raport - Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii

Transkrypt

Regionalne Centrum Polityki Społecznej
Jednostka Organizacyjna Samorządu Województwa Łódzkiego
91 – 302 Łódź, ul. Snycerska 8
RAPORT:
MONITOROWANIE PROBLEMÓW
NARKOTYKÓW I NARKOMANII
NA TERENIE
WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO
W 2011 ROKU
Materiały zebrał i opracował:
Wydział ds. Uzależnień
ŁÓDŹ, Listopad 2012 r.
SPIS TREŚCI
I.
WPROWADZENIE …………………………….………………………………..1
1.1. Demografia i podział administracyjny………………………………………….1
1.2. Wynagrodzenia, bezrobocie…………………………………………………….2
1.3. Kultura…………………………………………………………………….…….5
1.4. Edukacja………………………………………………………………………...5
II.
OPIS SYTUACJI, EPIDEMIOLOGIA, CHARAKTERYSTYKA
ZJAWISKA NARKOMANII NA TERENIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO……......6
1. Używanie narkotyków…………………………………………………………………8
1.1. Inicjacja narkotykowa…………………………………………………………….8
1.2. Eksperymentowanie……………………………………………………………....9
1.3. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie 12 miesięcy przed badaniem...13
1.4. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie 30 dni przed badaniem…...….17
2. Narkomania: Problemowe używanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne ......19
2.1. Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków……………………...….…..…22
2.2. Problemy związane z narkotykami…………………………..……………...…..22
2.2.1. Zakażenia HIV oraz zachorowania na AIDS………………………………….22
2.2.2. Zgony z powodu przedawkowania narkotyków………………………………25
3. Postawy wobec narkotyków i narkomanii………………………………..…………..29
3.1. Opinie o wybranych kwestiach dotyczących narkotyków…………………..…..31
3.2. Opinie o użytkownikach substancji psychoaktywnych……………..… ……….32
4. Dostępność substancji psychoaktywnych…………………………………..…….….36
4.1. Ocena dostępności poszczególnych substancji psychoaktywnych
……..….....34
4.2. Stopień łatwości zdobycia poszczególnych substancji według wieku
Badanych……………….………………………………………………………......35
4.3. Miejsce zdobycia poszczególnych substancji psychoaktywnych…….…..……..39
III.
OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW ORAZ PODEJMOWANYCH
DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM……………………………………..….43
1. Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii………………………………...43
2. Ograniczanie popytu………………………………………………………………….44
2.1. Profilaktyka…………………………………………………………………….44
2.2. Leczenie, rehabilitacja, readaptacja społeczna oraz ograniczanie szkód
zdrowotnych…………………………………………………………………….......57
2.3. Badania, monitoring i ewaluacja……………………………………………….64
3. Ograniczanie podaży…………………………………………………………………...69
IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE……………………………………………………..75
V. BIBLIOGRAFIA………………………………………………………………….…...78
I. WPROWADZENIE
1.1. Demografia i podział administracyjny
Region łódzki znajduje się w geometrycznym centrum Polski. Strukturę administracyjną
województwa tworzą 24 powiaty, w tym: 3 grodzkie i 21 ziemskich oraz 177 gmin, w tym:
18 miejskich, 24 miejsko – gminnych i 135 wiejskich.
W 2011 r. łódzkie zamieszkiwane było przez 2.538.700 osób1 (rok wcześniej - 2.534.400
osób, 2009 rok - 2.538.451 osób).
W 2011 r. w województwie łódzkim odnotowano 24,0 tys. urodzeń żywych, tj. o 6,2% mniej
niż przed rokiem (2010 r. – 25,5 tys.). Współczynnik urodzeń żywych na 1000 ludności
w analizowanym okresie wyniósł 9,46‰ (2010 r. – 10,04‰), na terenach wiejskich –
10,11‰; (2010 r. – 10,67‰), w miastach – 9,09‰ (2010 r. – 9,69‰). Wśród powiatów (wraz
z miastami na prawach powiatu) w województwie łódzkim w 2011 r. najniższy współczynnik
urodzeń na 1000 ludności odnotowano w Łodzi, gdzie wyniósł on 8,58‰, kutnowskim
(8,79‰) oraz w Piotrkowie Trybunalskim (8,84‰), natomiast najwyższy współczynnik
odnotowano w Skierniewicach (10,93‰), powiecie piotrkowskim (10,91‰) oraz rawskim
(10,79‰).
W 2011 r. w województwie łódzkim odnotowano 30,8 tys. zgonów, czyli o 1,3% mniej niż
przed rokiem (2010 r. – 31,2 tys. zgonów). Współczynnik zgonów ogółem kształtował się
w badanym okresie na poziomie 12,17‰ (2010 r. – 12,28‰). Wskaźnik ten osiągnął
najwyższy poziom w Łodzi i wyniósł 14,21‰ (2010 r. – 13,84‰). Kolejnymi pod względem
wielkości wskaźnika były powiaty poddębicki (13,95‰) oraz kutnowski (13,06‰). Najniższy
poziom współczynnika umieralności zanotowano w powiecie bełchatowskim (8,28‰) oraz
w Skierniewicach, gdzie osiągnął wartość 9,06‰.
W województwie łódzkim, podobnie jak w latach ubiegłych, w wyniku przewagi liczby
zgonów nad liczbą urodzeń, odnotowano ujemny przyrost naturalny. W przeliczeniu na 1000
mieszkańców ubytek naturalny w 2011 r. osiągnął poziom minus 2,71‰ (podczas 4 gdy
przed rokiem - minus 2,24‰). Współczynnik przyrostu naturalnego w miastach ukształtował
się na poziomie minus 3,12‰ (2010 r. - minus 2,46‰) i był niższy niż na terenach wiejskich,
gdzie przyjął wartość minus 1,99‰ (2010 r. - minus 1,86‰). Wśród powiatów (wraz
1
Dane Urzędu Statystycznego w Łodzi: www.stat.gov.pl
1
miastami na prawach powiatu) najniższy przyrost naturalny w 2011 r. odnotowano w Łodzi
i w przeliczeniu na 1000 mieszkańców wyniósł on minus 5,63‰ osób (minus 4,92‰ w 2010
r.). Dodatni przyrost naturalny w województwie zaobserwowano jedynie w trzech powiatach:
bełchatowskim (2,42‰), Skierniewicach (1,88‰) oraz powiecie rawskim (0,83‰).
W 2011 r. w województwie łódzkim pogłębił się ubytek naturalny ludności (największy
wśród województw), podczas gdy w skali kraju odnotowano niewielki dodatni przyrost
naturalny. Rok 2011 był drugim z kolei, w którym odnotowano spadek urodzeń, po 6-letnim
okresie wzrostu ich liczby. W województwie łódzkim odpływ ludności przewyższający jej
napływ, utrzymuje się od wielu lat. W 2011 r. odnotowano zmniejszenie się salda migracji.
Ujemne saldo migracji, podobnie jak w Polsce, dotyczy wyłącznie miast.
1.2. Wynagrodzenia, bezrobocie
Liczba pracujących w sektorze łódzkich przedsiębiorstw w grudniu 2011 r. wyniosła 123,3
tys. osób i była o 2,2% wyższa niż w tym samym miesiącu 2010 r. Liczba pracujących
w sektorze przedsiębiorstw województwa łódzkiego wzrosła w tym okresie o 1,7%. W
wyniku szybszego wzrostu zatrudnienia w Łodzi niż w pozostałej części województwa
łódzkiego udział pracujących w przedsiębiorstwach zlokalizowanych w Łodzi wyniósł 36,9%
ogółu pracowników sektora przedsiębiorstw w województwie, podczas gdy przed rokiem –
36,7%. Przeciętne zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw, w grudniu 2011 r., wyniosło
117,1 tys. osób. W porównaniu z poziomem notowanym w listopadzie 2011 r. przeciętne
zatrudnienie w sektorze przedsiębiorstw w Łodzi zmniejszyło się o 1,0%, natomiast
w stosunku do grudnia 2010 r. wzrosło o 2,2%.
Przeciętne zatrudnienie w okresie styczeń – grudzień 2011 r., ukształtowało się na poziomie
119,6 tys. i było wyższe niż w tym samym okresie roku poprzedniego o 3,0%. W tym okresie
poziom przeciętnego zatrudnienia w województwie wzrósł o 5,0%. W Łodzi największy
wzrost zatrudnienia w skali roku odnotowano w sekcjach: informacja
i komunikacja (o 19,2%), zakwaterowanie i gastronomia (o 17,4%), administrowanie
i działalność wspierająca (o 8,2%), handel; naprawa pojazdów samochodowych (o 6,0%) oraz
budownictwo (o 5,7%). Spadek zatrudnienia odnotowano tylko w przemyśle (o 3,3%), co
spowodowało obniżenie udziału zatrudnionych w przemyśle wśród ogółu zatrudnionych
w sektorze przedsiębiorstw z 41,1% w 2010 r. do poziomu 38,6%.
Na koniec grudnia 2011 r. w ewidencji Wojewódzkiego Urzędu Pracy zarejestrowanych było
37,0
tys.
bezrobotnych
mieszkańców
Łodzi
(26,7%
ogółu
zarejestrowanych
2
w województwie). Liczba osób bezrobotnych w porównaniu ze stanem na koniec września
2011 r. wzrosła o 3,4%, natomiast w stosunku do grudnia 2010 r. – o 9,8%. Stopa bezrobocia
w Łodzi na koniec grudnia 2011 r. wyniosła 10,8% (w województwie łódzkim – 12,7%)
i była wyższa w stosunku do poziomu sprzed roku o 0,8 pkt. proc. Spośród ogółu
zarejestrowanych 17,5% bezrobotnych (6,5 tys. osób) posiadało prawo do zasiłku, tj. o 0,5
pkt. proc. więcej niż w końcu grudnia 2010 r.2
W IV kwartale 2011 r. zarejestrowano 11,3 tys. osób jako bezrobotne, wśród nich 30,2% ta
zarejestrowani po raz pierwszy. Jednocześnie wyłączono z rejestru 10,1 tys. osób, w tym
47,8% z tytułu podjęcia pracy. Z powodu braku potwierdzenia gotowości do pracy
wyrejestrowano 3,1 tys. osób – 30,9% ogółu wyrejestrowanych (o 2,6 pkt. proc. mniej niż rok
wcześniej). Wykreśleni z powodu nabycia praw do emerytury lub renty, zasiłku
przedemerytalnego to 2,5% ogółu wyłączonych z rejestru.
W 2011 r. odnotowano wzrost liczby bezrobotnych we wszystkich grupach bez względu na
poziom wykształcenia. Najmniej liczną grupę zarejestrowanych bezrobotnych stanowiły
osoby posiadające wykształcenie wyższe – 4,3 tys. Udział tej grupy w ogólnej liczbie
bezrobotnych wzrósł w stosunku do 2010 r. o 0,3 pkt proc. do poziomu 11,7%. Jednocześnie
w tej grupie odnotowano najwyższy wzrost liczby osób, które nie mają pracy (12,7%).
Najliczniejszą grupę stanowili bezrobotni z wykształceniem co najwyżej gimnazjalnym –
14,0 tys., tj. 37,9% ogółu bezrobotnych (przed rokiem – 37,6%). Liczebność tej grupy
wzrosła w skali roku o 10,6%. Jedynie w tych dwóch grupach bezrobotnych odnotowano
wzrost ich udziału w ogólnej liczbie bezrobotnych. Bezrobotni z wykształceniem
zasadniczym zawodowym (7,2 tys.) stanowili 19,4% ogółu bezrobotnych (19,6% rok
wcześniej),
z wykształceniem policealnym i średnim zawodowym (7,0 tys.) –
18,9% ogółu (19,2% rok wcześniej), natomiast bezrobotni w wykształceniem średnim
ogólnokształcącym (4,5 tys.) – 12,0% (12,2% rok wcześniej).
Według stanu na koniec grudnia 2011 r. osoby zarejestrowane w okresie 12 miesięcy od dnia
ukończenia nauki (1,1 tys.) stanowiły 3,0% ogółu zarejestrowanych bezrobotnych (3,2% rok
wcześniej). Udział absolwentów szkół wyższych, którzy nie ukończyli 27 lat (436 osób)
zmniejszył się w stosunku do 2010 r. o 0,2 pkt. proc. do poziomu 1,2%. Osoby w wieku
produkcyjnym niemobilnym (45 lat i więcej) to 43,1% zarejestrowanych bezrobotnych.
Udział tej grupy w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych zmniejszył się w stosunku
do analogicznego okresu 2010 r. o 0,9 pkt. proc. Spadek ten był wynikiem zmniejszenia
2
Dane Powiatowego Urzędu Pracy: http://www.pup-lodz.pl
3
udziału bezrobotnych w wieku 45-54 lata o 1,9 pkt. proc. do poziomu 24,4% ogółu
bezrobotnych. W grudniu 2011 r. dla grupy wieku 55 lat i więcej, stanowiącej 18,8% ogółu
bezrobotnych, odnotowano wzrost udziału o 1,1 pkt. proc. W grupie bezrobotnych w wieku
35-44 lata (7,7 tys.) odnotowano największy wzrost liczby bezrobotnych – o 18,1%, oraz
największy wzrost udziału tej grupy o liczbie bezrobotnych ogółem – o 1,5 pkt. proc. Do
poziomu 20,8%. Bezrobotni w wieku 25-34 lata (9,4 tys.) stanowili w 2011 r. 25,4% ogółu
bezrobotnych, tj. o 0,2 pkt. proc. mniej niż rok wcześniej, a ich liczba wzrosła w stosunku do
2010 r. o 8,9%.3
Według stanu w końcu grudnia 2011 r. w urzędzie pracy zarejestrowanych było 4,0 tys. osób,
które dotychczas nigdzie nie pracowały – stanowiły one 10,7% ogółu bezrobotnych.
W stosunku do 2010 r. ich liczba wzrosła o 10,8%, natomiast udział zmniejszył się o 0,1 pkt.
proc. W strukturze bezrobotnych według czasu pozostawania bez pracy najliczniejszą grupę
stanowiły osoby pozostające bez pracy dłużej niż 12 miesięcy – 13,3 tys. osób, tj. 35,8%
ogółu bezrobotnych. W porównaniu ze stanem na koniec grudnia 2010 r. udział tej grupy
wzrósł o 5,8 pkt. proc.4
Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsiębiorstw (z wypłatami
z zysku), w Łodzi w grudniu 2011 r., wyniosło 3438,57 zł i wzrosło w stosunku do
poprzedniego miesiąca o 8,9%, natomiast w stosunku do grudnia roku poprzedniego o 3,3%.
W okresie I-XII 2011 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w Łodzi było o 2,8% wyższe
niż przed rokiem i wyniosło 3197,77 zł. W skali roku wzrost poziomu płac odnotowano we
wszystkich sekcjach sektora przedsiębiorstw, a najwyższy w sekcjach: informacja
i komunikacja, obsługa rynku nieruchomości oraz w budownictwie.
W przemyśle najwyższy wzrost wynagrodzeń w skali roku odnotowano w działach
grupujących firmy produkujące chemikalia i wyroby chemiczne (o 18,4%), zajmujące się
produkcją wyrobów z drewna, korka, słomy i wikliny (o 14,2%), maszyn i urządzeń
(o 10,1%). Spadek wynagrodzeń dotyczył m.in. działów: produkcja napojów (o 8,3%) oraz
produkcja odzieży (o 4,6%). Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w sektorze
przedsiębiorstw w Łodzi, w 2011 r. przewyższało o 4,87 zł, tj. o 0,2% średnią płacę dla
sektora przedsiębiorstw województwa łódzkiego.5
3
jak wyżej
Dane Obserwatorium Rynku Pracy dla Edukacji: www.obserwatorium.wckp.lodz.pl
5
www.stat.gov.pl
4
4
1.3. Kultura
W Łodzi każdego roku odbywa się szereg imprez i festiwali o zasięgu zarówno
krajowym jak i międzynarodowym, jak np. Fashion Week, Łódzkie Spotkania Baletowe,
Łódź Design, Festiwal Komiksu i Festiwal Dialogu Czterech Kultur, które za każdym razem
ściągają do Łodzi miłośników kultury i sztuki z całej Europy. Łódź i większe miasta regionu
są ważnymi ośrodkami kulturalnymi. Trzy akademie artystyczne Łodzi i związane z nimi
środowisko artystyczne dominują w obrazie kulturalnym regionu. Wystawy, koncerty
i produkcje artystyczne zapewniają szeroki wachlarz wydarzeń miłośnikom sztuk
plastycznych, teatru, opery i baletu oraz filmu.
1.4. Edukacja
Aglomeracja łódzka jest znaczącym ośrodkiem akademickim. Ponad 120 tysięcy
studentów uczących się na 20 wyższych uczelniach, w tym 6 publicznych, stawia
województwo w krajowej czołówce miast o ogromnych możliwościach intelektualnych.
Bardzo duży nacisk kładzie się na rozwijanie współpracy łódzkich szkół wyższych z
lokalnym biznesem. Zaowocowało to już wprowadzeniem szeregu projektów stypendialnych
oraz praktyk i stażów dla studentów odznaczających się szczególnymi osiągnięciami.
5
II.
OPIS
SYTUACJI,
ZJAWISKA
EPIDEMIOLOGIA,
NARKOMANII
NA
CHARAKTERYSTYKA
TERENIE
WOJEWÓDZTWA
ŁÓDZKIEGO
Najaktualniejszymi badaniami dotyczącymi skali i charakteru zjawiska narkomanii w
województwie łódzkim są:
•
ESPAD – Europea School Survey Project on Alkohol and Rother Drugs „Picie
alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa
łódzkiego - raport z badań ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w
2011 r.”6
Badanie ilościowe przeprowadzono wśród uczniów z wylosowanych 100 klas (50 klas
trzecich łódzkich szkół gimnazjalnych (1007 uczniów) i 50 klas drugich ponadgimnazjalnych
(1165 uczniów), w formie wywiadu, trwającego ok. 40 min., przeprowadzonego za pomocą
anonimowej
ankiety
audytoryjnej.
Podstawowym
celem
badania
była
diagnoza
rozpowszechnienia zjawiska używania substancji psychoaktywnych przez młodzież.
•
„Badanie ankietowe na temat problemu używania substancji psychoaktywnych
(narkotyków i alkoholu) oraz opinii i postaw w tym zakresie na reprezentacyjnej
próbie mieszkańców naszego kraju” – badanie przeprowadzone przez General Projekt
Sp. z o.o. w 2010 r. 7
Badanie przeprowadzone było na populacji generalnej, a więc grupie respondentów w wieku
15 – 64 lata. Czas realizacji badania terenowego to ok. 60 minut, na próbie losowej 500 osób,
za pomocą wywiadów kwestionariuszowych.
Badanie prowadzone było w oparciu o europejską metodologię wypracowaną przez
Europejskie
Centrum
Przedsięwzięcie
miało
Monitorowania
na
celu
Narkotyków
diagnozę
postaw
i
i
Narkomanii
zachowań
(EMCDDA).
wobec
substancji
psychoaktywnych.
•
„Co to znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie studentów NT. używania alkoholu
i innych substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i narkotyków) w kontekście
6
Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (2011). „Picie alkoholu i używanie
narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego – raport z badań ankietowych
zrealizowanych w województwie łódzkim w 2011 r. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego. Warszawa.
7
General Projekt Sp. z o.o. (2010 r.) Badanie ankietowe na temat problemu używania substancji
psychoaktywnych (narkotyków i alkoholu) oraz opinii i postaw w tym zakresie na reprezentacyjnej próbie
mieszkańców naszego kraju”
6
działań edukacyjnych i profilaktycznych
planowanych i podejmowanych przez
samorządy lokalne. Raport z badania jakościowego zrealizowanego dla Regionalnego
Centrum Polityki Społecznej Miasta Łodzi w 2009 r.”8
Badanie jakościowe, przeprowadzone na grupie 64 studentów z uczelni państwowych i
niepaństwowych województwa łódzkiego. Badania zrealizowano przy użyciu dwóch metod:
zogniskowanych wywiadów grupowych (FGI), których udzieliło 32 studentów, oraz
indywidualnych wywiadów pogłębionych (IDI), których także udzieliło 32 studentów.
Głównym celem badania było poznanie stylu życia, imprezowania, wzorców spożywania
alkoholu,
używania
narkotyków
i
innych
substancji
psychoaktywnych,
a
także
scharakteryzowanie zachowań ryzykownych podejmowanych pod ich wpływem.
•
ESPAD – Europea School Survey Project on Alkohol and Rother Drugs „Używanie
alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną – raport z badań ankietowych
zrealizowanych w województwie łódzkim w 2007 r.”9
Badanie ilościowe przeprowadzone było wśród uczniów z wylosowanych 150 klas (75
trzecich klas łódzkich szkół gimnazjalnych (1553 uczniów) i 75 klas drugich
ponadgimnazjalnych (1609 uczniów), w formie wywiadu, trwającego ok. 45 min.,
przeprowadzonego za pomocą anonimowej ankiety audytoryjnej. Podstawowym celem
badania była diagnoza rozpowszechnienia zjawiska używania substancji psychoaktywnych
przez młodzież.
8
PBS DGA Sp. z o.o. (2009). „Co to znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie studentów nt. używania
alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i narkotyków) w kontekście działań
edukacyjnych i profilaktycznych planowanych i podejmowanych przez samorządy lokalne. Raport z badania
jakościowego zrealizowanego dla Regionalnego Centrum Polityki Społecznej Miasta Łodzi – grudzień 2009 r.”
PBS DGA Sp. z o.o. Sopot/Warszawa.
9
PBS DGA Sp. z o.o. (2007). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną – raport z badań
ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2007 r. PBS DGA Sp. z o.o. Sopot/Warszawa.
7
1. Używanie narkotyków
1.1. Inicjacja narkotykowa
Zarówno z badań ESPAD z 2007 jak i z 2011 roku wynika, że pierwszy kontakt z
marihuaną lub haszyszem następuje już poniżej 13 roku życia. Badania ESPAD realizowane
w roku 2007 pokazują, iż 2% dziewcząt i 6% chłopców z młodszej grupy wiekowej oraz 2%
dziewcząt i 7 % chłopców z grupy starszej deklaruje swój pierwszy kontakt z marihuaną
przed 13 rokiem życia. Wyniki badania ESPAD z 2011 roku wykazują mniejszy odsetek
młodzieży obu kategorii wiekowych, która pierwszy raz zapaliła marihuanę przed 13 rokiem
życia. Jest to 1,4% dziewcząt i 5,3 % chłopców - uczniów gimnazjum oraz 1,4 % dziewcząt i
3,7 % chłopców – uczniów szkół ponadgimnazjalnych.
Badanie ESPAD 2007 pokazuje, że uczniowie gimnazjum pierwsze doświadczenia
z marihuaną lub haszyszem podejmują najczęściej w wieku 14-15 lat (6 % dziewcząt i 11%
chłopców). W 2011 roku odsetki młodzieży podejmującej inicjacje w 14 – 15 roku życia
wzrastają do 14,1% w przypadku dziewcząt i 17,1% w przypadku chłopców.
Największa grupa respondentów raportuje inicjację narkotykową w swoich aktualnych
szkołach ponadgimnazjalnych, a więc w wieku 16 lat lub więcej. W 2007 roku było to 10 %
dziewcząt i 16% chłopców. Cztery lata później 19,5% dziewcząt i 27,9% chłopców
deklarowało, iż pierwsze doświadczenia z marihuaną i haszyszem miały miejsce powyżej
16 roku życia.
