Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki zeroemisyjnej w opinii

Konstancja Poradowska*
Mirosław Wójciak**
Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki
zeroemisyjnej w opinii społeczeństwa
Wstęp
Według danych EIA (Energy Information Administration), udział paliw
kopalnych na światowym rynku energii w 2003 r. wynosił ok. 87 % [Scenariusze rozwoju… pod. red. K. Czaplickiej-Kolorz, 2007]. Spalanie tych paliw prowadzi do skażenia powietrza, powoduje kwaśne deszcze, powstawanie CO2, a
w efekcie globalne ocieplanie klimatu i pogorszenie się zdrowia ludzi. Wymienione przyczyny, a także fakt, że paliwa kopalne stanowią ograniczone i nieodnawialne zasoby, wymuszają poszukiwania alternatywnych źródeł energii.
Obecnie znanych jest kilka alternatywnych źródeł wytwarzania energii (m.in.
woda, wiatr, promieniowanie słoneczne, biomasa, grawitacja). Do ich zalet
można zaliczyć, że nie ulegną one wyczerpaniu, zapewniają niezależność od
importu, zmniejszenie ilości emisji zanieczyszczeń, lepszą jakość życia i poprawę zdrowia. Zasadniczą wadą natomiast jest ich koszt – znacznie przekraczający wytwarzanie energii z paliw kopalnych. Zmniejszenie emisji CO2 zależy jednak nie tylko od zwiększenia wykorzystania technologii wytwarzania
energii na bazie odnawialnych źródeł i w elektrowniach jądrowych, ale przede
wszystkim od poprawy efektywności wykorzystania energii finalnej. Szczególnie istotne okazują tu się technologie dotyczące oszczędności energii w przemyśle, budownictwie, transporcie i w życiu codziennym. Wdrażanie tych technologii skutkuje relatywnie dużymi redukcjami emisji CO2 i okazuje się być
tańsze niż w przypadku zeroemisyjnego wytwarzania energii.
Jedną z koncepcji rozwiązania dylematów związanych z optymalnym wykorzystaniem „czystych” źródeł energii jest tzw. zrównoważony rozwój, który
zakłada rozwój gospodarczy przy zachowaniu dobrego stanu środowiska przyrodniczego i akceptacji społecznej podejmowanych działań. Problematyka
zrównoważonego rozwoju i gospodarki zeroemisyjnej znajduje się obecnie w
centrum zainteresowania polityków, naukowców oraz organizacji gospodarczych. Jednak realne wdrażanie gospodarki zeroemisyjnej w Polsce wymaga
zaangażowania całego społeczeństwa bez ograniczenia do wybranych grup społecznych.
Podjęcie realizacji projektu „Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 roku” przez Główny Instytu
*
Dr, Katedra Prognoz i Analiz Gospodarczych Wydziału Nauk Ekonomicznych UE we Wrocławiu, [email protected].
**
Dr, Katedra Ekonometrii Wydziału Zarządzania UE w Katowicach,
[email protected].
130
Konstancja Poradowska, Mirosław Wójciak
Górnictwa1 finansowanego ze środków Programu Operacyjnego Innowacyjna
Gospodarka miał być jednym z kroków milowych w rozwiązaniu tego problemu. Projekt miał na celu dostarczenie odpowiedzi na pytanie: ile gotowi jesteśmy płacić za energię, jeżeli będzie to energia wytwarzana bez emisji CO2 oraz
jakie są w tym zakresie możliwe do zastosowania rozwiązania technologiczne.
Prace nad projektem obejmowały realizację kilku zadań, wśród których można
wyróżnić:
– przewidywanie uwarunkowań zrównoważonego rozwoju oraz technologii,
polegające na utworzeniu metodą „burzy mózgów” listy czynników społecznych, politycznych, ekonomicznych i środowiskowych, które potencjalnie wpływają na obszary wyróżnione w badaniu,
– koncepcje scenariuszy zrównoważonego rozwoju oraz klastrów technologii,
w tworzeniu których kluczową rolę odgrywały badania metodą delficką
(bazujące na tezach sformułowanych przez ekspertów w poprzednim etapie
prac), przeprowadzane na dużej grupie respondentów.
Artykuł obejmuje prezentację sposobu analizy wyników badania delfickiego oraz wnioski płynące z niniejszego badania. Głównym celem rozważań jest
określenie wpływu poszczególnych obszarów otoczenia (ekonomicznego, społecznego, polityczno-prawnego oraz środowiskowego) na wzrost i rozwój gospodarki zeroemisyjnej kraju.
1. Przebieg badania
W ramach foresightu „Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach
zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 roku” przeprowadzono badanie ankietowe, którego celem było określenie wpływu poszczególnych obszarów otoczenia (ekonomicznego, społecznego, polityczno-prawnego oraz środowiskowego) na wzrost i rozwój gospodarki zeroemisyjnej kraju. Badanie zostało zrealizowane techniką CAPI2 na 1200 osobowej próbie, dobranej losowo i reprezentatywnej dla ogółu ludności Polski w wieku 20-60 lat (mieszkańcy miast
i wsi). Próba miała charakter imienny i była dobrana z operatu PESEL. Warstwowanie próby uwzględniało wielkość miejscowości (9 kategorii) oraz województwo. Próba była reprezentatywna pod względem płci, wieku i wykształcenia respondentów. Jako podstawę warstwowania przyjęto aktualne dane dotyczące demografii ludności Polski. Dodatkowo, również techniką CAPI, przeprowadzono 200 wywiadów ze studentami. Respondentów dobrano losowo,
