1. Co to są dobra osobiste?

Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
Scenariusz z komentarzem przygotowała Monika Płatek ©
• (wiedza) będą wiedzieli:
1. Co to są dobra osobiste?
2. Jaka jest różnica miedzy dobrami osobistymi i prawami człowieka?
3. Gdzie zapisane są prawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych?
• (umiejętności) będą umieli:
1. Wskazać przykłady dóbr osobistych
2. Jak chronić się przed naruszeniem dóbr osobistych w Internecie
•
(wartości- cele wychowawcze) będą rozumieli
1. Prawo nie bierze się z powietrza. Sami je tworzymy i jego jakość wpływa na jakość
naszego życia.
2. Dobra osobiste są niematerialne , ale ich ochrona to ochrona godności człowieka
3. Państwo prawa nie jest tworem dobrej wróżki z czarodziejską różdżką, lecz efektem
postawy i postępowania każdego z nas.
1. Łętowska, Ewa. (1995) Po co ludziom konstytucja. Dom Wydawniczy ABC. Warszawa.
2. M.Płatek, Ł. Bojarski (1999) Z Prawem na Ty. Zakamycze. Kraków; Rozdz. I- III: Kto tu
rządzi, czyli o zasadach państwa prawa:41-53; Rozdz. VIII Żeby było Fair czyli
sprawiedliwość i równość: 115-129.
3. Osiatyński, W. (1997) Twoja Konstytucja. WSiP. Warszawa:13-19 (ale można i całość)
4. Wąglowski Piotr (1999) Naruszenie dóbr osobistych w Internecie i ich cywilnoprawna
ochrona na podstawie przepisów kc. Warszawa. [praca magisterska obroniona na
seminarium prof. M. Safjana]
5. Konstytucja R, Prawo cywilne
.
1. Ustalenie pojęcia dóbr osobistych i utworzenie katalogu dóbr osobistych
2. Wskazanie na różnicę między dobrami osobistymi, a prawami człowieka
3. Prawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych.
4. Ochrona dóbr osobistych w Internecie
5. Wyspa – Powrót do wolności – revisited.
1
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
1. Ustalenie pojęcia dóbr osobistych i utworzenie katalogu dóbr osobistych
[Co]: Wypracowanie definicji dóbr osobistych [czas: ok. 15 minut]
[Po co] Chcemy ustalić o czym konkretnie myślimy, kiedy mówimy o dobrach osobistych.
Istnieje w tej dziedzinie wiele niejasności. Brak jest precyzji. Nie ma też zamkniętego
katalogu dóbr osobistych. Jest to jedno z tych pojęć prawnych, którego nie definiujemy,
ponieważ odwołuje się ono do poczucia godności, wiedzy i doświadczeń konkretnej osoby i
społeczeństwa na danym etapie rozwoju.
[Jak] Zadajemy pytanie, co jest dobre dla osoby/ dla człowieka?
Odpowiedzi zapisujemy na flipczaarcie/tablicy. Po uzyskaniu odpowiedzi od uczestników
robimy przegląd tej listy pytając: czy to jest dobre dla każdego? [np. jeśli dobra jest wódka, to
pytamy czy dla matki karmiącej lub kobiety w ciąży, lub dziecka – tez jest dobre?] To, co jest
dla kogoś niedobre – odpada. Pozostaje nam katalog dóbr, dobrych dla każdego. To będzie
katalog dóbr osobistych
Komentarz: To, co wypadnie może wejść do katalogu wred osobistych: np. alkohol,
papierosy, zdrady, nieumiejętność reagowania bez agresji na doznaną krzywdę, brak empatii,
nieumiejętność odłożenia w czasie pragnień. i zastanowić się do czego prowadzą. Wredy
osobiste nie służą dobrze człowiekowi. Nie ma mechanizmów prawnych, które pozwalają się
dobijać o wredy osobiste. Można je zaspakajać za pomocą pieniędzy, wpływów, uroku
osobistego itd. Są dopuszczalne, mogą szkodzić, ale nie są prawnie chronione.