Dane z badania ESPAD 2007 ukazują, iż inicjacja w zakresie używania amfetaminy
ma miejsce w wieku 14 – 15 lat. 3% dziewcząt i 2% chłopców uczących się
w gimnazjum raportowało ją w ww. okresie. Wśród uczniów drugich klas szkół
ponadgimnazjalnych równie duża grupa przeszła inicjacje z amfetaminą po ukończeniu
16 roku życia (3% dziewcząt 2% chłopców), co w wieku 14 -15 lat - 2% dziewcząt i 4%
chłopców.
Badanie ESPAD 2011 pokazuje, iż w wieku 14 - 15 lat największy odsetek uczniów
gimnazjum, ma za sobą pierwsze doświadczenie z amfetaminą, dotyczy to 2,8% dziewcząt
i 3,6% chłopców. Wśród uczniów ze starszej grupy wiekowej, najczęściej do inicjacji
dochodzi powyżej 16 roku życia (1,9% dziewcząt i 4,1 % chłopców).
8
Z badań przeprowadzonych wśród studentów, w 2009 roku, wynika, że większość
respondentów, niezależnie od płci pierwszy raz zapaliła marihuanę będąc w szkole średniej
lub gimnazjalnej. Co czwarty badany student przyznał, że po raz pierwszy zapalił marihuanę
będąc na studiach.
Z wypowiedzi badanych wynika, że osoby, które spróbowały marihuany będąc już studentami
obecnie palą stosunkowo rzadko lub wcale, najczęściej zaś używają jej osoby, które zaczęły
palić we wcześniejszym okresie (liceum, gimnazjum). Przeważająca część respondentów
zadeklarowała, że najczęściej i w największych ilościach paliła marihuanę w ostatnich
klasach liceum i na początku studiów.
1.2. Eksperymentowanie
Badanie
ESPAD
z
2007
roku
pokazuje,
że
pojedyncze
eksperymenty
z marihuana lub haszyszyszem ma za sobą 19% chłopców i 9% dziewcząt
III klas
gimnazjum. W badaniach ESPAD 2011 odnotować można znaczący wzrost odsetka uczniów
III klas gimnazjum, którzy przynajmniej raz w życiu palili marihuanę lub haszysz. Jest to co
czwarty chłopiec (26,5%) i niemal co piąta dziewczyna (18,1%). Na szczególną uwagę
zasługuje wzrost odsetka dziewcząt III klas gimnazjum, mających za sobą pojedyncze
eksperymenty z narkotykami (9% w 2007 roku i 18,1 % w roku 2011).
W przypadku uczniów klas drugich szkół ponadgimnazjalnych odsetek osób mających
za sobą pojedyncze eksperymenty z narkotykami (marihuana lub haszysz) zarówno wśród
chłopców jak i dziewcząt jest wyższy w stosunku do młodzieży z młodszej grupy wiekowej.
W 2007 roku 36% chłopców i 20% dziewcząt II klas szkół ponadgimnazjalnych. deklarowało,
iż przynajmniej raz wżyciu paliło marihuanę lub haszysz, w 2011 roku odsetki te wyniosły
45,2% chłopców i 28,3 % dziewcząt.
Kontakt z amfetaminą zadeklarowało w 2007 roku 5% chłopców i 4% dziewcząt
badanych w młodszej grupie wiekowej. W kolejnym badaniu przeprowadzonym w 2011 roku
można zauważyć minimalny spadek odsetka uczniów mających za sobą pojedyncze
eksperymenty z amfetaminą: 4,6% chłopców i 3,8% dziewcząt.
Odsetek uczniów II klas szkół ponadgimnajzlanych jest zdecydowanie wyższy w stosunku do
uczniów z młodszej grupy wiekowej.
9
Badanie ESPAD z 2007 roku pokazało, iż 10% chłopców i 7% dziewcząt zadeklarowało,
iż przynajmniej raz w życiu używało amfetaminy. W badaniu z 2011 roku, podobnie jak ma
to miejsce wśród uczniów z młodszej grupy wiekowej, spada do poziomu 6,6% wśród
chłopców i 3,3% wśród dziewcząt odsetek młodzieży, mającej za sobą pojedyncze
eksperymenty z amfetaminą.
W 2007 roku odsetki uczniów zażywających ecstasy były niemal identyczne
w obu grupach wiekowych. W 2011 roku, odnotowujemy spadek uczniów obu kategorii
wiekowych mających za sobą pojedyncze eksperymenty z ecstassy.
Pojedyncze eksperymenty z narkotykami
(kontakt z poniższymi substancjami „chociaż raz w życiu” z podziałem ze względu na płeć)
ESPAD 2007
ESPAD 2011
uczniowie
marihuana amfetamina
ecstasy
ecstasy
i haszysz
i haszysz
III klas gimnazjum
19% ch.
5% ch.
7% ch.
26,5% ch.
4,6% ch.
3,3% ch.
II klas szkół ponadgimnazjalnych
9% dz.
4% ch.
4% dz.
18,1% dz.
3,8% dz.
2% dz.
36% ch.
10% ch.
6% ch.
45,2% ch.
6,6% ch.
4,3% ch.
20% dz.
7% dz.
4% dz.
28,3% dz.
3,3% dz.
2,5% dz.
Źródło: Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolna – raport z badań ankietowych zrealizowanych
w województwie łódzkim w 2007 r., „Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie
województwa łódzkiego – raport z badań ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2011 r.
Pomiary (zarówno z 2007 jak i 2011 roku) jednoznacznie wskazują, iż najbardziej
rozpowszechnioną, nielegalną substancją psychoaktywną są przetwory konopi indyjskich,
czyli
marihuana
i
haszysz.
Pozostałe
substancje
charakteryzuje
niższy
poziom
rozpowszechnienia używania. Edycja badań ESPAD z 2011 r. pokazuje ciekawą zmianę –
wzrasta odsetek uczniów, którzy przynajmniej raz w życiu palili marihuanę lub haszysz,
spada
natomiast
odsetek
młodzieży
mającej
za
sobą
pojedyncze
eksperymenty
z amfetaminą i ecstasy. Ponadto w obu analizowanych okresach, w obu grupach wiekowych
rozpowszechnienie używania substancji psychoaktywnych jest większe wśród chłopców,
a więc płeć jest cechą różnicującą wzorce konsumpcji narkotyków. Potwierdzają to generalne
obserwacje dotyczące problemu narkomanii.
10
Wyniki badania realizowanego w 2009 roku pokazują, iż najbardziej popularnym
narkotykiem w środowisku studenckim jest marihuana (trawa, zioło, gandzia), w drugiej
kolejności zaś amfetamina i ecstasy . Kilkoro respondentów przyznało się, że osoby z ich
środowiska eksperymentują paląc szałwię, haszysz, zażywając grzyby halucynogenne oraz
LSD.
Kilkoro badanych zadeklarowało, że użyło marihuany jednorazowo, bądź kilkakrotnie.
Większość z tych osób przyznała, że nie spodobało jej się działanie tej substancji, albo niemal
wcale go nie odczuła i że nie zamierza więcej używać, ponieważ osiągnęła swój cel , którym
było zaspokojenie ciekawości na temat własnego samopoczucia oraz doznań pod jej
wpływem. W grupie osób, które przyznały, że użyły marihuany jednorazowo, zdecydowanie
przeważały kobiety.
Wszyscy badani studenci wyrazili przekonanie, że w najbliższym gronie ich znajomych
zdecydowana większość osób przynajmniej raz zapaliła marihuanę („jedni wcześniej
spróbowali, inni później- każdy ma to już chyba za sobą”, „90% znajomych spróbowało”).
Prawie jedna trzecia grupy badanych studentów, w tym przeważająca część kobiet,
zadeklarowała, że ma doświadczenia związane z używaniem amfetaminy. Zdecydowaną
większość z nich stanowili studenci IV roku.
Większość studentów, którzy zadeklarowali iż posiadają doświadczenia z amfetaminą
przyznało, iż nabyli je w trakcie pierwszych dwóch lat studiów, wtedy też najczęściej używali
tej substancji głównie do zabawy, zaś w przypadku niektórych z nich – także
do nauki.
Co piąta osoba badana zadeklarowała, że zdarza się jej używać ecstasy. W tej grupie,
w większości składającej z mężczyzn- znalazły się zarówno osoby, które sięgają także po
amfetaminę, jak i osoby, które jej nie używają.
Wyniki badania ankietowego przeprowadzonego w 2010 roku wśród mieszkańców
województwa łódzkiego potwierdzają, że najbardziej popularną substancją psychoaktywną
jest marihuana lub haszysz.10 Do kontaktów z tą substancją psychoaktywną przyznało się
4,9% badanych. Pozostałe substancje charakteryzuje niższy poziom rozpowszechnienia
używania. Na drugim miejscu pod względem używania odnotowujemy LSD (1,9%) oraz
10
11
amfetaminę (1,3%). Grzyby halucynogenne używało 0,9% badanych, a „kompot” - 0,7%.
Konsumpcja pozostałych substancji nie przekroczyła poziomu 0,5%.
W
przypadku
prawie
wszystkich
grup
wiekowych,
mężczyźni
częściej
sięgają
po substancje psychoaktywne niż kobiety. Około 16% mężczyzn oraz 7% kobiet w wieku
15-34 lata miało kontakt z marihuaną lub haszyszem. W przypadku używania pozostałych
substancji wśród mężczyzn poziom konsumpcji nie przekracza 3,5% z wyjątkiem LSD.
Odsetki eksperymentujących z tą substancją są na poziomie około 6-7% w grupie wiekowej
15-34 lata.
Wśród kobiet najbardziej popularną substancją były przetwory konopi. Najczęściej zażywane
były przez badane w wieku 15-34 lata (ok. 6-7%). 2,1% respondentek w wieku 15-24 lata
eksperymentowało z amfetaminą, ecstasy oraz kokainą. Amfetamina była najbardziej
popularna wśród kobiet w wieku 25-34 lata.
Używanie substancji psychoaktywnych kiedykolwiek w życiu wg płci i wieku
badanych (odsetki respondentów)
Mężczyźni
Kobiety
15-24
25-34
35+
15-24
25-34
16,3
16,7
0
6,3
7,0
0,6
LSD
6,1
6,7
0,7
0
1,8
1,6
Amfetamina
2,0
1,7
0
2,1
3,5
1,3
Grzyby halucynogenne
0
1,7
0
0
0
0
Ecstasy
0
0
0
2,1
0
0
2,0
0
0
0
0
0
Kokaina
0
0
0
2,1
0
0
Metadon
2,0
0
0
0
0
0
Heroina
0
0
0
0
0
0
2,0
0
1,4
0
0
0
GHB
0
0
0
0
0
0
Sterydy anaboliczne
0
3,4
0
0
0
0
Substancje wziewne
0
0
1,4
0
0
0
Inne
0
0
0
0
0
0
Marihuana lub haszysz
Crack
"Kompot"
35+
Źródło: Substancje psychoaktywne: Postawy i zachowania. Raport z badań ankietowych zrealizowanych w
2010 r. w województwie łódzkim. M. Struzik, A. Malczewski, M. Kidawa
12
1.3. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie 12 miesięcy przed
badaniem
W badaniu ESPAD z 2007 roku - 6% dziewcząt i 16% chłopców uczęszczających
do gimnazjum zadeklarowało używanie marihuany w czasie 12 miesięcy przed badaniem.
Cztery lata później odsetki te wzrosły do poziomu 12,9% w przypadku dziewcząt i 22,7 %
w przypadku chłopców. W starszej grupie wiekowej odsetki te były wyższe. W roku 2007 13% dziewcząt i 24% chłopców raportowało używanie marihuany lub haszyszu w czasie
ostatnich 12 miesięcy przed badaniem.
W badaniu z 2011 roku odsetek młodzieży używającej marihuany lub haszyszu, w czasie
ostatnich 12 miesięcy przed badaniem wyniósł odpowiednio - 19,6 % dziewcząt i 37, 5 %
chłopców. Wyniki te pokazują, iż na przełomie 2007 i 2011 roku wzrósł odsetek młodzieży obu
płci i kategorii wiekowych, używającej marihuany lub haszyszu, w czasie ostatnich 12 miesięcy
przed badaniem. W 2007 roku, używanie amfetaminy w czasie ostatnich 12 miesięcy przed
badaniem raportowało 3% dziewcząt i 4% chłopców III klas gimnazjum oraz 4% dziewcząt i
5% chłopców szkół ponadgimnazjalnych.
Wyniki badania ESPAD 2011 wykazują nieznaczny spadek odsetka młodzieży obu płci i
kategorii wiekowych, deklarującej używanie amfetaminy, w okresie ostatnich 12 miesięcy przed
badaniem. Jest to 2,4% dziewcząt i 2,9% chłopców z grupy młodszej i 1,6% dziewcząt i 4,5%
chłopców ze szkół ponadgimnazjlanych.
Na szczególną uwagę zasługuje spadek odsetka
dziewcząt II klas szkół ponadgimnazjalnych, które sięgnęły po amfetaminę w ostatnim roku
przed badaniem (4% w 2007 roku i 1,6% w roku 2011).
Porównanie wyników dotyczących używania ecstasy, wśród uczniów obu kategorii
wiekowych w roku 2007 i 2011, wskazuje na stabilizację lub spadek odsetka używających tej
substancji w okresie 12 miesięcy przed badaniem. Niewielki wzrost odnotowano jedynie wśród
dziewcząt z grupy starszej.
13
Używanie narkotyków w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem
(kontakt z poniższymi substancjami z podziałem ze względu na płeć)
ESPAD 2007
ESPAD 2011
uczniowie
ecstasy
ecstasy
i haszysz
i haszysz
III klas gimnazjum
16% ch.
4,% ch.
5% ch.
22,7% ch.
2,9% ch.
3,3% ch.
6% dz.
3,% dz..
2% dz.
12,9% dz.
2,4% dz.
2% dz.
24%ch.
5% ch.
5%ch.
37,5% ch.
4,5% ch.
4,3% ch.
13% dz.
4% dz.
2% dz.
19,6% dz.
1,6% dz.
2,5%dz.
w województwie łódzkim w 2007 r.,
„Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego – raport z
badań ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2011 r.
Z badań przeprowadzonych wśród studentów wynika, że jedna trzecia badanych pali
marihuanę okazjonalnie - raz na kilka miesięcy (25-60% osób), najczęściej z osobami, z którymi
zazwyczaj spędzają swój wolny czas.11
Z badania ankietowego przeprowadzonego wśród populacji ogólnej wynika,
że w ciągu ostatnich 12 miesięcy przed badaniem, używanie poszczególnych substancji
psychoaktywnych ze względu na płeć przedstawia się w sposób następujący:
mężczyźni, w przeciwieństwie do kobiet, częściej sięgali po marihuanę lub haszysz. Wśród
mężczyzn odnotowano również kontakty z LSD, „kompotem”, amfetaminą, sterydami oraz
grzybami. Kobiety deklarowały okazjonalne używanie LSD, amfetaminy oraz kokainy.
Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy przed
badaniem wg płci badanych (odsetki respondentów)
Kobiety
Mężczyźni
0
2,0
LSD
0,4
0,8
Amfetamina
0,4
0,4
0
0,4
11
14
Ecstasy
0
0
Crack
0
0
Kokaina
0,4
0
Metadon
0
0
Heroina
0
0
"Kompot"
0
0,8
GHB
0
0
Sterydy anaboliczne
0
0,4
Substancje wziewne
0
0
Inne
0
0,9
Analizując dane dotyczące konsumpcji narkotyków w ciągu ostatnich 12 miesięcy
w poszczególnych grupach wiekowych można zauważyć, że marihuana i haszysz były
najczęściej używane wśród osób w wieku 15-24 lata (4,1%). W starszej grupie wiekowej
(25-34 lata) odsetek ten jest już o wiele niższy (0,9%), a w pozostałych grupach używanie
przetworów konopi nie występuje. LSD używane było na poziomie 1% wśród osób w wieku
15-44 lata. W przypadku amfetaminy odnotowujemy okazjonalnych użytkowników wśród
25-44latków (około 1%), a poziom używania tej substancji jest dość niski. Ponadto
odnotowano pojedyncze przypadki używania kokainy (1,0% wśród 15-24latków), grzybów
halucynogennych (0,9% wśród 25-34-atków), „kompotu” (2,1% wśród 35-44latków) oraz
sterydów anabolicznych (0,9% wśród 25-34-latków). Nie zarejestrowano okazjonalnego
używania substancji wśród osób starszych niż 44 lata.
Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy przed badaniem
wg wieku badanych (odsetki respondentów)
15-24
25-34
35-44
45-54
55-64
4,1
0,9
0
0
0
LSD
1,0
0,9
1,1
0
0
Amfetamina
0
0,9
1,1
0
0
0
0,9
0
0
0
15
Ecstasy
0
0
0
0
0
Crack
0
0
0
0
0
Kokaina
1,0
0
0
0
0
Metadon
0
0
0
0
0
Heroina
0
0
0
0
0
"Kompot"
0
0
2,1
0
0
GHB
0
0
0
0
0
Sterydy anaboliczne
0
0,9
0
0
0
Inne
0
0
0
0
0
W celu porównania używania narkotyków w ciągu ostatniego roku wśród mężczyzn
i kobiet, według wieku, wyniki pomiaru zostały ujęte w trzech kategoriach wiekowych.
W przypadku przetworów konopi i LSD największy odsetek mężczyzn rejestrujemy w grupie
wiekowej 15-24 lata. Pojedynczy mężczyźni w wieku 25-34 lata deklarowali używanie
przetworów
konopi,
LSD,
amfetaminy,
sterydów
anabolicznych
oraz
grzybów
halucynogennych. Wśród kobiet w wieku 15-24 lat okazjonalnie kokainy używały pojedyncze
osoby, a wśród kobiet w wieku 35-64 lata odnotowano okazjonalne używanie LSD,
amfetaminy oraz ecstasy.
Używanie substancji psychoaktywnych w czasie ostatnich 12 miesięcy przed
badaniem wg płci i wieku badanych (odsetki respondentów)
LSD
Mężczyźni
15-24
25-34 35-64
8,0
1,7
0
Kobiety
15-24
25-34
0
0
35-64
0
2,0
1,7
0
0
0
0,6
Amfetamina
0
1,7
0
0
0
0,6
0
1,7
0
0
0
0
Ecstasy
0
0
0
0
0
0,7
Crack
0
0
0
0
0
0
Kokaina
0
0
0
2,1
0
0
16
Heroina
0
0
0
0
0
0
"Kompot"
0
0
1,4
0
0
0
GHB
0
0
0
0
0
0
Sterydy anaboliczne
0
1,7
0
0
0
0
Inne
0
0
0
0
0
0
1.4. Używanie substancji psychoaktywnych w czasie 30 dni przed
badaniem
W badaniu ESPAD z 2007 roku - 4% dziewcząt i 10% chłopców uczęszczających
do gimnazjum zadeklarowało używanie marihuany w ostatnich 30 dniach przed badaniem.
Cztery lata później odsetki te nieznacznie wzrosły do poziomu 4,4% w przypadku dziewcząt
i 13,5% w przypadku chłopców. W starszej grupie wiekowej odsetki te były wyższe. W roku
2007 – 6% dziewcząt i 15% chłopców raportowało używanie marihuany lub haszyszu w czasie
ostatnich 30 dni przed badaniem. W badaniu z 2011 roku odsetek młodzieży używającej
marihuany lub haszyszu jest wyższy i wynosi odpowiednio 8,9 % dziewcząt i 17,5% chłopców.
Z powyższych danych wynika, że nie zmieniły się w sposób istotny odsetki uczniów, którzy
sięgnęli po marihuanę w ostatnim miesiącu przed badaniem.
Używanie amfetaminy, w ostatnim miesiącu przed badaniem zadeklarowało w 2007 roku
2% dziewcząt i 3% chłopców uczęszczających do gimnazjum oraz 1% dziewcząt i 5% chłopców
ze starszej grupy wiekowej. Badania przeprowadzone w 2011 roku pokazują spadek,
w stosunku do roku 2007, odsetka młodzieży obu płci i kategorii wiekowych używających
amfetaminy, w ostatnim miesiącu przed badaniem. Najwyższy spadek odnotowano wśród
odsetka chłopców II klas szkół ponadgimnazjlanych (5% w 2007 roku i 1,7% w roku 2011).
W ostatnich 30 dniach przed badaniem 1% dziewcząt i 4% chłopców uczęszczających
do gimnazjum oraz 1% dziewcząt i 3% chłopców ze starszej grupy wiekowej zadeklarowało
używanie ecstasy (dane z 2007 roku). Wyniki badania ESPAD 2011 wykazują tendencję
spadkową. Najwyższy spadek odnotowano wśród odsetka chłopców z młodszej grupy wiekowej
(4% w 2007 roku i 1,3% w 2011 roku).
17
Używanie narkotyków w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem
(kontakt z poniższymi substancjami z podziałem ze względu na płeć)
ESPAD 2007
ESPAD 2011
uczniowie
ecstasy
ecstasy
i haszysz
i haszysz
III klas gimnazjum
10% ch.
3% ch.
4% ch.
13,5% ch.
1,5% ch.
1,3 % ch.
4% dz.
2% dz..
1% dz.
4,4% dz.
0,8% dz.
0,8% dz.
15%ch.
5 % ch.
2,1 % ch.
17,5% ch.
1,7 % ch.
1,3 % ch.
6% dz.
1 % dz.
1% dz.
8,9 % dz.
0,8% dz.
0,6 %dz.
w województwie łódzkim w 2007 r.,
W badaniach przeprowadzonych w środowisku studenckim w 2009 roku, prawie połowa
respondentów zadeklarowała, że używa marihuany regularnie – raz w miesiącu lub częściej, przy
czym większość z tych osób stanowili mężczyźni. Z relacji respondentów wynika, że marihuana
jest obecna niemal podczas każdej większej imprezy, nawet jeśli sięga po nią tylko kilka stałych
osób. Ponad połowa badanych przyznała, że wśród znajomych poprzednich szkół oraz osiedli
i miast z których pochodzą, mają po kilka osób, które uzależniły się od marihuany do tego
stopnia, że sięgają po nią kilka razy dziennie, nie potrafiąc bez niej funkcjonować. Żadna z tych
osób nie studiuje. Wielu respondentów traktuje przykład swoich znajomych, jako dowód na to,
że istnieje realne niebezpieczeństwo uzależnienia się od marihuany.12
Wyniki badania przeprowadzonego wśród populacji ogólnej w 2010 roku wykazały
niskie odsetki osób, które w czasie ostatnich 30 dni przed badaniem zadeklarowały używanie
substancji psychoaktywnych. 0,5% respondentów raportowało używanie marihuany lub
haszyszu, a LSD i kokainy odpowiednio po 0,1%. Do konsumpcji pozostałych substancji nikt
się nie przyznał. W 2010 roku respondenci po raz pierwszy zostali zapytanie o używanie
metadonu. Jedna osoba zadeklarowała kontakt z tą substancją.13
12
13
mieszkańców naszego kraju”.
