Rezultaty wyborów parlamentarnych Federacji Rosyjskiej

KOMENTARZE
Redakcja: Anna Visvizi
Nr 27/2016 (2016-09-26) © IEŚW
Aleksandra Kuczyńska-Zonik, Aleksiej Wasiliew
Rezultaty wyborów parlamentarnych Federacji Rosyjskiej
18 września 2016 r. w „jeden dzień głosowania” (единый день голосования) Rosjanie
wybierali parlamentarzystów do pięcioletniej Dumy rosyjskiej siódmej kadencji.
W niektórych okręgach dodatkowo wybierani byli przedstawiciele władz lokalnych
i regionalnych. W 450-mandatowej Dumie 225 mandatów rozdzielono w systemie
proporcjonalnym, a kolejnych 225 – w systemie większościowym. Wyborcy oddawali głos
na kandydatów w jednomandatowych okręgach wyborczych oraz listy partyjne w jednym
federalnym okręgu wyborczym. W rezultacie wyborów, choć nastąpiły nieznaczne
przetasowania układu sił w Dumie, Jedna Rosja zdołała wzmocnić swą pozycję,
zdobywając większość konstytucyjną.
W lipcu 2015 r. prezydent Władimir Putin podpisał dekret o przyspieszonych wyborach, których datę
ustalono na 18 września 2016 r. (wcześniej wybory miały odbyć się w grudniu 2016 r.). W ocenie Kremla
miało to pozwolić nowym deputowanym na wzięcie udziału już w początkowej fazie prac nad budżetem
Federacji Rosyjskiej na 2017 r. Zgodnie z kalendarzem wyborczym 3 sierpnia opublikowano listę lokali
wyborczych oraz informacje o ich numerach i granicach okręgów wyborczych, a 20 sierpnia rozpoczęła
się oficjalna kampania wyborcza. W kampanii wyborczej brało udział 14 partii, dwukrotnie więcej niż
w 2011 r.: 1) Jedna Rosja (JR); 2) Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej Giennadija Ziuganowa (KPFR);
3) Liberalno-Demokratyczna Partia Rosji Władimira Żyrinowskiego (L-DPR); 4) Sprawiedliwa Rosja
Siergieja Mironowa (SR); 5) Siła Obywatelska; 6) Partia Postępu; 7) Rodina; 8) Komuniści Rosji; 9) Rosyjska
Partia Ekologiczna „Zieloni”; 10) Patrioci Rosji; 11) Rosyjska Partia Emerytów „Za sprawiedliwość”
i 12) Platforma Obywatelska, oraz opozycyjne: 13) Jabłoko i 14) PARNAS. Opozycyjna Partia Postępu
Aleksieja Nawalnego nie uzyskała zgody na rejestrację, co uniemożliwiło jej wzięcie udziału w wyborach.
Lokale wyborcze otwarte były od 8.00 do 20.00 czasu lokalnego. Jako pierwsi do urn poszli mieszkańcy
Czukotki i Kamczatki na Dalekim Wschodzie – tam lokale wyborcze pracowały od soboty, od godziny 23.00
czasu moskiewskiego (22.00 w Polsce). Najpóźniej zamknięto lokale w europejskiej części Rosji –
w obwodzie kaliningradzkim (21.00 w Polsce). Sondaże wyborcze dawały zdecydowaną przewagę
obecnie rządzącej partii oraz tzw. systemowej opozycji L-DPR, KPFR i SR.
Tabela 1. Sondaże przedwyborcze, %
21.08.2016
28.08.2016
4.09.2016
11.09.2016
JR
43
41
40
41
L-DPR
11
12
10
12
KPFR
8
8
9
7
SR
7
5
5
6
Źródło: Всероссийский центр изучения общественного мнения,
http://wciom.ru/news/ratings/elektoralnyj_rejting_politicheskix_partij/
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
Według oficjalnych wyników, podanych po przeliczeniu ponad 90% wszystkich głosów, tak jak
oczekiwano, do Dumy rosyjskiej wejdą cztery partie polityczne: JR, L-DPR, KPFR i SR. Miejsca przypadną
tym partiom w stosunku: JR – 76,22%; KPFR – 9,34%; L-DPR – 8,67% i SP – 5,11%, co przełoży się
odpowiednio na: 343, 42, 39 i 23 mandaty. Ciekawe, że KPFR i L-DPR osiągnęły wyniki niemal identyczne,
co jest sukcesem partii Żyrinowskiego i porażką komunistów. Dodatkowo do Dumy wejdzie po jednym
kandydacie z Rodiny i Platformy Obywatelskiej oraz jeden kandydat niezależny. Nie wpłynie to na rozkład
sił w Dumie, gdyż A. Żurawliew z Rodiny to były członek JR, R. Szajchutdin z PO należał wcześniej do LDPR, a niezależny W. Rieznik jest związany z JR. Pozostałe partie nie przekroczyły 5-procentowego progu
wyborczego.
