli otrzymujesz emerytur´ z jednego paƒstwa UE a mieszkasz w innym, Twojà instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego jest instytucja kraju wyp∏acajàcego Êwiadczenia emerytalne / rentowe. 2. Je˝eli otrzymujesz emerytur´ / rent´ z dwóch lub wi´cej krajów UE i mieszkasz w jednym z tych krajów, Twojà instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego jest instytucja kraju zamieszkania. 58 3. Je˝eli otrzymujesz emerytur´ / rent´ z dwóch lub wi´cej krajów UE i w ˝adnym z nich nie mieszkasz, Twojà instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego jest instytucja kraju, w którym by∏eÊ najd∏u˝ej ubezpieczony w ramach systemu ubezpieczeƒ emerytalnych. 4. Je˝eli wykorzystanie powy˝szych zasad nie pozwala na ustalenie instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, b´dzie to instytucja tego paƒstwa, w którym ostatnio by∏eÊ ubezpieczony w ramach systemu ubezpieczeƒ emerytalnych. Przyk∏ad: Pan Malinowski mieszka w Polsce. Otrzymuje emerytur´ z Niemiec i Francji. We Francji by∏ obj´ty systemem ubezpieczenia emerytalnego d∏u˝ej ni˝ w Niemczech. Pan Malinowski ma wi´c prawo do opieki zdrowotnej w Polsce na koszt instytucji ubezpieczenia zdrowotnego we Francji. Instytucja ta w∏aÊciwa jest równie˝ do wystawiania mu wszelkich zaÊwiadczeƒ potwierdzajàcych jego prawa. Za∏ó˝my jednak, ˝e w przypadku Pana Malinowskiego okresy podlegania ubezpieczeniu emerytalnemu w obu krajach by∏y równe. Zgodnie z powy˝ej przedstawionymi zasadami, instytucjà 59 W∏aÊciwà b´dzie instytucja paƒstwa, w której Pan Malinowski by∏ ubezpieczony ostatnio. Je˝eli wi´c bezpoÊrednio przed przeniesieniem si´ do Polski Pan Malinowski podlega∏ niemieckiemu ubezpieczeniu emerytalnemu, jego instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego b´dzie niemieckie AOK, Lokalna Powszechna Kasa Chorych. Emeryci i renciÊci mieszkajàcy w innym paƒstwie cz∏onkowskim ni˝ paƒstwo, z którego otrzymujà rent´ lub emerytur´, w kraju zamieszkania majà prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w pe∏nym zakresie, tzn. przys∏ugujà im takie same Êwiadczenia jak emerytom pobierajàcym emerytur´ z tego kraju. W kraju zamieszkania Êwiadczenia zdrowotne uzyskasz na podstawie formularza E 121. ZaÊwiadczenie to wystawiç powinna instytucja ubezpieczenia zdrowotnego ustalona wed∏ug wy˝ej wspomnianych zasad. Za pomocà tego formularza b´dziesz móg∏ zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w kraju zamieszkania, co z kolei pozwoli Tobie na korzystanie ze Êwiadczeƒ zdrowotnych. 60 Prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w pe∏nym zakresie posiadajà równie˝ cz∏onkowie rodziny emeryta i rencisty, je˝eli zamieszkujà wraz z nim. W celu umo˝liwienia cz∏onkom Twojej rodziny bezproblemowego korzystania z pomocy medycznej w kraju zamieszkania, na formularzu E 121 powinni równie˝ byç wpisani cz∏onkowie Twojej rodziny. Tak wype∏nione zaÊwiadczenie powinieneÊ z∏o˝yç w instytucji miejsca zamieszkania celem dokonania rejestracji. Przyk∏ad: Paƒstwo Piterowie ca∏e swoje ˝ycie pracowali i mieszkali w Polsce, w Szczecinie. Obecnie otrzymujà polskie emerytury wyp∏acane im przez ZUS. Teraz zdecydowali si´ zamieszkaç we W∏oszech. Mimo zmiany kraju zamieszkania, instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego paƒstwa Piterów pozosta∏a Zachodniopomorska Kasa Chorych. To do niej w∏aÊnie paƒstwo Piterowie z∏o˝yli wniosek o wydanie im formularza E 121. Po przyjeêdzie do Rzymu z zaÊwiadczeniem tym udali si´ do w∏oskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (USL, lokalna jednostka administracyjna s∏u˝by zdrowia) w celu zarejestrowania si´. 