18
2. Problemowe używanie narkotyków oraz konsekwencje zdrowotne
2.1. Zgłaszalność do leczenia z powodu narkotyków
Pomimo dużej ilości badań, danych i analiz w dalszym ciągu trudne jest określenie
rzeczywistych rozmiarów zjawiska problemowego używania narkotyków, ponieważ
„populacja ukryta” w kontekście narkotyków jest populacją problemowych użytkowników,
którzy z różnych powodów nie trafili do statystyk systemu lecznictwa, statystyk policyjnych
lub innych analiz. Z uwagi na prowadzony przez siebie tryb życia, osoby należące do
„populacji ukrytej” nie są objęte takimi pomiarami jak badania populacyjne dotyczące
używania narkotyków. Oszacowanie tej populacji jest ogromnym wyzwaniem dla socjologów
i statystyków.
Podstawowym problemem staje się samo precyzyjne zdefiniowanie tej grupy. Polska krajowa
definicja obejmuje problemowych użytkowników zarówno opiatów, amfetaminy i kokainy, a
także kanabinoli i innych narkotyków. Definicja krajowa nie jest tożsama z operacyjną
definicją Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii, która określa
problemowych użytkowników narkotyków jako osoby używające opiatów, amfetaminy
lub/oraz kokainy w sposób długotrwały, częsty lub iniekcyjny. Większość przyjętych definicji
nie jest idealna, są one wynikiem daleko idących kompromisów.
O ile danych o rozpowszechnieniu eksperymentalnego i okazjonalnego używania substancji
psychoaktywnych dostarczają wyniki badań ankietowych realizowane na próbach
reprezentatywnych populacji generalnej lub pewnych jej segmentów, np. młodzieży szkolnej,
o tyle brak najnowszych badań szacujących rozpowszechnienie problemowe używania
substancji psychoaktywnych uniemożliwia podanie konkretnej liczby „populacji ukrytej” na
terenie województwa łódzkiego.
Światło na tę kwestię rzucić mogą dane statystyczne lecznictwa. Informacje o liczbie
leczonych z powodu nadużywania substancji psychoaktywnych innych niż alkohol i tytoń
pochodzą ze stacjonarnego lecznictwa psychiatrycznego. Dane obejmują również
specjalistyczne lecznictwo uzależnień lekowych, które funkcjonuje w ramach psychiatrycznej
służby zdrowia, czyli oddziały detoksykacyjne dla narkomanów, a także ośrodki
rehabilitacyjne, w tym prowadzone przez organizacje pozarządowe, jeśli ośrodki te mają
status zakładów opieki zdrowotnej.
Dane z lecznictwa stacjonarnego są agregowane na poziomie zbioru Instytutu Psychiatrii
i Neurologii, dzięki czemu przy ich analizie można wyeliminować kilkukrotne liczenie tych
19
samych osób podejmujących leczenie wiele razy w ciągu jednego roku, niekiedy w wielu
placówkach.
Najnowsze dostępne dane pochodzą z 2010 roku, w którym do lecznictwa stacjonarnego
w Polsce przyjętych zostało 14444 osób. Wśród osób przyjętych do lecznictwa w 2010 roku,
1212 (8%) stanowili mieszkańcy województwa łódzkiego. Zauważyć można także
zahamowanie trendu spadkowego przyjęć do lecznictwa mieszkańców województwa
łódzkiego w latach 2005-2010 (wykres poniżej).
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w latach 2005-2010 z powodu zaburzeń
psychicznych i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji
psychoaktywnych (ICD 10: F11-F16, F18, F19) (liczby osób).
16000
14000
13320
13198
14444
12582
12627
12982
12000
10000
8000
łódzkie
6000
POLSKA
4000
2000
994
889
844
914
976
2005
2006
2007
2008
2009
1212
0
2010
Źródło: Na podstawie danych Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Analizując sytuację dotyczącą pacjentów lecznictwa stacjonarnego z województwa łódzkiego
na tle pozostałych regionów Polski, odnotować można, że w roku 2010 mieszkańcy tego
województwa należeli do grupy województw o wysokich wskaźnikach (wykres poniżej).
Wskaźnik na 100 tys. mieszkańców wyniósł w 2010 roku dla województwa łódzkiego
wartość 47,7. Jednocześnie średni wskaźnik dla Polski wyniósł 37,8, co oznacza, że 38 osób
na 100 tysięcy mieszkańców Polski zostało przyjętych do lecznictwa stacjonarnego w 2010
roku z powodu narkotyków.
20
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2010 r. z powodu zaburzeń psychicznych
i zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych wg
miejsca zamieszkania pacjenta (wskaźniki na 100 tyś. mieszkańców).
0
10
20
30
40
50
60
47,0
DOLNOŚLĄSKIE
KUJAWSKO-POMORSKIE
LUBELSKIE
LUBUSKIE
ŁÓDZKIE
MAŁOPOLSKIE
MAZOWIECKIE
OPOLSKIE
PODKARPACKIE
PODLASKIE
POMORSKIE
ŚLĄSKIE
ŚWIĘTOKRZYSKIE
WARMIŃSKO-MAZURSKIE
WIELKOPOLSKIE
ZACHODNIOPOMORSKIE
23,7
53,3
47,7
17,4
51,2
23,8
11,9
35,2
31,0
27,6
16,8
38,7
47,5
53,4
Źródło: Na podstawie danych Instytutu Psychiatrii i Neurologii.
Przyjęci do lecznictwa stacjonarnego w 2010 r. z powodu zaburzeń psychicznych i
zaburzeń zachowania spowodowanych używaniem substancji psychoaktywnych w
relacji do przyjętych w 2009 r. wg miejsca zamieszkania pacjenta. (Dane za 2009 r. =
100)
90
100
110
120
130
140
102,3
DOLNOŚLĄSKIE
129,2
104,3
104,6
LUBELSKIE
124,7
ŁÓDZKIE
109,9
108,8
111,7
MAZOWIECKIE
123,1
PODKARPACKIE
103,7
114,6
POMORSKIE
125,4
ŚWIĘTOKRZYSKIE
WIELKOPOLSKIE
96,0
105,9
107,3
107,2
21
2.2. Problemy związane z narkotykami
Spośród problemów zdrowotnych związanych z używaniem narkotyków do najgroźniejszych
należą zakażenia HIV oraz zachorowania na AIDS oraz zgony z powodu przedawkowania.
2.2.1. Zakażenia HIV oraz zachorowania na AIDS
Obserwacja nowych zakażeń HIV oraz zachorowań na AIDS w grupie iniekcyjnych
użytkowników narkotyków stanowi źródło informacji na temat poważnych konsekwencji
zdrowotnych używania narkotyków. Dane otrzymywane są z Narodowego Instytutu Zdrowia
Publicznego - Państwowego Zakładu Higieny. Poniżej zaprezentowane zostaną dane z lat
2008-2011.
W 2011 roku do Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Łodzi zgłoszonych
zostało 46 przypadków nowych zakażeń HIV osób przebywających na terenie województwa
łódzkiego. Zakażenia dotyczyły osób zamieszkałych na terenie powiatu łódzkiego – 17 osób,
4 osoby były mieszkańcami powiatu zgierskiego, 3 osoby – powiatu rawskiego, 2 osoby z
powiatu
zduńskowolskiego,
tomaszowskiego,
sieradzkiego,
wieruszowskiego
i
opoczyńskiego oraz po 1 osobie z terenu powiatów: bełchatowskiego, pabianickiego,
kutnowskiego i radomskiego. W 8 przypadkach nie ustalono miejsca zamieszkania.
Wśród zakażonych było 34 mężczyzn (73,9%) i 12 kobiet (26,1%) kobiet (tabela poniżej).
Najwięcej zakażonych zarejestrowano wśród osób w wieku od 20 do 39 r. ż. – Łącznie 34
przypadki, co stanowiło 73,9% wszystkich nowo wykrytych zakażeń.
Zakażenia HIV z podziałem na wiek i płeć w latach 2008-2009 w województwie łódzkim
2011r.
Grupa wiekowa
2010 r.
2009 r.
2008 r.
mężczyźni
kobiety
razem
razem
razem
razem
0-4
-
-
-
-
1
2
5-9
-
-
-
-
-
-
22
10-14
-
-
-
-
-
-
15-19
-
-
-
-
1
-
20-24
4
2
6
7
4
6
25-29
6
1
7
12
12
11
30-34
12
3
15
6
11
7
35-39
3
3
6
6
5
6
40-44
2
1
3
5
3
2
45-49
2
1
3
3
2
4
50-54
3
1
4
1
2
1
55-59
1
-
1
-
-
1
60+
1
-
1
2
-
-
Brak informacji
-
-
-
-
3
-
34
12
46
42
44
40
Ogółem
Źródło: Wojewódzka Stacja Sanitarno Epidemiologiczna w Łodzi.
Od kilku lat obserwuje się wzrost zakażeń do których doszło drogą ryzykownych zachowań
seksualnych, w tym zwłaszcza homoseksualnych.
Na 46 ogółem zarejestrowane w 2011 r. nowych zakażeń, w 31 przypadkach ryzykowne
zachowania seksualne były przyczyną zakażeń HIV, w tym kontakty homoseksualne 15
przypadków (32,6 %), heteroseksualne 16 przypadków (34,8%). Grupy zakażeń drogą
kontaktów seksualnych nie uległa zmianie w stosunku do roku 2010.
Od 5 lat obserwuje się niepokojący wzrost nowych zakażeń HIV wśród mężczyzn
homoseksualnych (2007 r. – 2 przypadki, 2008 r. – 10 przypadków, 2009 r. – 14 przypadków,
2010 r. – 14 przypadków, 2011 r. – 15 przypadków).
23
Zakażenia HIV wg drogi zakażenia (grupy ryzyka) w latach 2008 – 2011 na terenie
województwa łódzkiego
Inne
Hemofilitycy
Inni/Przetoczenie
krwi
Przeszczepy
tkanek
Brak informacji
Ogółem
Heteroseksualne
10
-
2
-
-
-
2
1
19
40
2009
8
14
3
13
-
-
-
1
1
4
44
2010
4
14
-
17
-
-
-
-
-
7
42
2011
3
15
-
16
-
-
-
-
-
12
46
Biorcy krwi i tkanek
Dziecko matki
nosicielki HIV
Biseksualne
5
Narkomani
2008
ROK
Homoseksualne
Ryzykowne zachowania
seksualne
W 2011 r. zgłoszono 21 przypadków zachorowań na AIDS (wzrost względem lat ubiegłych:
w 2010 r. – 16 przypadków, w 2009 r. – 6 przypadków, w 2008 r. – 12 przypadków)osób
przebywających na terenie województwa łódzkiego, w tym u 15 mężczyzn i u 6 kobiet.
Zmarły 2 osoby.
Zachorowania na AIDS z podziałem na wiek i płeć w latach 2008 - 2011 w województwie
łódzkim
2011r.
Grupa wiekowa
2010 r.
2009 r.
2008 r.
mężczyźni
kobiety
razem
razem
razem
razem
0-4
-
-
-
-
-
-
5-9
-
-
-
-
-
-
10-14
-
-
-
-
-
-
15-19
-
-
-
-
-
-
24
20-24
-
1
1
-
-
1
25-29
3
1
4
4
1
3
30-34
3
-
3
3
2
1
35-39
3
2
5
5
-
2
40-44
3
2
5
3
2
1
45-49
-
-
-
-
-
4
50-54
1
-
1
-
1
-
55-59
1
-
1
1
-
-
60+
1
-
1
-
-
15
6
21
16
6
Ogółem
12
We wszystkich przypadkach zachorowań podstawą rozpoznania była co najmniej 1 choroba
wskazująca na AIDS. Najczęściej była to gruźlica płuc i zespół wyniszczenia w przebiegu
zakażenia HIV, a w pojedynczych przypadkach zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis
carinii i kandydoza przełyku.
Od początku rejestracji tj. od 1986 r. w województwie łódzkim zarejestrowano 844
przypadków zakażeń HIV, w tym 317 narkomanów (40,9% ogółu), na AIDS zachorowało
137 zakażonych, z których 63 osoby zmarły.
2.2.2. Zgony z powodu przedawkowania narkotyków
Informacje o zgonach z powodu narkotyków w Polsce zbierane są przez Główny Urząd
Statystyczny (GUS). Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii (CINN) Krajowego
Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, co roku opracowuje dane otrzymane z GUS na
potrzeby krajowe i Europejskiego Centrum Monitorowania Narkotyków i Narkomanii
(EMCDDA). Dane dotyczące zgonów są jednym z pięciu kluczowych wskaźników
epidemiologicznych EMCCDA tworzących europejski system monitorowania problemu
narkotyków i narkomanii.
Dane przekazywane przez GUS do CINN zawierają informacje o miejscu zgonu, socjodemograficzne o osobie, która przedawkowała narkotyki oraz rodzaju substancji lub
25
przyczynę, z powodu której nastąpił zgon (według kodów ICD). Podstawowym
ograniczeniem w monitorowaniu problemu zgonów z powodu narkotyków jest wprowadzanie
do bazy GUS tylko jednego kodu, czyli jednej bezpośredniej przyczyny zgonu nazywanej
wyjściową.
W ciągu ostatnich kilku lat w Polsce rejestrujemy stabilny trend zgonów z powodu
narkotyków.
Przyglądając się liczbie zgonów z powodu narkotyków w 2010 roku w podziale na
województwa (tabela poniżej) zauważamy, że najwięcej przypadków śmiertelnego
przedawkowania zarejestrowano w województwie mazowieckim (103 zgony, w roku 2009 73 zgony). Kolejnymi województwami były śląskie (27), pomorskie (20), małopolskie (16) i
łódzkie oraz wielkopolskie (15). W pozostałych województwach liczby zgonów nie
przekroczyły 15 przypadków w ciągu roku. Najmniej zgonów, nie więcej niż trzy przypadki,
odnotowano w województwach: opolskie (0) i podkarpackie (3).
Analizując sytuację w województwie łódzkim, które w 2006 roku zarejestrowało jedną z
najwyższych liczb zgonów, od tego roku ma trend spadkowy. W 2008 roku odnotowano
połowę liczby przypadków z 2006 roku tj. 17 zgonów. Niewielki wzrost odnotowujemy w
2009 roku (22 zgony), który jednakże wpisuje się w stabilny trend odnotowywany w ciągu
ostatnich lat, co potwierdza rok 2010 (15 zgonów).
26
Liczby zgonów z powodu przedawkowania narkotyków (wg krajowej definicji: F11-12,
F14-16, F19, X42, X62, Y12, X44, X64, Y14) w latach 2004 – 2010, wg województw
Liczby zgonów wg krajowej definicji
Województwo
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Dolnośląskie
18
33
17
9
14
13
9
Kujawsko-pomorskie
14
19
13
13
10
13
7
Lubelskie
9
9
7
4
7
3
10
Lubuskie
8
6
8
9
4
1
6
Łódzkie
19
23
34
25
17
22
15
Małopolskie
3
5
10
5
5
3
16
Mazowieckie
47
61
37
46
71
73
103
Opolskie
4
5
3
0
3
1
0
Podkarpackie
4
4
9
4
3
6
3
Podlaskie
4
13
7
7
0
6
8
Pomorskie
13
17
20
21
23
29
20
Śląskie
48
44
38
26
42
32
27
Świętokrzyskie
4
3
6
7
2
1
5
Warmińsko-mazurskie
6
9
4
10
10
12
4
Wielkopolskie
13
17
19
13
14
15
15
Zachodniopomorskie
17
22
9
15
19
17
13
231
290
241
214
244
247
261
Polska
Źródło: Główny Urząd Statystyczny
W celu porównania sytuacji między województwami, liczby zgonów zostały przeliczone na
100 000 mieszkańców. W ten sposób unikamy zakłóceń spowodowanych różnicami w
liczbach mieszkańców poszczególnych regionów Polski. Analizując ten wskaźnik
odnotowujemy
największa
liczbę
śmiertelnych
przedawkowań
w
województwie
mazowieckim (wskaźnik 1,96). Wysoki wskaźnik zgonów w województwie mazowieckim
jest głównie spowodowany zgonami w Warszawie (przykładowo w 2008 roku odnotowano
70% zgonów z całego województwa mazowieckiego tj. 50 przypadków). Na drugim miejscu
jest województwo pomorskie, które w ciągu ostatnich trzech lat rejestrowało zwiększającą się
liczbą zgonów. Najniższe wskaźniki rejestrujemy w województwach opolskim, podkarpackim
i warmińsko – mazurskim.Liczby zgonów z powodu przedawkowania narkotyków (wg
27
krajowej definicji: F11-12, F14-16, F19, X42, X62, Y12, X44, X64, Y14) w 2010
roku(wskaźnik śmiertelności na 100 tyś. mieszkańców).
Województwo
Wskaźnik śmiertelności na 100 tys. mieszkańców
2010
Dolnośląskie
0,31
Kujawsko-pomorskie
0,34
Lubelskie
0,46
Lubuskie
0,59
Łódzkie
0,59
Małopolskie
0,48
Mazowieckie
1,96
Opolskie
0
Podkarpackie
0,14
Podlaskie
0,67
Pomorskie
0,89
Śląskie
0,58
Świętokrzyskie
0,39
Warmińsko-mazurskie
0,29
Wielkopolskie
0,44
Zachodniopomorskie
0,77
Polska
0,68
28
3. Postawy wobec narkotyków i narkomanii
Niniejszy podrozdział oparty jest na wynikach Raportu z badań ankietowych zrealizowanych
w 2010 r. w województwie łódzkim „Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania”14
oraz Raport z badania jakościowego „Co to znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie
studentów nt. używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i
narkotyków) w kontekście działań edukacyjnych i profilaktycznych
planowanych i
podejmowanych przez samorządy lokalne”, zrealizowanego w 2009 roku.15
W ramach badania „Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania”, pytano
respondentów o ich przyzwolenie na używanie marihuany oraz heroiny. Substancje zostały
dobrane w sposób celowy. Z jednej strony marihuana, której najczęściej dotyczą postulaty
ruchów liberalizacyjnych, która przez część społeczeństwa uznawana jest za tzw. „narkotyk
lekki”, z drugiej - heroina, posiadająca zdecydowanie negatywne konotacje w społecznej
percepcji. W poniższych tabelach przedstawiono odpowiedzi ankietowanych. Prawie 96%
respondentów nie deklaruje przyzwolenia na używanie marihuany, z czego ponad 91%
zdecydowanie się temu sprzeciwia. Zgodę na używanie marihuany deklaruje zaledwie 0,5%
respondentów. Postawę obojętną prezentuje tylko ok.2 % respondentów.
Społeczne przyzwolenie na używanie marihuany – rozkład odpowiedzi na stwierdzenie
„Używanie marihuany powinno być dozwolone” (odsetki respondentów)
Zdecydowanie się zgadzam
0,4
Raczej się zgadzam
0,1
Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam
1,8
Raczej się nie zgadzam
4,3
Zdecydowanie się nie zgadzam
Trudno powiedzieć
91,5
1,9
14
15
29
Wśród ankietowanych przyzwolenie na używanie heroiny jest nieznacznie niższe. Zaledwie
0,5% ankietowanych zgodziło się ze stwierdzeniem, że używanie heroiny powinno być
dozwolone. Większy odsetek badanych, bo ok. 2% pozostał obojętny. Ok. 4% badanych
prezentowało postawę raczej negatywną. Natomiast zdecydowanie negatywną postawę
zaprezentowała większość respondentów.
Ankietowani w większości nie akceptują przyzwolenia na używanie narkotyków.
W przypadku województwa łódzkiego różnice w przyzwoleniu ze względu na rodzaj
narkotyku są minimalne.
Społeczne przyzwolenie na używanie heroiny – rozkład odpowiedzi na stwierdzenie
„Używanie heroiny powinno być dozwolone” (odsetki respondentów)
Zdecydowanie się zgadzam
Raczej się zgadzam
0,5
Ani się zgadzam, ani się nie zgadzam
1,0
Raczej się nie zgadzam
4,1
Zdecydowanie się nie zgadzam
92,7
Trudno powiedzieć
1,8
Podobnie do w/w, przedstawiają się wyniki badania „Co to znaczy bezpieczne picie? –
postawy i opinie studentów nt używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych
(leków, dopalaczy i narkotyków) w kontekście działań edukacyjnych i profilaktycznych
planowanych
i
podejmowanych
przez
samorządy
lokalne”.
Większość
badanych
opowiedziała się przeciwko legalizacji marihuany. Zdaniem tych osób jej zalegalizowanie
mogłoby doprowadzić wzrostu nadużywania tej substancji w sytuacjach, w których należy
zachowywać całkowitą trzeźwość umysłu (praca, prowadzenie pojazdu), zagrożenia dla
pełnoletnich, lecz jeszcze nie w pełni dojrzałych osób, które dostałyby do niej wolny dostęp.
Za legalizacją marihuany opowiedzieli się w większości jej stali i okazjonalni użytkownicy,
wśród których przeważali mężczyźni. Ich zdaniem marihuana jest mniej szkodliwa niż
alkohol, legalność doprowadziłaby do kontroli jej jakości, ponadto używanie jej w rozsądny
sposób, nie zaburzy codziennego funkcjonowania i nie zaszkodzi osobom z otoczenia.
30
Zdecydowana większość badanych, zarówno przeciwników, jak i zwolenników legalizacji
marihuany, wyraziła opinię, iż nie powinno się karać za posiadanie niewielkich ilości tej
substancji.
Większość respondentów opowiedziała się także za delegalizacją dopalaczy (badanie z 2009
roku, kiedy dopalacze były jeszcze substancjami legalnymi), przede wszystkim ze względu na
dużo większe, w ich przekonaniu, niebezpieczeństwo związane z ich używaniem w
porównaniu z narkotykami tradycyjnymi, postrzeganymi jako „czyste”.
3.1.
Opinie o wybranych kwestiach dotyczących narkotyków
W trakcie badania „Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania” pytano respondentów o
ich opinie dotyczące różnorodnych kwestii związanych z substancjami psychoaktywnymi. Dane
na ten temat pozwalają na analizę nastrojów społecznych względem problematyki narkotyków i
narkomanii
oraz
umożliwiają
poznanie
poglądów
na
temat
używania
substancji
psychoaktywnych, a także społecznych i instytucjonalnych reakcji na problemy z tym
związane.16 Badani odpowiadali, na ile zgadzają się z poszczególnymi stwierdzeniami
korzystając z 4stopniowej skali odpowiedzi, której kategorie krańcowe to „zdecydowanie tak” i
„zdecydowanie nie”. Dostępna była także kategoria odpowiedzi „trudno powiedzieć”.
Na twierdzenia dotyczące aktywności władz lokalnych na polu przeciwdziałania narkomanii
łącznie ponad połowa badanych (55,7%) wskazała odpowiedź „zdecydowanie tak” i „raczej
tak”, a ok. 40% respondentów udzieliło odpowiedzi negatywnej. Tylko ok. 5% badanych nie
wypowiedziało się w tej kwestii. Ok. 17% badanych potwierdziło, że w Polsce w ostatnich latach
podejmuje się coraz więcej działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii, przy czym w tej
kwestii około połowa badanych wybrała odpowiedź „trudno powiedzieć”. Dodatkowo na
zbliżonym poziomie utrzymały się odpowiedzi na tezę, że w Polsce niewiele się robi, aby
przeciwdziałać narkomanii - potwierdzających (44,4%), a przeczących (40,3%), przy czym
15,3% badanych uchyliło się od podania odpowiedzi. 88,5% respondentów zdecydowanie
zaprzeczyło, że ktoś, kto używał narkotyków wywarł wpływ na ich życie.