Dwie opozycyjne partie (Jabłoko i PARNAS) ze względu na zdecydowane różnice w programie
wystartowały w wyborach jako oddzielne (konkurencyjne) ugrupowania i nie uzyskały wystarczającej
liczby głosów, by znaleźć się w Dumie. Wskazuje to na wewnętrzną słabość opozycji, która uniemożliwia
skuteczną walkę przeciwko władzy. Żadna z pozostających poza Dumą partii nie zdobyła również 3%
poparcia, dających możliwość finansowania z budżetu państwa. Kwota ta znacznie ułatwiłaby działalność
partii w okresie między wyborami.
W Rosji ostatecznie ukształtował się system polityczny „krajów demokracji ludowej” epoki socjalizmu
(NRD, Polski Ludowej itp.). Polega on na koncentracji wokół partii rządzącej kilku partii-satelitów,
niegrających żadnej roli politycznej, ale demonstrujących „wielopartyjność”. Ich metoda działania polega
na przyciąganiu wyborców poglądami różniącymi się od oficjalnej ideologii, lecz w istocie
przekształconymi w idee zgodne z prezentowanymi przez partię rządzącą.
Tabela 2. Oficjalne wyniki wyborów (po podliczeniu ponad 90% głosów), %
JR
54,3
KPFR
13,5
L-DPR
13,3
SR
6,2
Komuniści Rosji
2,4
Jabłoko
1,9
RPE „Za sprawiedliwość”
1,7
Rodina
1,4
Partia Postępu
1,2
RPE „Zieloni”
0,8
PARNAS
0,7
Patrioci Rosji
0,6
Platforma Obywatelska
0,2
Siła Obywatelska
0,1
Źródło: ЦИК РФ
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
Wyniki cząstkowe mogą się nieznacznie zmienić, nie przewiduje się jednak znacznych zmian w stosunku
do prognozowanych rezultatów wyborów. Układ sił zdecydowanie odróżnia tegoroczne rezultaty
wyborów od poprzednich. Obecne 343 mandaty JR dają jej konstytucyjną większość, podczas gdy
w 2011 r. miejsca w Dumie podzielone były pomiędzy: JR, KPFR, SR i L-DPR w stosunku: 238 : 92 : 64 : 56.
Frekwencja wyniosła 47,9%, co oznacza, że z uprawnionych 112 mln osób – 54 mln wzięły udział
w wyborach. Jest ona zdecydowanie niższa niż w 2011 r. (wtedy wyniosła 60,2%). Świadczy to
o zmniejszeniu się zainteresowania obywateli wyborami i przekonaniu o ich niewielkim wpływie na realną
politykę w państwie, co zdaje się w pełni satysfakcjonować partię rządzącą.
Po zakończeniu wyborów Centralna Komisja Wyborcza uznała wybory parlamentarne za zgodne
z prawem. Na mapie naruszeń wyborczychi znalazło się jednak niemal 3600 incydentów,
potwierdzających naruszenia zarówno w procesie prowadzenia kampanii wyborczej, jak i w dniu
głosowania. Według analiz niezależnego rosyjskiego analityka statystyki wyborczej Sergieja Szpilkina
tegoroczne wybory, podobnie jak poprzednie (z 2011 r.), były zmanipulowane. Realna frekwencja
wyniosła ok. 35%, a ok. 45% głosów oddanych na Jedną Rosję było sfałszowanych.