61 Z tà chwilà uzyskali prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych we W∏oszech w takim zakresie, jakby byli w∏oskimi ubezpieczonymi, mimo ˝e status ubezpieczonego posiadajà w Polsce. 8.9 Emeryci i renciÊci przebywajàcy czasowo w innym paƒstwie ni˝ paƒstwo, z którego otrzymujà Êwiadczenia emerytalne lub rentowe Emeryci lub renciÊci oraz towarzyszàcy im cz∏onkowie rodziny w paƒstwie pobytu majà prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych na podstawie formularza E 111. ZaÊwiadczenie to wydaje instytucja ubezpieczenia zdrowotnego emeryta. Na podstawie tego zaÊwiadczenia emeryt lub rencista oraz uwzgl´dnieni w formularzu cz∏onkowie jego rodziny uzyskajà Êwiadczenia zdrowotne w kraju pobytu. Zakres tych Êwiadczeƒ nie zosta∏ ograniczony jedynie do udzielenia pomocy w razie nag∏ego zachorowania lub nieszcz´Êliwego wypadku, i obejmuje on wszelkie Êwiadczenia umo˝liwiajàce nieprzerwany pobyt w innym kraju. Oceny, jakie Êwiadczenia sà niezb´dne w danym stanie zdrowia, a z udzieleniem jakich mo˝na poczekaç do powrotu emeryta / 62 rencisty do kraju, w którym jest on ubezpieczony, dokonuje lekarz prowadzàcy. Przyk∏ad: Pan Watras jest polskim emerytem zamieszka∏ym na sta∏e i ubezpieczonym we Francji. Miesiàce letnie zawsze sp´dza Polsce, na Mazurach. Przed wyjazdem ka˝dorazowo sk∏ada wniosek w swojej francuskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (Caisse primaire d’assurance–maladie, lokalna kasa ubezpieczenia chorobowego) o wydanie mu formularza E 111. Poniewa˝ Pan Watras jest chory na cukrzyc´ powinien regularnie raz w miesiàcu wykonywaç badania krwi celem sprawdzenia, czy poziom cukru jest prawid∏owy. Tego typu Êwiadczenie uzyska on równie˝ w Polsce. 8.10 Osoby ubiegajàce si´ o emerytur´ /rent´ Prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju zamieszkania posiadajà równie˝ osoby, które ubiegajà si´ o przyznanie emerytury / renty z innego paƒstwa UE. Je˝eli znalaz∏eÊ si´ w takiej sytuacji powinieneÊ zwróciç si´ do Twojej instytucji 63 ubezpieczenia zdrowotnego o wystawienie formularza E 120, który uprawnia do Êwiadczeƒ rzeczowych w miejscu zamieszkania i zaÊwiadcza, ˝e oczekujesz na decyzj´ o przyznaniu emerytury. Formularz ten jest równie˝ zaÊwiadczeniem o prawie do Êwiadczeƒ zdrowotnych dla towarzyszàcych Tobie cz∏onków rodziny, je˝eli zostali oni uwzgl´dnieni w formularzu. Rodzina podlega zarejestrowaniu w kraju zamieszkania w ten sam sposób, jak emeryci /renciÊci, ma równie˝ te same uprawnienia w zakresie opieki zdrowotnej. Instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego w∏aÊciwà do wystawienia formularza E 120 jest instytucja, w której bezpoÊrednio przed z∏o˝eniem wniosku o przyznanie emerytury /renty by∏eÊ ubezpieczony z jakiegokolwiek tytu∏u, np. pracowa∏eÊ w tym paƒstwie, prowadzi∏eÊ samodzielnà dzia∏alnoÊç gospodarczà itp. Formularz E 120 s∏u˝y potwierdzeniu prawa do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju zamieszkania do chwili otrzymania przez Ciebie emerytury / renty. Po jej przyznaniu instytucja ubezpieczenia zdrowotnego powinna wystawiç Tobie formularz E 121. 