uwzględniając odpowiednie rozproszenie próby ze względu na różne kierunki i
lata studiów. Ogółem w badaniu brało udział 1407 respondentów.
1
Nr projektu POIG.01.01.01-00-007/08 - Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Jest to technika stosowana w badaniach ilościowych, polegająca na przeprowadzaniu wywiadów
z respondentami przy użyciu przenośnych komputerów, zamiast tradycyjnych kwestionariuszy,
dzięki czemu możliwe jest prezentowanie w trakcie wywiadu zdjęć oraz materiałów multimedialnych.
2
Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki zeroemisyjnej w …
131
Ankietowanym przedstawiono 24 tezy z czterech obszarów otoczenia gospodarki zeroemisyjnej: społecznego (7 tez), polityczno-prawnego (5 tez), środowiskowego (6 tez) oraz ekonomicznego (6 tez). Tezy dotyczyły m.in. powstania warunków prawnych i ekonomicznych, które będą sprzyjały badaniom
naukowym w zakresie energetyki, racjonalizacji zużycia energii w gospodarstwach domowych i w budownictwie mieszkaniowym, które zmniejszy emisje
do środowiska, rozwoju małych źródeł wytwarzania (wiatraki, panele słoneczne), co przyczyni się do wzrostu pewności zasilania w energię.
Dla każdej tezy sformułowano następujące pytania:
1. Kiedy nastąpi realizacja założeń treści tezy?
2. Jaki będzie wpływ realizacji założeń tezy na poszczególne obszary gospodarki zeroemisyjnej?
3. Co będzie sprzyjało a co przeszkadzało w realizacji tej tezy?
Odpowiadając na pierwsze pytanie, respondenci wybierali spośród 5letnich przedziałów czasowych: (a) 2011-2015, (b) 2016-2020, (c) 2021-2025,
(d) 2026-2030, (e) 2031-2035, (f) 2036-2040, (g) 2041-2045, (h) 2046-2050, (i)
po roku 2050, (j) nigdy.
Tablica 1. Kwestionariusz dla odpowiedzi na pytanie dotyczące wpływu realizacji
założeń tezy na poszczególne obszary gospodarki zeroemisyjnej.
Wpływy
nie mam zdania
b. pozytywny
pozytywny
neutralny
negatywny
b. negatywny
Obszary gospodarki
zeroemisyjnej
rozwój zeroemisyjnej
gospodarki energią
O2
rozwój i upowszechnienie
zastosowania odnawialnych
źródeł energii
O3
rozwój i zastosowanie w
Polsce energetyki jądrowej
O4
oszczędność energii w
przemyśle
O5
oszczędność energii w
budownictwie
O6
oszczędność energii w
transporcie
O7
oszczędność energii w życiu
codziennym
Źródło: opracowanie własne na podstawie formularza ankiety badania przeprowadzonego w ramach foresightu „pt.: „Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach zrównoważonego rozwoju
Polski do 2050 roku”.
O1
W pytaniu drugim określano wpływ danej tezy na poszczególne obszary
gospodarki zeroemisyjnej w pięciopunktowej skali semantycznej. Występował
132
Konstancja Poradowska, Mirosław Wójciak
tam również wariant ”nie mam zdania”, którego nie uwzględniono w badaniu3
(por. tablica 1). W przypadku wpływu niekorzystnego przydzielano wartość -2,
a dla bardzo pozytywnego 2.
W ostatnim pytaniu określano czynniki, które będą sprzyjały i przeszkadzały, by dana teza została zrealizowana. Także w tym przypadku wykorzystano pięciopunktową skalę semantyczną (por. tablica 2).
Tablica 2. Kwestionariusz dla odpowiedzi na pytanie dotyczące barier i stymulatorów badanych tez.
Sposób oddziaływania
silny stymulator
stymulator
czynnik neutralny
bariera
silna bariera
Czynniki
C1
C2
nowe regulacje prawne
reformy systemowe
potencjał naukowy gwarantujący postęp techniczny w zakresie technologii
C3
energetycznych (tańsze i bardziej przyjazne)
C4
koszty ekonomiczne realizacji
C5
koszty społeczne realizacji
C6
interesy grupowe
C7
przyzwyczajenia, tradycja
C8
zmiany w systemie edukacji
C9
wzrost PKB na jednego mieszkańca
C10
sytuacja geopolityczna
zmiany demograficzne (starzenie się
C11
społeczeństw)
wpływ norm i postaw dominujących w
C12
krajach unii Europejskiej
Źródło: opracowanie własne na podstawie formularza ankiety badania przeprowadzonego w ramach foresightu „pt.: „Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach zrównoważonego rozwoju
Polski do 2050 roku”.
2. Analiza danych
Analizy odpowiedzi na pytanie 1. dokonano w oparciu o założenie, że informacje o przedziale czasu realizacji poszczególnych tez generują rozkład
prawdopodobieństwa subiektywnego. Opracowywanie wyników pozyskanych
w pytaniach 2. i 3. rozpoczęto natomiast od przedstawienia ich w postaci tzw.
indywidualnych macierzy wpływów, określonych na podstawie indywidualnych
opinii respondentów. Uzyskano w ten sposób, dla każdego z n = 1407 respondentów, następujące macierze:
3
W przypadku każdej tezy odsetek odpowiedzi „nie mam zdania” nie przekraczał 10%.
Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki zeroemisyjnej w …
 