Wredy osobiste są neologizmem. Możemy poprosić uczestników o nazwanie tego inaczej, po
swojemu. Nazwy, które Państwu szczególnie przypadną do gustu uprzejmie proszę przesłać do
naszej wiadomości.
Kiedy mamy już katalog dóbr i wred przedstawiamy art., 23 kodeksu cywilnego:
Art.23 kc.
Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda
sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność
mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają
pod ochroną prawa cywilnego niezależnie od ochrony przewidzianej w innych
przepisach.
Podsumowanie: Dobra Osobiste są atrybutem każdego człowieka. Przynależą do człowieka.
Przepisy prawa cywilnego nie zawierają definicji tego zwrotu. Czym zatem są dobra
osobiste? Pojęcie to odnosi się do uznanych przez społeczeństwo i system prawny wartości
obejmujących fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność i godność,
wszystko to, co stanowi o możliwości samorealizacji osoby ludzkiej. Są to dobra nieodłącznie
związane z człowiekiem. Dóbr osobistych nie widać, nie można ich kupić, ale bez nich trudno
żyć.
2) Różnica między prawami człowieka i dobrami osobistymi (ok. 15-20 minut)
(CO) Ta aktywność ma wskazać na istotną różnicę między prawami człowieka i dobrami
osobistymi.
(PO CO) Dla jasności wywodu i przejścia do mechanizmów ochrony dóbr
2
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
(JAK) Zestaw mini kazusów / omówienie.
1. Jaś kłócąc się z Tomciem wyzwał go od polityków. Czy Jaś naruszył prawa
człowieka, czy subiektywne odczucie godności? Czy Jaś naruszył prawo?
Jaś nie naruszył praw człowieka Tomcia. W odczuciu Tomcia być może naruszył jego
godność, ale oceniając istotę dobra osobistego, jak i jego naruszenie należy posługiwać się
kryterium obiektywnym, odwołującym się do przyjętych w społeczeństwie ocen. Póki co,
polityk to być może już nie brzmi dumnie, ale jeszcze nie jest obraźliwe.
2. Policjant zatrzymał przechodnia zażądał dokumentów i zaczął wyśmiewać się ze
zdjęcia, postury, imienia i nazwiska zatrzymanego i stwierdził, że sama jego twarz
wystarcza, by go zatrzymać na 24 godzin do wyjaśnienia. Czy policjant naruszył
prawa człowieka lub/i dobra osobiste przechodnia?
Jest to naruszenie praw człowieka, m.in. art. 3 EKPC – poniżające traktowanie.
3. Ciekawski wziął dowód Spokojnego i zaczął wyśmiewać się ze zdjęcia, postury,
imienia i nazwiska Spokojnego i stwierdził, że sama jego twarz wystarcza, by go
zatrzymać na 24 godzin do wyjaśnienia. Czy ciekawski naruszył dobra osobiste
Spokojnego? A czy naruszył jego prawa człowieka?
Jest to naruszenie dóbr osobistych z art. 23 k.c.
4. Narwany trzepnął ze złością Biegnącego w głowę i strącił mu, okazując lekceważenia
czapkę. Czy naruszył prawa osobiste i/lub prawa człowieka Biegnącego?
Jest to naruszenie dóbr osobistych., Tu może być również chronione przez prawo karne –
art.217 kk – naruszenie nietykalności cielesnej.
5- .Artysta zrobił na wiecu brzydkie, prześmiewcze zdjęcie polityka i opublikował je w
„Polityce”. Czy naruszył dobra osobiste polityka? Jeśli tak/nie to dlaczego?
Nie ma naruszenia dóbr osobistych, ponieważ osoba występująca publicznie musi się liczyć z
tym, że ochrona jej wizerunku w kwestiach dotyczących jej działalności objętą jest słabszą
ochroną.[patrz kc i prawo prasowe]
6.Paparacci zakradł się pod dom polityka i fotografował go w pieleszach rodzinnych, w
kapciach, szlafroku, w trakcie zabawy z dzieckiem. Polityk uznał to za naruszenie dóbr
osobistych. Czy miał raję?