64 Przyk∏ad: Pani Nowak, zamieszka∏a w Belgii, spe∏nia wszystkie warunki przewidziane prawem do otrzymania polskiej emerytury. Kilka dni temu z∏o˝y∏a w swoim oddziale ZUS wniosek o przyznanie Êwiadczeƒ emerytalnych. Wydanie decyzji o przyznaniu jej tych Êwiadczeƒ mo˝e jednak zabraç pewien czas. W tej sytuacji, kasa chorych, do której Pani Nowak odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne, powinna jej wystawiç formularz E 120, który nale˝y z∏o˝yç w odpowiedniej belgijskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego („mutualité”, lokalna kasa ubezpieczenia chorobowego). Na jego podstawie b´dzie mia∏a prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w Belgii w okresie przejÊciowym, do chwili uzyskania Êwiadczeƒ emerytalnych. Po ich otrzymaniu polska kasa chorych wystawi jej formularz E 121 przeznaczony ju˝ dla emerytów, który równie˝ nale˝y z∏o˝yç w belgijskiej lokalnej kasie ubezpieczenia chorobowego. 65 8.11 Bezrobotni poszukujàcy pracy w innym paƒstwie cz∏onkowskim oraz cz∏onkowie ich rodziny Bezrobotny to osoba majàca prawo do zasi∏ku dla bezrobotnych w swoim kraju, która poszukuje pracy w innych paƒstwach cz∏onkowskich UE. Pami´taj ! Bezrobotny musi zastosowaç si´ do procedur kontrolnych urz´du zatrudnienia kraju, do którego wyjecha∏ w celu znalezienia pracy. Przyk∏ad: Pan Jaros∏aw Ateƒski mieszka w S∏ubicach i jako bezrobotny informatyk od miesiàca bezskutecznie poszukuje pracy w swoim województwie. Powiatowy Urzàd Pracy wyp∏aca Panu Ateƒskiemu zasi∏ek dla bezrobotnych oraz odprowadza na jego rzecz sk∏adk´ na ubezpieczenie zdrowotne do Lubuskiej Kasy Chorych. Po pó∏tora miesi´cznym bezskutecznym poszukiwaniu pracy Pan Ateƒski postanawia wyjechaç do Frankfurtu nad Odrà by tam kontynuowaç swoje poszukiwania. Pan Ateƒski informuje o tym fakcie swój urzàd pracy i pozostaje 66 z nim w kontakcie po przyjeêdzie do Niemiec. Pan Ateƒski, jako bezrobotny obywatel polski, ma prawo do korzystania z opieki zdrowotnej na zasadach okreÊlonych w przepisach Wspólnotowych. Pami´taj! Twojà instytucjà ubezpieczenia zdrowotnego jest instytucja ubezpieczenia zdrowotnego tego kraju, z którego otrzymujesz zasi∏ek dla bezrobotnych. Je˝eli w czasie, w którym pozostajesz bez pracy w jednym kraju, wyjedziesz do innego kraju w celach turystycznych lub prywatnych, czyli na okres z góry ograniczony czasowo, Tobie oraz towarzyszàcym cz∏onkom rodziny przys∏ugiwaç b´dzie w kraju pobytu prawo do opieki zdrowotnej ale tylko w razie nag∏ego zachorowania lub nieszcz´Êliwego wypadku na podstawie formularza E 111. Uzyskasz go od Twojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. Osoby bezrobotne wraz z towarzyszàcymi im cz∏onkami rodziny, które wyjadà do drugiego paƒstwa lub kilku paƒstw UE w celu poszukiwania pracy, majà prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w pe∏nym zakresie w ka˝dym z tych paƒstw. Prawo to potwierdzone jest przy zastosowaniu formularza E 119. 67 Aby tak by∏o musisz spe∏niç ni˝ej podane warunki: • musisz byç ubezpieczonym w jednej z kas chorych, • musisz byç zarejestrowany przez co najmniej 4 tygodnie w urz´dzie pracy w∏aÊciwym ze wzgl´du na miejsce zamieszkania lub pobytu jako poszukujàcy pracy, • powinieneÊ pobieraç zasi∏ek dla bezrobotnych. Uwaga! Prawo do opieki zdrowotnej w krajach, w których poszukujesz pracy, przys∏uguje Tobie tylko w okresie 3 miesi´cy od momentu wyjazdu z paƒstwa, z którego otrzymujesz zasi∏ek dla bezrobotnych. Przed wyjazdem powinieneÊ zaopatrzyç si´ w formularz E 119. Wydaje go Twoja instytucja ubezpieczenia zdrowotnego na podstawie formularza E 303. E 303 jest podstawowym dokumentem dotyczàcym zachowania prawa do zasi∏ku po wyjeêdzie do innego kraju. Z jego treÊci wynika, ˝e jesteÊ uprawniony do zasi∏ku, 