Empfehlungen zur Patienteninformation Polnisch

51
Zespoły otępienne
Demenzen
Str. 51–54
?
Jakie symptomy mogą wystąpić?
?
Welche Symptome treten auf?
Pacjenci z otępieniem (demencją) cierpią na następujące dolegliwości:
Zapominanie. Początkowo najczęściej upośledzona
jest pamięć świeża. Osoby z rozpoczynającym się otępieniem nie potrafią zapamiętać nowych numerów telefonu, nazwisk osób itp. Niektóre fakty pozostają w
pamięci tylko kilka minut. Pamięć wydarzeń odległych
jest często dobrze zachowana, co sprawia że pacjenci
pamiętają wydarzenia bardzo odległe zaskakująco dobrze, np. nazwisko pierwszego nauczyciela. W miarę posuwania sią otępienia osoby dotknięte coraz gorzej
pamiętają również odległe fakty lub ważne informacje
jak np. imiona własnych dzieci.
Zmniejsza się też uwaga i koncentracja. Poprzez to
osoby chore mają trudności z kupowaniem żywności
lub przygotowaniem jedzenia, z prawidłowym zażywaniem leków, płaceniem rachunków lub orientacją w nowym otoczeniu. Do niebezpiecznych sytuacji może
dojść np. gdy chory na otępienie zapomni wyłączyć piec
lub prowadzi samochód.
Zaburzenia orientacji. Ludzie z otępieniem są czasem zdezorientowani; to znaczy nie znają aktualnej
daty, nie potrafią powiedzieć gdzie się znajdują, czasem
jak się nazywają. Osoby chore mogą zabłądzić i nie trafić z powrotem do mieszkania.
Splątanie. Zdarza się chory na otępienie jest mocno
splątany i myli nawet dobrych znajomych.
Bezsenność i niepokój. Ludzie chorzy na otępienie
cierpią czasem na stany niepokoju, które nierzadko
występują nocami. Mogą nagle opuścić łóżko i błąkać
się. Zaburzony jest również sen.
Urojenia prześladowcze. Czasami chorzy sądzą, że
inni ludzie pragną wyrządzić im krzywdę lub zaszkodzić. Pacjent, który z powodu słabej pamięci zgubił coś
uważa, że został okradziony.
Zaburzenia mowy. Pacjenci szukają słów i nie potrafią nazywać przedmiotów.
Depresje. Nierzadko pojawia się obniżenie nastroju
i smutek.
Ograniczenie umiejętności praktycznych. Chorzy
mają coraz większe trudności z wykonywaniem prostych czynności np. z ubieraniem się.
Zaniedbywanie higieny osobistej. Czasem wyjątkową trudność sprawia najbliższym znoszenie faktu, że
chorzy na otępienie zaniedbują higienę osobistą lub nie
są w stanie utrzymać w czystości odzieży.
Zmiany osobowości lub zdolności oceniania. U
większości ludzi z otępieniem zachowana jest „fasada“.
Są oni jak wcześniej przyjaźni i uprzejmi i nie dają po
sobie poznać, że wielu rzeczy nie potrafią zapamiętać
lub ich nie rozumieją. W niektórych cięższych przypadkach dochodzi jednak do zaburzeń osobowości.
Ludzie ci mogą być bez powodu zagniewani na innych,
lub nawet dopuścić się rękoczynów. Niektórzy zachowują się niestosownie, opowiadają dowcipy nie na miejscu lub są w inny sposób złośliwi w stosunku do ludzi,
na których nierzadko są zdani.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
52
Zespoły otępienne
Częste jest kurczowe trzymanie się starych przyzwyczajeń i brak tolerancji dla opinii innych. Również
tak zwany „starczy upór“ należy do objawów otępienia.
Wymienione objawy nie muszą być obecne stale.
Czasami chory może być zupełnie splątany a następnego dnia mieć pełną orientację.
Chorzy często nie są w stanie sami troszczyć się
o siebie. Na krewnych, którzy przejęli opiekę nad
członkiem rodziny spada ciężkie brzemię. Czasami
mogą oni być przeciążeni pielęgnacją, jeżeli np. sami są
chorzy lub pracują zawodowo. Wtedy konieczne może
stać się przyjęcie do domu opieki, nawet jeżeli chory
czuje się „odsunięty“ lub krewni mają wyrzuty sumienia.
?
Jakie postacie otępienia wyróżniamy?
?
Welche Erscheinungsformen der Demenz gibt es?