Więcej badanych (56,2%) zaprzeczyło tezie, że w ostatnich latach wzrosła skuteczność leczenia
16
31
osób uzależnionych od narkotyków (przy 36,7% odpowiedzi potwierdzających). 63,1%
badanych nie zna miejsc, gdzie można szukać pomocy, gdyby ktoś z bliskich miał problem
z narkotykami. Więcej respondentów przeczy konieczności karania osób, które ciągle używają
narkotyków (56,6% badanych wybierających odpowiedź „zdecydowanie nie” i „raczej nie” oraz
33,0% badanych dla odpowiedzi „raczej tak” i „zdecydowanie tak”).
W opinii ok. 48%
badanych używanie narkotyków przyczynia się do tego, że ludzie robią to, czego nie powinni.
Ok. 72% respondentów zgadza się także ze stwierdzeniem, że w sprzyjających okolicznościach
każdy młody człowiek może sięgnąć po narkotyk. Jednocześnie fakt używania narkotyków jest
traktowany jako osobista sprawa człowieka, który to robi dla ok. 50% respondentów, przy 37,1%
osób, które zaprzeczyły temu stwierdzeniu. Ok. 76% badanych nie zgadza się, że marihuana
powinna być traktowana łagodniej niż inne narkotyki, przy ok. 8% respondentów wybierających
odpowiedzi potwierdzające.
W opinii 47,4% badanych narkoman, który przestał używać narkotyków nie zasługuje na wiele
szacunku (przy 15,4% odpowiedzi twierdzących oraz 37,2% odpowiedzi „trudno powiedzieć”).
24% badanych nie zgadza się, że uzależnienie od narkotyków jest niewyleczalne, więc nie warto
zatem podejmować leczenia, jednakże aż 69,1% badanych uchyliło się od odpowiedzi
dotyczącej tej kwestii. 26,4% respondentów przeczy tezie, że po narkotyki sięga tylko młodzież
zdeprawowana (przy 53,6% odpowiedzi „trudno powiedzieć”). Wśród respondentów, którzy
udzielili odpowiedzi na pytanie dotyczące pomocy, jaką powinna miejscowa społeczność
udzielić żonie i dzieciom użytkownika narkotyków, który nie zapewnia im środków do życia,
31,5% było zwolennikami tej tezy, a 18,1% jej przeciwnikami. Jednocześnie około połowa
badanych nie wypowiedziała się w tej kwestii.
3.2.
Opinie o użytkownikach substancji psychoaktywnych
Stosunek mieszkańców do narkomanów badany był poprzez pytanie o wizerunek narkomana
Respondenci biorący udział w badaniu „Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania”,
na pytanie „kim jest przede wszystkim narkoman?” w 91,4% odpowiedzieli, że człowiekiem
chorym, 71,7 badanych wskazało odpowiedź, że człowiekiem którego otoczenie nie rozumie,
69,3% człowiekiem nieszczęśliwym. 44,4 % wskazało odpowiedź, iż jest to „dziwak,
człowiek, który wyróżnia się wyglądem, zachowaniem, 36,4% określiła narkomana mianem
awanturnika, chuligana, 34% niebieskim ptakiem, pasożytem społecznym. Badani mogli
32
wybrać kilka odpowiedzi, określeń, które w ich mniemaniu są prawdziwe. Prosząc badanych
o wskazanie tylko jednego określenia, 68,5% wskazało, że narkoman to osoba chora, 7,9%
osoba mająca zły wpływ na innych. Bardzo duża grupa – 11,8% wskazała odpowiedź „nie
wiem”. 17
Chcąc porównać powyższe dane i sposób postrzegania narkomanów w społeczeństwie na
przestrzeni lat, można porównać powyższe wyniki z danymi pochodzącymi z badania z 2004
roku „Substancje psychoaktywne – postawy i zachowania. Raport z badań ankietowych
zrealizowanych w Łodzi”.18 95% badanych uznało, że narkoman to człowiek chory, 79,4%
narkoman to osoba nieszczęśliwa, 80,3% „osoba mająca zły wpływ na innych”, 33,1%
„awanturnik, chuligan”, 60,7% „dziwak, człowiek, który wyróżnia się wyglądem i
zachowaniem”, 48,7% „niebieski ptak, pasożyt społeczny.
Podsumowując badania można stwierdzić iż „kwestia narkomanii postrzegana jest przez
badanych bardziej w kategoriach zdrowia publicznego niż przestępczości”, co potwierdzają
opinie dotyczące postępowania z osobami uzależnionymi od narkotyków. Najczęściej
wskazywanymi odpowiedziami były: leczenie – 98,4% i pomoc, otoczenie opieką 72,7%.
Prawie 49% respondentów uznało, że osoby uzależnione należy izolować od społeczeństwa
(według badania z 2004 roku takiej odpowiedzi udzieliło 6,1% badanych).
Tylko 2,7% respondentów uznało za słuszne pozostawianie narkomanów samym sobie.
Na pytanie, zadane badanym, czy w narkomanie widzą bardziej kryminalistę czy pacjenta
odpowiedziano: 43% uznaje użytkowników narkotyków (narkomanów) za pacjentów,
zdecydowanie rzadziej traktowani są oni jako kryminaliści (6,1%). Stosunkowo duża część
badanych, bo ponad 21% „uciekła” od jednoznacznego określenia narkomanów bądź jako
pacjentów bądź jako przestępców, wybierając odpowiedzi wymijające.
Podsumowując, wśród mieszkańców województwa łódzkiego narkomani postrzegani
są głównie jako osoby chore, nieszczęśliwe, wymagające wsparcia, pomocy i leczenia, co jest
pozytywnym sygnałem, ponieważ społeczeństwo ma świadomość, że narkomania nie jest
tragedią jednostki, przyjmuje rozmiary obciążające całe społeczeństwo. Jednakże zauważyć
trzeba, że grupa badanych upatrujących w nich przestępców, kryminalistów, oraz osoby które
należy izolować, jest bardzo liczna.
17
18
Sierosławski, J., Bukowska, B. Substancje psychoaktywne – postawy i zachowania. Raport z badań
ankietowych zrealizowanych w Łodzi w 2004 r. Warszawa.
33
4. Dostępność substancji psychoaktywnych
4.1. Ocena dostępności poszczególnych substancji
Dostępność poszczególnych substancji psychoaktywnych można zbadać stosując pytanie jak
trudne byłoby dla respondenta zdobycie każdej z nich, gdyby tego chciał. Ocenie badanych
poddano dostępność marihuany, amfetaminy, ecstasy, substancji wziewnych, leków
uspokajających i nasennych, bimbru, oraz „dopalaczy”.
Z raportu z badań ankietowych zrealizowanych w 2010 r. w województwie łódzkim
„Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania” wynika, że ponad 60% respondentów
wskazało możliwość zdobycia leków uspokajających lub nasennych jako bardzo łatwą lub
dosyć łatwą, a ok. co trzeci badany (27,1%) deklarował zdobycie tych substancji jako dosyć
trudne, bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. 11,5% badanych miało problemy z oceną
dostępności leków, o czym świadczą odsetki osób wybierających odpowiedź „nie wiem”. 19
Na wyższym poziomie zaobserwowano trudności respondentów w dokonaniu oceny dostępu
do substancji nielegalnych, wyłączając bimber, w przypadku którego odsetek osób
wybierających odpowiedź „nie wiem” wyniósł zaledwie 7,7%. Odsetki osób uchylających się
od oceny pozostałych substancji wyniosły od 57,2% w przypadku przetworów konopi do
66,1% w przypadku crack.
Analiza odpowiedzi dotyczących możliwości dosyć łatwego lub bardzo łatwego zdobycia
substancji nielegalnych wskazuje na najwyższe odsetki w przypadku bimbru (71,2%) oraz
przetworów konopi (15,3%). Najniższe odsetki badanych wskazujących na łatwy dostęp
dotyczyły sterydów anabolicznych, heroiny i crack (odsetki nie przekroczyły 2%).
Najwięcej respondentów deklarujących trudność lub niemożliwe zdobycie substancji
wskazywało heroinę i kokainę (po 33,5%), sterydy anaboliczne (32,5%), „kompot” (32,4%)
oraz crack (32,0%). Najniższe odsetki badanych dotyczyły bimbru (21,0%) oraz marihuany
lub haszyszu (27,5%).
19
34
NIEMOŻLIWE
BARDZO
TRUDNE
DOSYĆ
TRUDNE
DOSYĆ
ŁATWE
BARDZO
ŁATWE
NIE
WIEM
BRAK
DANYCH
Leki uspokajające lub
nasenne
12,0
6,4
8,7
45,1
16,3
11,5
-
15,6
7,3
4,6
13,0
2,3
57,2
-
LSD
17,2
10,3
3,1
3,3
0,6
65,5
-
17,3
9,9
4,3
2,1
0,4
66,0
-
Ecstasy
17,5
9,0
4,5
4,2
0,6
64,2
-
Amfetamina
19,1
7,6
4,2
5,8
0,5
62,8
-
Crack
20,0
8,9
3,1
1,7
0,2
66,1
-
Kokaina
20,8
8,9
3,8
2,5
-
64,0
-
Heroina
21,0
8,8
3,7
1,8
0,1
64,6
-
Sterydy anaboliczne
20,1
8,2
4,2
1,6
-
65,9
-
GHB
19,1
9,7
3,0
3,5
0,3
64,4
-
"Kompot"
18,4
9,7
4,3
4,0
0,2
63,4
-
8,1
4,9
8,0
15,2
56,0
7,7
0,1
15,0
5,3
3,7
9,1
48,9
18,0
-
Bimber
„Dopalacze”
4.2. Stopień łatwości zdobycia poszczególnych substancji według wieku
badanych
Wyniki badań pokazują iż ocena dostępności poszczególnych substancji jest zróżnicowana ze
względu na wiek badanych osób.
Zarówno Raport z badań ankietowych zrealizowanych w 2010 r. w województwie łódzkim
„Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania”, Raport z badania jakościowego „Co to
znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie studentów nt. używania alkoholu i innych
substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i narkotyków) w kontekście działań
edukacyjnych i profilaktycznych planowanych i podejmowanych przez samorządy lokalne”
35
oraz badanie ESPAD „Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na
terenie województwa łódzkiego z 2007 i 2011 roku.20
Zaobserwować można, że ogólnie łatwiejszą dostępność do substancji deklarują osoby
w wieku 15-24 lata, potem 25-34-latkowie, a w najmniejszym stopniu respondenci
z najstarszej kategorii wiekowej. Ta liniowa zależność nie występuje tylko w przypadku
leków uspokajających i nasennych oraz bimbru. Odnośnie leków uspokajających i nasennych
osoby w wieku 35-64lata częściej wskazywały na łatwy lub bardzo łatwy dostęp niż 2534latkowie, a w przypadku bimbru respondenci z najstarszej grupy wiekowej wskazywali na
najłatwiejszy dostęp do tej substancji. Jednocześnie zauważyć można, że w przypadku cracku,
heroiny oraz sterydów anabolicznych nie widać znaczących różnic w ocenach łatwej
dostępności wśród osób w grupie wiekowej 25-34 i 35-64 lata. Najstarsi respondenci
najczęściej wskazywali na łatwy dostęp do bimbru, leków uspokajających i nasennych oraz
„dopalaczy”.
20
PBS DGA Sp. z o.o. (2007) Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolną – raport z badań
ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2007 r. PBS DGA Sp. z o.o. Sopot/Warszawa.
Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (2011). „Picie alkoholu i używanie
narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego – raport z badań ankietowych
zrealizowanych w województwie łódzkim w 2011 r. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa
Psychologicznego. Warszawa.
36
OCENA DOSTĘPNOŚCI SUBSTANCJI PSYCHOAKTYWNYCH JAKO ŁATWEJ
(ODPOWIEDZI „ŁATWO” LUB „BARDZO ŁATWO” NA PYTANIE, JAK TRUDNE BYŁOBY
ZDOBYCIE KAŻDEJ
Z WYMIENIONYCH SUBSTANCJI) WG WIEKU BADANYCH (ODSETKI
RESPONDENTÓW)
15-24
25-34
35-64
Leki uspokajające lub nasenne
67,0
56,0
61,6
42,3
28,4
1,6
LSD
12,4
4,3
1,0
9,3
1,7
0,3
Ecstasy
19,6
4,3
0,3
Amfetamina
21,6
8,6
0,3
Crack
9,3
0,0
0,3
Kokaina
9,3
2,6
0,0
Heroina
9,3
0,9
0,0
Sterydy anaboliczne
7,2
0,9
0,0
GHB
15,5
3,4
0,7
"Kompot"
8,2
4,3
3,0
Bimber
70,4
69,2
72,0
„Dopalacze”
76,3
57,3
52,6
Mimo faktu, iż marihuana i haszysz są substancjami nielegalnymi, jak pokazują wyniki
badania ESPAD z 2011 roku, nie są trudne do zdobycia. W klasach III szkół gimnazjalnych
(uczniowie mają 15-16 lat) 37,5% uczniów uznało, że zdobycie takich substancji jest łatwe, w
II klasach szkół ponadgimnazjalnych (uczniowie mają 17-18 lat) tą opinię wyraziło 51,1%. Za
trudne zdobycie marihuany lub haszyszu uznało 28,2% trzecioklasistów (ponad co czwarty) i
niższy odsetek uczniów starszych – 25% (co czwarty). 19,4% gimnazjalistów zadeklarowało,
że zdobycie marihuany byłoby dla nich niemożliwe.
Dla porównania z badaniem ESPAD z 2007 roku, 27% 17 – 18latków uznało zdobycie
marihuany jako łatwe i 41% 15 – 16latków. 24% 17 – 18latków uznało zdobycie marihuany
oceniło jako trudne, tak samo odpowiedziało 27% uczniów młodszych. 19% 17 – 18latków
uznało zdobycie za niemożliwe (17% nie potrafiło ocenić), 31% 15 – 16latków oceniło
37
zdobycie za niemożliwe (16% nie potrafiło ocenić). Z przedstawionego porównania wynika,
że rośnie procent uczniów, dla których zdobycie marihuany nie stanowi problemu.
Amfetaminę, jako niemożliwą do zdobycia uznało 35,9% 15-16latków i 23,3% 17-18latków.
W obu rocznikach zbliżony był odsetek osób, które nie potrafiły jednoznacznie odpowiedzieć
na pytanie o trudność zdobycia amfetaminy - wynosił on odpowiednio 16,3% (15-16latki) i
21,5% (17-18latki). Pomiędzy klasą III gimnazjum i II szkoły ponadgimnazjalnej odnotowano
nieznaczny wzrost odsetka osób, które uważają, że zdobycie amfetaminy jest łatwe. Takiego
zdania było 15% 15-16latków i 19,2% 17-18latków.
Dla porównania w badaniach ESPAD z 2007 roku, jako łatwe zdobycie amfetaminy określiło
ponad 14% uczniów młodszych, i 23% starszych. Oznacza to, że w województwie łódzkim
wśród uczniów w wieku 17-18 lat dostępność amfetaminy w roku 2011 była oceniona jako
łatwa rzadziej niż w badaniach zrealizowanych 4 lata wcześniej.
Dla co szóstego ucznia w wieku 15 - 16 lat (15,9%) zdobycie ecstasy byłoby łatwe. 1/3
uczniów uznała, że jest to trudne (32,1%), a 33,7% że wręcz niemożliwe. Dla respondentów
w wieku 17 – 18 lat odsetek osób wskazujących, że zdobycie ecstasy jest ich zdaniem łatwe
był wyższy niż wśród uczniów młodszych i wynosił 21,7%. 34% badanych z tego rocznika
stwierdziło, że byłoby to trudne, a prawie 21% że niemożliwe (20,7%).
Dla porównania w badaniach ESPAD z 2007 roku jako łatwe do zdobycia uznało ecstasy
około 15% uczniów w wieku 15 – 16 lat i 21% uczniów w wieku 17 – 18 lat. Odsetki są więc
podobne do tych, które odnotowano w poprzednim badaniu.
Na pytanie o łatwość zdobycia substancji wziewnych (kleje, aerozole itp.) uczniowie obu
roczników odpowiadali podobnie. Jako łatwe do zdobycia uznało 39,2% 15 – 16latków i
44,4% 17 – 18latków. 24,7% 15 – 16latków oraz ponad 14% 17 – 18latków uznało, że ich
zdobycie jest dla nich niemożliwe. Co piąty uczeń w wieku 15 – 16 lat (19%) deklarował, że
zdobycie substancji wziewnych jest dla niego trudne, tak samo oceniło 18,8% ucznió17 –
18letnich. 17,1% młodszych i 22,5% starszych uczniów nie miało opinii na ten temat.
Porównując powyższe wyniki z badaniem sprzed 4 lat, łatwość dostępu deklarowało 30 % 15
– 16latków i 36% 17 – 18latków (odsetki wyraźnie zmalały),
37% 15 – 16latków oraz
25% 17 – 18latków uznało, że ich zdobycie jest dla nich
niemożliwe. 16% uczniów w wieku 15 – 16 lat
deklarowało, że zdobycie substancji
wziewnych jest dla nich trudne. 17% uczniów z klas młodszych i 21% starszych nie miało
opinii na ten temat.
Z analizy badania jakościowego „Co to znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie
studentów nt. używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i
38
narkotyków) w kontekście działań edukacyjnych i profilaktycznych
planowanych i
podejmowanych przez samorządy lokalne”, dostajemy jednoznaczny wniosek, że dla
studentów (w wieku 19 – 25 lat) marihuana jest łatwo dostępna w każdym z miast
województwa łódzkiego, w których odbyło się badanie (Łódź, Łowicz, Piotrków
Trybunalski). Najczęściej, jak deklarowali respondenci, kupuje się ją na drodze pośrednictwa.
Kilku studentów używających marihuany często lub okazjonalnie zadeklarowało, że jest w
stanie ją nabyć w ciągu 15 minut do godziny, od zaistnienia takiej potrzeby, pozostali
przyznali, że żeby zaopatrzyć się w taką substancję wystarczy z reguły 1 dzień.21
Odmiennie przedstawiają się wyniki badania pn. „Substancje psychoaktywne: postawy i
zachowania”, tylko około 2% badanych mogłoby zdobyć marihuanę lub haszysz w czasie nie
dłuższym niż jeden dzień. Około 11% badanych potrzebowałoby w tym celu przynajmniej
kilku dni. Łącznie 87% respondentów uważa zdobycie przetworów konopi jako niemożliwe
lub nie jest w stanie określić potrzebnego czasu.
Około 90% respondentów uznaje za
niemożliwe lub nie jest w stanie określić ile czasu potrzebowaliby na zdobycie amfetaminy,
ecstasy i heroiny. Ok. 2% badanych twierdzi, że mogłoby zdobyć amfetaminę w ciągu
jednego dnia. Najmniej badanych deklaruje potencjalnie szybkie tj. do jednego dnia,
zdobycie heroiny (0,5%).22
4.3. Miejsce zdobycia poszczególnych substancji psychoaktywnych
Z badania ESPAD wynika, że najczęściej wymienianymi przez uczniów
miejscami, w których łatwo można kupić marihuanę lub haszysz były:
– dyskoteka, bar – 19,7% dziewcząt, 22% chłopców II klasy szkoły ponadgimnazjalnej
(mniejszy odsetek wśród młodszych uczniów – odpowiednio 16,7% i 12,3%)
21
22
39
– ulica lub park – 12,7% dziewcząt, 22,2% chłopców II klasy szkoły ponadgimnazjalnej
– szkoła – 9,5% dziewcząt, 17,4% chłopców II klasy szkoły ponadgimnazjalnej
Miejsca dostępności marihuany i haszyszu – porównanie danych z badania ESPAD 2007
i ESPAD 2011.
miejsce
zakupu
marihuany /
haszyszu
III
klasy
gimna
zjum
(chłop
cy)
ESPAD 2007
III
II klasy
II
szkół
klasy
klasy
gimnazj ponadgi szkół
mnazjal ponad
um
(dziewc
nych
gimnaz
zęta)
(chłopc jalnyc
y)
h
(dziew
częta)
66%
52%
53%
nie znam
takich miejsc
na ulicy,
w parku
63%
17%
13%
18%
w szkole
8%
9%
w dyskotece,
w barze
przez Internet
14%
w innym
miejscu
III
klasy
gimna
zjum
(chłop
cy)
ESPAD 2011
III
II klasy
klasy
szkół
gimnazj ponadgi
um
mnazjal
(dziewc
nych
zęta)
(chłopc
y)
II klasy
szkół
ponadgi
mnazjal
nych
(dziewc
zęta)
53,6%
58,5%
40,7%
49,9%
17%
13,7%
10,7%
22,2%
12,7%
14%
8%
7,5%
5,8%
17,4%
9,5%
17%
21%
23%
12,3%
16,7%
22%
19,7%
7%
8%
9%
8%
8,9%
9,5%
10,2%
10,5%
17%
12%
24%
18%
22,5%
21,8%
30,9%
27,7%
Źródło: Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolna – raport z badań ankietowych
zrealizowanych w województwie łódzkim w 2007 r.
Powyższe dane sugerują, iż dla uczniów zmniejszyło się subiektywne odczucie
łatwego dostępu narkotyków na ulicy, w parku, barze, dyskotece. Dane te, potwierdzają
informacje pozyskane z Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi oraz Centralnego Biura
Śledczego, świadczące o tym, iż w ostatnich latach zostały podjęte o wiele bardziej
intensywne
działania
mające
na
celu
walkę
z
podażą
nielegalnych
substancji
psychoaktywnych. Wskaźniki pokazują, że sytuacja uległa pozytywnej zmianie. Niepokojące
wydają się dane dostępności przetworów konopi indyjskich przez Internet. Na uwagę
40
zasługuje fakt, iż wzrasta wskaźnik dostępności marihuany w szkole wśród uczniów II klas
ponadgimnazjalnych. Najwyższy wzrost odnotowujemy w kategorii „inne miejsca”, trudno
jednoznacznie wnioskować powód wzrostu, możliwe, że ankieta nie zawierała więcej
wariantów odpowiedzi, bądź respondenci nie chcieli ujawnić miejsc w których nabywają
pochodne konopi indyjskich.
W badaniu pn. „Substancje psychoaktywne: postawy i zachowania” respondenci
wskazali trzy główne miejsca: dla większości użytkowników konopi (69,4%) był to bar, pub,
klub, dyskoteka, koncert muzyki młodzieżowej itp., dla 22,5% - prywatny dom, a dla 15,3% otwarte miejsce publiczne takie jak park, dworzec lub ulica. 23
JEŚLI UŻYWAŁ(A) PAN(I) KIEDYKOLWIEK PRZETWORÓW KONOPI (MARIHUANA
LUB HASZYSZ), TO GDZIE JE PAN(I) ZDOBYŁ(A), GDY UŻYWAŁ(A) JE PAN(I)
OSTATNIM RAZEM? (ODSETKI RESPONDENTÓW)
1. Dom prywatny
Odsetki dla
całej populacji
badanych
(N=518)
1,1
Odsetki dla
użytkowników
konopi (N=25) *
22,5
2. Otwarte miejsce publiczne (park, dworzec, ulica)
0,7
15,3
3. Miejsce pracy lub nauki (szkoła, uniwersytet, zakład pracy, itp.)
0,3
7,1
4. Bar, pub, klub, dyskoteka, koncert muzyki młodzieżowej itp.
3,4
69,4
5. Inne
-
-
•
w przypadku użytkowników konopi zdarzały się odpowiedzi, w których respondent wskazywał różne miejsca
pozyskania
Źródło: Substancje psychoaktywne: Postawy i zachowania. Raport z badań ankietowych zrealizowanych w 2010 r.
w województwie łódzkim. M. Struzik, A. Malczewski, M. Kidawa
Informacje na temat sposobów zdobywania przetworów konopi zostały zebrane wśród osób,
które miały za sobą takie doświadczenia. Użytkowników przetworów konopi pytano,
23
Jak wyżej.
