Zagrożenie dietozależnymi chorobami układu krążenia w świetle

Zagrożenie dietozależnymi chorobami układu krążenia w świetle

Szymańska
Probl
Hig Epidemiol
W i wsp. 2014,
Zagrożenie
95(1):dietozależnymi
67-69
chorobami układu krążenia w świetle analizy badań ...
67
Zagrożenie dietozależnymi chorobami układu krążenia
w świetle analizy badań profilaktycznych pracowników
i funkcjonariuszy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych
Risk of diet-dependent cardiovascular diseases in view of the analysis of prophylactic
examinations of officers and employees of the Ministry of Internal Affairs
Wiesława Szymańska 1/, Jerzy Bertrandt 2/, Anna Kłos 2/, Irena Walecka 1/
1/
2/
Departament Zdrowia, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Warszawie
Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii w Warszawie
Wprowadzenie. Choroby układu krążenia pozostają w ścisłym związku
z żywieniem człowieka i niezmiennie, od ponad 50 lat, stanowią
najważniejszą przyczynę umieralności.
Introduction. Cardiovascular diseases remain closely connected with
human nutrition and invariably, for over 50 years, have been the most
important cause of mortality.
Cel pracy. Ocena wykrywalności zagrożeń chorobami układu krążenia przez
lekarzy medycyny pracy w czasie wykonywania badań profilaktycznych
w jednostkach podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Aim. To assess detection of cardiovascular diseases threat by the
occupational medicine doctors during prophylactic examinations in the
units subordinated to the Minister of the Internal Affairs.
Materiał i metody. Dokonano analizy 1546 orzeczeń lekarskich wydanych
po badaniach profilaktycznych funkcjonariuszy służb podległych MSW pod
kątem występowania metabolicznych chorób dietozależnych. Oceniono
liczbę przypadków występowania: glikemii porannej, hipercholesterolemii,
hipertriacyloglicerydemii oraz podwyższonego ciśnienia tętniczego.
Material & methods. An analysis was done of 1546 medical certificates
issued after prophylactic examinations for the presence of metabolic
disorders in officers subordinate to the Ministry of the Internal Affairs.
A number of the following cases was determined: morning glycaemia,
hypercholesterolemia, hypertriacyloglyceridemia and elevated blood
pressure.
Wyniki. Hiperglikemię poranną wykazano w 6,4% orzeczeń, hiper­
cholesterolemię w 15,4%, w 3,6% orzeczeń wykazano hipertriacyloglice­
rydemię, a w 8% orzeczeń podwyższone poziomy ciśnienia. Brak danych
w orzeczeniach o stwierdzonych odchyleniach od normy u badanych
funkcjonariuszy stwierdzano w przypadkach hiperglikemii w 89,4%
w hypercholesterolemii w 69,6%,w hypertriacyloglicerydemię w 83,8%
a w przypadkach podwyższonego ciśnienia krwi w 6,1%.
Wnioski. Pomijanie tak znaczących nieprawidłowości przy ocenie
stanu zdrowia stanowi bardzo istotne zagrożenie dla zdrowia i życia
funkcjonariuszy i pracowników Resortu Spraw Wewnętrznych.
Słowa kluczowe: dietozależne choroby układu krążenia, profilaktyka,
dyspanseryzacja
© Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 67-69
www.phie.pl
Nadesłano: 26.07.2013
Zakwalifikowano do druku: 22.02.2014
Wprowadzenie
Styl życia i odżywianie, to czynniki, które mają
największy wpływ na kształtowanie stanu zdrowia
człowieka. Istnieje wiele chorób dietozależnych, których bezpośrednią lub pośrednią przyczyną jest nieprawidłowe, z reguły niezbilansowane, żywienie. Jest
ich znacznie więcej, niż przypuszczamy i stanowią one
Results. Morning hyperglycemia was found in 6.4% of the medical
certificates, hypercholesterolemia in 15.4%, hypertriacyloglyceridemia
in 3.6% of the cases and 8% of the certificates revealed elevated
blood pressure levels. There was no data of standard deviations in
cases of hyperglycemia (89,4%), hypercholesterolemia (69.6%),
hypertriacyloglycerydemia (83,8%) and blood pressure (6.1%) in the
certificates of examined officers.
