Świadomośd odkładania na emeryturę

Świadomośd odkładania na emeryturę
Temat: Emerytura.
Odbiorca: szkoła ponadgimnazjalna
Czas: 90 min (2 h lekcyjne)
Skrócony opis lekcji:
W trakcie zajęd uczniowie zapoznają się z kwestiami związanymi z emeryturą, trzema filarami i
zagadnieniami demograficznymi, które przekładają się na przyszłe świadczenia emerytalne.
Zapoznają się z systemem emerytalnym obowiązującym w Polsce od reformy z 1999r. i dowiedzą się,
co zrobid, by po przejściu na emeryturę móc żyd godnie z odłożonych przez lata pieniędzy.
Zajęcia oparte zostaną na aktywizującej metodzie metaplanu. Jest on plastycznym zapisem dyskusji
prowadzonej przez uczestników zajęd, którzy zbierają argumenty na określony temat. Podczas
dyskusji prowadzonej w grupach powstaje jednocześnie plakat, który jest skróconym
przedstawieniem wielu aspektów danego problemu.
Cel lekcji:
Uświadomienie uczniom, że polski system emerytalny promuje postawę oszczędzania, odkładania
pieniędzy zarabianych dziś na późniejszą spokojną starośd. Uczula uczniów na problem
demograficzny (starzenie się społeczeostwa), który w sposób zasadniczy wpłynie na wysokośd
podstawowych świadczeo emerytalnych. Poprzez użycie metody metaplanu, uczestnicy zajęd
zastanawiają się, analizują problem, próbują go ocenid, formułują opinie i sądy, proponują różne
rozwiązania.
Słowa kluczowe:





emerytura, system emerytalny
I,II, III filar
OFE, IKE
dochód
oszczędności
Metody realizacji:


praca z tekstem
praca w grupach metodą metaplanu
Rezultaty:





uczeo potrafi opisad system emerytalny w Polsce
rozumie pojęcia: I, II, III filar
potrafi rozszyfrowad skróty: OFE, IKE
widzi związek między sytuacją demograficzną a systemem emerytalnym
dostrzega potrzebę oszczędzania na emeryturę w trakcie pracy zawodowej
Przebieg zajęd:
Nauczyciel przedstawia problem, który będzie przedmiotem dyskusji: Wiek emerytalny w Polsce.
Dzieli klasę na 4-6 osobowe grupy. Uczniowie zapoznają się z tekstem „Nowy „filarowy” system”
(materiał pomocniczy nr 1).
Po jego przeczytaniu każda grupa otrzymuje przygotowane wcześniej przez nauczyciela materiały:
• jeden arkusz szarego papieru
• jedną „chmurkę” (kartka kserograficznego papieru kolorowego) - do zapisania tematu dyskusji,
• około 6 kółek, 6 trójkątów i 6 owali (wyciętych z papieru innego koloru) - do zapisywania
odpowiedzi,
• około 5 prostokątów - do zapisywania wniosków (inny kolor papieru),
• taśmę do przylepiania (najlepiej tzw. malarska), kolorowe flamastry.
Nauczyciel ustala limit czasu na wykonanie zadania (ok. 30 min.). Uczniowie dyskutując, tworzą plakat
według wzoru. Wszystkie elementy tj. temat, odpowiedzi, wnioski mają określone miejsce na
plakacie:
- na górze, pośrodku zapisujemy w „chmurce” TEMAT
- poniżej tematu, po lewej stronie: JAK JEST?
- poniżej tematu, po prawej stronie: JAK POWINNO BYD?
- pod spodem: DLACZEGO NIE JEST TAK, JAK POWINNO BYD?
- w prawym dolnym rogu plakatu umieszczamy napis: WNIOSKI
Do dyspozycji uczniów dajemy kolorowe karteczki (w czterech kolorach, ok. 6 z każdego koloru).
Uczniowie zapisują na karteczkach odpowiedzi na 3 postawione pytania i kolejno umieszczają je na
plakacie. Następnie formułują wnioski, które znajdą się na plakacie. Zapisywane treści powinny byd
zaakceptowane przez całą grupę.
Reprezentanci grup przedstawiają plakaty; odpowiadają na pytania pozostałych uczniów, udzielają
wyjaśnieo. W trakcie omawiania mogą nastąpid zmiany, niektóre kartki mogą zostad inaczej zapisane,
wymienione, wycofane, bądź przesunięte do innego obszaru. W trakcie prezentacji nauczyciel pełni
jedynie rolę obserwatora. Nauczyciel wspólnie z całą klasą zbiera wnioski ze wszystkich plakatów,
omawia efekty pracy grup. O ile jest to konieczne można wypracowad wspólne wyniki dyskusji,
stworzyd jeden wspólny plakat.