41
w jaki sposób, od kogo i gdzie weszli w posiadanie marihuany lub haszyszu ostatnim razem,
gdy używali tej substancji.
Spośród różnych sposobów zaopatrywania się w przetwory konopi badani najczęściej
wskazywali na zakup (2,8% dla całej populacji badanych; 58,6% wśród użytkowników
konopi) oraz otrzymywanie od kogoś (2,5% dla całej populacji badanych; 51,2% wśród
użytkowników konopi). Odnotować można, że na znikomym poziomie występuje
samodzielna hodowla (0,1% dla całej populacji; 2,3% dla użytkowników konopi).
JEŚLI UŻYWAŁ(A) PAN(I) KIEDYKOLWIEK PRZETWORÓW KONOPI (MARIHUANA
LUB HASZYSZ), TO JAK JE PAN(I) ZDOBYŁ(A), KIEDY UŻYWAŁ(A) JE PAN(I)
OSTATNIM RAZEM? (ODSETKI RESPONDENTÓW)
1. Kupiłem
Odsetki dla całej Odsetki dla użytkowników konopi (N=25) *
populacji
badanych
(N=518)
2,8
58,6
2. Dostałem
2,5
51,2
3. Wyhodowałem sobie
0,1
2,3
4. Inne
0,2
4,9
•
w przypadku użytkowników konopi zdarzały się odpowiedzi, w których respondent wskazywał różne sposoby
pozyskania
Źródło: Substancje psychoaktywne: Postawy i zachowania. Raport z badań ankietowych zrealizowanych w 2010 r.
w województwie łódzkim. M. Struzik, A. Malczewski, M. Kidawa
Spośród różnych źródeł zaopatrywania się w przetwory konopi badani najczęściej wskazywali
na pozyskanie od przyjaciela/przyjaciółki (44,5% dla użytkowników konopi), od kogoś
znajomego (34,5% dla użytkowników konopi) lub od dilera (19,1% dla użytkowników
konopi). Ok. 16% użytkowników konopi wskazywało na kogoś nieznajomego. Rzadziej
zdarza się natomiast zdobywanie przetworów konopi z wykorzystaniem przesyłek (4,9% dla
użytkowników konopi) lub Internetu (2,3% dla użytkowników konopi).
42
III. OPIS I OCENA POSIADANYCH ZASOBÓW ORAZ
PODEJMOWANYCH DZIAŁAŃ W WOJEWÓDZTWIE ŁÓDZKIM
1. Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii
W województwie łódzkim zadania z zakresu przeciwdziałania narkomanii realizowane są
w postaci Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii.
Wojewódzki Program Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2015
jest kolejnym
czwartym wojewódzkim programem. Pierwszy realizowany był w latach 2000-2002, drugi
w latach 2003-2006, trzeci obowiązywał od 2007 do 2010 roku. Dokument ten jest zgodny ze
Strategią Antynarkotykową Unii Europejskiej na lata 2005 -2012 oraz planem działania UE
w zakresie narkotyków na lata 2009-2012. Program przygotowany został w oparciu o zapisy
ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z dnia 29 lipca 2005r. (D.U. z 2005r. nr 179, poz. 1485
ze zmianami).Stanowi on część wojewódzkiej strategii w zakresie polityki społecznej na lata
2007-2020, która jest integralną częścią strategii rozwoju województwa.
Zasadniczym celem programu jest ograniczenie używania substancji psychoaktywnych oraz
związanych z tym problemów społecznych i zdrowotnych w województwie łódzkim. Cel
główny realizowany będzie przez 3 cele ogólne, 10 celów operacyjnych i 33 zadania. Cele
operacyjne wskazują sposoby osiągnięcia celów ogólnych, a w konsekwencji celu głównego.
Wyznaczone do realizacji zadania skupiają się na trzech obszarach: profilaktyce; leczeniu,
rehabilitacji i ograniczaniu szkód zdrowotnych oraz badaniach, monitoringu i ewaluacji.
W obszarze profilaktyki celem ogólnym jest zahamowanie tempa wzrostu popytu na
narkotyki, w szczególności wśród dzieci i młodzieży. Działania realizowane w obszarze
profilaktyki zmierzać będą przede wszystkim do wspierania i rozwoju programów
profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej, podniesieniu poziomu wiedzy u ogółu
społeczeństwa na temat problemów związanych z używaniem narkotyków oraz podniesienia
kwalifikacji zawodowych osób zaangażowanych w działalność profilaktyczną. Osiągnięcie
tego celu planowane jest poprzez oddziaływania adresowane do ogółu społeczeństwa,
43
wybranych grup docelowych, m.in. takich jak: dzieci, młodzież, rodzice, opiekunowie, grupy
szczególnie zagrożone uzależnieniem od narkotyków oraz działania ukierunkowane na
wzmocnienie systemu profilaktyki.
W obszarze leczenia, rehabilitacji i ograniczania szkód zdrowotnych celem ogólnym
jest podniesienie poziomu jakości programów leczenia, rehabilitacji, ograniczania szkód
zdrowotnych oraz reintegracji społecznej osób uzależnionych od narkotyków. Realizowane
w tym obszarze działania koncentrują się na zapewnieniu mieszkańcom naszego
województwa szerokiego dostępu do zróżnicowanej oferty leczniczej (w tym dostępu do
leczenia substytucyjnego), rehabilitacyjnej i readaptacyjnej. Bardzko istotnym działaniem
koniecznym do realizacji są programy skierowane do osób uzależnionych i używających
szkodliwie w obszarze redukcji szkód. Celem ogólnym obszaru trzeciego jest zapewnienie
informacji dla prowadzenia racjonalnej i akceptowanej społecznie polityki związanej
z problematyką narkomanii. W tym obszarze prowadzona będzie ścisła współpraca m.in.
z: Krajowym Biurem do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Komendą Wojewódzką Policji
w Łodzi, Sądem, Izbą Celną, Instytutem Psychiatrii i Neurologii, Łódzkim Urzędem
Wojewódzkim, samorządami gmin i powiatów.
Istotnym warunkiem gwarantującym powodzenie realizacji zamierzonych na
najbliższe lata działań jest ścisła współpraca z wieloma instytucjami, organami administracji
rządowej
i
samorządowej
oraz
organizacjami
pozarządowymi
zajmującymi
się
przeciwdziałaniem narkomanii.
W
województwie
Przeciwdziałania Narkomanii
łódzkim
realizatorem
Wojewódzkiego
Programu
jest Regionalne Centrum Polityki Społecznej – Jednostka
Organizacyjna Samorządu Województwa. Realizacja zadań znajdujących się w programie
finansowana jest ze środków pochodzących z budżetu województwa łódzkiego,
przeznaczonych na jego realizację.
2. Ograniczanie popytu
2.1. Profilaktyka
Celem ogólnym realizowanych działań profilaktycznych było:
Zahamowanie tempa
wzrostu popytu na narkotyki, w szczególności wśród młodzieży.
44
Ww. cel realizowano poprzez trzy cele operacyjne:
1. Wspieranie rozwoju programów profilaktyki uniwersalnej, w szczególności wśród
dzieci i młodzieży
2. Wspieranie rozwoju programów profilaktyki selektywnej i wskazującej
3. Podniesienie poziomu wiedzy u ogółu społeczeństwa na temat problemów
związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości zapobiegania
zjawisku
Pierwszy cel operacyjny Wspieranie rozwoju programów profilaktyki uniwersalnej, w
szczególności wśród dzieci i młodzieży zrealizowano poprzez następujące zadania:
1. Prowadzenie działań informacyjno - edukacyjno - profilaktycznych dotyczących zagrożeń
związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, skutków używania, miejsc, w
których można uzyskać pomoc.
2. Wspieranie inicjatyw mających na celu aktywne zaangażowanie rodziców, m. in. poprzez
przekazanie im informacji na temat zagrożeń wynikających z używania substancji
psychoaktywnych oraz praktyczne wzmacnianie ich umiejętności wychowawczych.
3. Wspieranie działań mających na celu zaangażowanie młodzieży w atrakcyjne, bezpieczne
aktywności, będące np. formą spędzania wolnego czasu.
Ad. 1.
Prowadzenie działań informacyjno - edukacyjno - profilaktycznych dotyczących
zagrożeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, skutków używania,
miejsc, w których można uzyskać pomoc.
Fundacja „PHAROS” zrealizowała program DRUG FREE ZONE z zakresu profilaktyki
uniwersalnej wśród młodzieży szkolnej szkół ponadgimnazjalnych z terenu Zduńskiej Woli.
Celem programu było objęcie jednolitym programem profilaktyki uniwersalnej populację
młodzieży klas drugich szkół ponadgimnazjalnych. Programem objęto 7 szkół. Zajęcia
przeprowadzono w 36 klasach, wśród 652 uczniów.
Program oparty jest na systemach
Integracyjnej Psychoterapii Uzależnień, pracy metodą społeczności terapeutycznej oraz
Terapii Motywującej. Aby w jak najpełniejszy sposób przedstawić uczestnikom warsztatów
wiedzę na temat substancji psychoaktywnych i ich zgubnego wpływu na młodzież,
45
wykorzystano materiały poglądowe: filmy, slajdy. Po zakończonych warsztatach w celu
wzmocnienia zachowań prozdrowotnych zachęcano do noszenia silikonowych bransoletek
„DRUG FREE ZONE” zakupionych na potrzeby realizacji zadania w ilości 900 sztuk.
Stowarzyszenie „Edukacja i Kultura” zrealizowało program, w ramach którego
przeprowadzono warsztaty dla dzieci i młodzieży >> STOP – dopalacze<< oparte na
Programie Profilaktyki Uniwersalnej >>Smak Życia<< K. Wojcieszka. W 15 warsztatach
wzięli udział uczniowie ze szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych
z terenu województwa łódzkiego (16 szkół, 382 uczniów). Po zakończeniu programu
uczestnicy
nabyli
podstawową
wiedzę
na
temat
uzależnienia
od
narkotyków
i współuzaleznienia, wpływu substancji psychoaktywnych na ciało, nabyli umiejętności
asertywnego odmawiania, nie ulegania naciskowi grupy rówieśniczej.
W
maju
2011
roku
prowadzone
były
dwugodzinne
warsztaty
dla
młodzieży
V i VI klas czterech szkół podstawowych z terenu województwa łódzkiego na temat nowych
środków psychoaktywnych między innymi leków i dopalaczy. Celem spotkań ze specjalistą
było uświadomienie młodym ludziom zagrożeń będących konsekwencją
zażywania
substancji psychoaktywnych. Zajęcia prowadzone były zgodnie z założeniami programu
profilaktyki uniwersalnej. „Smaki życia, czyli debata o dopalaczach”, rekomendowanego
przez Krajowe Biuro do Spraw Przeciwdziałania Narkomanii. Autorem programu jest
dr Krzysztof Wojcieszek z Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie
Ad. 2.
Wspieranie inicjatyw mających na celu aktywne zaangażowanie rodziców, m. in.
poprzez przekazanie im informacji na temat zagrożeń wynikających z używania
substancji
psychoaktywnych
oraz
praktyczne
wzmacnianie
ich
umiejętności
wychowawczych.
Związek Harcerstwa Polskiego Chorągiew Łódzka zrealizował projekt o charakterze
kompleksowym, bowiem poza ukierunkowaniem na dzieci i młodzież obejmował również
rodziców, pedagogów, drużynowych i instruktorów ZHP. W trakcie zadania zorganizowano
trzydniowe
seminarium
profilaktyczno
–
informacyjne
dla
młodzieży
oraz
rodziców/wychowawców/instruktorów z zakresu zapobiegania i przeciwdziałania narkomanii.
46
W seminarium uczestniczyło 139 osób. We współpracy z Policją, prawnikami, psychologami
i pedagogami przeprowadzono prelekcje i pogadanki nt. dopalaczy i narkotyków, skutków
zażywania substancji psychoaktywnych, odpowiedzialności karnej i konsekwencji. Pogadanki
realizowane były w Szkole Podstawowej Nr 37 w Łodzi oraz w hufcach/jednostkach
terenowych Chorągwi Łódzkiej. Udział w nich wzięło ok. 500 osób.
Przeprowadzono darmowe warsztaty dla dzieci i młodzieży pn. „Ostatni dzwonek”, które
dotyczyły głownie zagadnienia uzależnienia od narkotyków, dopalaczy. W warsztatach udział
wzięły 34 osoby.
Fundacja „PHAROS” przeprowadziła Akcję społeczną »Patrz swojemu dziecku w oczy«.
Proces implementacji został uzyskany poprzez dotarcie do ponad 10 000 osób dorosłych
z regionu Zduńskiej Woli i Sieradza, z informacją, która stała się narzędziem do nie
chemicznej kontroli obecności substancji psychoaktywnych w organizmie. W trakcie trwania
projektu rozkolportowano 10 000 szt. ulotek, stworzono stronę www, 5 krotnie publikowano
materiały związane z zadaniem w mediach.
Ad. 3.
Wspieranie działań mających na celu zaangażowanie młodzieży w atrakcyjne,
bezpieczne aktywności, będące np. formą spędzania wolnego czasu.
Fundacja PICCOLO – Kultura bez barier poprzez swoje zadanie pn. „Pat – Profilaktyka
a Teatr” promowała zdrowy styl życia, wolny od nałogów, poprzez rozwijanie talentów
artystycznych (wokalnych, aktorskich). W projekcie brała udział 18 osobowa grupa
młodzieży w wieku 14-18 lat. Przeprowadzono 14 bloków warsztatów artystyczno teatralnych (56 godzin) oraz 2 warsztaty profilaktyczne (10 godzin).
Drugi cel operacyjny Wspieranie rozwoju programów profilaktyki selektywnej
i wskazującej zrealizowano poprzez następujące zadania:
1.
Prowadzenie
poradnictwa
dla
młodzieży,
w
tym
młodzieży
akademickiej,
w szczególności przejawiającej zachowania ryzykowne oraz zagrożonej uzależnieniem.
47
2.
Wspieranie programów profilaktyki selektywnej w miejscach o zwiększonym narażeniu
na kontakt z narkotykami (kluby, dyskoteki, imprezy masowe).
3.
Wspieranie innych programów, skierowanych do dzieci i młodzieży z grup ryzyka: ze
środowisk marginalizowanych, zagrożonych demoralizacją i wykluczeniem społecznym.
Ad. 1.
Prowadzenie poradnictwa dla młodzieży, w tym młodzieży akademickiej,
w szczególności przejawiającej zachowania ryzykowne oraz zagrożonej uzależnieniem.
Punkty Informacyjno – Konsultacyjne na Uniwersytecie Łódzkim, Uniwersytecie
Medycznym i Politechnice Łódzkiej
W 2010 roku Marszałek Województwa Łódzkiego podpisał porozumienie z rektorami trzech
łódzkich uczelni wyższych - Uniwersytetem Łódzkim, Uniwersytetem Medycznym,
Politechniką Łódzką. Celem porozumienia było utworzenie na ich terenie Punktów
Informacyjno – Konsultacyjnych dla studentów. Przyczynkiem do utworzenia punktów stały
się wyniki badania jakościowego, zleconego przez Regionalne Centrum Polityki Społecznej
w Łodzi, mającego na celu rozpoznanie postaw i opinii studentów nt. używania alkoholu
i innych substancji psychoaktywnych (leków, dopalaczy i narkotyków). Dyżury w Punktach
pełnili terapeuci m.in. z placówek Stowarzyszenia „MONAR” i Towarzystwa Rodzin
i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U”. W ten sposób studenci uzyskali dostęp do
porad i diagnoz, których do tej pory musieli poszukiwać poza murami uczelni, w innych
placówkach i instytucjach. Punkty (Politechnika Łódzka - ul. Żeromskiego 116, budynek
A30, Uniwersytet Medyczny - ul. Pomorska 137, Uniwersytet Łódzki - ul. Lindleya 3)
rozpoczęły swoje funkcjonowanie 1 grudnia 2010 r. i kontynuowały pracę przez cały 2011
rok (z przerwą wakacyjną). W ramach dyżurów udzielono porad indywidualnych i konsultacji
54 studentom, 11 porad dla rodziców i dzieci studentów. W ramach dyżurów odbyły się
spotkania z kierownictwem akademików w Łodzi, z przedstawicielami Rady Studentów.
Około 25 osobowa grupa studentów (Wydział Psychologii) uczestniczyła w systematycznie
odbywających się spotkaniach, na których poruszana była tematyka dotycząca terapii
uzależnień, społeczności terapeutycznych, systemu pomocowego w Polsce.
Punkty rozpoczęły działalność w grudniu 2010 roku i kontynuowały pracę przez cały 2011
rok (z przerwą wakacyjną). W ramach dyżurów udzielono porad indywidualnych i konsultacji
54 studentom, 11 porad dla rodziców i dzieci studentów. W ramach dyżurów odbyły się
48
spotkania z kierownictwem akademików w Łodzi, z przedstawicielami Rady Studentów.
Około 25 osobowa grupa studentów (Wydział Psychologii) uczestniczyła w systematycznie
odbywających się spotkaniach, na których poruszana była tematyka dotycząca terapii
uzależnień, społeczności terapeutycznych, systemu pomocowego w Polsce.
Punkty Konsultacyjno – Informacyjne prowadzone przez organizacje pozarządowe w ramach
dotacji przekazanych z budżetu województwa – RCPS
Fundacja „ARKA” prowadziła Całodobowy Punkt Konsultacyjny „Przeciw bezradności”.
Projekt obejmował prowadzenie punktu konsultacyjnego, mającego umożliwić jak najszerszy
dostęp do fachowej pomocy w zakresie uzależnienia od narkotyków mieszkańcom regionu
sieradzkiego (Zduńskiej Woli, Sieradza i Łasku).
W ramach pracy Punktu udzielono 714 konsultacji i porad telefonicznych, 154 porad dla osób
uzależnionych, eksperymentujących z substancjami psychoaktywnymi i ich rodzin,
przeprowadzono 62 indywidualne terapie motywacyjne, wystawiono 43 skierowania na
oddział detoksykacyjny lub inny oddział szpitala psychiatrycznego, wystawiono 67 skierowań
do placówek leczenia odwykowego. Do Punktu zgłaszali się nauczyciele i pedagodzy, którzy
widząc problem w szkole uzyskiwali porady jak postępować z uczniami eksperymentującymi
(w sumie: 15 konsultacji).
Stowarzyszenie Pomocy „Arka Noego” Oddział w Łasku prowadziło działania
terapeutyczno – rehabilitacyjne dla osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych
„Bezpieczna Przystań”.
W ramach programu prowadzony był
Punkt Informacyjno – Konsultacyjny dla osób
uzależnionych od narkotyków i ich rodzin. Łącznie do punktu zgłosiły się 52 osoby, z tej
grupy 15 osób podjęło próbę terapii grupowej.
Łódzkie Towarzystwo Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U”
przeprowadziło kompleksowe działania profilaktyczne (w tym szeroko rozumiana działalność
wychowawcza, edukacyjna i informacyjna skierowana do społeczeństwa) obejmujące:
1)
dyżury w punktach Informacyjno- Konsultacyjnych w Łodzi i Głownie;
49
2)
wykłady
dla
rodziców
i
pedagogów
dotyczące
profilaktyki
narkomanii
w zakresie wczesnego rozpoznawania sygnałów zagrożenia uzależnieniem od
substancji psychoaktywnych;
3)
zajęcia
edukacyjno
–
warsztatowe
dotyczące
profilaktyki
uzależnień
od narkotyków dla nauczycieli, wychowawców i rodziców „Trening umiejętności
wychowawczych”;
4) zajęcia dla osób zagrożonych uzależnieniem od narkotyków: (terapia indywidualna,
terapia grupowa).
Celem programu było zapobieganie wzrostowi rozprzestrzeniania się zjawiska używania
narkotyków i zapobieganie podejmowania przez dzieci i młodzież destrukcyjnych zachowań,
prowadzących do szkód zdrowotnych, społecznych i działań niezgodnych z prawem.
W ramach działalności PIK-ów przeprowadzono 598 godzin dyżurów. W czasie dyżurów
zgłosiło się 290 osób.
Przeprowadzono zajęcia terapeutyczne (indywidualne i grupowe) dla osób zagrożonych
uzależnieniem od narkotyków. Z terapii indywidualnej skorzystało 25 osób (18 mężczyzn i 7
kobiet), które uczestniczyły w 200 godzinnych zajęciach, w terapii grupowej – treningu
interpersonalnym uczestniczyło 14 osób (11 mężczyzn i 3 kobiety). W zajęciach edukacyjno –
warsztatowych dotyczących profilaktyki uzależnień od narkotyków dla nauczycieli,
wychowawców i rodziców uczestniczyło 31 osób. Przeprowadzono 16 wykładów dla
rodziców i pedagogów dotyczących profilaktyki narkomanii. W wykładach uczestniczyło
891 osób.
Ad. 2.
Wspieranie programów profilaktyki selektywnej w miejscach o zwiększonym
narażeniu na kontakt z narkotykami (kluby, dyskoteki, imprezy masowe).
Fundacja „ARKA” zrealizowała program pn. „Zaufaj sobie i mnie” skierowany do
młodzieży w wieku 13 – 20 lat, eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi, nie
korzystającej z oferty leczniczej. Program w formie terapii ulicznej realizowany był na terenie
miasta Łodzi, Aleksandrowa Łódzkiego, Zgierza i Sieradza. Dyżury „w terenie” polegały na
działaniach terapeuty w miejscach uczęszczanych przez młodzież (centra handlowe, pasaże
miejskie, zaułki uliczne w różnych miejscach Łodzi. Terapeuci nawiązywali kontakt z
młodzieżą, diagnozowali zagrożenia, motywowali do spędzania wolnego czasu w sposób
50
konstruktywny,
edukowali
na
temat
konsekwencji
przyjmowania
substancji
psychoaktywnych. Ponadto terapeuci odwiedzali mieszkania narkomanów oferując pomoc w
pozyskiwaniu zasiłków z Opieki Społecznej, pożywienia, leków.
Ad. 3.
Wspieranie innych programów, skierowanych do dzieci i młodzieży z grup ryzyka:
ze środowisk marginalizowanych, zagrożonych demoralizacją i wykluczeniem
społecznym.
Fundacja PICCOLO – Kultura Bez Barier poprzez nowatorski program profilaktyczno –
edukacyjny „Wybieram Życie”, który jest programem artystycznym, wykorzystującym formy
teatralne i multimedialne, w ramach którego dzieci i młodzież ze środowisk zagrożonych
społeczną marginalizacją, demoralizacją i wykluczeniem społecznym, poznawała treści
dotyczące konsekwencji zdrowotnych, społecznych i prawnych podejmowania zachowań
ryzykownych, w tym zwłaszcza zażywania narkotyków i dopalaczy. Cele osiągnięte przez
realizatorów programu to wykształcenie postaw świadomego, aktywnego i sprawczego stylu
życia, oraz wyrównanie deficytów emocjonalnych i korekcja zachowań zaburzonych.
