Najważniejszy był kamień

Regionalna Pracownia Digitalizacji
2015.12.03 11:13
Najważniejszy był kamień
Jakość użytych materiałów, ale i sposób obróbki kamieni młyńskich
miały ogromny wpływ na produkowaną za ich pomocą mąkę, dlatego
też do ich wyboru przywiązywano ogromną wagę.
Do wyrobu złożenia kamieni młyńskich starano się wybierać taki rodzaj
kamienia, który charakteryzował się dużą twardością oraz porowatością
powierzchni z naturalnymi krawędziami. Kamień taki nie kruszył się
podczas niezbędnej obróbki, nie ulegał tak szybkiemu zużyciu podczas
pracy i nie psuł tym samym smaku wytwarzanej mąki proszkiem
kamiennym. Dzięki porowatej i ostrej powierzchni rozdrabniane na nim
ziarno nie było rozcierane, a rozcinane, dzięki czemu zewnętrzna łuska
ziarna nie była zbyt drobno mielona i mogła być później dobrze
oddzielona od finalnego produkt, czyli oczekiwanej czysto białej mąki.
Za kamienie o najlepszych właściwościach w XIX w. uważano, kamienie
kwarcowe z francuskiego La-Ferte sous Joarre.
Mniejsze kamienie młyńskie starano się zazwyczaj wykonywać z jednej
bryły, większe, w związku z rzadko spotykanymi w większych bryłach
jednorodnymi wymaganymi właściwościami, wykonywano zazwyczaj z
wielu mniejszych i większych kawałków, połączonych za pomocą dobrej
jakości cementu. Tworzące kamień bryły układano w taki sposób aby
najmniejsze znajdowały się jak najbliżej środka, a większe znajdowały
się bliżej zewnętrznej krawędzi. Bryły dopasowywano tak, by fugi
pomiędzy nimi były jak najmniejsze. Całość na koniec łączono
metalowymi obręczami. Dla jeszcze większego wzmocnienia konstrukcji
kamienia, na jego zewnętrznej powierzchni (tej której nie używało się do
mielenia ziarna) wykonywano, ze zwykłych najtańszych kamieni
strona 1 / 2
Regionalna Pracownia Digitalizacji
2015.12.03 11:13
połączonych zaprawą, tzw. nakładkę. Właśnie w niej, jeżeli kamień miał
być wykorzystywany jako biegun, wstawiano dwie żelazne rurki
skierowane w stronę środka kamienia. Dzięki nim możliwe było później
jego unoszenie za pomocą żurawia/windy.
W każdym kamieniu młyńskim można wyróżnić 3 pierścienie. Centralny
– zwany sercem, w którym mieści się tzw. oko kamienia – w biegunie –
okrągły otwór, przez który doprowadzane jest pomiędzy złożenie
kamieni ziarno. Pierścień następny, zwany międzykolem, który wstępnie
rozdrabnia ziarno i wprowadza je do następnego pierścienia, zwanego
właściwą powierzchnią mielącą, gdzie ziarno jest już ostatecznie
rozdrabniane.
Następnym etapem przygotowania kamieni młyńskich było wyrównanie
ich powierzchni mielących przy pomocy wielu specjalnych narzędzi. Po
wyrównaniu, dla zapewnienia przesuwania się mielonego ziarna od
środka do obwodu kamieni i dalej na zewnątrz oraz jego chłodzenia
podczas mielenia, niezbędne było tzw. nakuwanie kamieni, czyli
wykonywanie na nich specjalnych rowków – tzw. brózd. Nakuwanie
kamieni, kształt, kierunek, ilość, głębokość i długość poszczególnych
brózd była ściśle określona i zależała od funkcji, które miała pełnić.
Podsumowując, kamień młyński tylko z pozoru wygląda na przedmiot
prosty i nieskomplikowany w wykonaniu. Miejcie to na uwadze
przyglądając się jego modelowi 3D na naszym portalu lub podziwiając
go „na żywo” w czasie wizyty w Żuławskim Parku Historycznym w
Nowym Dworze Gdańskim!
http://www.cyfrowewm.pl/obiekt/224/kolo-mlynskie
Literatura:
S. Małyszczycki, "Młynarstwo zbożowe", t. 1. cz. 1-2, Warszawa 1890
strona 2 / 2
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)