mgr Wojciech Grabowski Islam i jego fundamentalizmy we

mgr Wojciech Grabowski
Islam i jego fundamentalizmy we współczesnym świecie
Przedmiot fakultatywny poświęcony jest ruchom muzułmańskim opierającym się na klasycznych
zasadach islamu i dążących do ich restytucji we wszystkich sferach (politycznej, społecznej, gospodarczej) życia
publicznego. Ich istotą jest wykorzystywanie i manipulacja tekstami koranicznymi dla zdobycia władzy i
podporządkowania społeczeństw szari’atowi, a w konsekwencji utworzenie kalifatu, państwa muzułmańskiego.
Na zajęciach odpowiemy sobie na pytanie o stopień akceptacji ruchów fundamentalistycznych w świecie oraz
prześledzimy skutki, z jakimi fundamentalistom udało się zrealizować swój cel. Fundamentaliści działają
najczęściej w trzech rodzajach grup: politycznych, społecznych lub zbrojnych (terrorystycznych). Na zajęciach
omówimy sobie ich działalność na przełomie XX i XXI wieku.
I Rozważania teoretyczne
1) Podstawowe wiadomości o islamie
a) Początki islamu oraz jego rozprzestrzenianie do XIX wieku
b) Główne zasady (filary) wiary
c) Podziały polityczne i religijne wewnątrz islamu – jedna Księga wiele wspólnot
a) Szari’at: cztery korzenie fikhu: Koran, sunna Proroka, idżma (konsensus), kijas (analogia)
2) Geneza fundamentalizmu muzułmańskiego
a) Etymologia terminu i zjawiska fundamentalizmu (korzenie chrześcijańskie)
b) Pierwsze grupy fundamentalistyczne (charydżyci, hanbalici)
c) Fundamentalizm a islam
d) Polityzacja islamu a stosunki międzynarodowe
3) Fundamentalizm jako rezultat zderzenia islamu z Zachodem
a) Era kolonializmu i odpowiedź świata islamu
b) Konfrontacja modernizmu (Muhammad Abduh, Raszid Rida, Dżamal al-din al-Afghani,
Ali Razik) z fundamentalizmem (Hassan al-Banna, Sajjid Kutb, Ruhollah Chomejni)
c) Źródła muzułmańskiego antyamerykanizmu
4) Prawa człowieka w islamie
a) Kobiety a islam
b) Prawa kobiet w wybranych krajach muzułmańskich
c) Łamanie praw człowieka w wybranych krajach muzułmańskich
5) Dżihad – święta wojna czy walka duchowa?
a) Etymologia słowa dżihad
b) Dżihad w prawie koranicznym
c) Różne koncepcje dżihadu
d) Islam a terroryzm
II Case studies
6) Fundamentalizm muzułmański w Iranie
a) Rewolucja Irańska 1979
b) Główne założenia chomejnizmu
c) Szatańskie wersety – Salman Rushdie
d) Rywalizacja fundamentalistów z reformistami we współczesnym Iranie
e) Społeczeństwo irańskie – fundamentalistyczne czy modernistyczne?
f) Stosunek Iranu do USA i Izraela
7) Fundamentalizm muzułmański w Arabii Saudyjskiej
a) Ideologia wahhabicka i jej założenia
b) Tendencje progresywne i regresywne w rozwoju ruchu wahhabickiego w drugiej połowie XX
wieku
c) Walka wahabizmu z Zachodem i Zachodu z wahabizmem
d) Wpływy wahabizmu w polityce społecznej i zagranicznej Arabii Saudyjskiej
e) Konfrontacja wahhabizmu z chomejnizmem w regionie
8) Fundamentalizm muzułmański w Libanie
a) Hezbollah – organizacja terrorystyczna czy partia polityczna?