X ( k )  x (ij k )
 
Y ( k )  y ij( k )
247
2412
133
,
(1)
,
(2)
gdzie k oznacza numer respondenta,
xij( k )   2;  1; 0; 1; 2 opisuje siłę i kierunek wpływu i - tej tezy (i = 1, 2, ...,
24) na j - ty obszar (j = 1, 2, ..., 7),
yij( k )   2;  1; 0; 1; 2 opisuje siłę i kierunek wpływu j - tego czynnika (i = 1,
2, ..., 12) na i - tą tezę (j = 1, 2, ..., 24).
Procedury obliczeniowe, zastosowane do zbiorczej analizy odpowiedzi na
trzy rozważane pytania przedstawiono kolejno poniżej.
2.1. Określenie czasu realizacji tez
Na potrzeby określenia czasu realizacji poszczególnych tez przyjęto, że
rozkład empiryczny odpowiedzi ekspertów na pytanie 1. (po wyłączeniu odpowiedzi „nigdy”) jest pewną aproksymacją rzeczywistego rozkładu prognozowanej zmiennej, rozumianej jako czas zajścia danego zdarzenia. Ze względu na
brak domknięcia ostatniego przedziału czasowego i asymetrię uzyskanych rozkładów empirycznych, założono a priori, że czas realizacji tezy ma rozkład
Weibulla o wartości oczekiwanej:

1
m    1    a ,


(3)
oraz odchyleniu standardowym:

 1
2
s    1     2 1   ,
 
 
(4)
gdzie γ i β to parametry rozkładu, które wyznaczono poprzez numeryczne rozwiązanie układu równań [Dittmann, Poradowska, 2008]:
1


q a



  ln(1   ) 
 