Istnieją różne formy otępienia. Najczęstszą jest tak
zwana choroba Alzheimera. Stanowi ona około dwóch
trzecich wszystkich przypadków otępień. Trzeba również powiedzieć,że wymienione wyżej objawy są w pewnym sensie wynikiem procesu starzenia się. Zupełnie
naturalne jest, że osoby powyżej 70–90 lat wykazują
zmniejszenie funkcji umysłowych. Jeżeli ten naturalny
proces obniżenia funkcji umysłowych nie przekracza
pewnego pułapu, nie można właściwie mówić o chorobie. Jeżeli jednak objawy otępienia nasilają się już w
wieku 70, 60 czy nawet 50 lat mówimy o chorobie Alzheimera. Osoby o wysokiej inteligencji rzadziej zapadają na otępienie.
W jednej z rzadkich odmian choroby Alzheimera
znany jest czynnik dziedziczny.
Jedną z postaci, która występuje w około jednej
czwartej przypadków choroby Alzheimera jest tak
zwane otępienie z ciałkami Lewiego. W tej odmianie
pacjenci cierpią poza otępieniem na następujące objawy: omamy wzrokowe, objawy choroby Parkinsona,
zaburzenia uwagi i czuwania.
Inną, rzadką odmianą otępienia jest choroba Picka.
Symptomy w tej chorobie zaczynają się inaczej niż w
chorobie Alzheimera. Podczas gdy w chorobie Alzheimera zaburzenia pamięci stoją od początku choroby na
pierwszym planie, choroba Picka może zacząć się wyżej
opisanymi zmianami charakteru, jak np. zmniejszeniem zahamowań, nietaktownym zachowaniem spoZalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
łecznym lub spłyceniem uczuciowym. W przeciwieństwie do choroby Alzheimera bardziej zajęta jest kora
czołowa niż płaty skroniowe i ciemieniowe.
Inną częstą postacią demencji jest tak zwane otępienie wielozawałowe (nazywane również otępieniem
naczyniowym lub typu Binswangera). W tej postaci
występują często nieprawidłowości w badaniu neurologicznym. Przyczyną tego otępienia może być od lat
występujące nadciśnienie, szczególnie jeżeli nie było
leczone. Innymi czynnikami ryzyka są podwyższony
poziom tłuszczów we krwi i cukrzyca.
W odróżnieniu od choroby Alzheimera gdzie otępienie ciągle postępuje, demencja wielozawałowa może
mieć zmienny obraz z pogorszeniami i poprawami.
Osoby, które przez wiele lat nadużywały alkoholu
mogą również zachorować na otępienie.
Istnieje szereg innych postaci otępienia, których
przyczyną są pewne schorzenia neurologiczne.
?
Jakie są przyczyny?
?
Was sind die Ursachen?
Przyczyny otępienia są najczęściej nieznane, z wyjątkiem przypadków uwarunkowanych dziedzicznie i
otępienia wielozawałowego, któremu przez wiele lat towarzyszy podwyższone ciśnienie.
?
Jakie badania są konieczne?
?
Welche Untersuchungen sind erforderlich?
Podczas rozmowy z pacjentem i rodziną lekarz może
podejrzewać otępienie, jeżeli występują wyżej wymienione objawy. Przeprowadzi wtedy kompletne badanie
w celu wykluczenia innych przyczyn tych objawów. Za
pomocą prostych testów psychologicznych (jak np.
„Mini Mental State Examination“) można określić stopień otępienia. Za pomocą tomografii komputerowej
(rodzaj badania rentgenowskiego) można stwierdzić
czy pewne regiony mózgu straciły na wielkości. Ewentualnie zlecone zostanie wykonanie jądrowego rezonansu magnetycznego (badanie w „rurze“). W specjalnych badaniach (SPECT lub PET) można rozróżnić
demencję Alzheimera od wielozawałowej.
Zespoły otępienne
Nie istnieje jednakże żaden test dowodzący bezsprzecznie zachorowania na tę a nie inną formę otępienia.
?
Jakie są możliwości leczenia?
?
Welche Behandlungsmöglichkeiten gibt es?
Niestety postęp medycyny nie umożliwił do tej pory zadowalającego leczenia otępienia.
W ostatnich latach pojawiły się leki, które można
stosować w leczeniu demencji (np. Donezepil, Galantamin, Rivastagmin, Tacrin i inne). Leki te nie mogą
jednak przywrócić utraconych zdolności umysłowych.
Wyleczenie nie jest możliwe. Tylko w nielicznych przypadkach dochodzi do poprawy funkcji umysłowych.
W pozostałych przypadkach leki hamują przynajmniej
na jakiś czas dalszy postęp otępienia. U niektórych
pacjentów działanie leku okazuje się niezadowalające
lub brak go zupełnie.
Donezepil. Lek ten może prowadzić do poprawy lub
stabilizacji funkcji umysłowych. Ze skutków ubocznych występują: bezsenność, nudności, wymioty i
biegunki.
Galantamin. Do objawów ubocznych zaliczamy:
nudności wymioty, biegunkę, bóle żołądka, zawroty
głowy
Rivastigmin. Również za pomocą preparatu Rivastigmin można poprawić i ustabilizować wykonywanie codziennych czynności. Najważniejszymi skutkami ubocznymi są osłabienie, utrata
wagi, nudności, wymioty i senność.