b) Wojna lipcowa 2006
c) Rywalizacja Iranu i Arabii Saudyjskiej w Libanie
d) Fatah al-Islam – konflikt libański 2007
9) Fundamentalizm muzułmański w Jordanii
a) Ahmad ibn Tajmijja jako protoplasta salafizmu,
b) Główne założenia salafizmu,
c) Bracia Muzułmanie – koalicja czy opozycja polityczna?
d) Da’wa czyli misjonarstwo salafickie
e) Jordańscy dżihadyści salaficcy (Mohammad Makdisi, Abu Musab az-Zarkawi)
10) Fundamentalizm muzułmański w Egipcie
a) Terrorystyczne organizacje fundamentalistyczne (Takfir wal-hidżra, Tanzim al-dżihad,
Dżamijja Islamijja, al-Dżihad) oraz ich walka z reżimem egipskim, USA i Izraelem
b) Bracia Muzułmanie na egipskiej scenie politycznej
c) Sajjid Kutb jako ojciec fundamentalizmu
11) Fundamentalizm muzułmański w Autonomii Palestyńskiej
a) Transformacja polityczna Hamasu
b) Zderzenie nacjonalizmu z fundamentalizmem na przykładzie relacji Hamasu z Fatahem
c) Konflikt Hamas – Izrael czyli próba określenia agresora oraz skutków konfrontacji
d) Rywalizacja Iranu i Arabii Saudyjskiej o wpływy w Autonomii Palestyńskiej
12) Fundamentalizm muzułmański w Afganistanie
a) Talibowie jako ruch deobandija
b) Talibowie – wahhabici – wrogowie czy przyjaciele?
c) Czy państwo muzułmańskie? Rządy Talibów 1994-2001
d) Wojna w Afganistanie 2001 – zwycięstwo czy porażka państw koalicji?
13/14) Fundamentalizm muzułmański w Europie i hemisferze zachodniej
a) Spór o koncepcje Huntingtona
b) Islam w Europie – zagrożenie dla Europy czy dla islamu (islamofobia)?
c) Fundamentalizmy muzułmańskie w Europie i USA
d) Zamachy terrorystyczne fundamentalistów muzułmańskich w XXI wieku
15) Zaliczenie na ocenę
Literatura
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
G.Kepel, Święta wojna. Ekspansja i upadek fundamentalizmu muzułmańskiego, Warszawa 2003
J.Danecki, Podstawowe wiadomości o islamie, Warszawa 2002 (
E.Sivan, Radykalny Islam, Kraków 2005
G.Corm, Bliski Wschód w ogniu. Oblicza konfliktów 1956-2003, Warszawa 2003
P.Kłodkowski, O pęknięciu wewnątrz cywilizacji, Warszawa 2005
J.Jansen, Podwójna natura fundamentalizmu muzułmańskiego, Kraków 2005
A.Parzymies (red.), Islam a terroryzm, Warszawa 2003
E.Pace, P.Stefani, Współczesny fundamentalizm religijny, Kraków 2002
B.Tibi, Fundamentalizm religijny, Warszawa 1997
A.Mrozek-Dumanowska (red.), Islam a demokracja, Warszawa 1999
A. Wąs, Bracia Muzułmanie w Jordanii, Lublin 2006
R.Ożarowski, Ideologia na Bliskim Wschodzie, Gdańsk 2006
K.Armstrong, W imię Boga. Fundamentalizm w judaizmie, chrześcijaństwie i islamie, Warszawa 2005
A.Krawczyk, Terroryzm ugrupowań fundamentalistycznych na obszarze Izraela w drugiej połowie XX
wieku, Toruń 2007
Y.Melman, M.Javedanfar, Nuklearny sfinks. Iran Mahmuda Ahmadinedżada, Warszawa 2008
Z. Landowski, Islam. Nurty, odłamy, sekty, Warszawa 2008
D. Cook, Męczeństwo w islamie, Kraków 2009
J. Zdanowski, Współczesna muzułmańska myśl społeczno-polityczna. Nurt Braci Muzułmanów, Warszawa
2009