68 podana jest równie˝ wysokoÊç tego Êwiadczenia oraz okres, podczas którego b´dziesz go otrzymywa∏. Wydaje go na Twój wniosek wojewódzki urzàd pracy, w∏aÊciwy dla Twojego miejsca zamieszkania lub pobytu. W celu uzyskania opieki zdrowotnej w kraju pobytu musisz dope∏niç nast´pujàcych formalnoÊci: • za pomocà formularza E 303 powinieneÊ zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia na wypadek bezrobocia w paƒstwie, w którym przebywasz; • za pomocà formularza E 119 powinieneÊ natomiast zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego w tym paƒstwie. Je˝eli pracy poszukujesz w kilku paƒstwach jednoczeÊnie powy˝sze formalnoÊci musisz dope∏niç w ka˝dym z tych paƒstw ! Pami´taj – je˝eli Twoja rodzina zamierza Tobie towarzyszyç, ich dane powinny zostaç uwzgl´dnione na formularzu E 119. 69 Przyk∏ad: Pani Nowak ubezpieczona w Mazowieckiej Kasie Chorych, od dwóch miesi´cy pozostaje bez pracy. Od tego czasu jest zarejestrowana jako bezrobotna w urz´dzie pracy. Pobiera równie˝ zasi∏ek dla bezrobotnych. Poniewa˝ poszukiwanie pracy w Polsce nie przynosi∏o skutku, Pani Nowak postanowi∏a spróbowaç w Belgii i w sàsiadujàcym z nià Luksemburgu. Po uzyskaniu formularza E 303 Pani Nowak z∏o˝y∏a wniosek do Mazowieckiej Kasy Chorych o wydanie jej formularza E 119. Za pomocà tych zaÊwiadczeƒ powinna zarejestrowaç si´ w instytucjach, ubezpieczenia na wypadek bezrobocia oraz ubezpieczenia zdrowotnego w obu paƒstwach, w Belgii oraz w Luksemburgu. Pami´taj! W przypadku zgloszenia zamiaru poszukiwania pracy w dwu lub wi´cej paƒstwach, musisz uzyskaç osobne formularze (E 303 i E 119) dla ka˝dego z paƒstw, do których si´ udajesz. Pani Nowak zatem, przed wyjazdem musi uzyskaç dwa formlarze E 303 i na ich podstawie dwa formularze E 119. 70 8.12 Cz∏onkowie rodziny osoby ubezpieczonej Cz∏onek rodziny to ka˝da osoba tak okreÊlona (lub okreÊlona jako cz∏onek gospodarstwa domowego) przez ustawodawstwo, z tytu∏u którego udzielane sà jej Êwiadczenia zdrowotne. Jednak˝e je˝eli ustawodawstwa te uznajà za cz∏onka rodziny lub cz∏onka gospodarstwa domowego jedynie osob´ ˝yjàca we wspólnocie domowej z pracownikiem najemnym, osobà pracujàcà na w∏asny rachunek lub studentem, to za cz∏onka rodziny uznaje si´ tak˝e osob´, która znajduje si´ g∏ównie na utrzymaniu pracownika najemnego, osoby pracujàcej na w∏asny rachunek lub studenta. Zasada ta dotyczy tak˝e cz∏onków rodziny emeryta i rencisty. Pami´taj! JeÊli osoba podlega przepisom wspólnotowym to cz∏onkowie jej rodziny obj´ci sà tymi przepisami nawet wtedy, gdy nie sà obywatelami ˝adnego z paƒstw cz∏onkowskich Unii Europejskiej. Zgodnie z polskimi przepisami cz∏onkiem rodziny sà nast´pujàce osoby, które nie podlegajà ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytu∏u: 71 – dziecko w∏asne, dziecko drugiego ma∏˝onka, dziecko przysposobione oraz wnuk i dziecko obce przyj´te na wychowanie, równie˝ w ramach rodziny zast´pczej, do ukoƒczenia przez nie 18 lat, a je˝eli kszta∏ci si´ dalej – do ukoƒczenia 26 lat, natomiast je˝eli jest niepe∏nosprawne w znacznym stopniu – bez ograniczenia wieku, – ma∏˝onek, – krewni wst´pni pozostajàcy z nim we wspólnym gospodarstwie domowym, – dzieci uprawnione do renty rodzinnej. Prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju zamieszkania lub pobytu posiadajà równie˝ towarzyszàcy Tobie cz∏onkowie rodziny, je˝eli sà przez Ciebie zg∏oszeni do ubezpieczenia zdrowotnego. W celu umo˝liwienia im korzystania z opieki zdrowotnej w kraju pobytu lub zamieszkania nale˝y umieÊciç dane cz∏onków rodziny na odpowiednim formularzu. Cz∏onkowie rodziny, którzy podejmujà prac´ lub rozpoczynajà w∏asnà dzia∏alnoÊç zarobkowà zostajà obj´ci ubezpieczeniem zdrowotnym na w∏asne konto. Dlatego te˝ powinni oni sami wystàpiç do instytucji ich ubezpieczenia zdrowotnego o wystawienie im odpowiednich formularzy. 