[Opis metaplanu na podstawie:
http://www.pedagogika.umk.pl/zeuipp/eduust/projekty/pr06/metody/files/mataplan.htm]
Multimedia do wykorzystania ze strony www.tdo.edu.pl:
1. Prezentacja multimedialna: w zakładce Multimedia – Prezentacje: „Czy warto skorzystad z
dobrowolnych ubezpieczeo emerytalnych?”: http://tdo.edu.pl/prezentacje/?fid=8
2. W zakładce Multimedia - Videoblog: „Ubezpieczenie emerytalne”
http://tdo.edu.pl/videoblog/?fid=15
3. Nagrodzone zeszłoroczne filmy: w zakładce Multimedia – Wideoencyklopedia, temat
Oszczędzanie lub Ubezpieczenie: http://tdo.edu.pl/wideoencyklopedia/?slide=4
4. W zakładce Strefa dla nauczyciela - prezentacja w PP: „Świadomośd odkładania na
emeryturę.”
Materiał pomocniczy nr 1
Nowy „filarowy” system
Aktualny kształt systemu emerytalnego w Polsce został ustalony podczas reformy w 1999 roku. W
starym systemie emerytura zależała wyłącznie od stażu pracy oraz pewnych przyjętych przez rząd
wskaźników. Główną wadą tego systemu, zwanego repartycyjnym, było to, że w całości opierał się on
na umowie międzypokoleniowej, tzn. że emerytury były finansowane ze składek wpłacanych przez
osoby aktualnie pracujące. Taki sposób wypłacania emerytur doprowadziłby w niedługim czasie do
kryzysu finansów publicznych, gdyż liczba Polaków w wieku produkcyjnym (czyli tych, którzy osiągają
dochody z pracy i płacą podatki) wciąż maleje, zwiększa się za to liczba osób uprawnionych do
otrzymywania świadczeo emerytalnych. Proces ten, zwany starzeniem się społeczeostw, występuje
obecnie w większości rozwiniętych paostw na świecie.
Aby zapobiec kryzysowi finansów publicznych, wprowadzono system emerytalny złożony z trzech
filarów, z których tylko pierwszy oparty jest na umowie międzypokoleniowej. Pozostałe dwa to
systemy kapitałowe, w których składka gromadzona jest na indywidualnych kontach oraz
inwestowana przez specjalistów. Z kolei wysokośd emerytury zależy przede wszystkim od tego, jak
wiele pieniędzy osoba zgromadzi na swoim rachunku. System ten zachęca więc Polaków do
odkładania pieniędzy na emeryturę, ponieważ mocno widoczny jest związek pomiędzy wysokością
składki opłacanej, a wysokością świadczenia, które obywatel otrzyma w wieku emerytalnym.
Dla przykładu, jeśli przez 30 lat będziesz odkładad miesięcznie po 50 zł, to (przy założeniu 7–
procentowej rocznej stopy zwrotu) to na koniec tego okresu otrzymasz 51 050,63 zł. Jeśli zaś
będziesz odkładad po 100 zł to Twój kapitał wyniesie 102 101,25 zł, czyli będzie 2 razy większy, a to
oznacza że emerytura również będzie dwukrotnie wyższa.
I filar
Poza wprowadzeniem dwóch kapitałowych filarów, zreformowano również filar pierwszy.
Mechanizm jego działania nie uległ wprawdzie zmianom, nadal jest to system repartycyjny, ale teraz
każdy z nas ma założone w Zakładzie Ubezpieczeo Społecznych własne, wirtualne konto. Oznacza to,
że pomimo iż Twoje składki przeznaczane są na wypłatę świadczeo obecnym emerytom, to ZUS
„zapisuje”, ile uzbierałeś przez lata pracy. Każdego roku składka jest również waloryzowana, czyli
mnożona przez wskaźnik ustalany przez Ministerstwo Pracy i Opieki Społecznej. W 2009 roku
wskaźnik waloryzacji wynosił 107,22 procent. To oznacza, że składki zapisane na Twoim koncie w
ZUS, zostały automatycznie podniesione o 7,22 procent. Wskaźniki są ogłaszane do 25 maja
następnego roku. Po przejściu na emeryturę zgromadzone środki będą Ci wypłacane w postaci
comiesięcznego świadczenia.
Skąd się biorą składki na naszym koncie w ZUS? Wpłaca je tam Twój pracodawca. Ich wysokośd jest
uregulowana ustawą i wynosi 19,52 procent wynagrodzenia brutto. Połowę z tej sumy dokłada
pracodawca, a druga połowa jest potrącana z Twojej pensji. Kwota ta nie jest jednak przekazywana w
całości na konto w ZUS. Zasilone zostaje ono kwotą równą 12,22 procent wynagrodzenia. Pozostała
częśd składki, czyli 7,30 procent wędruje do drugiego filaru systemu ubezpieczeniowego, czyli tzw.
otwartych funduszy emerytalnych.