Conclusions. Disregarding such significant irregularities in the assessment
of health represents a very significant threat to health and life of the officers
and employees of the Ministry of the Internal Affairs.
Key words: diet-dependent cardiovascular diseases, prophylaxis,
dispanserization
Adres do korespondencji / Address for correspondence
Lek. med. Wiesława Szymańska
Departament Zdrowia MSW
ul. Wołoska 137, 02-507 Warszawa
e-mail: [email protected]
najbardziej istotny problem w zakresie zdrowia publicznego społeczeństw wielu krajów. Są to schorzenia,
które w naszej populacji występują niezwykle często,
a nie muszą, bowiem wynikają z żywienia – czynnika,
na który mamy 100-procentowy wpływ.
Choroby układu krążenia (ChUK) pozostają
w ścisłym związku z żywieniem człowieka i nie-
68
zmiennie, od ponad 50 lat, stanowią najważniejszą
przyczynę umieralności. Na świecie, łączna liczba
zgonów z powodu chorób układu krążenia istotnie
wzrosła. Na przestrzeni ostatniej dekady ubiegłego
i początku obecnego stulecia wzrost ten wynosił z 14,4
mln w 1990 roku do 17,5 mln w 2005 roku. Głównymi
przyczynami zgonów była choroba niedokrwienna
serca (43,5%) oraz udar mózgu (32,5%), Eksperci
Światowej Organizacji Zdrowia szacują, że w 2015
roku choroby sercowo naczyniowe będą przyczyną 20
mln zgonów rocznie, co będzie stanowić 30% wszystkich zgonów na świecie [1]. Także w naszym kraju
główną przyczyną zgonów są choroby układu krążenia. Wprawdzie w zakresie umieralności z powodu
chorób układu krążenia od kilkunastu lat obserwuje
się istotną poprawę, to jednak w 2011 r. były one
przyczyną 45% wszystkich zgonów [2].
Skutki cywilizacyjnych dietozależnych chorób
metabolicznych, to m.in. zawał serca, i udar mózgu.
Bardzo często schorzenia te powodują znaczący wzrost
inwalidztwa w coraz młodszych grupach wiekowych
pracowników, co skutkuje istotnym wzrostem nakładów finansowych na leczenie i opiekę socjalną.
Jednostkami służby zdrowia, które ustawowo
odpowiadają za prowadzenie profilaktyki zdrowotnej
są jednostki podstawowej opieki zdrowotnej (POZ)
[3] i podstawowe jednostki służby medycyny pracy
[4]. Jednakże analiza statystyk zapadalności na dietozależne choroby układu krążenia w naszym kraju
nie pozostawia złudzeń, co do niskiej skuteczności
profilaktyki tych schorzeń.
Cel pracy
Ocena wykrywalności zagrożeń chorobami układu krążenia przez lekarzy medycyny pracy w czasie
wykonywania badań profilaktycznych w jednostkach
podległych Ministrowi Spraw Wewnętrznych.
Materiał i metody
Dokonano analizy 1546 orzeczeń wydanych po
badaniach profilaktycznych funkcjonariuszy służb
podległych MSW, z tego 735 orzeczeń wydanych
przez cywilne jednostki medycyny pracy i 811 orzeczeń wydanych przez jednostki resortowe medycyny
pracy. Orzeczenia oceniano pod względem wartości
parametrów badań diagnostycznych wskazujących na
występowanie metabolicznej choroby dietozależnej,
takich, jak: glikemia poranna, hipercholesterolemia,
hipertriacyloglicerydemia i podwyższone ciśnienie
tętnicze.
Przeanalizowano także, czy stwierdzenie ww.
zmian znalazło odzwierciedlenie w stawianych przez
lekarzy rozpoznaniach klinicznych.