  1
wa

1

  
  w  a 


  1
(5)
gdzie a, w, qα to odpowiednio wartość minimalna, najbardziej prawdopodobna i
kwantyl rzędu α prognozowanej zmiennej. Wielkości te określono następująco:
– jako wartość miniamlną (a) dla czasu realizacji tez przyjęto rok 2010 (w
tym roku była wypełniana ankieta);
– wartość najbardziej prawdopodobną (w) wyznaczono jako dominantę ze
wzoru interpolacyjnego;
– jako kwantyl qα potraktowano rok 2050, natomiast α obliczono jako odsetek
respondentów, którzy wskazali, że teza zostanie zrealizowana przed 2050
rokiem.
Konstancja Poradowska, Mirosław Wójciak
134
Prognozę punktową dla czasu realizacji danej tezy ustalono na poziomie
dominanty, natomiast prognozę przedziałową (którą można też traktować jako
miernik niepewności prognozy punktowej) wyznaczono numerycznie na podstawie otrzymanego rozkładu Weibulla. Zgodnie z regułą prognozy przedziałowej, znaleziono najkrótszy przedział czasowy [t1, t2], który z zadanym prawdopodobieństwem p pokryje rzeczywisty czas realizacji tezy [por. Pawłowski,
1973 ].
2.2. Ocena wpływu tez na obszary gospodarki zeroemisyjnej oraz identyfikacja stymulatorów i barier ich realizacji
W pytaniu 2. analizowano wpływ realizacji poszczególnych tez na obszary
gospodarki zeroemisyjnej: społeczny, polityczno-prawny, środowiskowy, ekonomiczny (zob. tabela 1.). W pytaniu 3. natomiast, wśród wskazanych 12 czynników, identyfikowano stymulatory i bariery realizacji tez (zob. tabela 2).
Agregacji odpowiedzi respondentów na te pytania dokonano tworząc tzw. zagregowane macierze wpływów:
X  xij 247 ,
(6)
 
Y  y 
ij 2412 ,
(7)
gdzie xij oraz yij to odpowiednio mediany (liczone po k) dla 1407 elementów
xij(k )
y (k )
oraz ij indywidualnych macierzy wpływów (1) i (2).
Elementy macierzy X dostarczają informacji na temat wpływu i - tej tezy na j ty obszar, natomiast elementy macierzy Y określają wpływ i - tego czynnika na
j - tą tezę (rysunek 1).
Rysunek 1. Schemat pozyskiwania informacji ze zagregowanych macierzy wpływów.
Macierz X
Macierz Y
Źródło: opracowanie własne.
Sumując elementy poszczególnych wierszy i kolumny macierzy X, można
określić:
24
–
na podstawie
x
i 1
i.
siłę i kierunek łącznego wpływu wszystkich 24 tez
na dany obszar gospodarki zeroemisyjnej;
7
–
na podstawie
x
j 1
.j
siłę i kierunek wpływu danej tezy na wskazane 7
obszarów gospodarki zeroemisyjnej;
Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki zeroemisyjnej w …
135
Podobnie dla macierzy Y:
12
–
y
i 1
informuje o sile i kierunku łącznego wpływu wszystkich 12
i.
czynników na daną tezę;
24
–
y
.j
j 1
informuje o sile i kierunku wpływu danego czynnika na cały ze-
staw tez rozważanych w badaniu.
2.3. Ocena wpływu zidentyfikowanych czynników na obszary życia codziennego, energetyki i gospodarki
Na podstawie informacji zawartych w zagregowanych macierzach wpływów: tez na obszary gospodarki zeroemisyjnej (macierz X) oraz wskazanych
czynników na tezy (macierz Y), wyciągnięto wnioski, jak pośrednio dane czynniki wpływają na wskazane obszary. Podstawą wnioskowania były tu, obliczone
dla każdej spośród 24 tez, iloczyny macierzy Y i X:
Z  Y T  X  zij 127 ,
(8)
 
