Poznajemy sole

mgr Sylwia Pięta
nauczyciel chemii i matematyki
Zespół Szkół z Oddziałami Sportowymi nr 1
61-638 Poznań, Os. Pod Lipami 106
Scenariusz lekcji chemii
w klasie drugiej gimnazjum
Temat lekcji: Poznajemy sole
Cele lekcji
- poznanie zasad tworzenia wzorów chemicznych soli
- umiejętność wykorzystania zdobytej wiedzy na temat kwasów i zasad
( nazwy i wzory jonów )
- umiejętność formułowania uogólnień ( zapis wzoru ogólnego soli)
- odczytywanie danych z mapy
Formy pracy:
praca zespołowa, pogadanka, karta pracy ucznia
Metody pracy:
problemowa z elementami dyskusji oraz modelowaniem wzorów
związków chemicznych
Środki dydaktyczne – mapa gospodarcza Polski, karty z nazwami soli, modele jonów,
fazogram, słownik chemiczny
Przebieg lekcji: kursywą zaznaczono pytania i zadania skierowane do ucznia
Co to są surowce mineralne?
Pierwiastki i związki chemiczne wytworzone w wyniku procesów
geologicznych znajdujące zastosowanie w różnych dziedzinach gospodarki.
Odszukajcie na mapie Polski i wypiszcie te surowce mineralne, które nie są
pierwiastkami.
wapienie -marmur, magnezyt, fosforyty, sól kamienna(sodowa),sól potasowa
Czy spotkaliście się z ich innymi nazwami?
W systematyce chemicznej: wapienie, marmur – różne odmiany węglanu
wapnia, magnezyt – węglan magnezowy, fosforyty – fosforan wapniowy, sól
kamienna (sodowa) - chlorek sodowy, sól potasowa - chlorek potasowy
Czy te nazwy nasuwają Wam skojarzenia z poznanymi już związkami chemicznymi?
Z kwasami - kwas węglowy, fosforowy, chloro-wodorowy,
z zasadami - sodowa, potasowa, wapniowa, magnezowa
Spróbujcie usystematyzować następujące nazwy (karty z nazwami soli):
azotan (V) magnezowy, siarczan (VI) magnezowy, fosforan wapniowy, chlorek
sodowy, węglan wapniowy, fosforan sodowy, chlorek potasowy, węglan
magnezowy, chlorek magnezowy, siarczan (VI) wapniowy, azotan (V) potasowy,
chlorek wapniowy, fosforan magnezowy, węglan sodowy, siarczan (VI) sodowy,
węglan potasowy, azotan (V) wapniowy
a. Siarczan(VI) - magnezowy, wapniowy, sodowy; węglan - wapniowy, magnezowy,
potasowy; chlorek-sodowy, potasowy, magnezowy, wapniowy; azotan(V) - potasowy,
magnezowy, wapniowy; fosforan - wapniowy, sodowy, magnezowy
b. Wapniowy - azotan(V), siarczan(VI), fosforan, węglan, chlorek; magnezowysiarczan(VI), węglan, azotan(V), fosforan, chlorek; sodowy - siarczan(VI), chlorek,
fosforan; potasowy - węglan, siarczan(VI), chlorek, azotan(V)
Strona 1
Jakie przyjęliście kryterium podziału?
Nazwy anionów reszt kwasowych lub kationów metali pochodzących od zasad
Związki chemiczne zbudowane z atomów metali i reszt kwasowych nazywamy solami.
Czy pamiętacie reguły prawidłowego zapisu wzorów sumarycznych związków
chemicznych dwuskładnikowych typu AB?
Symbole pierwiastków chemicznych piszemy w kolejności odwrotnej niż w
nazwie, wartościowość pierwiastków chemicznych i indeksy piszemy na
„krzyż”
Przypomnijmy wzór ogólny kwasów i zasad
H n R n - kwasy,
Me p(OH)p - zasady
Jak zapisalibyście wzór ogólny soli?