Miał, jego twarz i osoba są wystawione na flesze w trakcie jego działalności politycznej. W
sferze prywatnej ma taka sama ochronę, jak inny obywatel i nie można bez jego zgody robić i
publikować mu zdjęć.[patrz: prawo prasowe]
7.Fotograł zrobił zdjęcie Lenie i rozpowszechniał je bez jej zgody w wielu egzemplarzach
na plakatach. Czy naruszył jej dobra osobiste?
2004.04.16 wyrok SN
I CK 495/03 Glosa 2005/1/54
Wizerunek osoby jest jej dobrem (argument z art. 23 k.c.), rozpowszechnianie eksponujące tę
postać bez jej zgody stanowi naruszenie dobra. Jeżeli ponadto okoliczności
rozpowszechniania (w wielu egzemplarzach i w miejscach publicznych) wskazują na
instrumentalne traktowanie omawianego dobra, osoba przedstawiana może odczuwać to jako
samowolną i publiczną ingerencję w sferę jej przeżyć wewnętrznych, a tym samym odczuwać
poczucie krzywdy zgodne z odczuciem, które w opisanej sytuacji stałoby się udziałem każdego
rozsądnie myślącego człowieka przywiązującego właściwe znaczenie do swej godności.
3
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
8. Nauczyciel wyśmiewa się z ucznia, wyzywa go do durniów i nieuków. Czy naruszył
dobra osobiste ucznia i/lub prawa człowieka ?
Jest to naruszenie praw człowiek. Nauczyciel reprezentuje władzę i jest zobowiązany do
poszanowania godności ucznia {art.417 ze zn.119 kc)
9. Marian czuje się kobieta, czy może żądać ustalenia swojej płci zgodnie z płcią
psychologiczną? Czy płeć jest dobrem osobistym człowieka?
2004.04.30 wyrok s.apel. I ACa 276/04 OSA 2004/10/31
w Katowicach
1. Płeć człowieka jest dobrem osobistym (art. 23 k.c.).
2. Ustalenie płci w drodze orzeczenia sądowego może nastąpić na podstawie art. 189 k.p.c.
3. Ustalenie płci w drodze orzeczenia sądowego nie może wyłącznie opierać się na poczuciu
danej osoby o przynależności do określonej płci.
4. Poczucie tożsamości z płcią i jego znaczenie w wielorzędowym systemie identyfikacji płci
oceniane być może na płaszczyźnie medycznej, jako podstawowej dla prawnej oceny płci
człowieka.
10. Jaś dla żartu opublikował numer swojego kolegi w Internecie „jeśli masz
ukończone 18 lat zadzwoń pod numer xxxxxx- jestem super laska. Czy naruszył dobra
osobiste kolegi? Czy naruszył jego prawa człowieka?
Podając numer osoby prywatnej zostały zagrożone dobra osobiste właściciela telefonu. Może
być dyskusyjne, jakie dobro zostało naruszone. Można przyjąć, że uszczerbku dostąpiła sfera
życia prywatnego tej osoby. Wydaje się, że nastąpiło zagrożenie dobra osobistego w postaci
wolności komunikacji tej osoby, gdyż posiadając numer telefonu można utrudnić lub
uniemożliwić korzystanie z niego [Patrz: Piotr Waglowski, s.38]
Podsumowanie: Prawa człowieka dotyczą wąskiej sfery regulacji stosunków prawnych
odnoszących się do relacji władza, obywatel. Prawa osobiste chronione są również w
relacjach między obywatelami. Ich katalog jest szerszy i nie jest katalogiem w ujęciu k.c.,
zamkniętym.
3. Prawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych. [10 minut]
[Co] Wskazujemy na cywilnoprawne mechanizmy ochrony dóbr osobistych
[Po co] By pokazać uczestnikom, że honoru można bronić za pomocą prawa.