gdzie poszczególne elementy zij informują o sile i kierunku wpływu czynników
na 7 obszarów gospodarki zeroemisyjnej.
Po zsumowaniu kolejnych kolumn i wierszy macierzy Z można sformułować dodatkowe wnioski:
12
–
z
i 1
i.
obrazuje siłę i kierunek łącznego wpływu wszystkich 12 czynni-
ków na dany obszar;
7
–
z
j 1
.j
obrazuje siłę i kierunek wpływu danego czynnika na obszary go-
spodarki zeroemisyjnej;
12
–
7
 z
i 1 j 1
ij
obrazuje wpływ sformułowanych w badaniu tez na gospodar-
kę zeroemisyjną.
Rysunek 2. Schemat pozyskiwania informacji o zależności pomiędzy czynnikami,
tezami oraz obszarami gospodarki zeroemisyjnej.
Macierz Z
Źródło: opracowanie własne.
3. Wybrane wyniki badań
Analiza sum modułów elementów poszczególnych wierszy macierzy X
pozwoliła wskazać, że na rozwój zeroemisyjnej gospodarki najsilniej wpływają
136
Konstancja Poradowska, Mirosław Wójciak
następujące tezy4:
1. TEZA 20. Rozwój małych źródeł wytwarzania (wiatraki, panele słoneczne)
przyczyni się do wzrostu pewności zasilania w energię. (9)
2. TEZA 19. Polska stanie się atrakcyjnym miejscem inwestowania w odnawialne źródła energii. (8)
3. TEZA 18: W Polsce powszechnie użytkowane będą środki i formy transportu eliminujące emisję zanieczyszczeń do środowiska. (8)
4. TEZA 23. Dobra sytuacja finansowa przedsiębiorstw sprzyja energooszczędnym inwestycjom.
5. TEZA 6. W Polsce powstaną warunki prawne i ekonomiczne, które będą
sprzyjały badaniom naukowym w zakresie energetyki, wprowadzaniu nowych technologii energetycznych i nowych rozwiązań w zakresie oszczędności energii. (7)
6. TEZA 14: Racjonalizacja zużycia energii w gospodarstwach domowych i
w budownictwie mieszkaniowym zmniejszy emisje do środowiska (7)
7. TEZA 12. Polacy wybierają polityków dbających o oszczędzanie energii i
ochronę środowiska. (7)
Przewidywane czasy realizacji wyszczególnionych tez, określone na podstawie odpowiedzi na pytanie 1, zobrazowano na rysunku 3.
Rysunek 3. Dominanty oraz przedziały prognoz dla czasu realizacji wybranych
tez.
Źródło: opracowanie własne.
Tezy te należą do obszarów: ekonomicznego, środowiskowego, społecznego oraz polityczno-prawnego. Dodatkowo zliczenie niezerowych elementów
w poszczególnych wierszach macierzy wpływów X pozwala na sformułowanie
wniosku, że tezy dotyczące zagadnień ekonomicznych wpływają na wszystkie,
zidentyfikowane w badaniu, obszary gospodarki zeroemisyjnej.
4
W nawiasach podano wartość sumy modułów odpowiednich elementów macierzy X, przy czym
maksymalna do osiągnięcia wartość to 14.
Stymulatory i bariery rozwoju gospodarki zeroemisyjnej w …
137
Tablica 3. Siła i kierunek wpływów określonych czynników na obszary zeroemisyjnej gospodarki.
Siła
O1
O2
O3
O4
O5
O6
O7
Suma
C1
17
15
C2
17
15
C3
12
13
C4
-5
-4
C5
1
1
C6
15
15
C7
-4
-4
C8
22
22
C9
15
15
C10
0
0
C11
5
4
C12
15
14
Suma
110
106
Źródło: opracowanie własne.
9
9
6
-3
1
7
-2
11
7
0
0
9
54
15
15
13
-4
2
16
-5
24
16
0
6
14
112
14
14
11
-4
2
14
-4
20
15
1
5
14
102
17
17
13
-6
3
17
-5
23
16
0
5
17
117
14
14
11
-4
1
14
-5
20
14
1
6
13
99
101
101
79
-30
11
98
-29
142
98
2
31
96
700
O sile i kierunku oddziaływania zidentyfikowanych w badaniu 12 czynników na poszczególne obszary gospodarki zeroemisyjnej, można wnioskować na
podstawie macierzy Z. Jej elementy przedstawia zacieniowana część tablicy 3.
Jako najsilniejsze stymulatory rozwoju gospodarki zeroemisyjnej badanie
wskazało następujące czynniki: zmiany w systemie edukacji (C8), nowe regulacje prawne (C1), wzrost PKB na mieszkańca (C9) oraz interesy grupowe (C6).
Barierami rozwoju są natomiast koszty inwestycji (C4) oraz nawyki społeczeństwa (C7). Sytuację geopolityczną kraju (C10) oraz koszty społeczne realizacji
polityki zeroemisyjnej (C5) można uznać tu za czynniki neutralne.
Zakończenie
Odpowiedź na pytanie, jak przy szybko wzrastającym zużyciu energii zapewnić jej dostępność, nie niszcząc przy tym środowiska naturalnego, należy do
naczelnych dylematów naszych czasów. Rozwiązaniem jest tu nie tylko dążenie