Wzór ogólny soli:
Me n p R p n
p, n – wartościowość oraz ilość atomów (grup)
Proszę uzupełnić tabelę – wpisać wzory jonów oraz ustalić wzory podanych soli
pomagając sobie modelami jonów - praca w czteroosobowych grupach
Modele jonów:
np.:
Na+
Na+
Na+
Na+
Na+
Na+
2-
SO4
PO43-
P o d s u m o w a n i e:
Sprawdzenie tabeli ( foliogram 3 - elementowy: tabela z nazwani jonów, symbolami jonów,
wzorami soli - nakładane na siebie)
Nazwy i wzory soli
chlorek.. Cl azotan(V)..NO3 siarczan(VI)..SO4 2fosforan..PO4 3-
sodowy Na+
NaCl
NaNO3
Na 2SO4
Na 3PO4
magnezowyMg2+
MgCl2
Mg(NO3)2
MgSO4
Mg 3 (PO)2
glinowy Al3+
AlCl3
Al(NO3)3
Al 2 (SO4)3
AlPO4
ołowiu(IV)Pb4+
PbCl4
Pb(NO3)4
Pb(SO4)2
Pb 3(PO)4
Zadanie domowe
Podaj nazwy systematyczne ( chemiczne ) następujących substancji oraz ich zastosowanie:
gips, anhydryt, alabaster, saletra potasowa i sodowa, kreda, soda oczyszczona, szkło wodne,
soda kalcynowana, kalcyt, lapis, sól glauberska, sól gorzka
Strona 2
Karta pracy ucznia
Mapa surowców mineralnych w Polsce :
węgiel kamienny ropa naftowa magnezyt żelazo cynk i ołów siarka sól kamienna -
węgiel brunatny gaz ziemny nikiel miedź fosforyty piaskowce, marmury, granity, bazalty sól potasowa -
1. Odszukaj na mapie Polski i wypisz te surowce mineralne, które nie są pierwiastkami.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------2. Czy spotkałeś się z ich innymi nazwami?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Strona 3
3. Czy te nazwy nasuwają Ci skojarzenia z poznanymi już związkami chemicznymi?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------4. Spróbuj usystematyzować następujące nazwy (karty): 1. azotan(V) magnezowy,
2. siarczan(VI) magnezowy, 3. fosforan wapniowy, 4. chlorek sodowy, 5. węglan wapniowy,
6. fosforan sodowy, 7. chlorek potasowy, 8. węglan magnezowy, 9. chlorek magnezowy,
10. siarczan(VI) wapniowy, 11. azotan(V) potasowy, 12. chlorek wapniowy, 13. fosforan
magnezowy, 14. węglan sodowy, 15. siarczan(VI) sodowy, 16. węglan potasowy,
17. azotan(V)wapniowy
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------5. Jakie przyjąłeś kryterium podziału?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------6. Uzupełnij tabelę – wpisz wzory jonów, ich ładunek oraz ustal wzory podanych soli
pomagając sobie modelami jonów
Nazwy soli
chlorek.............
azotan(V).........
siarczan(VI).....
fosforan............
sodowy............
magnezowy......... glinowy............... ołowiu(IV).........
Strona 4
Wersja II – Propozycja realizacji tematu
„Poznajemy sole”
dla nauczycieli dysponujących podręcznikiem multimedialnym dla
gimnazjum „Chemia z elementami ekologii”
autorstwa prof. A. Burewicza i H. Gulińskiej, wyd. W S i P
część 2 – Typy związków nieorganicznych
DYSK 3
Realizacja tematu :
Blok: LEKCJE
1. SOLE WOKÓŁ NAS
1.1 Występowanie soli ( 1.1.1 – 1.1.6 )
1.2 Kryształy soli ( 1.2.1 – 1.2.4 )
3. BUDOWA SOLI
3.1 Wzory soli ( 3.1.1 – 3.1.3 )
3.2 Nazwy soli ( 3.2.1, 3.2.2 )
8. POWTÓRKA
8.1 Sole wokół nas
8.2 Budowa soli
Blok :
Doświadczenia
13. Jak tworzy się nazwy
soli
ĆWICZENIA
Zadania
Testy
28. Wzór soli –nazwa soli Nr pytania: 111 – 119,
131 - 141
Zadanie domowe:
Podaj nazwy systematyczne (chemiczne) następujących substancji:
gips, anhydryt, alabaster, saletra potasowa i sodowa, kreda, soda oczyszczona, szkło
wodne, soda kalcynowana, kalcyt, lapis, sól glauberska, sól gorzka
Strona 5