[Jak] Analiza przepisu 24 kodeksu cywilnego
Art.24 k.c.
Art. 24. § 1. (8) Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać
zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia
może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności
potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie
odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może
on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na
wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa,
poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
4
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych przepisach, w
szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Metoda: dzielimy uczestników na trzyosobowe grupy i prosimy, aby przeprowadzili analizę
przepisu tak, by wskazać na mechanizmy ochrony dóbr osobistych. Pytamy: Czego można się
domagać w sytuacji gdy naruszone zostają dobra osobiste.
Po 5 minutach prosimy każdą z grup o wskazanie konkretnego mechanizmu.
Powinniśmy uzyskać następujący katalog:
Środki ochrony dóbr osobistych
Szkoda powstała w wyniku naruszenia dóbr osobistych nazywana jest na gruncie prawa
cywilnego krzywdą, zaś osoba poszkodowana – pokrzywdzonym. W razie bezprawnego
naruszenia dóbr osobistych pokrzywdzonemu służą następujące środki ochrony w postaci
powództw o:
•
•
•
•
ustalenie – zmierza do wydania przez sąd orzeczenia o tym, że określone prawo
(osobiste w omawianym przez nas wypadku) przysługuje danemu podmiotowi.
Czasami tak delikatna ingerencja wymiaru sprawiedliwości wystarcza, aby zapobiec
dalszym naruszeniom określonego prawa albo uchylić niebezpieczeństwo dokonania
naruszeń.
zaniechanie – jest to powództwo dopuszczalne wtedy, gdy istnieje uzasadniona
obawa naruszeń – zarówno w postaci zagrożenia mogącego dopiero nastąpić, jak i
zagrożenia, które może nastąpić ponownie (np. zaniechanie druku publikacji, która
godzi w cześć człowieka).
usunięcie skutków naruszenia – można je zastosować tylko wtedy, kiedy do
naruszenia dobra już doszło. Jego treścią jest żądanie usunięcia negatywnych stanów
faktycznych, będących wynikiem naruszenia dóbr osobistych.
zadośćuczynienie lub zapłata na cel społeczny
Zadośćuczynienie stanowi formę rekompensaty pieniężnej z tytułu szkody niemajątkowej. Z
roszczenia tego można skorzystać wtedy, gdy obok bezprawności czynu naruszającego dobro
osobiste pojawi się drugi element – wina sprawcy (jeżeli odpowiada on na zasadzie winy).
Wnioskować tak należy, gdyż przepis traktujący o zadośćuczynieniu (art. 445 kc) znajduje się
w części kodeksu cywilnego dotyczącej czynów niedozwolonych, a nie wśród przepisów
ogólnych (jak art. 23 i 24 kc). Przez zadośćuczynienie należy rozumieć odpowiednią sumę
pieniężną przyznaną przez sąd pokrzywdzonemu z tytułu poniesionej przez niego krzywdy.
Krzywdą są ujemne przeżycia fizyczne i psychiczne adekwatnie związane z naruszeniem
dobra osobistego pokrzywdzonego. Wysokość zadośćuczynienia, (które zawsze jest
jednorazowym świadczeniem) zależy przede wszystkim od wielkości doznanej krzywdy, a
także sytuacji majątkowej stron, doniosłe jest również natężenie winy sprawcy. Sądy
korzystają tu zazwyczaj z dużego luzu cennego, kierując się ogólną wskazówką, że wysokość
zadośćuczynienia powinna być utrzymana w rozsądnych granicach i być dostosowana do
aktualnych stosunków majątkowych w społeczeństwie. Przyznanie zadośćuczynienia nie
pozbawia pokrzywdzonego możliwości podjęcia innych potrzebnych środków (tzn. roszczeń
5
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
wymienionych w punktach powyższych – np. oprócz wystąpienia z roszczeniem o zapłatę
zadośćuczynienia pokrzywdzony może żądać usunięcia skutków naruszenia dobra).
