1059 - Modraszek telejus
Transkrypt
1059 - Modraszek telejus
Nazwa Modraszek zwierzaka telejus Maculinea teleius (Bergsträsser, 1779) Modraszek telejus stawonogi, owady, motyle, modraszkowate Opis gatunku Mo˝liwoÊç pomylenia z innymi gatunkami Samce modraszka telejusa mo˝na pomyliç z samcami modraszka ariona – Maculinea arion (L.) – które majà t∏o spodu skrzyde∏ jasnoszare z b∏´kitnym nalotem, a czarne kropki na przednim Cechy biologiczne Rozmna˝anie Gatunek posiada jedno pokolenie w ciàgu sezonu, Motyle pojawiajà si´ w lipcu i sierpniu, na ogó∏ nieco wczeÊniej ni˝ wyst´pujàcy w podobnych Êrodowiskach modraszek nausitous. Gàsienice ˝yjà poczàtkowo w kwiatach kwiÊciàga lekarskiego (Sanguisorba officinalis L.), potem schodzà na ziemi´, gdzie sà znajdowane i adoptowane przez mrówki z rodzaju Myrmica Latr., najcz´Êciej M. scabrinodis Nyl., rzadziej M. rubra L. i M gallieni Bond. (Figurny & Tomaszewicz, 1997; Stankiewicz & Sielezniew, 2002). Nast´pnie przenoszone sà do mrowiska, gdzie odbywajà dalszy rozwój, ˝ywiàc si´ larwami swoich gospodarzy. Przepoczwarczenie odbywa si´ w mrowisku, które motyl opuszcza natychmiast po wyjÊciu z poczwarki mrowisko. AktywnoÊç Motyl prowadzi dzienny tryb ˝ycia. Ma stosunkowo wàskie spektrum odwiedzanych gatunków kwiatów, nale˝à tu g∏ównie wyka ptasia (Vicia cracca L.), sierpik barwierski (Serratula tinctoria L.) i krwiÊciàg lekarski (Sanguisorba officinalis L.). Cechy ekologiczne Gatunek zwiàzany jest z wilgotnymi ∏àkami, torfowiskami niskimi oraz torfowiskami w´glanowymi [6410, 6510]. Ârodowiska te najcz´Êciej sà ekstensywnie u˝ytkowane i rozmieszczone mozaikowo wÊród zaroÊli i bardziej suchych Êrodowisk ∏àkowych i pastwisk. Na pogórzu gatunek ten mo˝e wyst´powaç tak˝e na zboczach, gdzie powstajà lokalne wysi´ki wody. We wszystkich przypadkach wyst´powanie gatunku jest uzale˝nione od obecnoÊci roÊliny pokarmowej i odpowiedniego gatunku mrówki. Rozmieszczenie geograficzne Samiec 1059 Gatunek o zasi´gu transpalearktycznym obejmujàcym obszary umiarkowane Palearktyki od Francji po Japoni´. W Polsce wyst´puje na wielu stanowiskach (w 150 kwadratach siatki UTM o boku 10 km) w po∏udniowej cz´Êci kraju. Najwi´ksze skupienie stanowisk zanotowano na Lubelszczyênie oraz Górnym i Dolnym Âlàsku (Buszko, 1997). Na izolowanych stanowiskach spotykany po Warszaw´. Przez Polsk´ przebiega pó∏nocna granica zasi´gu gatunku Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Rozpi´toÊç skrzyde∏ 34–38 mm. Widoczny jest wyraêny dymorfizm p∏ciowy. Wierzch skrzyde∏ samca b∏´kitny, z szerokà ciemnà obwódkà. Na skrzyd∏ach wyst´puje rzàd stosunkowo niewielkich czarnych kropek. W po∏owie d∏ugoÊci przedniego skrzyd∏a dodatkowa kropka lub krótka poprzeczna kreska. Wierzch skrzyde∏ samicy silnie przyciemniony, b∏´kitne t∏o widoczne w nasadowej cz´Êci skrzyd∏a. Spód skrzyde∏ obu p∏ci szarobrunatny, z dwoma rz´dami czarnych kropek w jasnych obwódkach (Buszko & Mas∏owski, 1993). skrzydle znacznie wi´ksze, a tak˝e oraz, samcami modraszka nausitousa – Maculinea nausithous (Bgstr.), które z kolei majà t∏o wierzchu skrzyde∏ granatowoniebieskie, a na spodzie skrzyde∏ tylko pojedynczy rzàd czarnych, w jasnych obwódkach. Status gatunku Samica Kategoria zagro˝enia na Polskiej Czerwonej LiÊcie: LC Status prawny: w Polsce podlega Êcis∏ej ochronie 59 Gatunki zwierzàt (z wyjàtkiem ptaków) – Bezkr´gowce wej gàsienic oraz obecnoÊç w∏aÊciwych gatunków mrówek. W tym celu nale˝y ograniczyç koszenie ∏àk do jednego razu w roku, najlepiej pod koniec lipca, oraz usuwaç nadmiernie rozrastajàce si´ krzewy. 