W ramach zadania przeprowadzono 12
bloków programowych dla 2003 osób w Sali
teatralnej w Łodzi przy ul. Tuwima 34. Programem objęto uczniów gimnazjów z Łodzi
i województwa Łódzkiego.
Fundacja PICCOLO – Kultura Bez Barier przeprowadziła program skierowany do dzieci
i młodzieży eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi pn. „Dziękuję nie biorę”.
Głównym
celem
zadnia była realizacja
kompleksowych
działań
profilaktycznych
i edukacyjno - informacyjnych skierowanych do dzieci i młodzieży ze środowisk
zagrożonych społeczną marginalizacja, a co za tym idzie – przeciwdziałaniu uzależnieniom i
patologiom społecznym. Przeprowadzono cykl zajęć o charakterze profilaktycznym i
terapeutycznym. Projekt obejmował swym oddziaływaniem 50cio osobową grupę dzieci i
młodzieży w wieku od 3 do 18 lat.
51
Trzeci cel operacyjny Podniesienie poziomu wiedzy u ogółu społeczeństwa na temat
problemów związanych z używaniem środków psychoaktywnych i możliwości
zapobiegania zjawisku zrealizowano poprzez następujące zadania:
1.
Prowadzenie edukacji publicznej mającej na celu informowanie o społecznych
i zdrowotnych skutkach związanych z używaniem substancji psychoaktywnych,
problematyką zakażeń HIV ( kampanii, konferencji, debat).
2.
Opracowywanie
z
zakresu
i
upowszechnianie
zagadnień
dotyczących
materiałów
problemów
informacyjno
uzależnienia
-
edukacyjnych
od
substancji
psychoaktywnych, uzależnienia od hazardu, internetu.
3.
Współpraca z mediami w zakresie upowszechniania wiedzy na temat narkomanii
i związanych z tym problemów.
Ad. 1.
Prowadzenie edukacji publicznej mającej na celu informowanie o społecznych
i zdrowotnych skutkach związanych z używaniem substancji psychoaktywnych,
problematyką zakażeń HIV ( kampanii, konferencji, debat).
Konferencja na temat dopalaczy 25.03.2011 r.
8.10.2010 r. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej przegłosował zmianę ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii, wprowadzając na terenie kraju zakaz wytwarzania i wprowadzania do obrotu
tzw. dopalaczy. Jednak przyjęte rozwiązania legislacyjne i zamknięcie smart shopów nie
rozwiązały problemu. O tym jak radzić sobie z problemem dopalaczy, poświęcono spotkanie,
zorganizowane przez RCPS w Łodzi z inicjatywy Ministerstwa Zdrowia w łódzkim Urzędzie
Marszałkowskim.
W spotkaniu udział wzięli przedstawiciele Głównego Inspektora Sanitarnego, Marszałek
Województwa Łódzkiego, dyrektor Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
W ramach spotkania zaprezentowane zostały ogólnopolskie oraz regionalne działania
ukierunkowane na przeciwdziałanie problemowi dopalaczy, jak np. “Mobilny Punkt
Edukacyjny”, którego pomysłodawcą jest Główny Inspektorat Sanitarny. Przedstawiono
52
również badania dotyczące konsumpcji różnych substancji psychoaktywnych, pokazujące
popularność dopalaczy na tle innych substancji psychoaktywnych.
Najważniejszym elementem przedsięwzięcia była prezentacja programu profilaktyki
uniwersalnej „Smaki życia, czyli debata o dopalaczach” - którego autorem jest dr Krzysztof
Wojcieszek z Wyższej Szkoły Nauk Społecznych w Warszawie. Obejmuje on scenariusz
lekcji wychowawczej, skierowanej do młodzieży gimnazjalnej, dlatego też uczestnikami
spotkania byli głównie pedagodzy szkolni i przedstawiciele organizacji pozarządowych,
którzy swoje działania prowadzą wśród uczniów.
Wojewódzkie Obchody Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Narkomanii 27.06.2011 r.
Wojewódzkie Obchody Międzynarodowego Dnia Zapobiegania Narkomanii pod patronatem
Marszałka Województwa Łódzkiego, stały się okazją do podsumowania dorobku Samorząd
Województwa Łódzkiego w zakresie obowiązujących w latach 2007 - 2010 Wojewódzkiego
Programu Przeciwdziałania Narkomanii oraz Wojewódzkiego Programu Profilaktyki
i
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych.
Prezentacja
dokonań,
szerokiej,
międzyinstytucjonalnej współpracy oraz dobrych praktyk odbyła się w ramach organizowanej
przez RCPS w Łodzi konferencji pn. „Uzależnienia – profilaktyka, interwencja, pomoc –
współpraca międzyinstytucjonalna w latach 2007 - 2011 w województwie łódzkim”. Udział
w niej wzięli przedstawiciele samorządów, organizacji pozarządowych oraz innych instytucji,
z którymi Regionalne Centrum współpracowało w ramach realizacji ww. Wojewódzkich
Programów. Na konferencji zaprezentowane zostały poszczególne przedsięwzięcia w ramach
realizacji
Wojewódzkiego
Programu
Profilaktyki
i
Rozwiązywania
Problemów
Alkoholowych oraz Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii na lata 20072010. Obejmowały one działania służące monitorowaniu sytuacji uzależnień, jak realizowane
na zamówienie Samorządu Województwa badania:
- „Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa
łódzkiego” (2003 r. i 2007 r.),
- „Łączenie różnych substancji we wzorach używania narkotyków w województwie łódzkim”,
- „Dyskotekowi kierowcy w województwie łódzkim”,
- „Co to znaczy bezpieczne picie?”,
- "Badanie ankietowe na temat problemu używania substancji psychoaktywnych (narkotyków
53
i alkoholu) oraz opinii i postaw w tym zakresie na reprezentacyjnej próbie mieszkańców
naszego kraju”.
Przedstawione zostały również wybrane projekty z zakresu profilaktyki uzależnień, edukacji
społecznej oraz lecznictwa i rehabilitacji, które realizowane są przez organizacje pozarządowe
z terenu województwa łódzkiego dzięki dotacjom z budżetu województwa łódzkiego.
Omówione zostało współdziałanie RCPS w Łodzi z lokalnymi mediami, obejmująca m.in.
produkcję takich programów jak „Prowokacje” i „Nie pozwól na to”, realizowane przez TVP
Oddział w Łodzi czy „Na zakręcie”, emitowany na antenie Telewizji TOYA.
Istotnym elementem konferencji były wystąpienia przedstawicieli instytucji rządowych,
podlegających
Ministerstwu
Zdrowia.
Zastępca
dyrektora
Krajowego
Biura
ds.
Przeciwdziałania Narkomani w Warszawie, zaprezentowała nowy Krajowy Program
Przeciwdziałania Narkomanii na lata 2011-2016, którego wytyczne stanowią punkt wyjścia
do planowania działań również na poziomie regionalnym. Natomiast prezentacji wniosków
i rekomendacji, dotyczących profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych
w społecznościach lokalnych, dokonał przedstawiciel Państwowej Agencji Rozwiązywania
Problemów Alkoholowych.
Uczestnicy konferencji zapoznali się także z planami Samorządu Województwa Łódzkiego,
związanymi z realizacją nowych wytycznych, zawartych w Programach Wojewódzkich na
lata 2011-2015, poświęconych przeciwdziałaniu narkomanii i alkoholizmowi, a także założeń
polityki społecznej w obszarze zapobiegania przemocy. Obejmowały one m.in.: wspieranie
inicjatyw mających na celu aktywne zaangażowanie rodziców w działania profilaktyczne,
organizowanie szkoleń na temat konstruowania programów profilaktycznych, rozwijających
umiejętności zawodowe realizatorów tych programów, wsparcie dla utworzenia Dziennego
Oddziału dla Osób Uzależnionych od Narkotyków, diagnoza problemów społecznych oraz
aktualizacja wyników przeprowadzonych wcześniej badań.
Przedstawiciele Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi, Kuratorium Oświaty w Łodzi,
Szpitala
Psychiatrycznego
w
Warcie,
Związku
Harcerstwa
Polskiego,
Ośrodka
Profilaktyczno-Rozwojowego dla Młodzieży i Dzieci „PROM” w Łodzi, Towarzystwa
Rodzin i Przyjaciół Dzieci Uzależnionych „Powrót z U” zapoznali uczestników konferencji
z
prowadzonymi
działaniami
profilaktyczno-terapeutycznymi,
skierowanymi
do
mieszkańców województwa łódzkiego.
54
W ramach przedsięwzięcia miała miejsce prezentacja spektaklu „Dzwonek”, wystawionego
przez młodych aktorów z Łódzkiej Grupy Teatralnej „Profilaktyka a Ty”, wspieranej przez
Teatr Piccolo i Komendę Miejską Policji w Łodzi. Projekt pomyślany został jako krótkie
przedstawienie, które można będzie wystawiać dla uczniów gimnazjów i szkół
ponadgimnazjalnych. Stanowić ono może punkt wyjścia do dyskusji na temat problemu
uzależnień i przemocy w rodzinie.
Ad. 2. Opracowywanie i upowszechnianie materiałów informacyjno - edukacyjnych
z zakresu zagadnień dotyczących problemów uzależnienia od substancji psychoaktywnych,
uzależnienia od hazardu, internetu.
Na potrzeby konferencji „Uzależnienia – profilaktyka, interwencja, pomoc – współpraca
międzyinstytucjonalna w latach 2007 - 2011 w województwie łódzkim” została opracowana
ulotka informacyjna i plakaty pn. „Jest zabawa, jest ryzyko… tą grę możesz przegrać…”.
Materiały zawierały informacje o Punktach informacyjno – konsultacyjnych – adresy,
telefony, dni dyżurowania. Wydrukowano 5.000 sztuk ulotek i 500 sztuk plakatów.
W związku z organizacją szkoleń dotyczących problematyki uzależnień od alkoholu
i środków psychoaktywnych, a także przeciwdziałania przemocy i agresji, Regionalne
Centrum Polityki Społecznej w Łodzi zakupiło w 2011 r. materiały informacyjno –
edukacyjne, które były rozdystrybuowane podczas szkoleń. Zakupiono następujące materiały
z Parpamedia, m.in.: „Cudowny chłopiec”, „Dobre i złe sekrety”, „Dzieci, alkohol,
narkotyki”, „Dziecko z FASD. Rozpoznania różnicowe i podstawy terapii”, „Lubię czy
muszę , czyli jak rozpoznawać u siebie zachowania nałogowe”, „Nie lubię łaskotek”,
„Poznawczo - behawioralna terapia”, „Profilaktyka na co dzień. Jak budować porozumienie
i współpracę w szkole”, „Profilaktyka w szkole. Poradnik dla nauczyciela”, „Program
profilaktyki szkolnej w zakresie AIDS”, „Dorosłe Dzieci Alkoholików”, „Dziecko, kiedy
nigdy nie dorośnie”, „Dobrej zabawy”, „Poza kontrolą”, „Spotkanie ze wstydem”, „Alkohol
i Twoje zdrowie”, „Alkohol w Europie”, „Co to jest alkoholizm kobiet”, „Co zrobić gdy
dziecko jest ofiarom rówieśników”, „Czy twoje picie jest bezpieczne”, „Kierowca
i narkotyki. Nie wyprzedzaj śmierci”, „Komputer i Internet. Dobrodziejstwo czy
55
zagrożenie”, „Picie alkoholu przez osoby starsze”, „profilaktyka… w miejscu pracy”,
„Przemoc rówieśnicza i inne zagrożenia w Internecie”, „Ulotka kierowca i narkotyki”,
„Narkotyki
i uzależnienia”, „Co warto wiedzieć o narkotykach”, „Jak pomóc uzależnionym od
Internetu”, „Co warto wiedzieć o narkotykach”, „Co zrobić gdy dziecko jest ofiarą agresji
rówieśników”, „Czy leki uzależniają? Benzodiazepiny”, „Dopalacze”, „Jak ochronić dziecko
przed piciem alkoholu”, „Kierowca i alkohol”, „Nastolatki i alkohol. Strategie profilaktyczne
w szkole”.
Ad. 3.
Współpraca z mediami w zakresie upowszechniania wiedzy na temat narkomanii
i związanych z tym problemów.
W wyniku zawartego Porozumienia Ramowego pomiędzy Województwem Łódzkim
a Telewizją TVP 3 Oddział Terenowy w Łodzi, w 2011 roku z budżetu województwa
finansowany był koszt realizacji 4 odcinków programu „Prowokacje” dotyczącego
problematyki uzależnień od narkotyków, które emitowane były na antenie TVP 3.
Tematami odcinków programu są najczęściej rozmowy z ludźmi, których życie zostało
nieodwracalnie zmienione przez narkotyki: pacjenci MONAR-u, więźniowie zakładów
karnych, którzy trafili tam za przestępstwa popełnione pod wpływem narkotyków, rodzice
dzieci uzależnionych, ale również wywiady z osobami, których działalność skoncentrowana
jest wokół przeciwdziałania narkomanii. Tematem programów jest także diagnozowanie
problemu
narkomanii
w
regionie,
oraz
wzrastającego
uzależnienia
od
środków
albo
jeszcze
psychoaktywnych wśród studentów łódzkich uczelni.
Głównym
adresatem
programu
jest
młodzież
szkolna,
która
nie miała kontaktu z narkotykami albo ma za sobą pierwsze próby, które w jej odczuciu są
bezpieczne i nie prowadzą do uzależnienia. Drugim istotnym adresatem jest dorosły, który
sprawuje pieczę nad młodzieżą (rodzice, którzy nie wierzą, że problem narkotykowy może
dotyczyć ich dziecka lub w obliczu kontaktu z problemem nie wiedzą co robić i najczęściej są
bezradni, a także nauczyciele, którzy spędzają z młodzieżą dużo czasu i nie potrafią
rozpoznać problemu albo nie chcą o nim wiedzieć). Celem programu jest zwiększenie
świadomości mieszkańców regionu w tematyce uzależnienia od narkotyków.
56
2.2. Leczenie, rehabilitacja, i ograniczanie szkód zdrowotnych
W obszarze leczenia, rehabilitacji i readaptacji społecznej celem ogólnym było: Podniesienie
poziomu jakości programów leczenia, rehabilitacji, ograniczania szkód zdrowotnych
oraz reintegracji społecznej osób uzależnionych od narkotyków
Ww. cel realizowano poprzez dwa cele operacyjne:
1.
Polepszenie jakości i dostępności programów leczenia i rehabilitacji
osób
uzależnionych od substancji psychoaktywnych
2.
Polepszenie jakości i dostępności programów readaptacji i reintegracji społecznej
oraz programów ograniczania szkód zdrowotnych dla osób używających
szkodliwie i uzależnionych od substancji psychoaktywnych
Pierwszy cel operacyjny Polepszenie jakości i dostępności programów leczenia
i rehabilitacji osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych zrealizowano poprzez
następujące zadanie:
1.
Wspieranie
działań
skierowanych
do
osób
uzależnionych
od
substancji
psychoaktywnych i współuzależnionych, w obszarze leczenia i rehabilitacji.
W roku 2011 na oddziale leczenia zespołów abstynencyjnych po substancjach
psychoaktywnych (detoksykacji) przygotowano 16 łóżek z leczenia skorzystało 542 chorych
57
(czas oczekiwania ok. 14 dni). Na oddziale świadczenia terapii dla uzależnionych od
substancji psychoaktywnych z współistniejącymi zaburzeniami psychotycznymi (podwójna
diagnoza) przygotowano leczono 175 chorych (czas oczekiwania ok. 30 dni).
W roku 2011 funkcjonowało 5 ośrodków „MONAR-u” (MONAR – Tuszyńska w Łodzi, Filia
Tuszyńskiej w Ozorkowie (dla dzieci i młodzieży), MONAR Sokolniki, MONAR Kębliny,
MONAR Fundacji Arka w Małkowie). Począwszy od roku 2003 przewidziana dla pacjentów
ośrodków liczba miejsc wynosiła: w roku 2003 było ich 195, w roku 2004 – 183 osób,
w 2005 r. – 176, w 2006 r. – 179, w 2007 r. – 182, w 2008 r. – 132, w 2009 – 174, w 2010 –
172, w 2011r.– 169.
Do 2006 wzrastała liczba pacjentów: w roku 2003 leczonych było 372 pacjentów, w roku
2004 – 480, a w 2005 roku – 497, w 2006 r. – 813 pacjentów. W latach 2007 i 2008
zanotowano znaczący spadek liczby pacjentów - odpowiednio 555 i 362 pacjentów. Jednakże
rok 2009 wykazał wzrost liczby pacjentów do 458 osób, w 2010 roku kolejny wzrost do 616
pacjentów. W roku 2011 odnotowujemy spadek liczby leczonych pacjentów – 526 osób.
Na terenie województwa łódzkiego funkcjonowały w 2011 r. trzy hostele. NZOZ Ośrodek
Rehabilitacyjno – Readaptacyjny „MONAR” w Kęblinach przygotował, 60 łóżek osób
(niezmienna liczba od 2008 roku). Z leczenia skorzystało 66 pacjentów (w roku 2010 - 86
pacjentów, w roku 2009 - 65 pacjentów, w roku 2008 - 60 pacjentów). Natomiast Oddział
Rehabilitacyjno – Readaptacyjny Fundacji „ARKA” w Łodzi dysponował 20 łóżkami,
a w omawianym okresie udzielił pomocy 48 osobom (w 2008 r. 37, w 2009 r. 25, w 2010 r.
43). Od 2009 r. Fundacja „ARKA” prowadziła drugi hostel w Zgierzu, który dysponował 15
łóżkami udzielając pomocy 18 osobom w 2009 r., w 2010 r. z 15 łóżek skorzystało 48
pacjentów, w 2011 r. z 20 łóżek skorzystało 39 pacjentów.
Pacjentami jedynego w województwie punktu wydawania metadonu w SP ZOZ w Łodzi
było: w roku 2005 – 46 osób, w 2006 r. – 57 osób, w roku 2007 – 55 osób, w roku 2008 – 52
osoby, w roku 2009 – 90 osób, w roku 2010 – 159 osób, w roku 2011 – 111 osób.
Fundacja „ARKA” prowadziła działania
terapeutyczne dla osób uzależnionych od
substancji psychoaktywnych. Program wspierający o nazwie „Z żab w księżniczki”
skierowany był do kobiet uzależnionych od substancji psychoaktywnych.
Celem programu było wzmocnienie poczucia własnej wartości i akceptacji siebie u kobiet
uzależnionych od środków psychoaktywnych, biorących udział w terapii odwykowej.
58
W programie wzięło udział 17 uczestniczek, pełny cykl warsztatów ukończyło 13
uczestniczek.
Fundacja „ARKA” prowadziła Grupę zapobiegania nawrotom. Celem zadania była pomoc
osobom uzależnionym w wyjściu z nałogu, nauka rozpoznawania i radzenia sobie z nawrotem
choroby oraz pomoc w pełnej adaptacji społecznej. W ramach prowadzonego zadania
przeprowadzono cykl 13 spotkań w ramach 2 grup zapobiegania nawrotom Ośrodka
Rehabilitacyjno – Readaptacyjnego „ARKA” w Męckiej Woli, w których łącznie
uczestniczyło 26 osób.
Drugi cel operacyjny Polepszenie jakości i dostępności programów readaptacji
i reintegracji społecznej oraz programów ograniczania szkód zdrowotnych dla
zrealizowano poprzez następujące zadanie:
1.
Wspieranie działań
readaptacyjno – reintegracyjnych skierowanych do osób
uzależnionych od substancji psychoaktywnych.
Fundacja „ARKA” realizowała działania readaptacyjno – reintegracyjne w ramach
programu pn. „Udane związki” Celem programu było poprawienie funkcjonowania
w relacjach partnerskich/małżeńskich uczestników Programu Adaptacji Społecznej.
Przeprowadzono 18 czterogodzinnych spotkań. W zajęciach grupy „Udane związki” wzięło
udział 14 osób (7 par).
Stowarzyszenie
„MONAR”
NZOZ
„MONAR”
Ośrodek
Rehabilitacyjno
–
Readaptacyjny w ramach „Warsztatowej sesji wyjazdowej dla podopiecznych „MONAR”
w Sokolnikach” przeprowadziło działania służące poprawie funkcjonowania społecznego
uczestników programu, osób uzależnionych od środków psychoaktywnych, poddających się
terapii. Celem programu była pełna reintegracja społeczna uczestników. Projektem objęto 20
osób. W sumie przeprowadzono trzy czterogodzinne warsztaty.
59
2.3. Współpraca z administracją rządową, samorządową oraz instytucjami
rządowymi, samorządowymi i organizacjami pozarządowymi w zakresie
przeciwdziałania narkomanii
W powyższym obszarze celem ogólnym było Wspieranie programów realizowanych przez
instytucje administracji rządowej i samorządowej oraz organizacje pozarządowe
zajmujące się przeciwdziałaniem narkomanii
Cel zrealizowano poprzez następujące zadania:
1.
Prowadzenie stałej współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii –
Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii.
2.
Prowadzenie współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Łodzi, Okręgowym
Inspektoratem Służby Więziennej w Łodzi, Sądem Okręgowym w Łodzi, Kuratorium
Oświaty w
Łodzi
i
innymi
instytucjami
realizującymi
zadania
wynikające
z Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii.
3.
Nawiązywanie i umacnianie współpracy, zarówno w formie finansowej
i
pozafinansowej,
z
organizacjami
pozarządowymi,
Kościołem
jak
Katolickim
i innymi Kościołami oraz związkami wyznaniowymi w zakresie realizacji programów
o charakterze wojewódzkim w obszarze przeciwdziałania narkomanii.
Ad. 1. Prowadzenie stałej współpracy z Krajowym Biurem ds. Przeciwdziałania Narkomanii
– Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii.
Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii rozpoczęło w 2011 r. upowszechnianie
w Polsce programu profilaktycznego Unplugged. Jest to szkolny program profilaktyki
używania środków psychoaktywnych (alkoholu, papierosów, narkotyków, „dopalaczy”),
przeznaczonym dla młodzieży w wieku 12-14 lat. Program jest realizowany przez
nauczycieli, w klasach szkolnych w formie 12 zajęć lekcyjnych oraz 3 spotkań dla rodziców
uczniów. Do realizacji programu służą podręczniki i gotowe scenariusze zajęć. W ubiegłym
roku KB ds. PN przeszkoliło certyfikowanych trenerów (po 1 z województwa).
60
W województwie łódzkim trenerem jest pan Marek Grondas – Kierownik Poradni
Profilaktyki i Terapii Uzależnień „MONAR” w Łodzi.
Ad. 2. Prowadzenie współpracy z Komendą Wojewódzką Policji w Łodzi, Okręgowym
Inspektoratem Służby Więziennej w Łodzi, Sądem Okręgowym w Łodzi, Kuratorium
Oświaty w Łodzi i innymi instytucjami realizującymi zadania wynikające z Wojewódzkiego
Programu Przeciwdziałania Narkomanii.
W listopadzie 2011 r. Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi we współpracy
z Komendą Wojewódzką Policji w Łodzi zorganizowało szkolenie pn. „Uzależnienia –
diagnoza, interwencja, pomoc”. Przedsięwzięcie skierowane było do policjantów Wydziału
Ruchu Drogowego Miejskich i Powiatowych Komend Policji, funkcjonariuszy Miejskich
i Powiatowych Komend Państwowej Straży Pożarnej oraz funkcjonariuszy Służby
Więziennej z terenu województwa łódzkiego. Łącznie w szkoleniu uczestniczyło 86 osób.