do efektywnego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, czy budzącej kontrowersje energetyki jądrowej, ale także technologii oszczędzających zużycie
energii finalnej. Przeprowadzone badanie wskazało, że barierami rozwoju wymienionych technologii są wysokie koszty wdrożenia oraz przyzwyczajenia i
tradycje społeczeństwa. Do czynników sprzyjających należy zaliczyć: edukację,
regulacje sprzyjające OZE oraz technologiom energooszczędnym, a także
wzrost PKB na jednego mieszkańca. Największy wpływ na gospodarkę zeroemisyjną mają ekonomiczny i środowiskowy obszar otoczenia m.in. rozwój małych źródeł wytwarzania energii, stworzenie możliwości inwestycyjnych w
OZE lub technologie energooszczędne, uświadomienie społeczeństwu konieczność racjonalizacji zużycia energii, a także wybór polityków dbających o
ochronę środowiska.
Należy zwrócić uwagę na istnienie silnej potrzeby badania opinii ludności
na temat gospodarki zeroemisyjnej. Badania takie prowadzą do wzrostu świa-
138
Konstancja Poradowska, Mirosław Wójciak
domości społecznej w zakresie racjonalnego wykorzystywania energii oraz pozyskiwania jej z alternatywnych źródeł. Jednak pytania, jakie należałoby skierować do społeczeństwa powinny raczej dotyczyć poziomu akceptacji dla poszczególnych źródeł OZE lub technologii energooszczędnych. Pytania postawione w niniejszym badaniu często okazywały się zbyt skomplikowane. Znaczna część respondentów wybierała identyczne odpowiedzi dla wszystkich badanych obszarów technologicznych (zanotowano niskie zróżnicowanie wyników
pomiędzy tymi obszarami), co mogło świadczyć o niezrozumieniu rozważanej
problematyki i niewątpliwie obniżyło jakość wyników badania.
Literatura
1. Pawłowski Z. (1973), Prognozy ekonometryczne, PWN, Warszawa.
2. Dittmann P., Poradowska K. (2008), Experts’ Opinions in Forecasting for
Enterprises Management, Zielona Góra.
3. Scenariusze
rozwoju
technologicznego
kompleksu
paliwowoenergetycznego dla zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju –
część 1. Studium gospodarki paliwami i energią dla celów opracowania foresightu energetycznego dla Polski na lata 2005-2030 (2007), Praca zbiorowa pod. red. K. Czaplickiej-Kolorz, Główny Instytut Górnictwa, Katowice 2007.
Streszczenie
Perspektywy rozwoju technologii zeroemisyjnych stanowią jeden z podstawowych problemów badań nad przyszłością sektora energetycznego w Polsce. Nie bez
wpływu na to pozostaje protokół z Kioto, który precyzuje warunki redukcji emisji gazów cieplarnianych i tym samym stawia w uprzywilejowanej pozycji technologie odnawialnych źródeł energii, energetyki jądrowej oraz wszelkie metody, pozwalające
obniżyć zapotrzebowanie na energię finalną w kolejnych dziesięcioleciach.
W artykule zostały zaprezentowane wybrane metody badawcze, stosowane podczas realizacji projektu „Zeroemisyjna gospodarka energią w warunkach zrównoważonego rozwoju Polski do 2050 roku” realizowanego w Głównym Instytucie Górnictwa w
Katowicach oraz wnioski płynące z przeprowadzonego badania. Za cel główny autorzy
postawili sobie określenie wpływu poszczególnych obszarów otoczenia (ekonomicznego, społecznego, polityczno-prawnego oraz środowiskowego) na wzrost i rozwój gospodarki zeroemisyjnej kraju. Dokonano identyfikacji czynników wpływających na
rozważane technologie oraz wskazano wśród nich stymulatory i bariery.
Stimulants and barriers of the zero-emission economy development in the
view of society (Summary)
The article presents selected research methods that were applied in the accomplishement of project:" Zero-emission economy of energy in the conditions of a balanced development of Poland up to year 2050" performed in Central Mining Institute in
Katowice as well as we the results of the performed research. The main goal of the authors was determination of the influence of particular surrounding areas (economic,
social, political-legal and environmental) upon the growth and development of zeroemission economy in the country. The authors carried out the identification of factors
that influence the considered technologies and pointed out stimulants and barriers.