przeczytaj artykuł - Poradnia Psychologiczno

Jak chwalić dziecko?
Dlaczego w ogóle warto chwalić?
Pochwała, inaczej komplementowanie, jest bardzo cennym narzędziem w dłoni każdego
rodzica i wychowawcy. Działa jak najsilniejsza nagroda. Pomaga dziecku budować
pozytywne i realistyczne wyobrażenie o sobie, daje poczucie, że jest zauważone i ważne oraz
satysfakcję z tego, że coś zrobiło dobrze. Pochwała wzbudza w dziecku chęć zrobienia
jeszcze raz i jeszcze lepiej tego, za co zostało pochwalone.
Chwalmy za drobne, codzienne sprawy
Szczególnie ważne jest chwalenie dzieci za tak zwane ‘normalne zachowanie’, czyli takie,
które należy do ich codziennych obowiązków, jak np. mycie zębów, odrabianie lekcji,
utrzymywanie porządku w pokoju, mówienie „dzień dobry”, a z którym to zachowaniem
dziecko ma trudność. Jeśli chcemy pomóc dziecku nauczyć się jakiegoś zachowania,
skutecznym sposobem postepowania jest zauważanie tych momentów, gdy mu się ono udaje,
gdy mu wychodzi. Im więcej chwalimy za daną czynność, tym większa szansa, że pożądane
zachowanie się utrwali i zagości na stałe w repertuarze naszej pociechy.
Chwalmy w sposób przemyślany
Żeby pochwała służyła dziecku i była skuteczna wychowawczo, warto stosować ją w sposób
świadomy. Dlatego też dobrze jest nauczyć się jak mądrze chwalić, ponieważ czasami
nieprzemyślana pochwała może wywołać w dziecku negatywne odczucia, np. zwątpienie
w wiarygodność osoby chwalącej, natychmiastowe zaprzeczenie, obawę, czy to aby nie
manipulacja, a nawet złość i frustrację. Może się tak zdarzyć, gdy dziecko poczuje się przez
dorosłego ocenione lub gdy w pochwale zawarty jest ukryty nieprzyjemny przekaz np.
„Tym razem dobrze Ci poszło (..ale tak zazwyczaj wychodzi Ci kiepsko)”,
„Całkiem nieźle to wykonałeś (..ale tak naprawdę to jest słabo zrobione)”,
„Widzisz, jak chcesz to potrafisz (jesteś patentowanym leniem)”,
„Ładnie posprzątane, ale pod łóżkiem jest mnóstwo kurzu (..niby się postarałeś, ale wyszło
jak zawsze)”.
Jak zatem chwalić dzieci, aby komplement utwierdzał dziecko w przekonaniu, że naprawdę
zauważamy i doceniamy to, co dobrze zrobiło?
Pochwała na kilka sposobów – jest w czym wybierać
Możemy komplementować dziecko stosując różne metody.
Zazwyczaj dorośli stosują pochwałę indywidualną, czyli bezpośrednio skierowaną do dziecka.
Może to być pochwała w formie gestu, np. uścisk dłoni, poklepanie po plecach, przytulenie,
gest podniesionego kciuka („dobra robota”) lub pochwała przy użyciu słów.
Dobra pochwała słowna, to opis tego, co się widzi lub czuje w związku z zachowaniem lub
pracą dziecka. Przykładowo, gdy dziecko pokazuje dorosłemu wiersz, jaki napisało i czeka na
pochwałę warto postarać się opisać, co nam się podoba w wierszu, wypunktować co
szczególnie zrobiło na nas wrażenie, powiedzieć o uczuciach jakie w nas wzbudził np.
”Jestem pod wrażeniem twojego wiersza o wiośnie. Szczególnie podoba mi się ten fragment
o zapachach łąki; czytając go czułam się prawie tak, jakbym tam była!”. Po wysłuchaniu
takiej opinii dziecko wie konkretnie co nam się spodobało w jego pracy, potrafi pochwalić
siebie samo i jest gotowe by działać dalej: „Umiem pisać dobre wiersze, jutro napiszę jeszcze
jeden”.