Zapłata na cel społeczny jest roszczeniem alternatywnym w stosunku do zadośćuczynienia.
Pokrzywdzony nie zawsze chce uzyskać korzyść majątkową z tytułu naruszenia jego dobra
osobistego (np. politycy w przypadku naruszenia czci). Wówczas może żądać on od sprawcy
naruszenia zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany przez siebie cel społeczny, a
w konsekwencji na rzecz instytucji, która ten cel realizuje. Nie można zapomnieć, że
pokrzywdzony może żądać tylko jednego z tych dwóch roszczeń: albo zapłaty stosownej
sumy pieniężnej dla siebie, albo na odpowiedni cel społeczny.
(Żródło: http://prawo.hoga.pl/poradnik/dobra.asp)
4) Ochrona dóbr osobistych w Internecie [10 minut]
(Co) Umieszczając informacje w Internecie możemy naruszyć czyjeś dobra podobnie
jakbyśmy publikowali je w prasie. Wykorzystując możliwości, jakie stwarza Internet można
naruszać prawa osobiste takie jak: prawo do prywatności, wolność komunikowania się,
tajemnica komunikacji etc.
(Po co) Żeby pokazać, że Internet to nie zabawka. Działania podejmowane w Internecie mają
skutki prawne.
(Jak) Analiza kazusów.
Czytamy kazusy i następnie je dyskutujemy – określając dobra, które zostały naruszone.
1. Jajcarz umieścił na swojej stronie internetowej www programik dostarczany do
użytkowników internetu jako gif, czyli np. fotografia. Jednak tak naprawdę jest to
program (tzw aplet), który umożliwia autorowi programu przejęcie kontroli nad
komputerem i penetrowanie treści twardego dysku komputera na którym otworzono
gifa, sądząc, że chodzi jedynie o fotografie Jennifer Lopez .
Jakie dobra osobiste naruszył Jajcarz?
Dobra osobiste narażone przez tego typu działanie to prawo do prywatności, wolność
komunikowania się, tajemnica komunikacji.
2. Jajcarz stworzył stronę internetową www.tbsa.pl na, której bardzo źle wyraża się o
pewnej firmie telekomunikacyjnej. Na stronie tej obraża menadżerów firmy
podpisując się np. Dyrektor Idiota, Superkretyn z Zarządu etc..
Czy zostały tu naruszone czyjeś dobra osobiste?
Tak, naruszono dobra osobiste. Sąd Apelacyjny w Warszawie stwierdził, że na opublikowanie
informacji, chociażby obiektywnie prawdziwych, niezbędne jest uzyskanie wprost
zainteresowanej osoby. Ważne jest też rozważenie celowości ujawnienia informacji. Gdyby
podali imiona i nazwisko wówczas naruszyliby dobra osobiste w postaci prawa do
prywatności, do nazwiska.(Żródło: Waglowski, Piotr s 32-41)
Po zakończeniu tej aktywności przechodzimy ponownie do aktywności, od której
zaczynaliśmy cykl zajęć z Prawa Na Co dzień:
5) Powrót do wolności
(CO) Aktywność: „Bezludna Wyspa”.
(PO CO) Aktywność ta odpowiada na pytanie, czy prawo jest w ogóle potrzebne. Jeśli prawo
to, jakie i w jakiej państwowości. Powtarzamy te doświadczenie po pół roku, by zebrać
6
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
również doświadczenia uczestników i pozwolić im sprawdzić, czego się nauczyli, na co ich
zdaniem, należy, stosując prawo, zwracać uwagę. Służy ona również pokazaniu, że wolność
nie zaczyna się za bramą więzienia. Wolność nie jest też całkowitą dowolnością. Wolność
to umiejętność odpowiedzialnego działania, w warunkach, które gwarantują
respektowanie dobrego prawa.