Probl Hig Epidemiol 2014, 95(1): 67-69
Wyniki i omówienie
W wyniku przeprowadzonej analizy 1546 orzeczeń lekarskich stwierdzono, że w 323 przypadkach
nie wykonywano żadnych, obligatoryjnych badań
dodatkowych, a w 199 przypadkach zakres badań był
niepełny i zlecany wg uznania lekarzy wykonujących
badania, a nie wg ustawowych zaleceń. Stanowiło to
łącznie 522 orzeczenia i te badania wyłączono z dalszej
analizy (tab. I).
Tabela I. Analiza orzeczeń zdrowia funkcjonariuszy i pracowników MSW
wydanych po badaniach profilaktycznych
Table I. Analysis of health certificates after preventive tests in officers and
employees of the Ministry of the Internal Affairs
Orzeczenia
Orzeczenia z jednostek MSW
Liczba orzeczeń
z jednostek cywilnych
/Certificates from the
/Number of certificates /Certificates from the Ministry of the Internal
civilian units
Affairs
1546
735
811
Brak badań
/No examinations
Niepełny zakres badań
/Incomplete scope of
examinations
323
199
Razem /Total
522
Orzeczenia z prawidło­
wym zakresem badań
/Certificates with proper
scope of examinations
1024
Brak danych, w umieszczonym w orzeczeniu
rozpoznaniu, o stwierdzonych odchyleniach od
normy u badanych funkcjonariuszy stwierdzano:
w przypadku hiperglikemii u 89,4%, w hipercholesterolemii u 69,6%, w hipertriacyloglicerydemii u 83,8%,
a w przypadkach podwyższonego ciśnienia tętniczego
u 6,1% badanych.
W przeanalizowanych 1024 orzeczeniach z prawidłowym zakresem badań wykazano występowanie
hiperglikemii porannej u 6,4% badanych pracowników, u 15,4% hipercholesterolemię, u 3,6 % badanych
hipertriacyloglicerydemię, a u 8% badanych podwyższone poziomy ciśnienia tętniczego krwi (tab. II).
Choroby niezakaźne mają największy udział
w umieralności i w 2009 r. były przyczyną około 80%
zgonów w Europejskim Regionie WHO. Stanowią one
nadal główną przyczynę umieralności i odpowiadają za
niemal 50% wszystkich zgonów. Są to głównie choroby
układu krążenia takie jak: choroba niedokrwienna
serca i choroby naczyniowo-mózgowe, które razem
stanowią przyczynę 35% wszystkich zgonów w Europie [5].
Według dostępnych danych, w roku 2010 r.
w Polsce ChUK były przyczyną ok. 46% wszystkich
zgonów. Z powodu chorób układu krążenia w 2010
roku zmarło w naszym kraju 174003 osoby, tzn. 456
na każde 100 tys. ludności. Wśród kobiet, umieralność
w wyniku chorób układu krążenia była i jest zdecy-
Szymańska W i wsp. Zagrożenie dietozależnymi chorobami układu krążenia w świetle analizy badań ...
Tabela II. Ocena występowania zagrożeń chorobami układu krążenia w opar­
ciu o analizę wyników badan dodatkowych
Table II. Assessment of risk of cardiovascular diseases based on analysis of
results of additional research
Cholesterol
Triacyloglice­
Hiperglikemia /Cholesterol rydy /Triacylo­
/Hyperglyce­
glycerides
mia
⇑
⇑
Ciśnienie
krwi /Blood
pressure
⇑
Stwierdzone odchylenia od normy w badaniach dodatkowych
/Standard deviation in additional examinations
Ilość
przypadków
/Number
of cases
66
158
37
82
Odsetek
/Percentage
(%)
6,4
15,4
3,6
8,0
Brak danych o stwierdzonych patologiach w rozpoznaniu (%)
/No data about pathologies in diagnosis (%)
89,4
69,6
83,8
6,1
dowanie wyższa i wynosiła 52%, podczas gdy wśród
mężczyzn ok. 41% wszystkich zgonów [2]. Wprawdzie częściej z powodu ChUK umierają kobiety niż
mężczyźni (w 2010 r. współczynniki rzeczywiste dla
obu grup wynosiły odpowiednio 469 i 442 na 100 tys.)
ale wynika to ze starszej struktury wieku kobiet. Po wyeliminowaniu różnic w obu strukturach wieku okazuje
się, że choroby te są znacznie większym zagrożeniem
życia mężczyzn gdyż standaryzowany współczynnik
zgonów w 2010 r. dla mężczyzn był o 69% wyższy niż
dla kobiet [6].