72 8.13 Aby wyjechaç do innego kraju na leczenie ... Nale˝y tu rozwa˝yç trzy sytuacje: 1. osoba w trakcie otrzymywania Êwiadczeƒ zdrowotnych w kraju, w którym podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, zdecydowa∏a si´ na powrót do paƒstwa swego sta∏ego zamieszkania; 2. osoba w trakcie otrzymywania Êwiadczenia zdrowotnego w kraju, w którym podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, postanowi∏a przenieÊç swoje miejsce sta∏ego zamieszkania do innego paƒstwa UE; 3. osoba ubezpieczona w jednym paƒstwie cz∏onkowskim stara si´ o wyjazd do innego paƒstwa UE w celu odbycia tam planowanej kuracji. W ka˝dym z wy˝ej wymienionych przypadków zainteresowany powinien uzyskaç zgod´ od swojej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego na udzielanie mu Êwiadczeƒ w innym paƒstwie. Dowodem uzyskania takiej zgody jest formularz E 112. Wydaje go kasa chorych, do której zainteresowany odprowadza sk∏adki na ubezpieczenie zdrowotne. 73 Po przybyciu do drugiego kraju zaÊwiadczenie to nale˝y w jak najkrótszym czasie przedstawiç w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego tego kraju. Formularz E 112 mo˝e byç wydany przez instytucj´ ubezpieczenia zdrowotnego zainteresowanego ju˝ po jego przybyciu do drugiego paƒstwa. Jest to mo˝liwe tylko wtedy, gdy zaÊwiadczenie to nie mog∏o byç wydane wczeÊniej z powodu si∏y wy˝szej. 8.14 Wypadki przy pracy i choroby zawodowe. ZaÊwiadczeniem uprawniajàcym do uzyskania nieodp∏atnych Êwiadczeƒ leczniczych zwiàzanych z chorobà zawodowà lub wypadkiem przy pracy w kraju zamieszkania jest formularz E 123. Uzyskaç go mo˝na w instytucji ubezpieczeniowej kraju, w którym stwierdzono chorob´ zawodowà. W kraju zamieszkania nale˝y zarejestrowaç si´ w instytucji ubezpieczeniowej, poprzez z∏o˝enie tego formularza. Przyk∏ad: Pan Jan Malinowski przez 35 lat pracowa∏ w Hucie Szk∏a w KroÊnie. Po 35 latach pracy mia∏ coraz wi´ksze problemy z oddychaniem. Badania lekarskie wykaza∏y, ˝e Pan 74 Malinowski jest chory na rozedm´ p∏uc, która zgodnie z polskimi przepisami zakwalifikowana jest jako choroba zawodowa.Pan Malinowski postanowi∏ wyjechaç z Polski i na sta∏e zamieszkaç w Holandii. W celu zachowania prawa do opieki zdrowotnej zwiàzanej z chorobà zawodowà powinien uzyskaç we w∏aÊciwej instytucji ubezpieczeniowej formularz E 123. W Holandii powinien zarejestrowaç si´ odpowiedniej instytucji ubezpieczeniowej. Z momentem rejestracji nab´dzie on prawo do Êwiadczeƒ zdrowotnych w tym zakresie na koszt paƒstwa polskiego. Inny przyk∏ad: Pani Olga Sowitek, natomiast, pracuje na 0,5 etatu w Polsce jako kasjerka w sklepie spo˝ywczym i na 0,5 etatu jako kasjerka w Niemczech. W drodze do pracy potkn´∏a si´ i z∏ama∏a nog´, W wyniku tego z∏amania lekarz orzecznik ZUS stwierdzi∏ u niej 4 % uszczerbek na zdrowiu. Zgodnie z polskimi przepisami nale˝y si´ jej jednorazowe odszkodowanie. Pani Sowitek b´dzie przys∏ugiwa∏o to odszkodowanie tylko od ZUS– u w Polsce, gdy˝ polska instytucja uzna∏a ten wypadek za wypadek w drodze do pracy. Równie˝ Êwiadczenia zdrowotne b´dà udzielane Pani Sowitek na koszt polskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. 