(JAK) Pracując w małych grupach (3-4 osoby) wyobrażamy sobie, że jesteśmy rozbitkami na
bezludnej wyspie. Musimy na niej na nowo ustalić zasady postępowania, życia razem. Trzeba
się umówić, co do zasad postępowania. Wykorzystując dotychczasową wiedzę na temat
państwa i prawa proszę przygotować katalog zasad postępowania oraz ustalić formy
egzekwowania ustalonych norm w razie ich naruszenia. (Czas: 30 minut; 10 min – ustalenie
zasad; 10 minut – prezentacja ustaleń; 10 minut – dyskusja.)
Materiał do ćwiczenia: M.Płatek, Ł. Bojarski (1999) Z Prawem Na Ty. Kraków Zakamycze:
30-31.
6)
Komentarz metodologiczny: Za pomocą wzajemnej oceny przygotowanych scenariuszy
modelu państwa i wzoru praw sprawdzamy, czy cel zajęć, a więc zrozumienie istoty zasad
państwa prawa, w szczególności – zasady sprawiedliwości, związanej z istnieniem procedur
pozwalających na egzekwowanie prawa, został osiągnięty.
Komentujemy przedstawione zasady, reguły, ustalone katalogi i przykazania, jakie mają
obowiązywać na wyspie. Staramy się wskazać wspólnie z grupą, jaki tym państwa ma szansę
się tam rozwiną. Drążymy, jeśli coś jest zagwarantowane, coś ma być, dopytujemy, w jaki
sposób zabezpieczono realizację tego, co gwarantuje prawo. Kładziemy nacisk na kwestię
niedyskryminacji i języka, jakim prawa te zostały zapisane. Zastanawiamy się, do jakiego
stopnia to, co ma być stworzone jako nowe jest odtworzeniem tego, co znane, a w jakim
stopniu wyraża rzeczywiste dążenie do urządzenia nowego i lepszego społeczeństwa?
Testujemy:
Co na wyspie oznaczają takie pojęcia jak: równość, sprawiedliwość i praworządność?
Jakie prawa gwarantuje wyspiarska Konstytucja?
Czy nowo tworzone katalogi praw obejmują uznanie i ochronę praw człowieka? Jeśli
tak, jakie są to prawa?
Jakie są konsekwencje uznania (nieuznania) równego statusu kobiet i mężczyzn?
Jaki obowiązuje na wyspie system kar?
Jakie obowiązują instytucjonalne gwarancje przestrzegania prawa?
Jakie procedury służą egzekwowaniu ustalonych norm?
Jak wygląda edukacja prawna na wyspie?
Wykorzystujemy materiał z pierwszych zajęć. Porównujemy wnioski i zaproponowane
urządzenia. Na koniec dziękujemy uczestnikom za udział. Mam nadzieję, że zajęcia te
przyniosły satysfakcje i prowadzącym studentom i uczestnikom. Były one i dla nas,
prowadzących zajęcia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego pozytywnym
przeżyciem. Serdecznie dziękuję w swoim i dr. Fajsta imieniu, wszystkim studentom za
udział i współpracę. Monika Płatek
7
Prawo na co dzień – Scenariusz 14: Powrót do wolności
Zajęcia Kliniczne z Prawa Na Co dzień realizowane w ramach programu nauczania na Wydziale Prawa i
Administracji
Uniwersytetu Warszawskiego oraz Koalicji „Powrót do Wolności
Prawo na co dzień – Zajęcia 14- Powrót do wolności – semestr zimowy 2005/2006 24 stycznia 2006
Art. 24. § 1. (8) Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym
działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono
bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba,
która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia
jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści
i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on
również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy
pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda
majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych
przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Art. 24. § 1. (8) Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym
działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono
bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba,
która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia
jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i
w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on
również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy
pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda
majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych
przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
Art. 24. § 1. (8) Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym
działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono
bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba,
która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia
jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i
w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on
również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy
pieniężnej na wskazany cel społeczny.
§ 2. Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda
majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych.
§ 3. Przepisy powyższe nie uchybiają uprawnieniom przewidzianym w innych
przepisach, w szczególności w prawie autorskim oraz w prawie wynalazczym.
8