Sprawozdanie roczne 2013 owoce

Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Białystok
Kier. Lab.: prof. dr hab. Bożena Łozowicka
BADANIE POZOSTAŁOŚCI ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN W OWOCACH
W ROKU 2013
Praca wykonana w ramach zadania 1.8. na podstawie Umowy nr HORkor.0660/IOR20112015/2/2013 z dnia 24 kwietnia 2013 r. zawartej pomiędzy Ministrem Rolnictwa i Rozwoju Wsi
w Warszawie a Instytutem Ochrony Roślin – Państwowym Instytutem Badawczym w Poznaniu
na wykonanie zadań wynikających z programu wieloletniego pod nazwą „Ochrona roślin
uprawnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat w plonach
i zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych i środowiska”, który jest określony
w załączniku nr 1 do uchwały nr 161/2011 Rady Ministrów z dnia 16 sierpnia 2011 r.
Grudzień 2013
1
Spis treści:
1. Cel badań ........................................................................................................................................... 3
2. Zakres i metoda badań ................................................................................................................... 3
3. Wyniki badań ................................................................................................................................... 4
Owoce ziarnkowe ............................................................................................................................... 6
Gruszki ................................................................................................................................................. 6
Jabłka ................................................................................................................................................... 6
Owoce pestkowe ................................................................................................................................ 6
Brzoskwinie.......................................................................................................................................... 6
Czereśnie ............................................................................................................................................. 6
Wiśnie .................................................................................................................................................. 6
Śliwki.................................................................................................................................................... 6
Jagody i drobne owoce ....................................................................................................................... 6
Agrest .................................................................................................................................................. 6
Maliny .................................................................................................................................................. 6
Porzeczki .............................................................................................................................................. 7
Truskawki............................................................................................................................................. 7
2
1. Cel badań
Bezpieczeństwo zdrowotne konsumentów powinno być zapewnione poprzez dostępność
na rynku owoców wolnych od pozostałości środków ochrony roślin (ś.o.r.). Stosowanie
chemicznych preparatów stanowi najpowszechniej wykorzystywaną metodę ochrony roślin
przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Jednak nieprawidłowe lub nadmierne ich
stosowanie w rolnictwie niesie za sobą liczne niebezpieczeństwa, powodujące m.in.
występowanie pozostałości ś.o.r. w owocach w ilościach zagrażających zdrowiu konsumentów.
Zminimalizowaniu tego ryzyka konsumentów służą rygorystyczne wymagania dotyczące
rejestracji
tych
środków,
jak
również
systematyczna
kontrola
ich
pozostałości
w żywności.
Laboratorium Badania Pozostałości Środków Ochrony Roślin (LBPŚOR) w Białymstoku
prowadzi badania pozostałości ś.o.r. akredytowanymi metodami w płodach rolnych w ramach
kontroli urzędowej wykonywanej na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin
i Nasiennictwa (GIORiN). Obecnie realizowana jest ona w ramach Programu Wieloletniego
"Ochrona roślin uprawnych z uwzględnieniem bezpieczeństwa żywności oraz ograniczenia strat
w plonach i zagrożeń dla zdrowia ludzi, zwierząt domowych i środowiska" w latach 2011-2015.
Głównym celem kontroli jest zapewnienie nadzoru nad prawidłowością przestrzegania
przepisów prawnych w zakresie stosowania środków ochrony roślin.
2. Zakres i metoda badań
W roku 2013 kontrola obejmowała 10 upraw owoców (agrest, brzoskwinia, czereśnia,
gruszka, jabłko, malina, porzeczka, śliwka, truskawka, wiśnia). Ogółem pobrano do badań 117
próbek owoców. Liczbę pobranych próbek w poszczególnych województwach podano w tabeli I.
Łącznie oznaczono pozostałości 188 substancji aktywnych środków ochrony roślin
i związków pochodnych. Wyboru tych substancji dokonano, m.in. w oparciu o otrzymywane za
pośrednictwem WIORiN informacje o najpowszechniej w kraju stosowanych środkach ochrony
roślin oraz wyniki badań prowadzonych w tym zakresie w latach poprzednich.
Stosowano
akredytowane
metody
oznaczania
pojedynczych
związków
(ditiokarbaminianów, karbendazymu) oraz multimetody analityczne umożliwiające analizę
wielu związków jednocześnie, spełniające wymagania przewodnika SANCO. Jakościowe
i
ilościowe
oznaczenia
pozostałości
wykonano
techniką
chromatografii
gazowej
z wykorzystaniem dwóch detektorów selektywnych: EC i NP oraz wysokosprawnej
3
chromatografii cieczowej w dualnym systemie detekcji. Pozostałości ditiokarbaminianów,
wyrażone jako CS2 oznaczano spektrofotometrycznie.
Oznaczone stężenia s.cz. porównano z najwyższymi dopuszczalnymi poziomami
pozostałości (NDP) obowiązującymi w Polsce i Unii Europejskiej (Rozporządzenie WE 2005).