Głównym celem stawianym przed tą inicjatywą było zwiększenie poziomu wiedzy
funkcjonariuszy służb mundurowych na temat zwalczania AIDS i zapobiegania zakażeniom
HIV, w tym omówienie profilaktyki poekspozycyjnej zakażenia HIV. Uczestnicy mieli
możliwość zapoznania się z diagnozą problemu konsumpcji substancji psychoaktywnych,
charakterystyką bezprzyrządowych metod rozpoznawania osób będących pod wpływem
środków psychoaktywnych oraz sposobami pracy i postępowania z osobami uzależnionymi.
Omówiono również wpływ alkoholu, narkotyków, leków, dopalaczy itp. na zmysły
i percepcję kierowcy w aspekcie zagrożenia bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ponadto
adresaci przedsięwzięcia mieli okazję zwiększyć poziom umiejętności w zakresie
bezpieczeństwa pracy i świadomości dotyczącej tolerancji oraz nieokazywania strachu lub
agresji
(przy
niebagatelizowaniu
ryzyka)
w
sytuacjach
interwencji
kryzysowych.
Prelegentami, którzy poprowadzili warsztaty szkoleniowe i wykłady byli specjaliści,
posiadający szeroką wiedzę w wyżej wymienionym zakresie tematycznym: Naczelny Lekarz
Okręgowego Inspektoratu Służby Więziennej w Łodzi, Dyrektor Centrum Bezpieczeństwa
Ruchu Drogowego w Łodzi, specjalista w Biurze Służby Zdrowia w Centralnym Zarządzie
Służby Więziennej w Warszawie, Kierownik Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej
Ośrodka Rehabilitacyjno-Readaptacyjnego dla Dorosłych Stowarzyszenia „MONAR”
w Sokolnikach), Specjalista ds. terapii uzależnień, Niepubliczny Zakład Opieki Zdrowotnej
Ośrodka Rehabilitacyjno – Readaptacyjnego dla Dorosłych Stowarzyszenia „MONAR”
61
w Sokolnikach, Funkcjonariusze Policji z Wydziału Ruchu Drogowego Komendy
Wojewódzkiej Policji w Łodzi.
Ad. 3.
Nawiązywanie i umacnianie współpracy, zarówno w formie finansowej jak
i pozafinansowej, z organizacjami pozarządowymi, Kościołem Katolickim i innymi
Kościołami oraz związkami wyznaniowymi w zakresie realizacji programów o charakterze
wojewódzkim w obszarze przeciwdziałania narkomanii.
W 2011 r. Zarząd Województwa Łódzkiego dwukrotnie ogłosił otwarte konkursy ofert dla
organizacji
pozarządowych
oraz
innych
podmiotów
wymienionych
w
art.
3
ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie na wsparcie realizacji zadań publicznych z zakresu przeciwdziałania
uzależnieniom i patologiom społecznym – przeciwdziałania narkomanii.
W obszarze przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym –przeciwdziałania
narkomanii, zawarto umowy na:
1. Realizację kompleksowych działań profilaktycznych, w tym w szczególności
szeroko rozumianej działalności wychowawczej, edukacyjnej i informacyjnej
skierowanej do społeczeństwa – 2 umowy.
2. Realizację działań terapeutyczno-rehabilitacyjnych
dla osób uzależnionych,
współuzależnionych od substancji psychoaktywnych, nierefundowanych przez NFZ
– 3 umowy.
3. Realizację działań readaptacyjno-reintegracyjnych dla osób uzależnionych od
substancji psychoaktywnych – 1 umowa.
4. Działania profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży eksperymentującej
ze środkami psychoaktywnymi – 4 umowy.
Ze środków finansowych przekazanym w formie dotacji z budżetu województwa
zrealizowano w 2011 roku 10 programów realizowanych przez 4 stowarzyszenia i 3 fundacje.
Ogólna kwota przekazanej dotacji:
200.000,00 zł.
Ogólna kwota wydatkowanej dotacji:
200.000,00 zł.
62
Nazwa organizacji
Fundacja „ARKA”
Siedziba
90-552 Łódź
ul. Kopernika 37
Fundacja „ARKA”
90-552 Łódź
ul. Kopernika 37
Fundacja „ARKA”
90-552 Łódź
ul. Kopernika 37
Fundacja PHAROS
98 – 220 Zduńska Wola
ul. Braterska 3
Nazwa zadania
Kwota
przyznanej
dotacji (zł)
Realizacja działań readaptacyjno – reintegracyjnych dla osób
„Udane związki”
Prowadzenie działań terapeutycznych dla osób uzależnionych od
substancji psychoaktywnych, nierefundowanych przez NFZ.
„Z żab w księżniczki” program wspierający dla kobiet
Prowadzenie działań terapeutycznych dla osób uzależnionych od
substancji psychoaktywnych, nierefundowanych przez NFZ.
Całodobowy Punkt Konsultacyjny
„Przeciw bezradności”
Realizacja działań profilaktycznych w zakresie szeroko
rozumianej edukacji publicznej w środowisku szkolnym i
rodzinnym.
Fundacja Piccolo –
Kultura Bez Barier
94 – 223 Łódź
ul. Bruska 42
Realizacja programu DRUG FREE ZONE z zakresu profilaktyki
uniwersalnej wśród młodzieży szkolnej szkół
ponadgimnazjalnych z terenu Zduńskiej Woli.
Działania profilaktyczne skierowane do dzieci i młodzieży
eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi.
Fundacja „ARKA”
90-552 Łódź
ul. Kopernika 37
„Wybieram życie”.
eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi.
Stowarzyszenie
Pomocy „Arka
Noego”
Oddział w Łasku
98-100 Łask
ul. Przemysłowa 3
Łódzkie
Towarzystwo
Rodzin i Przyjaciół
Dzieci
Uzależnionych
„Powrót z U”
90-721 Łódź
ul. Więckowskiego 13
Związek Harcerstwa
Polskiego
Chorągiew Łódzka
90-537 Łódź
ul. Stefanowskiego 19
Pracownia
Alternatywnego
Wychowania
93 – 005 Łódź
ul. Wólczańska 225
7.200,11.160,-
15.810,-
9. 900,-
15. 697,-
18.702,-
„Zaufaj sobie i mnie”.
Realizacja działań terapeutyczno – rehabilitacyjnych dla osób
uzależnionych, współuzależnionych od substancji
psychoaktywnych, nierefundowanych przez NFZ.
„Bezpieczna Przystań – program terapeutyczno – rehabilitacyjny
dla osób uzależnionych, współuzależnionych od substancji
psychoaktywnych.”
Realizacja kompleksowych działań profilaktycznych, w tym w
szczególności szeroko rozumianej działalności wychowawczej,
edukacyjnej i informacyjnej skierowanej do społeczeństwa.
edukacyjnej i informacyjnej skierowanej do społeczeństwa
obejmująca:
1. Zorganizowanie dyżurów w dwóch punktach
Informacyjno – Konsultacyjnych
2. Prowadzenie wykładów dla rodziców i pedagogów
dotyczących profilaktyki narkomanii w zakresie
wczesnego rozpoznawania sygnałów zagrożenia
uzależnieniem od substancji psychoaktywnych.
3. Prowadzenie zajęć profilaktycznych pn. „Trening
umiejętności wychowawczych” dla rodziców i
wychowawców w formie zajęć edukacyjno –
warsztatowych. Prowadzenie zajęć dla osób
zagrożonych uzależnieniem od narkotyków : a) terapii
indywidualnej
b) terapii grupowej
edukacyjnej i informacyjnej skierowanej do społeczeństwa.
„Przyszłość… Twój Wybór” – program profilaktyczno –
edukacyjno – informacyjny dla młodzieży oraz rodziców/
wychowawców / instruktorów z zakresu zapobiegania i
przeciwdziałania narkomanii.
eksperymentującej ze środkami psychoaktywnymi – „Dziękuję
nie biorę”.
23.030,-
60.000,-
20.000,-
18.501,-
63
W oparciu o art. 19 a ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego
i o wolontariacie, Zarząd Województwa Łódzkiego, przyznał organizacjom pozarządowym
środki finansowe w trybie pozakonkursowym.
Dotacje z budżetu województwa w ramach trybu pozakonkursowego w obszarze
przeciwdziałania uzależnieniom i patologiom społecznym – przeciwdziałania narkomanii
przekazano 5 organizacjom pozarządowym, w tym: 2 stowarzyszeniom i 3 fundacjom.
Ogólna kwota przekazanej dotacji:
49.076,00 zł.
Ogólna kwota wydatkowanej dotacji:
49.076,00 zł.
Nazwa organizacji
Fundacja PICCOLO
–
Kultura bez barier
Fundacja „ARKA”
Siedziba
Nazwa zadania
Kwota
przyznanej
dotacji (zł)
10.000,-
94-223 Łódź
ul. Burska 42
„PaT – Profilaktyka a Teatr”
90-552 Łódź
ul. Kopernika 37
„Grupa zapobiegania nawrotom”
10.000,-
Fundacja PHAROS
98 – 220 Zduńska Wola
ul. Braterska 3
„Akcja społeczna »Patrz swojemu dziecku w oczy«”
10. 000,-
Stowarzyszenie
„MONAR” NZOZ
„MONAR” Ośrodek
Rehabilitacyjno –
Readaptacyjny
Stowarzyszenie
„Edukacja i
Wychowanie”
95-039 Sokolniki
ul. Kasprowicza 68
„Warsztatowa sesja wyjazdowa dla podopiecznych „MONAR” w
Sokolnikach”
9.076,-
93-005 Łódź
ul. Wólczańska 222 m. 6
„Warsztaty dla dzieci i młodzieży »STOP - dopalacze« oparte na
Programie Profilaktyki Uniwersalnej »Smak Życia« K.
Wojcieszka”
10.000,-
Z działań prowadzonych w ramach dotowanych programów skorzystało ponad 14000.
Poza przekazanymi dotacjami zawarto 13 umów z instytucjami i z osobami fizycznymi, które
włączyły się do realizacji Wojewódzkiego Programu Przeciwdziałania Narkomanii.
2.4. Badania, monitoring i ewaluacja
64
Celem ogólnym dla w/w obszaru było: Zapewnienie informacji dla prowadzenia
racjonalnej i akceptowanej społecznie polityki związanej z problematyką narkomanii.
Ww. cel realizowano poprzez dwa cele operacyjne.
Pierwszy cel operacyjny Monitorowanie stanu problemów narkotykowych na terenie
województwa zrealizowano poprzez następujące zadania:
Ad. 1. Zbieranie i analiza danych statystycznych dotyczących problematyki narkomanii m.in.
we współpracy z: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego Biura ds.
Przeciwdziałania Narkomanii, Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi,
Instytutem Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, GUS-em, policją, sądem, izbą celną
i innymi instytucjami.
Ad. 2.
Prowadzenie badań w populacji generalnej oraz wśród młodzieży szkolnej
i akademickiej na poziomie wojewódzkim, obejmujących takie zagadnienia jak:
rozpowszechnienie używania narkotyków, wzory używania i dostępność narkotyków,
rozpowszechnienie problemów związanych z narkotykami, przestępczość związana
z narkotykami, monitorowanie postaw społecznych wobec problemu narkomanii oraz
szeroko rozumiane działania z zakresu ograniczania popytu na narkotyki.
Ad. 1. Zbieranie i analiza danych statystycznych dotyczących problematyki narkomanii
m.in. we współpracy z: Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii Krajowego
Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, Wojewódzkim Centrum Zdrowia Publicznego
w Łodzi, Instytutem Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, GUS-em, policją, sądem,
izbą celną i innymi instytucjami.
W województwie łódzkim rolę eksperta wojewódzkiego ds. narkomanii pełni Dyrektor
Regionalnego Centrum Polityki Społecznej, który odpowiedzialny jest za monitorowanie
stanu problemów narkotykowych w województwie.
Opracowano kolejny raport: „Monitorowanie problemów narkotykowych w województwie
łódzkim w 2010 roku”. W raporcie wykorzystano dane, zbierane corocznie przez
wojewódzkiego eksperta, z gmin dotyczące realizacji Krajowego Programu Przeciwdziałania
Narkomanii, a także pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego, Komendy
65
Wojewódzkiej Policji w Łodzi, Ministerstwa Sprawiedliwości, Zakładu Epidemiologii
Państwowego Zakładu Higieny w Łodzi, Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w
Łodzi, Izby Celnej w Łodzi, Instytutu Psychiatrii i Neurologii w Warszawie, Centralnego
Biura Śledczego oraz badań dotyczących problemu narkomanii, prowadzonych w ostatnich
latach na terenie województwa łódzkiego oraz informacji własnych RCPS.
Raport służyć ma diagnozie zagrożenia problemem narkomanii w województwie łódzkim,
a także wszystkim zainteresowanym pozyskaniem i analizą aktualnych danych dotyczących
problemu. Raport zamieszczony został na stronie Centrum Informacji o Narkotykach
i Narkomanii (www.cinn.gov.pl).
Ad. 2.
Prowadzenie badań w populacji generalnej oraz wśród młodzieży szkolnej
i akademickiej na poziomie wojewódzkim, obejmujących takie zagadnienia jak:
rozpowszechnienie używania narkotyków, wzory używania i dostępność narkotyków,
rozpowszechnienie problemów związanych z narkotykami, przestępczość związana
z narkotykami, monitorowanie postaw społecznych wobec problemu narkomanii oraz
szeroko rozumiane działania z zakresu ograniczania popytu na narkotyki.
„Badanie ankietowe na temat problemu używania substancji psychoaktywnych (narkotyków
i alkoholu) oraz opinii i postaw w tym zakresie na reprezentacyjnej próbie mieszkańców
naszego kraju”
Realizatorem badania rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych (narkotyki
oraz alkohol) w populacji generalnej, tj. na reprezentatywnej ogólnopolskiej próbie osób
w wieku od 15 do 64 lat było Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii. W celu
przeprowadzenia badania, pod koniec lipca 2010 roku został ogłoszony przetarg na
wyłonienie firmy, która zrealizowała wywiady kwestionariuszowe jesienią 2010 roku.
Krajowe Biuro przygotowało dokumentację do przetargu oraz wzór porozumienia, które
podpisywane
było
pomiędzy
Krajowym
Biurem
a
poszczególnymi
Urzędami
Marszałkowskimi. Po wyłonieniu firmy badawczej (General Projekt Sp. Z o. o.), została
zawarta umowa na realizację wywiadów kwestionariuszowych. Pod koniec grudnia 2010 roku
do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi przekazano raport techniczny
przedmiotowego badania. W listopadzie 2011 r. podpisano umowę z pracownikiem
66
Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii, który przygotował i opracował raport
z w. w. badań dotyczący województwa łódzkiego.
„Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie województwa
łódzkiego - raport z badań ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2011 r.
W 2011 roku zrealizowane zostało badanie ilościowe ESPAD – Europea School Survey
Project on Alkohol and Rother Drugs na temat „ Picie alkoholu i używanie narkotyków przez
młodzież szkolną na terenie województwa łódzkiego ”. Badaniem objęci zostali uczniowie
z wylosowanych 100 klas (50 trzecich klas gimnazjalnych i 50 klas ponadgimnazjalnych),
100 wychowawców oraz 30 pedagogów szkolnych. ESPAD jest badaniem ilościowym
przeprowadzonym w formie wywiadu, trwającego ok. 40 min., przeprowadzonego za pomocą
anonimowej
ankiety
audytoryjnej.
Podstawowym
celem
badania
była
diagnoza
rozpowszechnienia zjawiska używania substancji psychoaktywnych przez młodzież.
Wyniki badania zostaną podane do publicznej wiadomości w roku bieżącym.
Drugi cel operacyjny Rozwój systemu informacji o narkotykach i narkomanii na
poziomie lokalnym zrealizowano poprzez następujące zadania:
1.
Zbieranie danych statystycznych dotyczących problemów narkomanii z gmin
województwa łódzkiego (ankiety dla gmin – KBPN).
2.
Wdrożenie systemu monitorowania stanu problemów narkotyków i na narkomanii na
poziomie lokalnym.
3.
Stworzenie regionalnej sieci gmin prowadzących systematyczne monitorowanie
i ewaluację swych działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii.
Ad. 1. Zbieranie danych statystycznych dotyczących problemów narkomanii z gmin
województwa łódzkiego (ankiety dla gmin – KBPN).
Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U.
2005.179.1485)
Krajowe
Biuro
ds.
Przeciwdziałania
Narkomanii
we
współpracy
67
z Ekspertami Wojewódzkimi stworzyło ankietę „Sprawozdanie z realizacji Krajowego
Programu Przeciwdziałania Narkomanii”. Wzór kwestionariusza przesyłany jest do
Regionalnego Centrum Polityki Społecznej w Łodzi, a następnie rozsyłany jest do wszystkich
177 gmin województwa. Wypełnione ankiety wracają do Regionalnego Centrum, gdzie ich
treść wprowadzana jest do bazy danych (na dzień dzisiejszy obejmuje ona informacje z lat
2003 – 2010). Następnie kwestionariusze wracają do Centrum Informacji o Narkotykach
i Narkomanii Krajowego Biura ds. Przeciwdziałania Narkomanii.
W ramach monitorowania Krajowego Programu Przeciwdziałania Narkomanii rozesłano do
gmin województwa łódzkiego przygotowane przez KBPN kwestionariusze sprawozdawcze.
Ankiety zostały wypełnione w odpowiednich instytucjach lokalnych, a następnie przesłane
poprzez Regionalne Centrum Polityki Społecznej w Łodzi do Krajowego Biura
ds. Przeciwdziałania Narkomanii. Zebrano 161 kwestionariuszy.
Ad. 2. Wdrożenie systemu monitorowania stanu problemów narkotyków i na narkomanii na
poziomie lokalnym.
Stałe monitorowanie sytuacji epidemiologicznej w zakresie narkotyków dostarcza podstaw do
planowania działań profilaktycznych oraz przesłanek do oceny ich skuteczności.
Monitorowaniu podlegała zarówno epidemiologia zjawiska, jak również reakcje społeczne,
włączając w to zinstytucjonalizowaną działalność w zakresie profilaktyki i lecznictwa.
Monitorowaniu podlegały takie obszary jak: rozpowszechnienie używania narkotyków, wzory
używania narkotyków, dostępność narkotyków, rozpowszechnienie problemów związanych
z narkotykami, przestępczość związana z narkotykami oraz szeroko rozumiane działania
z zakresu ograniczania popytu na narkotyki.
Ad. 3. Stworzenie regionalnej sieci gmin prowadzących systematyczne monitorowanie
i ewaluację swych działań w zakresie przeciwdziałania narkomanii.
W 2008 roku Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii rozpoczęło projekt, dotyczący
monitorowania problemów narkotyków i narkomanii na poziomie lokalnym. W tym samym
roku województwo łódzkie jako pierwsze w Polsce rozpoczęło szkolenia dla gmin ze swojego
terenu. Pierwsza edycja przedsięwzięcia, składającą się z cyklu 3 trzydniowych szkoleń
68
zakończyła
się
w
2009
roku.
Do
pierwszego
etapu
„Monitoringu
Lokalnego”
w województwie łódzkim włączyło się 8 gmin (Bełchatów, Kutno, Łask, Opoczno, Pabianice,
Pajęczno, Poddębice, Zduńska Wola). Sześć z nich ukończyło cały tok szkoleniowy, który
został podsumowany napisanymi przez uczestników raportami, dotyczącymi sytuacji w ich
gminach.
W 2010 r. rozpoczął
się kolejny etap przedsięwzięcia pn. „Monitorowanie problemów
narkotyków i narkomanii na poziomie lokalnym”. W kwietniu i październiku odbyły się dwa
szkolenia dla nowej grupy osób. Do drugiego etapu włączyło się 9 gmin: Brzeziny,
Konstantynów Łódzki, Łowicz, Piotrków Trybunalski, Sieradz, Stryków, Sulejów, Zduńska
Wola, Żychlin.
W 2011 roku
Regionalne Centrum Polityki Społecznej zorganizowało ostatnie
w drugiej edycji szkolenie, które odbyło się w terminie 11.05.2011 r. - 13.05.2011 r.
Tematy zajęć wykładowo – warsztatowych obejmowały takie zagadnienia jak:
−
definicja podstawowych pojęć, wskaźników obszarów i monitorowania;
−
zasady tworzenia monitorowania na poziomie lokalnym;
−
ilościowe i jakościowe metody badawcze;
−
tworzenie wskaźników;
−
zasady konstruowania mapy informacyjnej;
Szkolenie prowadził specjalista w dziedzinie monitorowania problemów narkotyków
i narkomanii.
Koordynowanie sieci „Monitoringu Lokalnego” powinno umożliwić właściwe wykorzystanie
posiadanego już dorobku, skłonienie uczestników do prowadzenia systematycznych działań,
wkomponowanie w budowaną sieć wojewódzką gmin, które ukończyły szkolenie.
Wymiernym efektem dwóch etapów szkolenia są
raporty dotyczące stanu problemu
narkotyków i narkomanii na terenie poszczególnych gmin. Raporty te sporządziło
i nadesłało do Regionalnego Centrum 9 gmin.
3. Ograniczanie podaży
Działania Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi
69
Wzorem lat poprzednich, jednym z priorytetów w walce z przestępczością
Komendy Wojewódzkiej Policji w Łodzi była walka z przestępczością narkotykową.
Funkcjonariusze pionów operacyjnych systematycznie prowadzą rozpoznanie miejsc i osób,
związanych z omawianą kategorią przestępczości. Szczególnym nadzorem objęto dyskoteki,
kluby nocne, miejsca imprez masowych, gdzie problem ten jest najbardziej widoczny.
W
poszczególnych
jednostkach
terenowych
prowadzono
działania
profilaktyczne
ukierunkowane na przeciwdziałanie narkomanii, zwłaszcza wśród uczniów szkół i ich
rodziców. Organizowano spotkania z nauczycielami, pedagogami szkolnymi i rodzicami na
temat prawnych aspektów narkomanii. Wspólnie z teatrem Piccolo funkcjonariusze
prowadzili działania profilaktyczne zmierzające do zminimalizowania tragicznych skutków
uzależnień, adresatem działań była młodzież z gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych.
W ramach działań prezentowano spektakl PN. „W środku miasta”, funkcjonariusze
prowadzili rozmowy z młodzieżą na temat uzależnień , zagrożeń, przestępstw i kar za
popełnione czyny.
Wspólnie z XVIII Liceum Ogólnokształcącym zorganizowano konkurs skierowany do
uczniów szkół gimnazjalnych PN. „Nie dopalaczom – czyli słabeusze dopalają swoje dusze”.
Celem
działań
było
uświadomienie
zagrożeń
płynących
z
zażywania
substancji
psychoaktywnych oraz zaktywizowanie młodych ludzi do walki z dopalaczami.
Zespoły do spraw nieletnich prowadziły wzmożone działania prewencyjno – represyjne pod
nazwą „Nielat” zmierzające do przeciwdziałania zagrożeniom oraz ujawnienia przypadków
popełnienia przez nich czynów karalnych. Na terenie powiatów organizowano turnieje
sportowe piłki nożnej pod nazwą „Alkohol, narkotyki nie dziękuję”. Ponadto działania
profilaktyczne prowadzono w trakcie akcji „Bezpieczne Wakacje”, „bezpieczna droga do
domu”,
„Bezpieczne
ferie”,
„Dzień
wagarowicza”.