1059 Propozycje wzgl´dem gatunku Sytuacja gatunku nie wymaga na obecnym etapie zastosowania specjalnych dzia∏aƒ ochronnych. Propozycje wzgl´dem populacji Poza prowadzeniem badaƒ wymienionych w akapicie poni˝ej nie sà obecnie potrzebne dzia∏ania ochronne na rzecz pojedynczych populacji gatunku. Poradniki ochrony siedlisk i gatunków DoÊwiadczenia i kierunki badaƒ Znajduje si´ na czerwonej liÊcie IUCN Wymieniony w II za∏àczniku Konwencji Berneƒskiej Wymieniony w II i IV za∏àczniku Dyrektywy Habitatowej Wyst´powanie gatunku na obszarach chronionych Niektóre populacje gatunku znajdujà si´ na terenie parków narodowych (Poleski Park Narodowy, Kampinoski Park Narodowy) oraz szeregu parków krajobrazowych i rezerwatów przyrody. Rozwój i stan populacji, potencjalne zagro˝enia Rozwój i stan populacji Sytuacja populacji tego gatunku w Polsce na razie jest stabilna i zdecydowanie lepsza ni˝ w wielu krajach zachodniej Europy. Wynika to z ekstensywnego u˝ytkowania podmok∏ych ∏àk, co utrzymuje Êrodowiska wyst´powania motyla na niskich etapach sukcesji roÊlinnej. Nale˝y jednak liczyç si´ z tym, ˝e wprowadzenie innego modelu rolnictwa w Polsce spowoduje szybkà degradacj´ Êrodowisk wyst´powania gatunku, a tym samym jego wymieranie. Potencjalne zagro˝enia Zagro˝eniem dla gatunku jest zarówno intensyfikacja u˝ytkowania wilgotnych ∏àk poprzez wczeÊniejsze i cz´stsze ich koszenie, jak i sukcesja, która prowadzi do zarastania ∏àk, a tym samym do wyeliminowania roÊliny pokarmowej i mrówek, co jest równoznaczne ze znikni´ciem motyla (Dàbrowski & Krzywicki, 1982). Propozycje dzia∏aƒ ochronnych Propozycje wzgl´dem siedliska gatunku Nale˝y zadbaç o utrzymanie Êrodowisk na odpowiednim etapie sukcesji, umo˝liwiajàcym rozwój roÊliny pokarmo- 60 Obecnie prowadzone sà badania nad biologià i genetykà modraszka telejusa, zw∏aszcza pod kàtem jego relacji z mrówkami. Szczegó∏owe poznanie tych zale˝noÊci pozwoli na lepsze prognozowanie szansy prze˝ycia gatunku w mniej dogodnych Êrodowiskach. Wskazane jest tak˝e rozpoznanie obecnych zasobów roÊliny pokarmowej gàsienic oraz zasi´gów gatunków mrówek b´dàcych gospodarzami. Mo˝na tak˝e próbowaç introdukcji gatunku w odpowiednich dla niego Êrodowiskach naturalnych lub stworzonych sztucznie (Klasa & Woyciechowski, 1991; Wynhoff, 1998). Bibliografia BUSZKO J. 1997. Atlas rozmieszczenia motyli dziennych w Polsce, 1986-1995. Turpress, Toruƒ, 170 s. BUSZKO J., MAS¸OWSKI J. 1993. Atlas motyli Polski. Cz. I. Motyle dzienne (Rhopalocera). Grupa IMAGE, Warszawa, 269 s. DÑBROWSKI J., KRZYWICKI M. 1982, Ginàce i zagro˝one gatunki motyli (Lepidoptera) w faunie Polski. Cz´Êç I. Nadrodziny Papilionoidea, Hesperioidea, Zygaenoidea. Studia Naturae, Seria B, Nr 31: 1–171. FIGURNY E., TOMASZEWICZ S. 1997. Parasitism of Maculinea teleius and M. nausithous (Lepidoptera: Lycaenidae) in Myrmica scabrinodis and M. rubra nests. Wspó∏czesne kierunki w ekologii – ekologia behawioralna [T. I L. Puszkar red.], Wyd. UMCS, Lublin, s. 179–184. KLASA A., WOJCIECHOWSKI M. 1991. Introdukcja ginàcych motyli z rodzaju Maculinea (Lepidoptera, Lycaenidae) w Ojcowskim Parku Narodowym. Chroƒmy Przyr, Ojcz., 3: 31–37. STANKIEWICZ A., SIELEZNIEW M. 2002. Host specifity of Maculinea teleius Bgstr. and M. nausithous Bgstr. (Lepidoptera: Lycaenidae). The new insight, Ann Zool., 53: 403–409. WYNHOFF I. 1998. Lessons from the reintroduction of Maculinea teleius and M. nausithous in The Netherlands. Journal of Insect Conservation, 2: 47–57. Jaros∏aw Buszko