Tabela. 3 Mapa naruszeń wyborczych
Źródło: https://www.kartanarusheniy.org/
Liberalni demokraci umocnili swoją pozycję na fali „postkrymskiej” retoryki nacjonalistycznej,
z powodzeniem używali też lewicowej retoryki, którą udało im się przechwycić od komunistów.
W przeciwieństwie do nich bazę elektoralną komunistów stanowią w coraz większym stopniu osoby
starsze, z nostalgią wspominające ZSRR i Stalina. Ich liczba będzie się zmniejszać, więc przyszłość KPFR –
jeśli nie będzie ona w stanie przekształcić się w nowoczesną partię lewicy i nadal pozostanie
„nostalgicznym klubem emerytów” – jest bardzo problematyczna. Sprawiedliwa Rosja, która
w poprzednich wyborach miała reputację opozycyjnej i współczesnej lewicowej alternatywy dla
komunistów, straciła ten wizerunek w oczach wyborców i osłabiła swoją pozycję. W tym sensie skład
parlamentu zupełnie nie odzwierciedla rzeczywistego składu ludności i spektrum jego preferencji
politycznych. Faktycznie w Rosji powstał parlament, w którym nie ma przedstawicieli większości
mieszkańców dużych miast Rosji, zorientowanych na europejską kulturę i wartości polityczne.
Deputowani rządzącej partii pochodzący z jednomandatowych okręgów wyborczych będą lojalni przede
wszystkim w stosunku do władzy regionalnej, a nie wobec partii jako takiej. Można oczekiwać, że
w parlamencie wystąpią grupy lobbingu, odbywać się będzie walka interesów za redystrybucją
zmniejszających się zasobów. Faktycznie w Dumie najprawdopodobniej pojawią się konkurencyjne grupy
interesów i wpływów przy formalnej jedności. Wszystkie ważne decyzje polityczne, podobnie jak
wcześniej, będą formułowane przez Administrację Prezydenta. W ten sposób ten skład parlamentu nie
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]
będzie w stanie wykonywać funkcji rzeczywistego politycznego przedstawicielstwa ludności ani być
narzędziem rozwiązywania rzeczywistych problemów w warunkach społecznego i gospodarczego
kryzysu.
Wynik wyborów sugeruje tendencje autorytarne Rosji i może wskazywać na chęć przeprowadzenia
poważnych zmian natury polityczno-prawnej, do których wymagana jest większość konstytucyjna. Należy
podkreślić, że w autorytarnych reżimach politycznych, w tym we współczesnej Rosji, celem wyborów,
w przeciwieństwie do demokracji, nie jest zmiana władzy, lecz tylko aktualizacja legitymacji już istniejącej
władzy. W przeciwieństwie do reżimów totalitarnych, nie jest wymagane wykazanie masowego
i powszechnego poparcia, a jedynie przestrzeganie formalnych procedur przy likwidacji istoty demokracji,
czyli wolnej konkurencji różnych sił politycznych. Cel ten został znakomicie osiągnięty przez Kreml.
Terminy kampanii zostały zmienione w taki sposób, aby podstawowa jej część przypadła na okres letnich
urlopów, co pozwoliło zmniejszyć zainteresowanie, uzyskać niską frekwencję wyborców. W przypadku
niskiej frekwencji główną rolę w wyborach zaczynają pełnić regiony Rosji ze „szczególnym reżimem
elektoralnym” (niektóre regiony Powołża, Czeczenia, Dagestan, Tuvia itp.). W tych regionach frekwencja
w wyborach wynosi zazwyczaj 80-90%, a partia władzy tradycyjnie dostaje „radzieckie” odsetki wsparcia.
Frekwencja w Moskwie, Petersburgu i innych dużych ośrodkach miejskich Rosji europejskiej była – wręcz
przeciwnie – rekordowo niska. W ostatnich latach wzmocnienie autorytaryzmu doprowadziło ludność
tych miast do stanu politycznej depresji i niewiary w możliwość zmiany czegokolwiek w kraju za pomocą
demokratycznych procedur.
i
https://www.kartanarusheniy.org/
ul. Niecała 5 ▪ 20-080 Lublin ▪ tel.: 81 532 2907 ▪ www.iesw.lublin.pl/komentarze/ ▪ [email protected]