II filar
Każdy, kto podejmuje pracę na podstawie umowy o pracę, ma obowiązek przystąpienia do otwartego
funduszu emerytalnego w ciągu 7 dni od podpisania umowy. Jeśli tego nie zrobi, zostanie
przydzielony do losowo wybranego funduszu, przy czym z losowania wyłączone są największe
fundusze. Biorą w nim natomiast udział te fundusze, które w ostatnim czasie osiągały wyniki
inwestycyjne powyżej średniej dla wszystkich OFE.
Otwarte fundusze emerytalne działają na podobnej zasadzie jak fundusze inwestycyjne. Za nasze
składki kupowane są jednostki uczestnictwa, których wartośd w kolejnych okresach zmienia się.
Zazwyczaj wartośd ta umiarkowanie wzrasta, gdyż OFE muszą – ze względu na ograniczenia
ustawowe – stosowad bezpieczną strategię inwestycyjną, zapewniającą stałe aczkolwiek
umiarkowane zyski. To jednak, jak szybko zwiększa się wartośd naszego kapitału zależy od
umiejętności osób nim zarządzającymi oraz sytuacji na rynku finansowym.
III filar
III filar podobny jest do drugiego. Tutaj również wpłaca się składkę na indywidualne konto, a
następnie jest ona pomnażana zgodnie z zasadami rynku finansowego. Na trzeci filar ubezpieczeo
składają się pracownicze programy emerytalne (PPE) oraz indywidualne konta emerytalne (IKE).
Oszczędzanie w nich jest dobrowolne i ma stanowid dodatek do emerytury wypłacanej z
obowiązkowych filarów.
Możliwości oszczędzania w ramach III filaru są bardzo zróżnicowane. W ramach PPE pracodawca
może np. wykupid pracownikom grupowe ubezpieczenie na życie albo odprowadzad ich składki do
funduszu inwestycyjnego. IKE jest jeszcze bardziej zróżnicowane, może byd zarówno lokatą jak i
funduszem lub polisą ubezpieczeniową. Wszystkie te instrumenty łączy to, że są zyski z nich
zwolnione są z 19–procentowego tzw. podatku Belki. Oczywiście tylko wtedy, gdy będziesz z nich
korzystad po osiągnięciu wieku emerytalnego. Filar ten, chod teoretycznie nieobowiązkowy,
właściwie staje się obowiązkowy, jeśli chcesz na emeryturze utrzymad obecny poziom życia. Według
niektórych wyliczeo, emerytura z dwóch pierwszych filarów wyniesie jedynie 50 procent ostatniego
wynagrodzenia. Aby nieco podwyższyd tę kwotę, powinieneś oszczędzad również w III filarze.
Podsumowanie:
Polski system emerytalny jest obecnie bardzo zróżnicowany i pozwala na sporą dowolnośd w
decydowaniu o tym, jak ma byd lokowana Twoja składka. Jest to częściowo możliwe w II filarze
poprzez wybór OFE, a III filar daje już pełną dowolnośd. Daje Ci to większą kontrolę nad pieniędzmi,
ale również nakłada na Ciebie większą odpowiedzialnośd. Jeśli w wieku 60 lub 65 lat nie będziesz
zadowolony z wysokości wypłacanego świadczenia, to winid powinieneś przede wszystkim siebie.
Pamiętaj, Twoja przyszłośd zależy od Twojej odpowiedzialności! Zacznij myśled o emeryturze już
teraz!
Dane liczbowe:
- w Polsce otrzymuje emeryturę ponad milion osób, które nie osiągnęły wieku emerytalnego (dla
kobiet-60, a dla mężczyzn-65 lat)
- według danych z 2007 roku przeciętny wiek odchodzenia na emeryturę wynosił 59,3 lata
- przewiduje się, że liczba osób na emeryturze w porównaniu z liczbą osób finansujących ich
emerytury podwoi się w Europie do 2060 r., czyli na jedną osobę pracującą będzie przypadało dwóch
emerytów
- na indywidualnych kontach emerytalnych (IKE) oszczędza jedynie 1,1 mln osób. W obowiązkowych
otwartych funduszach emerytalnych (OFE) oszczędza 14,5 mln Polaków
- dzięki obowiązującej od 1 stycznia 2009r. likwidacji wcześniejszych emerytur w ciągu 20 lat paostwo
zaoszczędzi ponad 40 mld zł