75 9. Wykaz polskich instytucji zaanga˝owanych w koordynacj´ systemów zabezpieczenia spo∏ecznego w cz´Êci dotyczàcej Êwiadczeƒ leczniczych 1. Ministerstwo Zdrowia Ul. Miodowa 15 00 –52 Warszawa tel.: (0 prefix 22) 6349600; e– mail: www.mzios.gov.pl 2. Biuro Rozliczeƒ Mi´dzynarodowych Ul. Cha∏ubiƒskiego 8 00 – 613 Warszawa tel.: (0 prefix 22) 8300420; fax: 8300904; e– mail: www.brm.gov.pl 3. DolnoÊlàska Regionalna Kasa Chorych Ul. Joannitów 6 50– 951 Wroc∏aw tel.: (0 prefix 71) 3747200; fax: 3747201; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.wroc.pl 4. Kujawsko – Pomorska Regionalna Kasa Chorych Al. Mickiewicza 15 85 – 071 Bydgoszcz tel.: (0 prefix 52) 3252700; fax: 3252709; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kprkch.pl 76 5. Lubelska Regionalna Kasa Chorych Ul. Szkolna 16 20– 124 Lublin tel.: (0 prefix 81) 5310527; fax: 5310550; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.lublin.pl 6. Lubuska Regionalna Kasa Chorych Ul. Podgórna 9 b 65 – 057 Zielona Góra tel.: (0 prefix 68) 3287600; fax: 3287657; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.zgora.pl/LRKCH 7. ¸ódzka Regionalna Kasa Chorych Ul. Kopciƒskiego 58 90– 032 ¸ódê tel.: (0 prefix 42) 6774013; fax: 6774001; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.lodz.pl 8. Ma∏opolska Regionalna Kasa Chorych Ul. Ciemna 6 31 – 053 Kraków tel.: (0 prefix 12) 2922886 do 89; fax: 4306440; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.malopolska.kasa–chorych.gov.pl 77 9. Mazowiecka Regionalna Kasa Chorych Ul. Grójecka 186 02– 390 Warszawa tel.: (0 prefix 22) 5276000; fax: 5726333; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.mrkch.pl 10. Opolska Regionalna Kasa Chorych Ul. G∏ogowska 37 45– 315 Opole tel.: (0 prefix 77) 4020100; fax: 4576979; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasachorych.opole.pl 11. Podkarpacka Regionalna Kasa Chorych Ul. Zamkowa 8 35 – 032 Rzeszów tel.: (0 prefix 17) 8528124; fax: 8528619; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl/regionalne /podkarpacka.htm 12. Podlaska Regionalna Kasa Chorych Ul. Pa∏acowa 3 15– 042 Bia∏ystok tel.: (0 prefix 85) 7459500; fax: 7459539; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.bialystok.pl 13. Pomorska Regionalna Kasa Chorych Ul. Podwale Staromiejskie 69 80 – 844 Gdaƒsk tel.: (0 prefix 58) 3218698; fax: 3218515; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.prkch.gda.pl 78 14. Âlàska Regionalna Kasa Chorych Ul. Gen. Jankego 15 a 40 – 615 Katowice tel.: (0 prefix 32) 2528248; fax: 2528413; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.silesia.pl 15. Âwi´tokrzyska Regionalna Kasa Chorych Ul. Jana Paw∏a II 9 25 – 025 Kielce tel.: (0 prefix 41) 3430324; fax: 3430490; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.srkch.pl 16. Warmiƒsko– Mazurska Regionalna Kasa Chorych Ul. ˚o∏nierska 16 10 – 561 Olsztyn tel.: (0 prefix 89) 5327422; fax: 5339174; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.kasa–chorych.olsztyn.pl 17. Wielkopolska Regionalna Kasa Chorych Ul. Piekary 14 / 15 61 – 823 Poznaƒ tel.: (0 prefix 61) 8506102; tel./ fax: 8506000; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.wrkch.pl 79 18. Zachodniopomorska Regionalna Kasa Chorych Ul. Moniuszki 20 70 – 421 Szczecin tel.: (0 prefix 91) 4328300; fax: 4329466; e– mail: www.kasa–chorych.gov.pl lub www.szczecin.kasa–chorych.gov.pl 19. Bran˝owa Regionalna Kasa Chorych Ul. Wo∏oska 137 00 – 911 Warszawa tel.: (0 prefix 22) 8456452; fax: 8456412; 80