Choroby układu krążenia należą także do wiodących przyczyn umieralności przedwczesnej, szczególnie wśród mężczyzn, chorobowości szpitalnej oraz
trwałej lub okresowej niezdolności do pracy. Nasz kraj
plasuje się w czołówce państw europejskich, które tracą
najwięcej panów w sile wieku. W całym regionie europejskim różnica w zakresie wskaźników przedwczesnych zgonów pomiędzy kobietami a mężczyznami jest
duża i gwałtownie wzrasta w starszych grupach wieku.
Do wieku 60 lat mężczyźni mają o 50% większe ryzyko
zgonu niż kobiety, a do wieku 65 lat ryzyko to wzrasta
aż o 200% w porównaniu do kobiet [7].
69
Powyższe dane wskazują na wagę problematyki
działań profilaktycznych oraz wczesnego wykrywania
chorób układu krążenia przez jednostki podstawowej
opieki zdrowotnej oraz medycyny pracy.
Wyniki przeprowadzonej analizy wskazują na nie
wykonywanie badań dodatkowych w ramach badań
profilaktycznych i/lub pomijanie przez lekarzy wydających orzeczenia o stanie zdrowia, patologicznych
wartości badań dodatkowych wskazujących na ryzyko
wystąpienia chorób układu krążenia.
Należy więc postawić pytanie, co jest przyczyną
takiego postępowania lekarzy wykonujących badania
profilaktyczne? Wydaje się, że przyczyny są różne.
Przede wszystkim niechęć lekarzy POZ do działań
profilaktycznych, ponieważ generują one koszty
i uszczuplają fundusze przeznaczane przez NFZ
na 1 pacjenta w całości, tj. na leczenie, profilaktykę
i dyspanseryzację. Wydaje się, że drugim powodem
jest ewidentne niedostrzeganie tego problemu przez
lekarzy medycyny pracy, wynikające m.in. z ich
wyizolowania ze specjalności klinicznych. Ponadto,
na szkoleniach skierowanych do lekarzy medycyny
pracy problemy związane z działaniami profilaktycznymi ukierunkowanymi na zapobieganie chorobom
cywilizacyjnym są traktowane marginalnie, co przy
niekompletnej wiedzy pracowników dotyczącej czynników ryzyka chorób układu krążenia, stanowi jedną
z przyczyn wysokiego wskaźnika zapadalności na
choroby sercowo naczyniowe polskiej populacji.
Wnioski
1. Mając na względzie starzenie się społeczeństwa
i ustawowe wydłużenie czasu pracy do 67 roku
życia, należy szczególny nacisk położyć na profilaktykę chorób cywilizacyjnych i dyspanseryzację
osób z już istniejącymi czynnikami ryzyka.
2. Niezwykle ważnym jest rozszerzenie i pogłębienie wiedzy w zakresie profilaktyki chorób
cywilizacyjnych wśród lekarzy medycyny pracy
i egzekwowanie od nich podejmowania działań
profilaktycznych.
Piśmiennictwo / References
1. Fuster V, Kelly B. Promoting Cardiovascular Health in the
Developing World. A Critical Challenge to Achieve Global
Health. IOM, Washington 2010.
2. Podstawowe informacje o rozwoju demograficznym Polski do
2012 roku. GUS – Materiał na konferencję prasową w dniu
29 stycznia 2013 r.
3. Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dz.U.
nr 210, poz. 2135.
4. Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy.
Dz.U. nr 96, poz. 593 z późn. zm.
5. Europejski Raport Zdrowia 2012: Droga do osiągnięcia
dobrostanu. WHO, Genewa 2013.
6. Wojtyniak B, Goryński P, Moskalewicz B. Sytuacja zdrowotna
ludności Polski i jej uwarunkowania. NIZP – PZH, Warszawa
2012.
7. Europejski Raport Zdrowia 2012: Droga do osiągnięcia
dobrostanu. WHO, Genewa 2013.