Innym sposobem chwalenia, kiedy również stosuje się opis, jest dodanie w wypowiedzi słowa
lub dwóch podsumowujących godne pochwały zachowanie dziecka np. „ Powiedziałeś, że
będziesz w domu o szóstej i jest dokładnie szósta. To się nazywa punktualność!” lub
„Od godziny uczysz się słówek, to się nazywa wytrwałość!”. Chodzi o to, by znaleźć słowo,
które powie dziecku coś o nim samym, coś czego nie wiedziało przedtem, aby dać mu nowe
spojrzenie na siebie.
Podobnym sposobem chwalenia jest tak zwane potrójne komplementowanie. Tutaj zwracamy
uwagę na dziecko, gdy robi coś poprawnie lub dobrze. Podczas chwalenia mówimy trzy
rzeczy: wyrażamy zadowolenie, np. „Świetna robota!”, doceniamy trud włożony w pracę, np.
„To nie było łatwe!” i na koniec prosimy o wyjaśnienie „Jak to zrobiłeś?”. Po takiej reakcji
dorosłego, dziecko wie, że zostało docenione i ma możliwość opowiedzieć więcej
o czynności, z której jest dumne.
Przydatnym sposobem chwalenia jest pochwała pośrednia, tak zwane szeptane
komplementowanie. Tutaj możemy pochwalić dziecko przy kimś innym (drugim rodzicu,
babci, nauczycielu) tak, żeby dziecko to słyszało (choć dziecku wydaje się, że my nie wiemy,
że słyszy) np. mama mówi do taty, który wrócił z pracy: „Jacek napisał dziś bardzo ciekawy
wiersz, a jak dobrał słowa do opisu zapachów wiosny, myślę, że ma prawdziwy talent
pisarski!”.
Istnieje jeszcze pochwała publiczna, czyli skomplementowanie dziecka w jakimś gronie,
np. rodzinnym, na forum klasy. Taka pochwała jest bardzo doceniająca i dowartościowująca;
pokazuje, że osoba chwaląca jest szczerze zadowolona z osoby chwalonej. Jednak przy jej
stosowaniu trzeba uważać, bo może być dla dziecka krępująca. Szczególnie warto uważać
z jej stosowaniem przy nastolatkach, bo mogą ją wręcz odebrać jako karę czy manipulację!
Z takiej pochwały cieszą się zazwyczaj młodsze dzieci, które lubią być w centrum uwagi.
Wszystkie dzieci potrzebują pochwały!
Każde dziecko chce być zauważane i doceniane. Szczególnie ważne jest chwalenie tzw.
trudnych dzieci, czyli sprawiających dorosłym różnego rodzaju kłopoty. Tutaj sprawdza się
zasada, że dziecko staje się tym, czym je karmimy. Jeśli będziemy zauważać dobre rzeczy
w dziecku, dziecko takie będzie się stawało. Nie ma dziecka, którego nie dałoby się za coś
pochwalić, czasami trzeba się tylko dobrze przyjrzeć! Pomocnym sposobem jest zapytanie
samego dziecka, które jest świetnym ekspertem od swojej osoby, za co dziś mogę Cię
pochwalić, co Ci się dziś udało, z czego jesteś dumny?
Bibliografia:
 Faber, E.Mazlish „Jak mówić żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby do nas mówiły”.
 B. Chrzanowska-Pietraszuk, A. Salwa-Kazimierska „Nie chcę…, nie mogę…, nie będę…poradnik dla rodziców jak skutecznie radzić sobie z trudnymi zachowaniami dzieci”.
 E. Majchrowska, S. Rzepczak, Materiały szkoleniowe: Metoda KIDS’ SKILLS – DAM
RADĘ.
Opracowała: psycholog - Anna Rytel-Andrianik