Przekroczenia
dopuszczalnych
poziomów
pozostałości
oceniano,
uwzględniając
50%
niepewność pomiaru, zgodnie z dokumentem „Method validation and quality control procedures
for pesticide residues analysis in food and feed”.
Tabela I. Liczba próbek owoców dostarczonych przez inspektorów PIORiN
i zanalizowanych na obecność pozostałości środków ochrony roślin (IOR-PIB Białystok, 2013)
Asortyment
Podlaskie
Owoce
29
WiORiN
(województwo)
WarmińkoMazurskie
23
Lubelskie
65
Rys. 1. Owoce - 117 próbek
3. Wyniki badań
W 87 badanych próbkach owoców, czyli 74,4% stwierdzono obecność pozostałości
środków ochrony roślin. Wykryto 26 poszukiwanych związków (tabela II).
4
Tabela II. Substancje czynne wykryte w badanych próbkach owoców w roku 2013
Lp. Fungicydy
Lp.
Insektycydy
1.
boscalid
1.
acetamiprid
2.
bupirimate
2.
alpha-cypermethrin
3.
captan
3.
chlorpyrifos
4.
cyprodinil
4.
chlorpyrifos-methyl
5.
difenoconazole
5.
cypermethrin
6.
dithiocarbamates*
6.
deltamethrin
7.
fludioxonil
7.
fenazaquin
8.
flusilazole
8.
flonicamid
9.
folpet
9.
indoxacarb
10.
pyrimethanil
10.
lambda-cyhalothrin
11.
tebuconazole
11.
pirimicarb
12.
tolylfluanid
12.
spirodiclofen
13.
trifloxystrobin
13.
thiacloprid
Rys. 2. podstałości środków ochrony roślin
w owocach (rok 2013)
Pozostałości ś.o.r. stwierdzano najczęściej w porzeczkach (86,8%) i w jabłkach (71,4%).
Syntezę wyników badań dla każdego produktu przedstawiono poniżej.
5
Owoce ziarnkowe
Gruszki
Zbadano 10 próbek. Wykryto pozostałości 9 związków w 7 próbkach (70%), przy czym 1
próbka zawierała jeden związek, 2 dwa związki, 3 trzy związki, 1 cztery związki. Najczęściej
stwierdzano obecność pozostałości ditiokarbaminianów i kaptanu.
Jabłka
Zbadano 42 próbki jabłek. Wykryto pozostałości 19 związków w 30 próbkach (61,2%),
przy czym 12 próbek zawierało jeden związek, 3 dwa związki, 11 trzy związki, 1 cztery związki,
2 pięć związków, 1 sześć związków. Najczęściej stwierdzano obecność pozostałości acetamirydu,
spirodiklofenu, ditiokarbaminianów i kaptanu. W 3 próbkach (7,1%) wykryto pozostałości
fenazachiny, substancji niedozwolonej do ochrony jabłoni, przy czym w 2 próbkach w stężeniach
przekraczających NDP.
Owoce pestkowe
Brzoskwinie
Zbadano 1 próbkę. Próbka nie zawierała pozostałości poszukiwanych związków.
Czereśnie
Zbadano 1 próbkę. Próbka nie zawierała pozostałości poszukiwanych związków.
Wiśnie
Zbadano 3 próbki wiśni. Wykryto pozostałości 3 związków w 2 próbkach.
Śliwki
Zbadano 7 próbek śliwek. Wykryto pozostałości 2 związków w 3 próbkach.
Jagody i drobne owoce
Agrest
Zbadano 1 próbkę agrestu. Wykryto pozostałości 3 poszukiwanych związków: bupirymatu,
difenokonazolu i ditiokarbaminianów. W 1 próbce (3,1%) stwierdzono pozostałości
difenokonazolu przekraczające NDP.
Maliny
Zbadano 4 próbki malin. Wykryto pozostałości 3 związków w 3 próbkach (75%), przy
czym 1 próbka zawierała jeden związek, 2 dwa związki.
6
Porzeczki
Zbadano 38 próbek porzeczek. Wykryto pozostałości 15 poszukiwanych związków w 33
próbkach (86,8%), przy czym 4 próbki zawierały jeden związek, 14 dwa związki, 2 trzy związki,
6 cztery związki, 1 pięć związków, 6 sześć związków. W 6 próbkach (15,8%) wykryto
pozostałości niedozwolonych związków do ochrony porzeczki (fenazachina, flusilazol,
tolilofluanid), w 8 próbkach wykryto przekraczenia NDP (cypermetryna, difenokonazol,
fenazachina, flusilazol,),
Truskawki
Zbadano 10 próbek truskawek. Wykryto pozostałości 6 związków w 8 próbkach, przy
czym 2 próbki zawierały jeden związek, 6 dwa związki. Najczęściej stwierdzano obecność
pozostałości cyprodinilu (40%).
7