Tacrin. Lek ten zbadano u pacjentów z lekkim lub
średnio nasilonym otępieniem Alzheimera. U
20–30 % leczonych doszło do widocznej poprawy.
Najczęstszymi działaniami ubocznymi były dolegliwości żołądkowo-jelitowe i podniesione próby
wątrobowe.
Inne preparaty. Inne leki jak Co-Dergocrin, Piracetam lub Pyritinol mają prawdopodobnie korzystne
działanie w otępieniu. Witaminę E i Ginko biloba
trzeba poddać dokładniejszym badaniom by udowodnić ich skuteczność.
Niepokój i stany splątania. Ciężkie stany niepokoju i
splątania można leczyć za pomocą pewnych leków z
grupy neuroleptyków. Długotrwale leki te powinny być
stosowane jedynie w ciężkich przypadkach. W leczeniu
53
krótkotrwałym za skuteczne uchodzi np. stosowanie
haloperidolu. Jeżeli wystąpią niepożądane objawy pozapiramidowe (np. pod postacią sztywności części
ciała), należy przejść na słabsze neuroleptyki jak np. Pipamperon czy Melperon. Leki uspokajające i nasenne z
grupy benzodiazepin są w ciężkich stanach niepokoju
mniej przydatne niż neuroleptyki. Mogą one u chorych
na otępienie wywołać działanie odwrotne: zamiast
złagodzenia niepokoju mogą spowodować stany podniecenia, pogorszyć pamięć i splątanie.
Stany splątania mogą również wystąpić jeżeli pacjent
za mało pił. Starsi ludzie piją często mniej niż to konieczne. Podanie napojów lub kroplówki może szybko
poprawić objawy.
Depresje. U chorych na otępienie mogą wystąpić
depresje, np. jeżeli pacjent zdaje sobie sprawę ze swej
sytuacji i nie potrafi się z nią pogodzić. U tych chorych
mogą pomóc środki z grupy selektywnie hamujących
zwrotny wychwyt serotoniny (zobacz str. 78) lub inne
leki przeciwdepresyjne.
Porady praktyczne dla chorych i ich rodzin
Praktische Tips für Betroffene und Angehörige
Karteczka na zakupach. Wielu rzeczy nie da się zapamiętać. Dobrze jest sporządzać sobie kartki dla
pamięci np. kartkę z zakupami.
Leki. Ludzie z otępieniem muszą często – z powodu
innych schorzeń – zażywać wiele leków. Fatalne skutki
może mieć zażycie, w wyniku słabej pamięci, zbyt wielu
leków lub niedostatecznej ich ilości. W aptekach są do
kupienia praktyczne pojemniki, w których można posortować leki na cały tydzień, rano, południe i wieczór
– mogą to robić członkowie rodziny lub inni pomocnicy. Pacjenci powinni zawsze mieć przy sobie karteczkę z zażywanymi lekami i schorzeniami na które
cierpią, jak np. cukrzyca.
Szyld z imieniem i nazwiskiem. Ponieważ chorzy na
otępienie w stanach splątania wychodzą czasem z
domu i nie wiedzą gdzie są, szyld z imieniem i nazwiskiem mógłby pomóc w odprowadzeniu ich do
domu.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
54
Zespoły otępienne
Pomoce elektroniczne. Czujniki elektroniczne mogą
ostrzegać członków rodziny,jeżeli człowiek ciężko chory
na otępienie opuszcza dom pomimo braku orientacji.
Ubezpieczenie pielęgnacyjne (niem. Pflegeversicherung). W niektórych przypadkach można skorzystać z
świadczeń ubezpieczenia pielęgnacyjnego (Pflegeversicherung). W tym celu chory lub członek rodziny powinni złożyć odpowiedni wniosek. W zależności od
stopnia ograniczeń chory zostanie zakwalifikowany do
odpowiedniej klasy. Decyduje to o tym, czy i w jakim
stopniu kasa chorych będzie finansować np. opiekę
pielęgniarską.
Zalecenia do informacji pacjentów
U. Trenckmann B. Bandelow
psychiatria i psychoterapia
© Steinkopff Verlag, Darmstadt 2002
Opieka prawna. Osoby z otępieniem są czasem niezdolne samodzielnie troszczyć się o siebie (np. płacić
rachunki, podpisywać umowy). Wtedy konieczne może
stać się ustanowienie opiekuna prawnego (zobacz
str. 99).
Gdzie można uzyskać pomoc? U lekarza domowego, specjalisty neurologa i psychiatry, w uniwersyteckich ośrodkach wyspecjalizowanych w leczeniu
demencji, w niemieckim towarzystwie Alzheimerowskim.