Wydziały
Ruchu
Drogowego
organizowały działania PN. „Alkohol i narkotyki” na rzecz poprawy bezpieczeństwa w ruchu
drogowym podczas których przeprowadzano masowe kontrole drogowe pod kątem
ujawnienia przestępstw prowadzenia pojazdów mechanicznych w ruchu drogowym,
popełnianych pod wpływem substancji psychoaktywnych.24
Podejmowane są szeroko zakrojone działania, zmierzające do rozpoznawania i zwalczania
zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się wytwarzaniem, przemytem i handlem
środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.
24
Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi (informacja przesyłana do RCPS na podstawie umowy
L.dz. E-II 5163/2/02). Łódź 2007.
70
W 2011 r. na terenie miasta Łodzi i województwa łódzkiego funkcjonariusze Policji
przeprowadzili następujące działania:
–
zlikwidowano 36 nielegalne uprawy konopi indyjskich, zabezpieczono 1978 sztuk
roślin na obszarze 1327 m. kw., zatrzymano 36 osób;
–
zlikwidowano uprawę maku o powierzchni 2000 m. kw., zabezpieczono 2,2 kg.
słomy makowej;
–
odnotowano 3 przypadki przemytu niewielkiej ilości środków odurzających, w
sprawach tych zabezpieczono około 5 gram marihuany;
–
skonfiskowano 53788 gram narkotyków, których szacowana wartość wyniosła
1 613 639 zł;
–
zatrzymano 597 osób pod zarzutem handlu narkotykami;
–
zabezpieczono na poczet przyszłych kar mienie o łącznej wartości 303 403 zł.25
Dane pochodzące z Komendy Głównej Policji w Warszawie dostarczają
informacji dotyczących m.in. przestępstw stwierdzonych z Ustawy z dnia 29.07.2005 r.
o przeciwdziałaniu narkomanii w województwie łódzkim. Było ich w 2011 r. 4150 (w 2010
r.- 3992, w 2009 r. – 4979). Postępowań wszczętych było 1007 (w 2010 r. – 928, w 2009 r. 1047), natomiast zakończonych 1352
(w 2010 r. – 1335, w 2009 r. - 1528).
Grupę
podejrzanych o powyższe przestępstwa stanowiło 1561 (w 2010 r. – 1646, w 2009 r. - 1.878).
Spośród nich 282 to nieletni (w 2010 r. 248, w 2009 r. – 311).
Między rokiem 2003 a 2005 zaobserwowano na terenie województwa łódzkiego spadek ilości
czynów przestępczych dokonywanych przez nieletnich z ustawy o przeciwdziałaniu
narkomanii. W 2003 było ich 275; w kolejnych latach odnotowano odpowiednio 250 oraz
255. Jednak w roku 2006 liczba ta wzrosła znacznie i wyniosła 430 (mimo, że okres z którego
pochodzą dane za 2006 r. obejmował okres od stycznia do listopada). W 2007 r. było ich już
544. W 2008 r. liczba czynów przestępczych powodowanych przez nieletnich wyniosła 813.
W roku 2009 liczba przestępstw popełnionych przez nieletnich wynosiła 1272. W roku 2010
odpowiednio 1399 czynów, a w 2011 1399. 26
Liczba czynów przestępczych na terenie miasta Łodzi: z 25 w 2003 r. wzrosła na 46 w roku
2004, a następnie spadła do poziomu 36 w roku 2005. Jednak w okresie 11 miesięcy 2006 r.
odnotowano drastyczny wzrost do poziomu 108 czynów, a w 2007 r. do 146. Kolejny
25
jak wyżej,
Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi (informacja przesyłana do RCPS na podstawie umowy
L.dz. E-II 5163/2/02 z dnia 04.03.2002 r.)
26
71
znaczący wzrost odnotowano w 2008 r., kiedy popełniono 443 czyny, tendencja wzrostowa
utrzymywała się w kolejnych latach: w roku 2009 odnotowaliśmy 661czynów, w 2010 r.
703, a w 2011 r. 653.
Niepokojące było zwiększenie się liczby nieletnich popełniających czyny karalne
w województwie łódzkim (co potwierdzały już dane Komendy Głównej Policji). Rok 2004
był co prawda rokiem w którym wg policyjnych statystyk ich liczba spadła (do poziomu 95),
natomiast w roku 2005 radykalnie wzrosła i wyniosła 146 osób, w roku 2006 natomiast było
ich już 182. W roku 2007 o 1 więcej – 183, w 2008 r. - 267 nieletnich, w roku 2009
odnotowaliśmy kolejny wzrost – liczba nieletnich wynosiła 311, w roku 2010 nastąpił
pierwszy od 2005 roku spadek – liczba nieletnich wynosiła 248, w ubiegłym roku
odnotowaliśmy kolejny wzrost - liczba nieletnich wynosi 282.27
Liczba nieletnich popełniających czyny karalne na terenie miasta Łodzi pozostawała na
podobnym poziomie w okresie 2003 - 2005 (2003 r. - 23, 2004 r. - 26, 2005 r. – 21). Jednak
w roku 2006 zanotowano wzrost ich liczby do 35, a w 2007 r. do 41. Od roku 2008 występuje
znaczący
wzrost
liczby
osób
nieletnich
popełniających
przestępstwa
z
ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii: 2008 r. – 117; 2009 r. -123; 2010 r. i 2011 r. – 142.28
Niezwykle wysokie statystyki przestępczości nieletnich przeciw zapisom ustawy
o przeciwdziałaniu narkomanii notuje się w powiecie pabianickim: w roku 2005 odnotowano
65 czynów przestępczych i 22 osoby popełniające ww. czyny. W roku 2006 wykazuje się 72
czyny popełnione przez 21 sprawców. W 2007 r. natomiast 61 czynów i 10 sprawców.
W 2008 r. wykryto 58 czynów i 8 nieletnich, w 2009 r. 90 czynów i 13 nieletnich, w 2010 r.
346 czynów i 14 nieletnich, w 2011 r. 346 czynów i 14 sprawców. We wspomnianym już
2006 r. dołączył do niego jeszcze powiat opoczyński: 74 czyny i 18 nieletnich sprawców,
a w 2007 r. 46 czynów i 9 sprawców. W 2008 r. 42 czynów i 13 nieletnich, w 2009 r. nastąpił
spadek wykryto 28 przestępstw i 12 sprawców, jednakże od roku 2010 odnotowujemy wzrost
30 przestępstw i 4 sprawców, 2011 r. 46 przestępstw i 2 sprawców.
Największy wzrost czynów popełnionych przez nieletnich względem roku 2008
odnotowujemy w powiecie zgierskim (2008 r. – 33 przestępstwa, 12 nieletnich; 2009 r. 74
przestępstwa, 22 nieletnich; 2010 r. 78 przestępstw, 6 nieletnich; 2011 r. 80 przestępstw, 8
nieletnich).
27
28
jak wyżej,
jak wyżej,
72
Drastyczny wzrost liczby nieletnich popełniających czyny przestępcze oraz liczby samych
czynów przestępczych w województwie łódzkim można tłumaczyć zaostrzeniem prawa
poprzez zapisy ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii z 29 lipca 2005 r. Może mieć to
związek z deklaracjami KWP Policji, że intensyfikacja ich działań, przynosi skutek w postaci
większej wykrywalności takich przestępstw.
Działania Centralnego Biura Śledczego Komendy Głównej Policji w Łodzi
Zarząd w Łodzi CBŚ KGB realizuje strategię zwalczania przestępczości
narkotykowej, zgodnie z zakresem swojego działania, koncentrując się na rozpoznawaniu
i zwalczaniu zorganizowanych grup przestępczych zajmujących się wytwarzaniem,
przemytem i handlem środkami odurzającymi i substancjami psychotropowymi.
W wyniku działań Zarządu w Łodzi CBŚ KGB w roku 201129:
- zlikwidowano 3 nielegalne uprawy konopi indyjskich, w których oprócz uprawy
prowadzono kompleksową obróbkę ;
- zabezpieczono podaną niżej ilość narkotyków:
Amfetamina Marihuana Haszysz
(gr.)
Produkcja
5205,776
Przemyt
(gr.)
1763,24
(gr.)
Heroina
Kokaina
LSD
Ekstazy
(gr.)
(gr.)
(szt.)
(szt.)
0,6
0,65
Handel
1051,02
1785,55
Wartość (PLN)
156419,9
88736
11,74
120
2348
21562
10
107810
Łączna wartość (PLN)
355443,9
Działania Izby Celnej w Łodzi
Działania związane z ograniczaniem podaży narkotyków w województwie
łódzkim prowadzi również Wydział Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w Łodzi, który
29
Centralne Biuro Śledcze, Zarząd w Łodzi, (informacja przesłana do RCPS).
73
w 2011 r. przeprowadzali kontrole, mające na celu zabezpieczenie narkotyków. Prowadzone
były one na drogach, targowiskach, w lokalach handlowych i mieszkalnych oraz dyskotekach
Wielkość skonfiskowanych narkotyków (szt., waga): amfetamina – 106,73 gr., marihuana –
1,34 gr., kokaina 3,1 gr.30
Dane z Ministerstwa Sprawiedliwości
Liczba skazanych na karę pozbawienia wolności za przestępstwa związane z narkotykami
rosłą nieprzerwanie od 1999 r. W roku 2004 skazano łącznie 651 osób (w tym 553
z zawieszeniem, a 98 bez zawieszenia). Natomiast w 2005 r. na karę pozbawienia wolności w
zawieszeniu skazano 642 osoby, a bez zawieszenia 102 osoby (łącznie 744 osoby). W 2006 r.
ogółem skazano 845 osób (712 z zawieszeniem, a 133 bez zawieszenia). W 2007 r. ogółem
skazano 878 osób (725 z zawieszeniem, 153 bez zawieszenie), a więc o 33 osoby więcej niż
rok wcześniej. W 2008 roku ogółem skazano 896 osób (896 z zawieszeniem, 217 bez
zawieszenia), w 2009 roku odnotowano 1153 skazanych (961 z zawieszeniem wykonania
kary, 192 bez zawieszenia). W roku 2010 nastąpił pierwszy spadek, odnotowano 951
skazanych (799 z zawieszeniem wykonania kary, 152 bez zawieszenia).
Pod tym względem województwo łódzkie plasuje się na 5 miejscu w kraju.31
30
Izba Celna w Łodzi (informacja przesłana do RCPS).
dane Ministerstwa Sprawiedliwości: liczba skazanych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii,
http://bip.ms.gov.pl/pl/dialalnosc/statystyki/statystyki-2011/
31
74
IV. WNIOSKI I REKOMENDACJE
1) Analiza postaw mieszkańców województwa łódzkiego wobec narkotyków wskazuje
na brak przyzwolenia społecznego dla liberalnego podejścia do używania narkotyków.
Ponad 90 % ankietowanych nie zgadza się ze stwierdzeniem, że używanie marihuany
powinno być dozwolone (jednocześnie podobny odsetek badanych sprzeciwia się
karaniu za niewielkie ilości posiadanego narkotyku). Respondenci nie wyrażają także
przyzwolenia na używanie heroiny.
2) Z oceny postaw respondentów, wobec osób uzależnionych od narkotyków, widać, że
zdecydowana większość postrzega narkomanów przez pryzmat osoby chorej,
wymagającej opieki,
wsparcia. Jest jednak pewna zauważalna grupa osób, która
uważa narkomanów za osoby szkodliwe dla otoczenia, awanturników, chuliganów i
przestępców, których powinno się izolować od społeczeństwa lub karać.
3) Badania wykazały, że w społeczności województwa łódzkiego zdecydowana
większość osób zna substancje psychoaktywne. Najbardziej rozpowszechniona była
wiedza na temat amfetaminy, marihuany oraz kokainy. Stosunkowo duży odsetek
respondentów deklarował wiedzę na temat GHB (czyli tzw. „pigułki gwałtu”), która
75
rzadko pojawia się na scenie substancji psychoaktywnych. Wiedza o tej substancji jest
najprawdopodobniej związana z dużą liczbą informacji medialnych dotyczących
„pigułek gwałtu”.
4) Najbardziej popularną substancją nielegalną wśród badanych jest marihuana lub
haszysz,
czyli
przetwory
konopi
indyjskich
(potwierdzają
to
wszystkie
przeprowadzone w ostatnim czasie badania). Pozostałe substancje charakteryzuje
niższy poziom rozpowszechnienia używania. Na drugim miejscu pod względem
używania odnotowujemy amfetaminę oraz ecstasy. Odnotowano też, że mężczyźni
(chłopcy) częściej sięgają po substancje psychoaktywne niż kobiety (dziewczyny).
5) Z porównania badań ESPAD z 2007 i 2011 roku wynika, że wzrasta odsetek uczniów
szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych, deklarujących używanie przetworów
konopi indyjskich kiedykolwiek w życiu, w ciągu ostatniego roku i 30 dni przed
badaniem. W przypadku amfetaminy i ecstasy odnotowujemy spadek ich używania
przez młodzież z tych samych grup wiekowych i w analogicznych przedziałach
czasowych.
6) Do najbardziej dostępnych substancji w ocenie respondentów należą bimber, leki
uspokajające i nasenne, „dopalacze” oraz przetwory konopi. Zaobserwować można, że
ogólnie łatwiejszą dostępność do substancji deklarują osoby w wieku 15-24 lata,
potem 25-34-latkowie, a w najmniejszym stopniu respondenci z najstarszej kategorii
wiekowej. Ta liniowa zależność nie występuje tylko w przypadku leków
uspokajających i nasennych oraz bimbru.
7) Niepokojące wydają się dane dostępności przetworów konopi indyjskich przez
Internet. Walka z tym procederem jest trudna do wykrycia i zwalczania, z uwagi na
fakt, że strony umieszczane są na zagranicznych serwerach. Na uwagę zasługuje fakt,
iż wzrasta wskaźnik dostępności marihuany w szkole wśród uczniów II klas
ponadgimnazjalnych. Najwyższy wzrost odnotowujemy w kategorii „inne miejsca”,
trudno jednoznacznie wnioskować powód wzrostu, możliwe, że ankieta nie zawierała
więcej wariantów odpowiedzi, bądź respondenci nie chcieli ujawnić miejsc w których
nabywają pochodne konopi indyjskich.
8) Analiza odpowiedzi dotyczących możliwości dosyć łatwego lub bardzo łatwego
zdobycia substancji nielegalnych wskazuje na najwyższe odsetki w przypadku bimbru
oraz przetworów konopi. Najniższe odsetki badanych wskazujących na łatwy dostęp
76
dotyczyły sterydów anabolicznych, heroiny i crack. Respondenci deklarowali, że
potrzebują od 1 do kilku dni na zdobycie marihuany lub haszyszu.
9) Badani, którzy kiedykolwiek w życiu używali narkotyków oceniają ich dostępność
wyżej niż ci, którzy nie mieli osobistych doświadczeń z narkotykami. Ponadto osoby
stosunkowo często używające substancje psychoaktywne, podkreślają liczne ich plusy,
w odróżnieniu od osób używających jednorazowo bądź wcale, które nie potrafią
wskazać żadnego pozytywu wynikającego z ich użycia.
10) Z wypowiedzi badanych studentów wynika, że osoby, które spróbowały marihuany w
okresie studiów obecnie palą stosunkowo rzadko lub wcale, najczęściej zaś używają
jej osoby, które zaczęły palić w liceum, gimnazjum. Przeważająca część respondentów
zadeklarowała, że najczęściej i w największych ilościach paliła marihuanę w ostatnich
klasach liceum i na początku studiów. Wyniki te wraz z rosnącym wskaźnikiem
dostępności marihuany w szkołach ponadgimnazjalnych, skłaniają do podejmowania
działań profilaktycznych skoncentrowanych na tej grupie młodzieży.
11) Podstawowym problemem profilaktyki staje się ograniczenie niekorzystnych
doświadczeń zarówno dotyczących wczesnej inicjacji jak i ich późniejszych
intensyfikacji. Badania pokazują, że okolicznościami sprzyjającymi sięgnięciu po
środki psychoaktywne przez młodzież są czynniki czysto sytuacyjne i osobiste
(ciekawość,
przekonanie
o
„cudownym”
działaniu,
polepszenie
nastroju,
demonstrowanie dorosłości, presja otoczenia). W realizowanych programach
profilaktycznych konieczne wydaje się podjęcie pracy nad stereotypowymi
przekonaniami młodych ludzi, dotyczącymi działania narkotyków, zwłaszcza
pozytywnych aspektów sięgania po te substancje. Najskuteczniejszym wydaje się
wprowadzenie takich programów do szkół, przy współudziale kompetentnych
nauczycieli, oraz przy ścisłej współpracy nauczycieli z rodzicami. Oczywistym jest, iż
nie da się tego dokonać dopóki osoby odpowiedzialne nie zostaną przekonane, że
problem narkomanii może dotyczyć także ich placówki, a jego przyczyn i
konsekwencji nie można lekceważyć.
12) Badania szacujące liczbę narkomanów w województwie łódzkim przeprowadzone
w 2004 roku określają liczbę narkomanów w Łodzi na 1.700 osób i 4.200 w całym
województwie łódzkim. Wobec obserwowanych zmian m. in. w lecznictwie,
77
zaprezentowane liczby straciły swą aktualność, co skłania do przeprowadzenia nowej
diagnozy.
13) Leczenie i rehabilitację winien charakteryzować wzrost dostępności do lecznictwa
ambulatoryjnego i form pośrednich (np. hostele), udzielanie wsparcia osobom
uzależnionym, zaleczonym, ich rodzinom, a także zapobieganie nawrotom.
Koniecznym wydaje się nagłośnienie poprzez środki masowego przekazu miejsc, w
których należy szukać pomocy (63,1% respondentów nie zna miejsc w których należy
szukać pomocy dla bliskich z problemem narkotykowym).
14) W dalszym ciągu należy usprawniać koordynację działań i alokację zasobów osób
oraz instytucji, zajmujących się prowadzeniem działań redukujących szkody
powodowane przez narkotyki.
V. BIBLIOGRAFIA
1. Bukowska, B., Sierosławski, J. (2004). Substancje psychoaktywne – postawy i
zachowania. Raport z badań ankietowych zrealizowanych w Łodzi w 2004 r.
Warszawa.
2. Jabłoński, P. (2004). Raport z badań na temat łączenia różnych substancji we wzorach
używania narkotyków w województwie łódzkim. Instytut Psychiatrii i Neurologii.
Warszawa.
3. PBS DGA Sp. z o.o. (2007). Używanie alkoholu i narkotyków przez młodzież szkolna
– raport z badań ankietowych zrealizowanych w województwie łódzkim w 2007 r.
4. Sierosławski, J. (2009). Narkomania w Polsce w 2007 r. – dane lecznictwa
stacjonarnego. Instytut Psychiatrii i Neurologii. Warszawa.
5. PBS DGA Sp. z o.o. (2009). „Co to znaczy bezpieczne picie? – postawy i opinie
studentów nt. używania alkoholu i innych substancji psychoaktywnych (leków,
dopalaczy i narkotyków) w kontekście działań edukacyjnych i profilaktycznych
planowanych i podejmowanych przez samorządy lokalne. Raport z badania
jakościowego zrealizowanego dla Regionalnego Centrum Polityki Społecznej Miasta
Łodzi – grudzień 2009 r.” PBS DGA Sp. z o.o. Sopot/Warszawa.
6. General Projekt Sp. z o.o. (2010 r.) „Badanie ankietowe na temat problemu używania
substancji psychoaktywnych (narkotyków i alkoholu) oraz opinii i postaw w tym
78
zakresie na reprezentacyjnej próbie mieszkańców naszego kraju”. General Projekt Sp.
z o.o. Olsztyn
7. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego Towarzystwa Psychologicznego (2011).
„Picie alkoholu i używanie narkotyków przez młodzież szkolną na terenie
województwa łódzkiego – raport z badań ankietowych zrealizowanych w
województwie łódzkim w 2011 r. Instytut Psychologii Zdrowia Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego. Warszawa.
8. Regionalne Centrum Polityki Społecznej przy Urzędzie Marszałkowskim w Łodzi.
Wojewódzki Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz
Wojewódzki Program Zapobiegania Narkomanii na lata 2007 – 2010. Łódź.
9. M. Kooyman, „Społeczność terapeutyczna dla uzależnionych, Krajowe Biuro Do
Spraw Przeciwdziałania Narkomanii, Warszawa 2002 r.
10. Urząd Statystyczny w Łodzi. Biuletyn statystyczny województwa łódzkiego (IV
kwartał). http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/lodz/ASSETS_biuletyn_4_2010.pdf
11. Urząd Statystyczny w Łodzi.
http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_L_ludnosc_stan_struktura_31_12_200
8.pdf
12. Urząd Marszałkowski Województwa Łódzkiego.
http://www.lodzkie.pl/lodzkie/wojewodztwo/index.html
13. indor.pl – Portal Prawno – Gospodarczy. http://www.infor.pl/wskazniki/prawo-pracyi-ubezpieczen-spolecznych/wynagrodzenia/274,Przecietne-miesiecznewynagrodzenie-w-wojewodztwach.html
14. Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi, Rynek pracy w województwie łódzkim w 2010 r.,
www.wup.lodz.pl/files/stat_raport_2010.zip
15. Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi, Bezrobotni według gmin:
http://www.wup.lodz.pl/files/stat_gminy_stan_na_31122008.pdf
16. e-Turystyka. http://eturystyka.org/content/category/51/66
17. Informacja za 2010 rok z udzielonych dotacji podmiotom nie zaliczonym do sektora
finansów publicznych, którym przyznano dotacje z działu 851, rozdz. 85153 –
zwalczanie narkomanii,
18. Komenda Wojewódzka Policji w Łodzi (informacja przesyłana do RCPS na podstawie
umowy L.dz. E-II 5163/2/02). Łódź 2010.
19. Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii (2010) Realizacja Krajowego
Programu Przeciwdziałania Narkomanii. Warszawa.
20. Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U.2005.179.1485)
21. Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi w 2010 r. (informacja
przesłana do Regionalnego Centrum Polityki Społecznej)
22. Wydział Zwalczania Przestępczości Izby Celnej w Łodzi (informacja przesłana do
Regionalnego Centrum Polityki Społecznej)
23. Główny Urząd Statystyczny,
24. Komenda Główna Policji w Warszawie,
25. Ministerstwo Sprawiedliwości,
79
26. Dane gromadzone przez Regionalne Centrum Polityki Społecznej.
80

raport - Centrum Informacji o Narkotykach i Narkomanii

Transkrypt

Podobne dokumenty

1 Ryzyko zażywania substancji psychoaktywnych przez młodzież

SKALA ZAGROŻEŃ - PROBLEMY NARKOMANII w

PROBLEMY UŻYWANIA ŚRODKÓW

Narkotyki i narkomania w Polsce

program profilaktyki narkomanii - Zespół Placówek Oświatowych im

NARKOTYKI I PROBLEMY NARKOMANII W POLSCE

Bezpieczeństwo w szkole i życiu

"Gminny Program Przeciwdziałania Narkomanii na

ZDZ-szkolenie-STOP Dopalaczom - Centrum Kształcenia w Kaliszu